پارس دی مسلم فتح
Muslim conquest of Pars | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
بسلسلہ فارس دی مسلم فتوحات | |||||||
Ruins of a زرتشتیت temple in Bishapur | |||||||
| |||||||
محارب | |||||||
ساسانی سلطنت | خلافت راشدہ | ||||||
کمانڈر اور رہنما | |||||||
یزدگرد سوم شھرگ ⚔ Mahakسانچہ:Surrender |
عمر بن خطاب al-'Ala' ibn al-Hadrami al-Jarud ibn al-Mu'alla ⚔ al-Sawwar ibn Hammam ⚔ Khulayd ibn al-Mundhir 'Ubayd Allah ibn Ma'mar ⚔ Sa'd ibn Abi Waqqas | ||||||
ہلاکتیں اور نقصانات | |||||||
Heavy | Unknown, probably heavy |
تریخ
[سودھو]پہلا مسلمان حملہ تے کامیاب ساسانی جوابی حملہ
[سودھو]پارس اُتے مسلم حملے دا آغاز سب توں پہلے 8 638/9 وچ ہويا ، جدوں بحرین دے راشدین گورنر ، العلا ابن الحضرمی ، جس نے کچھ سرکش عرب قبیلے نوں شکست دینے دے بعد ، خلیج فارس وچ اک جزیرے اُتے قبضہ کرلیا۔ [۱]
اگرچہ العلا تے باقی عرباں نوں پارس یا اس دے آس پاس دے جزیراں اُتے حملہ نہ کرنے دا حکم دتا گیا سی ، لیکن اس نے تے اس دے افراد نے صوبے اُتے چھاپے جاری رکھے۔ الاعلا نے جلدی توں اک لشکر تیار کيتا جسنوں تن گروہاں وچ تقسیم کيتا گیا سی ، اک الجرود ابن مُولا دے ماتحت ، دوسرا السوار ابن ہمم دے ماتحت تے تیسرا خلید ابن المنذر ابن ساوا دے ماتحت۔ جدوں پہلا گروہ پارس وچ داخل ہويا تاں ، اسنوں جلدی توں شکست دتی گئی تے الجرود نوں ہلاک کردتا گیا
جلد ہی دوسرے گروپ نوں وی ایسا ہی ہويا۔ اُتے ، تیسرے گروپ دے نال چیزاں زیادہ خوش قسمت ثابت ہوئی۔ خلید انہاں نوں خلیج اُتے رکھنے وچ کامیاب رہیا ، لیکن ساسانیاں دے سمندر وچ اس دا راستہ روکنے دی وجہ توں اوہ بحرین واپس نئيں پرت سکے۔ [۱] عمر نے ، علاء دے پارس اُتے حملے دے بارے وچ معلوم کردے ہوئے ، اس نے اس دی جگہ سعد بن ابی وقاص نوں بحرین دا گورنر مقرر کردتا۔ اس دے بعد عمر نے عثبہ بن غزوان نوں خلید نوں کمک بھیجنے دا حکم دتا۔ جدوں کمکاں آئیاں تاں ، خلید تے اس دے کچھ افراد بحرین واپس جانے وچ کامیابی دے نال کامیاب ہوگئے ، جدوں کہ باقی افراد بصرہ واپس چلے گئے ۔ [۱]
دوسرا تے آخری مسلمان حملہ
[سودھو]643 وچ ، عثمان ابن ابی العاص نے بشا پور پر قبضہ کيتا ، تے شہر دے باشندےآں دے نال صلح نامہ کيتا۔ 19/644 وچ ، العلا نے اک بار فیر بحرین توں پارس اُتے حملہ کيتا ، تے اس وقت تک اوہ اصطخر تک پہنچیا ، ایتھے تک کہ اسنوں پارس دے گورنر ( مرزبان ) شھرگ نے پسپا کردتا گیا ، ۔ [۲] کچھ دیر دے بعد ععثمان ابن ابی العاص تواج وچ اک فوجی اڈے قائم کرنے وچ کامیاب ہوگیا ، تے جلد ہی شاہ شہر دے نیڑے شاہراگ نوں شکست دے کے ہلاک کردتا (پر دوسرے ذرائع دے مطابق ایہ اس دا بھائی سی جس نے ایہ کیہ)۔ اسلام قبول کرنے والے اک فارسی ،ہرمز ابن حیان العبادی نوں عثمان بن ابی العاص نے جلد ہی پارس دے ساحل اُتے سیہور دے ناں توں مشہور قلعے اُتے حملہ کرنے دے لئی بھیجیا سی۔ [۱] گیارہ نومبر نوں عثمان بن عفان دے خلافت راشدین دے نويں خلیفہ دے طور اُتے الحاق دے بعد ، شاہراغ دے بھائی دی قیادت وچ بیشا پور دے باشندےآں نے آزادی دا اعلان کيتا ، لیکن اوہ شکست کھا گئے۔ [۱] اُتے ، اس بغاوت دی تریخ متنازع ہوگئی ، جداں کہ فارسی مورخ بلاذینے دسیا اے کہ ایہ 646 وچ واقع ہوئی سی۔ [۱]
648 وچ ، عبد اللہ ابن الاشعری نے اصطخر دے گورنر ، ماہک نوں ہتھیان سُٹن اُتے مجبور کردتا۔ اُتے ، ایہ اصطخر دی حتمی فتح نئيں سی ، کیوں کہ بعد وچ اس شہر دے باشندےآں نے 649/50 وچ بغاوت کی، جدوں کہ اس دے نويں گورنر ، عبد اللہ بن عامر گور اُتے قبضہ کرنے دی کوشش کر رہے سن ۔ اس صوبے دے فوجی گورنر عبید اللہ ابن معمر نوں شکست ہوئی تے اسنوں مار ڈالیا گیا۔ 650/1 وچ ، ساسانی بادشاہ یزدگرد سوم اصطخر گیا تے عرباں دے خلاف منظم مزاحمت دی منصوبہ بندی کرنے دی کوشش کيتی ، تے کچھ عرصہ بعد اوہ گور چلا گیا ، لیکن اصطخر سخت مزاحمت کرنے وچ ناکام رہیا ، تے جلد ہی اسنوں عرباں نے فتح کرلیا ، تے شہر 40،000 توں زیادہ محافظاں نوں ہلاک کيتا۔ اس دے بعد عرباں نے جلد ہی گور ، کازیرون تے سیراف نوں اپنی گرفت وچ لے لیا ، جدوں کہ یزدگرد سوم کرمان فرار ہوگیا۔ [۲] اس طرح پارس اُتے مسلم فتح دا خاتمہ ہويا ، اُتے ، اس صوبے دے باشندے بعد وچ کئی بار عرباں دے خلاف بغاوت کردے رہے۔ [۲]
حوالے
[سودھو]ذرائع
[سودھو]- Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-645-3. Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-645-3. Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-645-3.
- Zarrinkub, Abd al-Husain (1975). "The Arab conquest of Iran and its aftermath". The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1–57. ISBN 978-0-521-20093-6. Zarrinkub, Abd al-Husain (1975). "The Arab conquest of Iran and its aftermath". The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1–57. ISBN 978-0-521-20093-6. Zarrinkub, Abd al-Husain (1975). "The Arab conquest of Iran and its aftermath". The Cambridge History of Iran, Volume 4: From the Arab Invasion to the Saljuqs. Cambridge: Cambridge University Press. pp. 1–57. ISBN 978-0-521-20093-6.
- Morony, M. (1986). "ʿARAB ii. Arab conquest of Iran". انسائیکلوپیڈیا ایرانیکا ، ج. ، ص... دوم ، فاش. 2 پی پی 203–210۔
- A. K. S., Lambton (1999). "FĀRS iii. History in the Islamic Period". انسائیکلوپیڈیا ایرانیکا ، ج. ، ص... IX ، فاش 4 پی پی 337–341۔
- Daryaee, Touraj. Collapse of Sasanian Power in Fars. Fullerton, California: California State University. pp. 3–18.