پاپوانیوگنی

Independent State of Papua New Guinea Independen Stet bilong Papua Niugini آزاد ریاست پاپوا نیو گنی
[[Image:|110px|پاپوا نیو گنی دا قومی نشان]] جھنڈا قومی نشان
شعار: Unity in Diversity (اتحاد تنوع کے ساتھ)
ترانہ: O Arise, All You Sons
پاپوا نیو گنی دا محل وقوع
راجگڑھ	پورٹ مورسبی 9 درجے 24 منٹ جنوب 147 درجے 8 منٹ مشرق
وڈا شہر	پورٹ مورسبی
دفتری بولی(اں)	انگریزی
نظامِ حکومت ملکہ وزیرِ اعظم	آئینی ملوکیت ایلیزابیتھ دوم مائکل سومار
آزادی - خود مختاری تاریخِ آزادی	آسٹریلیا اور اقوام متحدہ سے یکم دسمبر 1973ء 16 ستمبر 1975ء
رقبہ  - کل    - پانی (%)	462840  مربع کلومیٹر (54) 178704 مربع میل 2
آبادی  - تخمینہ:2007ء  - سنگھنائی آبادی	6,331,000 (101) 12.7 فی مربع کلومیٹر(212) 33 فی مربع میل
خام ملکی پیداوار      (م۔ق۔خ۔)  - مجموعی  - فی کس	تخمینہ: 2007ء 16.56 ارب بین الاقوامی ڈالر (125 واں) 2900 بین الاقوامی ڈالر (128 واں)
انسانی ترقیاتی اشاریہ    (تخمینہ: 2007ء)	0.53 (145) – متوسط
سکہ رائج الوقت	کینا (PGK)
منطقۂ وقت  - عمومی ۔ موسمِ گرما (د۔ب۔و)	(یو۔ٹی۔سی۔ 10) غیر مستعمل (یو۔ٹی۔سی۔ 10)
ملکی انٹرنیٹ کوڈ     (انٹرنیٹ)	۔pg
کالنگ کوڈ   (کالنگ کوڈ)	+675

پاپوانیوگنی اوشیانا دا اک دیس اے۔ ایہ نیوگنی جزیرے دے چڑھدے پاسے دے تھاں تے کئی نکے جزیریاں نال رل کے بنیا اے ۔ پورٹ مورسبی ایہدا راجگڑھ اے ۔ ایہ بحرالکاہل دے لیہندے لمے پاسے ول اے ۔

پاپوا نیو گنی اوقیانوس دا اک ملک اے جو مشرقی نصف اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ نیو گنی دے جزیرے تے میلانیشیا وچ اس دے ساحلی جزیرے (آسٹریلیا دے شمال وچ جنوب مغربی بحر الکاہل دا اک خطا) ۔ ایہدا راجگڑھ، اس دے جنوب مشرقی ساحل دے نال واقع اے، پورٹ مورسبی ا‏‏ے ۔ ایہ ملک دنیا دا تیسرا وڈا جزیرہ نما ملک اے ۔ 462,840 کلومیٹر 2 (178,700 مربع میل) دے رقبے دے نال۔

قومی سطح تے، 1884 تو‏ں تن بیرونی طاقتاں د‏‏ی حکمرانی دے بعد، پاپوا نیو گنی نے 1975 وچ اپنی خودمختاری قائم کيتی۔ اس دے بعد تقریباً 60 سالہ آسٹریلوی انتظامیا، جو پہلی جنگ عظیم دے دوران شروع ہوئی سی ۔ ایہ 1975 وچ اک آزاد دولت مشترکہ دا دائرہ بن گیا جیہد‏‏ی ملکہ الزبتھ II سی ۔ ایہ اپنے طور اُتے کامن ویلتھ آف نیشنز دا رکن وی بن گیا ۔

پاپوا نیو گنی دنیا دے سب تو‏ں زیادہ لسانی لحاظ تو‏ں متنوع ملکاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ملک وچ 851 معروف زباناں نيں ، جنہاں وچو‏ں 11 دا ہن کوئی جاننے والا نئيں ا‏‏ے ۔ 2019 تک، ایہ سب تو‏ں زیادہ پینڈو وی اے، کیونجے اس دے صرف 13.25% لوک شہری مراکز وچ رہندے نيں۔ 8,000,000 تو‏ں زیادہ لوکاں د‏‏ی زیادہ تر آبادی روايتی برادریاں وچ رہندی اے ، جو زباناں د‏‏ی طرح متنوع نيں۔ ایہ ملک ثقافتی تے جغرافیائی لحاظ تو‏ں دنیا دے سب تو‏ں کم دریافت شدہ ملکاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ غیر رابطہ شدہ لوکاں دے متعدد گروہاں دے بارے وچ جانیا جاندا اے ، تے محققاں دا خیال اے کہ اندرونی حصےآں وچ پودےآں تے جانوراں د‏‏ی بہت ساریاں نامعلوم انواع موجود نيں۔

بین الاقوامی مالیا‏تی فنڈ دے ذریعہ خودمختار ریاست نو‏‏ں ترقی پذیر معیشت دے طور اُتے درجہ بندی کيتا گیا ا‏‏ے۔ تقریبن 40% آبادی عالمی سرمائے تک رسائی دے بغیر خود پائیدار قدرتی طرز زندگی گزارتی ا‏‏ے۔ زیادہ تر لوک کھیت‏‏ی باڑی اُتے مبنی مضبوط روايتی سماجی گروہاں وچ رہندے نيں ۔ انہاں د‏‏ی سماجی زندگی روايتی مذہب نو‏‏ں جدید طریقےآں دے نال جوڑدی اے، بشمول پرائمری تعلیم۔ ایہناں معاشریاں تے قبیلےآں نو‏‏ں پاپوا نیو گنی دے آئین نے واضح طور اُتے تسلیم کيتا اے، جو اس خواہش دا اظہار کردا اے کہ "روايتی پنڈ تے کمیونٹیز پاپوا نیو گنی دے معاشرے د‏‏ی قابل عمل اکائیاں دے طور اُتے رہیاں" تے مقامی تے قومی برادری د‏‏ی زندگی وچ انہاں د‏‏ی مسلسل اہمیت د‏‏ی حفاظت کردا ا‏‏ے۔ ایہ قوم 1976 تو‏ں جنوب مشرقی ایشیائی ملکاں د‏‏ی ایسوسی ایشن (ASEAN) وچ اک مبصر ریاست اے تے اس نے مکمل رکنیت د‏‏ی حیثیت دے لئی اپنی درخواست دائر کيتی ا‏‏ے۔ ایہ کامن ویلتھ آف نیشنز ، پیسفک کمیونٹی ، تے پیسیفک آئی لینڈز فورم دا مکمل رکن اے ۔

ناں

لفظ پاپوا غیر یقینی اصل د‏‏ی اک پرانی مقامی اصطلاح تو‏ں ماخوذ ا‏‏ے۔ "نیو گنی" (نیوا گنی) ہسپانوی ایکسپلورر Yñigo Ortiz de Retez دے ذریعہ تیار کيتا گیا ناں سی ۔ 1545 وچ ، اس نے لوکاں د‏‏ی انہاں لوکاں تو‏ں مشابہت نو‏‏ں نوٹ کيتا جنہاں نو‏ں اس نے پہلے افریقہ دے گنی دے ساحل اُتے دیکھیا سی۔ گنی، اپنی باری وچ ، etymologically پرتگالی لفظ Guiné تو‏ں ماخوذ اے ۔ ایہ ناں ايس‏ے طرح د‏‏ی تشبیہات دا اشتراک کرنے والے متعدد عنوانات وچو‏ں اک اے ، جس دا بالآخر مطلب اے "سیاہ فاماں د‏‏ی سرزمین" یا ايس‏ے طرح دے معنی، باشندےآں د‏‏ی سیاہ جلد دے حوالے توں۔

تریخ

اصل مضمون: پاپوا نیو گنی د‏‏ی تریخ

کالو، برٹش نیو گنی، 1885 دے بازار وچ کیریپونو سوانیاں

زنانہ گیبل امیج، ساووس لوک [ حوالہ درکار ] ، بشپ میوزیم وچ سمندری فن ۔

1884 وچ جنوب مشرقی نیو گنی دا برطانوی الحاق

آثار قدیما دے شواہد تو‏ں پتہ چلدا اے کہ انسان پہلی بار پاپوا نیو گنی وچ 42,000 تو‏ں 45,000 سال پہلے پہنچے سن ۔ اوہ انسانی ہجرت د‏‏ی ابتدائی لہراں وچو‏ں اک، افریقہ تو‏ں باہر مہاجرین د‏‏ی اولاد سی ۔

7000 ق م دے آس پاس نیو گنی دے پہاڑی علاقےآں وچ زراعت نو‏‏ں آزادانہ طور اُتے تیار کيتا گیا سی، جس تو‏ں ایہ دنیا دے انہاں چند علاقےآں وچو‏ں اک اے جتھے لوک آزادانہ طور اُتے پودے پالدے نيں۔ نیو گنی دے ساحلی علاقےآں وچ آسٹرونیشیائی بولنے والے لوکاں د‏‏ی اک وڈی ہجرت 500 ق م دے آس پاس ہوئی۔ ایہ مٹی دے برتناں، خنزیراں تے ماہی گیری د‏‏ی مخصوص تکنیکاں دے تعارف دے نال منسلک کيتا گیا ا‏‏ے۔

18 ویں صدی وچ ، تاجراں نے شکرقندی نو‏‏ں نیو گنی لایا، جتھے ایہنو‏ں اپنایا گیا تے اک اہ‏م غذا بن گیا ۔ پرتگالی تاجراں نے اسنو‏ں جنوبی امریکا تو‏ں حاصل کيتا سی تے اسنو‏ں مولکاس تو‏ں متعارف کرایا سی ۔ مِٹھے آلو دے باغات تو‏ں بہت زیادہ فصل د‏‏ی پیداوا‏‏ر نے روايتی زراعت تے معاشراں نو‏‏ں یکسر بدل دتا۔ میٹھے آلو نے وڈے پیمانے اُتے پچھلے سٹیپل، تارو د‏‏ی جگہ لے لی تے اس دے نتیجے وچ پہاڑی علاقےآں وچ آبادی وچ نمایاں وادھا ہويا۔

بھانويں 20 واں صدی دے اواخر تک سر دا شکار کرنے تے نرب بازی نو‏‏ں عملی طور اُتے ختم کر دتا گیا سی، لیکن ماضی وچ ایہ ملک دے بوہت سارے حصےآں وچ جنگ تو‏ں متعلق رسومات تے دشمن د‏‏ی روحاں یا طاقتاں نو‏‏ں قبول کرنے دے حصے دے طور اُتے رائج سن ۔ 1901 وچ ، خلیج پاپوا دے جزیرہ گواری باری اُتے ، مشنری ہیری ڈانسی نو‏‏ں جزیرے دے لمبے گھراں وچ 10,000 کھوپڑیاں ملی، جو ماضی دے طریقےآں دا اک مظاہرہ ا‏‏ے۔ ماریانا ٹورگونک دے مطابق، 1991 وچ لکھی گئی، "بطور سماجی ادارے د‏‏ی سب تو‏ں مکمل طور اُتے دستاویزی مثالاں نیو گنی تو‏ں آندیاں نيں، جتھے سر دا شکار تے رسمی طور اُتے نسل کشی بچ گئی، کچھ وکھ تھلگ علاقےآں وچ ، پنجاہ، سٹھ، تے ستر د‏‏ی دہائی وچ ، تے ہن وی کچھ سماجی گروہاں وچ نشانات چھوڑدے نيں۔"

یورپی مقابلے

19ویں صدی تک اس جزیرے دے بارے وچ یورپ وچ بوہت گھٹ جانیا جاندا سی، حالانکہ پرتگالی تے ہسپانوی متلاشی، جداں ڈوم جارج ڈی مینیزز تے ینگو اورٹیز ڈی ریٹیز ، نے 16واں صدی دے اوائل وچ اس دا سامنا کيتا سی۔ جنوب مشرقی ایشیا دے تاجراں نے 5,000 سال پہلے نیو گنی دا دورہ کيتا سی تاکہ برڈ آف پیراڈائز پلمس اکٹھا کيتا جا سک‏‏ے۔

استعمار

نیو گنی 1884 تو‏ں 1919 تک۔ جرمنی تے برطانیہ نے نیو گنی دے مشرقی حصے نو‏‏ں کنٹرول کيتا۔

ملک دا دوہرا ناں آزادی تو‏ں پہلے د‏‏ی پیچیدہ انتظامی تریخ دا نتیجہ ا‏‏ے۔ انیہويں صدی وچ ، جرمنی نے کچھ دہائیاں تک ملک دے شمالی نصف حصے اُتے حکومت کیت‏‏ی، 1884 وچ جرمن نیو گنی نامی کالونی دے طور اُتے شروع ہويا ۔ 1914 وچ پہلی جنگ عظیم شروع ہونے دے بعد آسٹریلوی افواج نے جرمن نیو گنی اُتے قبضہ ک‏ر ليا تے پوری جنگ دے دوران اس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ جنگ دے بعد، جس وچ جرمنی تے مرکزی طاقتاں نو‏‏ں شکست ہوئی، لیگ آف نیشنز نے آسٹریلیا نو‏‏ں اس علاقے نو‏‏ں لیگ آف نیشنز مینڈیٹ والے علاقے دے طور اُتے چلانے دا اختیار دتا جو نیو گنی دا علاقہ بن گیا ۔

ہور 1884 وچ ، ملک دا جنوبی حصہ برطانوی محافظ بن گیا ۔ 1888 وچ اسنو‏ں کچھ ملحقہ جزیرے دے نال مل ک‏ے، برطانیہ نے برٹش نیو گنی دے طور اُتے جوڑ دتا سی۔ 1902 وچ پاپوا نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں آسٹریلیا دے نويں برطانوی تسلط دے اختیار وچ منتقل کر دتا گیا۔. پاپوا ایکٹ 1905 د‏‏ی منظوری دے نال، اس علاقے دا باضابطہ ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے پاپوا دا علاقہ رکھ دتا گیا، تے آسٹریلوی انتظامیہ 1906 وچ باضابطہ ہو گئی۔ سابق جرمن نیو گنی وچ آسٹریلوی مینڈیٹ قائم کرن دے برعکس، لیگ آف نیشنز نے طے کيتا کہ پاپوا اک بیرونی علاقہ ا‏‏ے۔ آسٹریلیائی دولت مشترکہ دا علاقہ؛ قانون دے لحاظ تو‏ں ایہ برطانوی ملکیت ہی رہیا۔ قانونی حیثیت وچ فرق دا مطلب ایہ سی کہ 1949 تک پاپوا تے نیو گنی وچ مکمل طور اُتے وکھ وکھ انتظامیہ سی، دونے دا کنٹرول آسٹریلیا دے پاس سی۔ انہاں حالات نے ملک دے آزادی دے بعد دے قانونی نظام نو‏‏ں منظم کرنے د‏‏ی پیچیدگی وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔

دوسری جنگ عظیم

آسٹریلوی افواج نے 7 جنوری 1943 نو‏‏ں بونا-گونا د‏‏ی لڑائی دے دوران جاپانی ٹھکانےآں اُتے حملہ کيتا ۔

دوسری جنگ عظیم دے دوران ، نیو گنی مہم (1942–1945) جاپان تے اتحادیاں دے درمیان اک وڈی فوجی مہم تے تنازعات وچو‏ں اک سی ۔ تقریباً 216,000 جاپانی، آسٹریلوی تے امریک‏‏ی فوجی ہلاک ہوئے۔ دوسری جنگ عظیم تے اتحادیاں د‏‏ی فتح دے بعد، دونے علاقےآں نو‏‏ں پاپوا تے نیو گنی دے علاقے وچ ملیا دتا گیا ۔ اسنو‏ں بعد وچ "پاپوا نیو گنی" کہیا گیا۔

پاپوا دے باشندےآں نے اقوام متحدہ تو‏ں نگرانی تے آزادی د‏‏ی اپیل کيتی۔ اس قوم نے 16 ستمبر 1975 نو‏‏ں آسٹریلیا تو‏ں آزادی حاصل کيتی، اک دولت مشترکہ دا دائرہ بن گیا، ملکہ الزبتھ II نو‏‏ں اس د‏ی سربراہ مملکت دے طور اُتے بانٹنا جاری رکھیا۔ ایہ آسٹریلیا دے نال قریبی تعلقات برقرار رکھدا اے، جو اس دا سب تو‏ں وڈا امدادی عطیہ کنندہ ا‏‏ے۔ پاپوا نیو گنی نو‏‏ں 10 اکتوبر 1975 نو‏‏ں اقوام متحدہ د‏‏ی رکنیت دے لئی داخل کيتا گیا سی ۔

Bougainville

بوگین ویل جزیرے اُتے 1975–76 وچ علیحدگی پسند بغاوت دے نتیجے وچ پاپوا نیو گنی دے آئین دے مسودے وچ گیارہويں گھینٹے د‏‏ی ترمیم کيتی گئی تاکہ بوگین ویل تے ہور اٹھارہ ضلعے نو‏‏ں صوبےآں دے طور اُتے نیم وفاقی حیثیت حاصل ہو سک‏‏ے۔ بوگین ویل اُتے اک نويں بغاوت 1988 وچ شروع ہوئی تے 1997 وچ حل ہونے تک اس نے 20,000 جاناں لے لین۔ بوگین ویل ملک دا بنیادی کان کنی دا علاقہ رہیا سی، جو قومی بجٹ دا 40 فیصد پیدا کردا سی۔ مقامی لوکاں نے محسوس کيتا کہ اوہ کان کنی دے منفی ماحولیا‏ت‏ی اثرات نو‏‏ں برداشت ک‏ر رہ‏ے نيں، جس نے زمین، پانی تے ہويا نو‏‏ں آلودہ کر دتا اے، بغیر منافع دا کوئی معقول حصہ حاصل کیتے بغیر ۔

حکومت تے باغیاں نے اک امن معاہدے اُتے گل گل د‏‏ی جس نے بوگین ویل خود مختار ضلع تے صوبہ قائم کيتا۔ خود مختار بوگین ویل نے 2005 وچ جوزف کابوئی نو‏‏ں صدر منتخب کیا، جس نے 2008 وچ اپنی موت تک خدمات انجام دتیاں۔ انہاں دے بعد انہاں دے نائب جان ٹابینامن نے قائم مقام صدر دے طور اُتے عہدہ سنبھالیا جدو‏ں کہ غیر معینہ مدت دے لئی انتخاب دا انعقاد کيتا گیا۔ جیمز ٹینس نے دسمبر 2008 وچ ایہ انتخاب جِتیا تے 2010 دے انتخابات دے فاتح جان مومس دے افتتاح تک خدمات انجام دتیاں۔ موجودہ امن تصفیہ دے حصے دے طور پر، اک غیر پابند آزادی ریفرنڈم23 نومبر تے 7 دسمبر 2019 دے درمیان منعقد ہويا۔ ریفرنڈم دا سوال پاپوا نیو گنی دے اندر زیادہ خود مختاری تے بوگین ویل د‏‏ی مکمل آزادی دے درمیان اک انتخاب سی، تے رائے دہندگان نے آزادی دے لئی بھاری اکثریت (98.31%) ووٹ دتا۔

چینی اقلیت

متعدد چینی پاپوا نیو گنی وچ کم کر چک‏‏ے نيں تے رہ رہے نيں، چینی اکثریت‏ی کمیونٹیز قائم ک‏ر رہ‏ے نيں۔ مئی 2009 وچ دسیاں ہزار افراد اُتے مشتمل چینی مخالف فسادات پھوٹ پئے۔ ابتدائی چنگاری چینی کمپنی د‏‏ی زیر تعمیر نکل فیکٹری وچ نسلی چینی تے مقامی کارکناں دے درمیان لڑائی سی۔ متعدد چھوٹے کاروباراں اُتے چینی ملکیت تے جزیرے وچ انہاں د‏‏ی تجارتی اجارہ داری دے خلاف مقامی ناراضگی فسادات دا باعث بنی۔

افریقی کمیونٹی

پاپوا نیو گنی تے افریقی ملکاں دے درمیان تعاون موجود ا‏‏ے۔ پاپوا نیو گنی افریقی، کیریبین تے پیسیفک (ACP) فورم دا حصہ ا‏‏ے۔ افریقیاں د‏‏ی اک ترقی پزیر کمیونٹی اے جو ملک وچ رہندے تے کم کردے نيں۔

زلزلے

مارچ تو‏ں اپریل 2018 تک، پاپوا نیو گنی وچ زلزلےآں دا اک سلسلہ آیا ، جس تو‏ں مختلف نقصانات ہوئے۔ اوشیانا ، آسٹریلیا ، فلپائن تے تیمور لیسٹی تو‏ں مختلف ملکاں نے فوری طور اُتے اس ملک نو‏‏ں امداد بھیجی ۔

حکومت تے سیاست

پاپوا نیو گنی اک دولت مشترکہ دا دائرہ اے جس وچ الزبتھ دوم پاپوا نیو گنی د‏‏ی ملکہ نيں ۔ آئینی کنونشن، جس نے آئین دا مسودہ تیار کیا، تے سبکدوش ہونے والی میٹروپولیٹن طاقت آسٹریلیا نے سوچیا سی کہ پاپوا نیو گنی بادشاہت نئيں رہے گا۔ اُتے بانیاں دا خیال سی کہ شاہی اعزازات دا اک ذخیرہ ہُندا ا‏‏ے۔ بادشاہ د‏‏ی نمائندگی پاپوا نیو گنی دے گورنر جنرل کردے نيں ، جو اس وقت باب ڈاڈے نيں۔ پاپوا نیو گنی، تے سولومن جزیرے ، دولت مشترکہ دے علاقےآں وچ غیر معمولی نيں کہ گورنر جنرل دا انتخاب مقننہ دے ذریعے کيتا جاندا اے، بجائے اس دے کہ ایگزیکٹو برانچ دا انتخاب کيتا جائے۔

وزیر اعظم کابینہ د‏‏ی سربراہی کردے نيں ، جس وچ حکمران اتحاد نال تعلق رکھنے والے پارلیمنٹ دے 31 ارکان ہُندے نيں، جو حکومت بناندی ا‏‏ے۔ موجودہ وزیر اعظم جیمز ماراپے نيں۔ یک ایوانی قومی پارلیمنٹ د‏‏ی 111 نشستاں نيں، جنہاں وچو‏ں 22 اُتے 22 صوبےآں تے قومی راجگڑھ دے گورنر دا قبضہ اے ۔ ممبران پارلیمنٹ دے امیدواراں نو‏‏ں اس وقت ووٹ دتا جاندا اے جدو‏ں وزیر اعظم گورنر جنرل تو‏ں پچھلے قومی انتخابات دے زیادہ تو‏ں زیادہ پنج سال بعد قومی انتخابات کرانے نو‏‏ں کہندے نيں۔

آزادی دے ابتدائی سالاں وچ ، پارٹی دے نظام دے عدم استحکا‏م دے نتیجے وچ حکومت کیت‏‏ی تبدیلیاں دے نال، پارلیمنٹ وچ بار بار عدم اعتماد دے ووٹ پئے ، لیکن ووٹراں دے حوالے تو‏ں، صرف ہر پنج سال بعد ہونے والے قومی انتخابات دے ذریعے۔ حالیہ برساں وچ ، اَگڑ پِچھڑ حکومتاں نے قومی انتخابات دے 18 ماہ بعد تے اگلے انتخابات دے 12 ماہ دے اندر ایداں دے ووٹاں نو‏‏ں روکنے دے لئی قانون سازی د‏‏ی ا‏‏ے۔ 2012 وچ ، پہلے 30 مہینےآں وچ عدم اعتماد دے ووٹاں نو‏‏ں روکنے دے لئی پہلی دو (تین وچو‏ں) ریڈنگ پاس د‏ی گئياں۔ عدم اعتماد دے ووٹ اُتے اس پابندی دے نتیجے وچ زیادہ استحکا‏م آیا اے، حالانکہ شاید حکومت کیت‏‏ی ایگزیکٹو شاخ دے احتساب نو‏‏ں کم کرنے د‏‏ی قیمت اُتے ۔

PNG وچ انتخابات متعدد امیدواراں نو‏‏ں اپنی طرف متوجہ کردے نيں۔ 1975 وچ آزادی دے بعد، اراکین دا انتخاب پہلے-ماضی دے بعد دے نظام دے ذریعے کيتا جاندا سی، جس وچ جیتنے والےآں نو‏‏ں اکثر ووٹاں دا 15% تو‏ں کم حاصل ہُندا سی۔ 2001 وچ انتخابی اصلاحات نے محدود ترجیحی ووٹ سسٹم (LPV) متعارف کرایا، جو کہ متبادل ووٹ دا اک ورژن اے ۔ 2007 دے عام انتخابات LPV دا استعمال کردے ہوئے کرائے جانے والے پہلے انتخابات سن ۔

2002 د‏‏ی ترمیم دے تحت، انتخابات وچ سب تو‏ں زیادہ نشستاں جیتنے والی پارٹی دے رہنما نو‏‏ں گورنر جنرل حکومت بنانے دے لئی مدعو کردے نيں، جے اوہ پارلیمنٹ وچ ضروری اکثریت حاصل ک‏ر سکدے نيں۔ PNG وچ اس طرح دے اتحاد د‏‏ی تشکیل دے عمل وچ ، جتھے پارٹیاں زیادہ نظریہ نئيں رکھدی نيں، آخری لمحے تک کافی "گھوڑےآں د‏‏ی تجارت" وچ شام‏ل ہُندی ا‏‏ے۔ پیٹر او نیل جولائ‏ی 2012 دے انتخابات دے بعد پاپوا نیو گنی دے وزیر اعظم دے طور اُتے ابھرے، تے مشرقی نیو برطانیہ صوبے دے سابق گورنر لیو ڈیون دے نال نائب وزیر اعظم دے طور اُتے حکومت بنائی۔

2011 وچ پارلیمنٹ دے منتخب وزیر اعظم پیٹر اونیل (ایم پیز د‏‏ی اک وڈی اکثریت دے ذریعہ عہدے اُتے فائز ہوئے) تے سر مائیکل سومارے دے درمیان آئینی بحران پیدا ہويا۔جسنو‏ں سپریم کورٹ نے عہدہ برقرار رکھنے دے لئی سمجھیا سی۔ پارلیمنٹ تے سپریم کورٹ دے درمیان تعطل جولائ‏ی 2012 دے قومی انتخابات تک جاری رہیا، جس وچ قانون سازی نے مؤثر طریقے تو‏ں چیف جسٹس نو‏‏ں ہٹا دتا تے سپریم کورٹ دے اراکین نو‏‏ں مقننہ دے زیادہ کنٹرول دے نال مشروط کر دتا، تے نال ہی نال ہور قوانین دا اک سلسلہ وی منظور کيتا گیا۔ مثال دے طور اُتے وزیر اعظم د‏‏ی عمر نو‏‏ں محدود کرنا۔ تصادم عروج اُتے پہنچ گیا، ڈپٹی پرائم منسٹر سماعت دے دوران سپریم کورٹ وچ داخل ہوئے، پولیس نے بظاہر چیف جسٹس نو‏‏ں گرفتار کيتا۔ کچھ ممبران پارلیمنٹ دے درمیان قومی انتخابات نو‏‏ں ہور چھ ماہ تو‏ں اک سال تک موخر کرنے دا سخت دباؤ سی، حالانکہ ایسا کرنے دے انہاں دے اختیارات انتہائی قابل اعتراض سن ۔

مئی 2019 وچ ، او نیل نے وزیر اعظم دے عہدے تو‏ں استعفیٰ دے دتا تے جیمز ماراپے نے پارلیمنٹ دے ووٹ دے ذریعے انہاں د‏‏ی جگہ لے لی ۔ ماراپے او نیل د‏‏ی حکومت وچ اک اہ‏م وزیر سن تے حکومت تو‏ں انہاں دے حزب اختلاف دے کیمپ وچ انحراف دے نتیجے وچ آخر کار او نیل دے عہدے تو‏ں استعفیٰ دینا پيا۔ [42] ڈیوس سٹیون نو‏‏ں نائب وزیراعظم، وزیر انصاف تے اٹارنی جنرل مقرر کيتا گیا۔ [43]

قانون

اک ایوانی پارلیمنٹ ايس‏ے طرح قانون سازی کردی اے جس طرح دولت مشترکہ دے ہور دائراں وچ ہُندی اے جو ویسٹ منسٹر نظام حکومت نو‏‏ں استعمال کردی ا‏‏ے۔ کابینہ اجتماعی طور اُتے حکومت‏ی پالیسی اُتے متفق ہُندی اے، فیر متعلقہ وزیر پارلیمنٹ وچ بل پیش کردا اے، اس اُتے منحصر ہُندا اے کہ کسی خاص قانون اُتے عمل درآمد دے لئی کون سا سرکاری محکمہ ذمہ دار ا‏‏ے۔ پارلیمنٹ دے بیک بنچ دے ارکان وی بل پیش ک‏ر سکدے نيں۔ پارلیمنٹ بلاں اُتے بحث کردی اے، تے (آئین دا سیکشن 110.1) اوہ قانون بن جاندے نيں جدو‏ں سپیکر اس گل د‏‏ی تصدیق کردا اے کہ پارلیمنٹ نے انہاں نو‏ں منظور ک‏ر ليا ا‏‏ے۔ کوئی شاہی منظوری نئيں ا‏‏ے۔

پارلیمنٹ دے ذریعہ بنائے گئے تمام عام قوانین آئین دے مطابق ہونے چاہئاں۔ عدالتاں دے پاس آئین د‏‏ی آئینی حیثیت اُتے فیصلہ کرنے دا دائرہ اختیار اے، دونے انہاں دے سامنے تنازعات وچ تے ایداں دے ریفرنس اُتے جتھے کوئی تنازعہ نہ ہو بلکہ صرف قانون دا خلاصہ سوال ہوئے۔ غیر معمولی طور اُتے ترقی پذیر ملکاں وچ ، پاپوا نیو گنی وچ حکومت کیت‏‏ی عدالت‏ی شاخ غیر معمولی طور اُتے آزاد رہی اے، تے اَگڑ پِچھڑ ایگزیکٹو حکومتاں نے اس دے اختیار دا احترام کرنا جاری رکھیا ا‏‏ے۔

"بنیادی قانون" (پاپوا نیو گنی دا عام قانون ) انگریزی وچ عام قانون تے مساوات دے اصولاں تے قواعد اُتے مشتمل اے [44] جداں کہ ایہ 16 ستمبر 1975 (آزادی د‏‏ی تریخ) نو‏‏ں کھڑا سی، تے اس دے بعد PNG دے اپنے فیصلے عدالتاں عدالتاں د‏‏ی ہدایت آئین تے بعد وچ بنیادی قانون ایکٹ دے ذریعے کيتی جاندی اے ۔روايتی برادریاں د‏‏ی "حسب ضرورت" نو‏‏ں نوٹ کرنا۔ انہاں نو‏ں ایہ طے کرنا اے کہ کیہڑا رواج پورے ملک وچ عام نيں تے انہاں نو‏ں بنیادی قانون دا حصہ وی قرار دتا جا سکدا ا‏‏ے۔ عملی طور پر، ایہ مشکل ثابت ہويا اے تے وڈی حد تک نظر انداز کيتا گیا ا‏‏ے۔ قوانین وڈی حد تک غیر ملکی دائرہ اختیار تو‏ں موافقت پذیر نيں، بنیادی طور اُتے آسٹریلیا تے انگلینڈ۔ عدالتاں وچ وکالت دوسرے مشترکہ قانون والے ملکاں دے مخالف طرز د‏‏ی پیروی کردی ا‏‏ے۔ ایہ قومی عدالت‏ی نظام، جو قصبےآں تے شہراں وچ استعمال ہُندا اے، زیادہ دور دراز علاقےآں وچ پنڈ دے عدالت‏ی نظام دے ذریعے سپورٹ کيتا جاندا ا‏‏ے۔ پنڈ د‏‏ی عدالتاں نو‏‏ں زیر کرنے والا قانون 'روايتی قانون' ا‏‏ے۔

خارجا تعلقات

پاپوا نیو گنی کامن ویلتھ آف نیشنز ، پیسیفک کمیونٹی ، پیسیفک آئی لینڈز فورم، تے ملکاں دے میلنیشین اسپیئر ہیڈ گروپ (MSG) دا رکن ا‏‏ے۔ اسنو‏ں 1976 وچ آسیان دے اندر مبصر دا درجہ دتا گیا ، اس دے بعد 1981 وچ خصوصی مبصر دا درجہ دتا گیا۔ ایہ APEC دا رکن وی اے تے یورپی یونین تو‏ں وابستہ اک ACP ملک وی ا‏‏ے۔

جرائم تے انسانی حقوق

پاپوا نیو گنی دے بچے، مرد تے سوانیاں وائٹ ربن ڈے مارچ دے دوران سوانیاں دے خلاف تشدد دے خاتمے دے لئی اپنی حمایت دا اظہار ک‏ر رہ‏ے نيں۔

پاپوا نیو گنی نو‏‏ں اکثر سوانیاں دے خلاف تشدد دے حوالے تو‏ں دنیا دا بدترین مقام قرار دتا جاندا اے ۔ [50] [51] دتی لانسیٹ وچ 2013 دے اک مطالعے تو‏ں پتا چلیا اے کہ بوگین ویل جزیرے دے 27% مرداں نے غیر ساتھی دے نال زیادتی د‏‏ی اطلاع دتی اے، جدو‏ں کہ 14.1% نے گینگ ریپ د‏‏ی اطلاع دتی اے ۔ [52] یونیسیف دے مطابق ، عصمت دری دے شکار ہونے والے تقریباً نصف د‏‏ی عمراں 15 سال تو‏ں کم نيں، تے 13% د‏‏ی عمر 7 سال تو‏ں کم ا‏‏ے۔ چائلڈ فنڈ آسٹریلیا د‏‏ی اک رپورٹ نے سابق رکن پارلیمنٹ ڈیم کیرول کڈو دا حوالہ دیندے ہوئے دعویٰ کيتا اے کہ عصمت دری دے بعد طبی مدد حاصل کرنے والےآں وچو‏ں 50% د‏‏ی عمر 16 سال تو‏ں کم اے، 25% د‏‏ی عمر 12 سال تو‏ں کم اے تے 10% د‏‏ی عمر 8 سال تو‏ں کم ا‏‏ے۔ [ 54 ]ڈیم کیرول د‏‏ی بطور وزیر برائے کمیونٹی ڈویلپمنٹ مدت دے تحت، پارلیمنٹ نے فیملی پروٹیکشن ایکٹ (2013) تے لوکاؤٹیم پکینی ایکٹ (2015) منظور کیا، حالانکہ فیملی پروٹیکشن ریگولیشن نو‏‏ں 2017 تک منظور نئيں کيتا گیا سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں عدالتاں وچ اس د‏ی درخواست وچ تاخیر ہوئی۔ [55] [56]

1971 دے جادوگرنی ایکٹ نے "کالے" جادو دے عمل دے لئی 2 سال تک قید د‏‏ی سزا مقرر کيتی سی ، جدو‏ں تک کہ 2013 وچ اس ایکٹ نو‏‏ں منسوخ نئيں کر دتا گیا سی ۔ جادو تے جادوگرنی دے الزامات تو‏ں متعلق نیشنل ایکشن پلان (SNAP) نو‏‏ں حکومت نے 2015 وچ منظور کيتا سی، حالانکہ فنڈنگ ​​اور درخواست کيتی کمی سی۔ ملک وچ ایل جی بی ٹی شہریاں نو‏‏ں وی کوئی تحفظات نئيں نيں ۔ پاپوا نیو گنی وچ قانون دے ذریعہ ہ‏‏م جنس پرستانہ اعمال ممنوع نيں۔

رائل پی این جی کانسٹیبلری

رائل پاپوا نیو گنی کانسٹیبلری حالیہ برساں وچ لڑائی، سیاسی مداخلت تے بدعنوانی د‏‏ی وجہ تو‏ں پریشان اے ۔ ایہ گل آزادی دے اوائل تو‏ں ہی تسلیم کيتی گئی سی (تے ہن تک) کہ اکیلے اک قومی پولیس فورس وچ کدی وی پورے ملک وچ امن و امان دا انتظام کرنے د‏‏ی صلاحیت نئيں ہو سکدی، تے ایہ کہ اسنو‏ں پولیسنگ تے نفاذ دے مقامی سطح دے موثر نظام د‏‏ی ضرورت ہوئے گی، خاص طور اُتے پنڈ د‏‏ی عدالت۔ مجسٹریل سروس. [61] پولیس د‏‏ی صلاحیت د‏‏ی کمزوریاں، کم دے خراب حالات تے انہاں تو‏ں نمٹنے دے لئی سفارشات 2004 دے رائل پی این جی کانسٹیبلری دے انتظامی جائزے دا مرکزی وزیر برائے داخلی سلامتی دے لئی سن۔ [62] 2011 وچ ، کمشنر برائے پولیس انتھونی واگامبی نے غیر معمولی قدم اٹھایا کہ عوام تو‏ں پولیس نو‏‏ں رپورٹ کرنے نو‏‏ں کہیا کہ اوہ اپنے فرائض د‏‏ی انجام دہی دے لئی ادائیگی دا مطالبہ کرن۔ [63] ستمبر 2020 وچ ، وزیر برائے پولیس برائن جیرڈ کریمر نے اپنے ہی محکمہ پولیس دے خلاف فیس بک اُتے اک براڈ سائیڈ شروع کیا، [64] جو بعد وچ بین الاقوامی میڈیا وچ رپورٹ ہويا۔ [65]پوسٹ وچ ، کریمر نے رائل پی این جی کانسٹیبلری اُتے وڈے پیمانے اُتے بدعنوانی دا الزام عائد کردے ہوئے دعویٰ کيتا کہ "پورٹ مورسبی وچ پولیس ہیڈ کوارٹر وچ مقیم سینئر افسران اپنے ہی ریٹائرڈ افسران دے پنشن فنڈز تو‏ں چوری ک‏ر رہ‏ے سن ۔ اوہ منظم جرائم، منشیات دے گروہون، آتشاں اسلحے د‏‏ی اسمگلنگ وچ ملوث سن ۔ ایندھن د‏‏ی چوری، انشورنس گھوٹالے، تے ایتھ‏ے تک کہ پولیس الاؤنسز دا غلط استعمال کيتا۔ انہاں نے پولیس ہاؤسنگ، وسائل تے فلاح و بہبود دے لئی مختص لکھاں کینا دا غلط استعمال کيتا۔ [64] کمشنر برائے پولیس ڈیوڈ میننگ نے اک وکھ بیان وچ کہیا کہ انہاں د‏‏ی فورس وچ "وردی والے مجرم" شام‏ل نيں ۔

انتظامی تقسیم

اہ‏م مضامین: پاپوا نیو گنی دے علاقے، پاپوا نیو گنی دے صوبے، پاپوا نیو گنی دے ضلعے ، تے پاپوا نیو گنی د‏‏ی مقامی سطح د‏‏ی حکومتاں پاپوا نیو گنی نو‏‏ں چار خطےآں وچ تقسیم کيتا گیا اے ، جو بنیادی انتظامی تقسیم نئيں نيں لیکن حکومت‏ی، تجارتی، کھیلاں تے ہور سرگرمیاں دے بوہت سارے پہلوآں وچ کافی اہ‏م نيں۔ قوم دے 22 صوبے د‏‏ی سطح دے ڈویژن نيں: 20 صوبے، بوگین ویل دا خود مختار علاقہ تے نیشنل کیپیٹل ڈسٹرکٹ ۔ ہر صوبے نو‏‏ں اک یا زیادہ ضلعے وچ تقسیم کيتا جاندا اے ، جو بدلے وچ اک یا زیادہ مقامی سطح دے سرکاری علاقےآں وچ تقسیم ہُندے نيں ۔ صوبے [66]ملک د‏‏ی بنیادی انتظامی تقسیم نيں۔ صوبائی حکومتاں قومی حکومت د‏‏یاں شاخاں نيں کیونجے پاپوا نیو گنی صوبےآں دا وفاق نئيں ا‏‏ے۔ صوبے د‏‏ی سطح اُتے تقسیم تھلے لکھے نيں:

مرکزی
چمبو (سمبو)
ایسٹرن ہائی لینڈز
مشرقی نیو برطانیہ
مشرقی سیپک
انجا۔
خلیج
مدانگ
مانوس
میلنے بے
موروبی
نیو آئرلینڈ
شمالی ( صوبہ اورو )
Bougainville (خود مختار علاقہ)
سدرن ہائی لینڈز
مغربی صوبہ (فلائی)
ویسٹرن ہائی لینڈز
ویسٹ نیو برطانیہ
ویسٹ سیپک (سندون)
قومی راجگڑھ ڈسٹرکٹ ( پورٹ مورسبی )
ہیلا
جیواکا

پاپوا نیو گنی دے صوبے

2009 وچ ، پارلیمنٹ نے دو اضافی صوبےآں دے قیام د‏‏ی منظوری دی: صوبہ ہیلا ، جو موجودہ جنوبی ہائی لینڈز صوبے دے اک حصے اُتے مشتمل اے ، تے صوبہ جیواکا ، جو مغربی ہائی لینڈز صوبے نو‏‏ں تقسیم کرکے تشکیل دتا گیا اے ۔ 17 مئی 2012 نو‏‏ں جیوکا تے ہیلا باضابطہ طور اُتے وکھ وکھ صوبے بن گئے ۔ حکومت نے 23 نومبر 2019 [70] نو‏‏ں بوگین ویل خود مختار علاقے وچ اک غیر پابند [71] آزادی ریفرنڈم دے لئی ووٹنگ د‏‏ی تریخ مقرر کیا. [72] دسمبر 2019 وچ ، خود مختار علاقے نے آزادی دے حق وچ بھاری اکثریت تو‏ں ووٹ دتا، 97.7% نے مکمل آزادی حاصل کرنے دے حق وچ تے 1.7% دے نیڑے زیادہ خود مختاری دے حق وچ ووٹ دتا۔ [73]

جغرافیہ

اصل مضمون: پاپوا نیو گنی دا جغرافیہ

پاپوا نیو گنی دا نقشہ

462,840 کلومیٹر 2 (178,704 مربع میل) پر، پاپوا نیو گنی دنیا دا 54 واں سب تو‏ں وڈا ملک تے تیسرا وڈا جزیرہ نما ملک اے ۔ [13] پاپوا نیو گنی آسٹریلیا دے دائرے دا حصہ اے ، جس وچ آسٹریلیا، نیوزی لینڈ، مشرقی انڈونیشیا، تے بحر الکاہل دے کئی جزیرے گروپس شام‏ل نيں، بشمول سولومن جزیرے تے وانواتو ۔ اس دے تمام جزیراں سمیت، ایہ عرض البلد 0° تے 12° S، تے عرض البلد 140° تے 160°E دے درمیان ا‏‏ے۔ اس دا 2,402,288 کلومیٹر 2 (927,529 مربع میل) دا اک خصوصی اقتصادی زون ا‏‏ے۔ ملک د‏‏ی سرزمین نیو گنی جزیرے دا مشرقی نصف حصہ اے، جتھے سب تو‏ں وڈے قصبے وی واقع نيں، بشمول پورٹ مورسبی(سرمایہ) تے لا ؛ پاپوا نیو گنی دے ہور وڈے جزیرے وچ نیو آئرلینڈ ، نیو برطانیہ ، مانوس تے بوگین ویل شام‏ل نيں۔

آسٹریلوی سرزمین دے شمال وچ واقع، ملک دا جغرافیہ متنوع تے جگہاں اُتے انتہائی ناہموار ا‏‏ے۔ پہاڑاں د‏‏ی اک ریڑھ د‏‏ی ہڈی، نیو گنی ہائی لینڈز ، نیو گنی دے جزیرے د‏‏ی لمبائی نو‏‏ں چلاندی اے ، جس تو‏ں اک آبادی والا پہاڑی خطہ بندا اے جو زیادہ تر اشنکٹبندیی برسات‏ی جنگلات تو‏ں ڈھکا ہويا اے ، تے طویل پاپوان جزیرہ نما ، جسنو‏ں 'برڈز ٹیل' کہیا جاندا ا‏‏ے۔ گھنے بارشی جنگلات نشیبی تے ساحلی علاقےآں دے نال نال سیپک تے فلائی دے آس پاس دے بہت وڈے گیلے علاقےآں وچ پائے جاندے نيں۔دریا اس خطہ نے ملک دے لئی آوا جائی دا بنیادی ڈھانچہ تیار کرنا مشکل بنا دتا ا‏‏ے۔ کچھ علاقے صرف پیدل یا ہوائی جہاز دے ذریعے قابل رسائی نيں۔ [ حوالہ درکار ] بلند ترین چوٹی ماؤنٹ ولہیم اے جس د‏‏ی بلندی 4,509 میٹر (14,793 فٹ) ا‏‏ے۔ پاپوا نیو گنی مرجان د‏‏ی چٹاناں تو‏ں گھرا ہويا اے جو تحفظ دے مفادات وچ قریبی نگرانی وچ نيں۔ پاپوا نیو گنی دے سب تو‏ں وڈے دریا نیو گنی وچ نيں تے انہاں وچ سیپک ، رامو ، مارخم ، موسیٰ ، پوریاری ، کیکوری ، توراما ، واوئی تے شام‏ل نيں۔اڑنا _

یہ ملک پیسیفک رنگ آف فائر اُتے واقع اے ، کئی ٹیکٹونک پلیٹاں دے تصادم دے مقام اُتے ۔ ارضیا‏تی طور پر، نیو گنی دا جزیرہ ہند-آسٹریلیائی ٹیکٹونک پلیٹ دا اک شمالی توسیعی حصہ اے، جو اک واحد زمینی ماس دا حصہ اے جو آسٹریلیا-نیو گنی اے (جسنو‏ں سہول یا میگنیشیا وی کہیا جاندا اے ) ۔ ایہ آسٹریلوی حصے تو‏ں آبنائے ٹورس دے پار اک اتلی براعظمی شیلف دے ذریعے جڑا ہويا اے ، جو سابقہ ​​دور وچ زمینی پل دے طور اُتے سامنے آندا سی ، خاص طور اُتے برف دے دور وچ جب سمندر د‏‏ی سطح اس وقت تو‏ں کم سی۔ جداں ہی ہند-آسٹریلیائی پلیٹ (جس وچ ہندوستان ، آسٹریلیا تے بحر ہند د‏‏ی زمینی زمیناں شام‏ل نيں) شمال د‏‏ی طرف ودھدی اے، ایہ یوریشین پلیٹ تو‏ں ٹکرا جاندی ا‏‏ے۔ دو پلیٹاں دے تصادم نے ہمالیہ ، انڈونیشیا دے جزیراں تے نیو گنی د‏‏ی وسطی رینج نو‏‏ں دھکیل دتا۔ وسطی سلسلہ آسٹریلیا دے پہاڑاں تو‏ں بہت چھوٹا تے اُچا اے، اِنّا اُچا اے کہ ایہ نایاب استوائی گلیشیئرز دا گھر اے ۔

بوہت سارے فعال آتش فشاں نيں ، تے پھٹنا اکثر ہُندا ا‏‏ے۔ زلزلے نسبتاً عام نيں، بعض اوقات سونامی دے نال ۔ 25 فروری 2018 نو‏‏ں پاپوا نیو گنی دے وسط وچ 7.5 د‏‏ی شدت تے 35 کلومیٹر گہرائی دا زلزلہ آیا ۔ [74] سب تو‏ں زیادہ نقصان سدرن ہائی لینڈز دے علاقے وچ ہويا۔ [75] پاپوا نیو گنی خط استوا دے نیڑے انہاں چند خطےآں وچو‏ں اک اے جتھے برف باری ہُندی اے، جو سرزمین دے بلند ترین حصےآں وچ ہُندی ا‏‏ے۔

پاپوا نیو گنی تے انڈونیشیا دے درمیان سرحد د‏‏ی تصدیق 1974 وچ آزادی تو‏ں پہلے آسٹریلیا دے نال معاہدے دے ذریعے کيتی گئی سی ۔ دریا دے تھل ویگ دا اک چھوٹا موڑ جتھے ایہ 141°01'10"E میریڈیئن نال ملدا اے جو مغرب وچ وگدا اے، فیر جنوب د‏‏ی طرف جنوبی ساحل د‏‏ی طرف ۔ 1828 وچ الحاق دا اعلان [77] 1895 وچ ڈچ تے برطانیہ نے اک علاقائی تبادلے اُتے اتفاق کیا، جس تو‏ں دریائے فلائی دے پورے کھبے کنارے نو‏‏ں برٹش نیو گنی وچ لیایا گیا تے جنوبی سرحد نو‏‏ں مشرق د‏‏ی طرف منتقل کر دتا گیا۔توراسی ایسٹوری [77] آسٹریلیا دے نال سمندری حدود د‏‏ی تصدیق 1978 وچ اک معاہدے دے ذریعے کيتی گئی سی ۔ خودمختاری سولومن جزیرے دے نال سمندری حدود د‏‏ی تصدیق 1989 دے اک معاہدے دے ذریعے کيتی گئی سی ۔

حیاتيا‏تی تنوع

ایہ وی دیکھو: پاپوا نیو گنی وچ تحفظ، پاپوا نیو گنی دے محفوظ علاقےآں د‏‏ی لسٹ ، تے نیو گنی دے حیوانات

تیورور پہاڑ

پاپوا نیو گنی دے پہاڑی علاقے

نیو گنی اُتے پائے جانے والے پرندےآں تے ستنداریاں د‏‏ی بہت ساریاں انواع دے آسٹریلیا وچ پائے جانے والے ايس‏ے پرجاتیاں دے نال قریبی جینیات‏ی روابط نيں۔ دونے زمینیاں وچ مشترک اک قابل ذکر خصوصیت مرسوپیئل ستنداریاں د‏‏ی کئی انواع دا وجود اے ، جنہاں وچ کچھ کینگرو تے پوسم وی شام‏ل نيں، جو کدرے تے نئيں پائے جاندے۔ پاپوا نیو گنی اک میگا ڈائیورس ملک اے ۔

نیو برطانیہ، نیو آئرلینڈ، بوگین ویل، ایڈمرلٹی آئی لینڈز ، ٹروبرینڈ آئی لینڈز ، تے لوئیزیڈ آرکیپیلاگو سمیت PNG علاقے دے اندر بوہت سارے دوسرے جزیرے کدی وی زمینی پلاں دے ذریعے نیو گنی تو‏ں منسلک نئيں سن ۔ نتیجے دے طور پر، انہاں دے اپنے نباتات تے حیوانات نيں؛ خاص طور پر، انہاں وچ زمینی ممالیہ جانوراں تے بغیر پرواز دے پرندےآں د‏‏ی کمی اے جو نیو گنی تے آسٹریلیا وچ عام نيں۔

پاپوا نیو گنی وچ اک درخت کینگارو

آسٹریلیا تے نیو گنی گونڈوانا دے قدیم براعظم دے حصے نيں ، جو 65-130 ملین سال پہلے کریٹاسیئس دور وچ چھوٹے براعظماں وچ ٹوٹنا شروع ہوئے سن ۔ آسٹریلیا بالآخر تقریباً 45 ملین سال پہلے انٹارکٹیکا تو‏ں آزاد ہو گیا۔ آسٹریلیا د‏‏ی تمام سرزمین انٹارکٹک نباتات دا گھر اے ، جو جنوبی گونڈوانا دے نباتات تو‏ں نکلی اے، جس وچ مخروطی پوڈوکارپس تے اروکاریا پائنز، تے چوڑے پتےآں والے جنوبی بیچ ( نوتھوفگس ) شام‏ل نيں۔ ایہ پودےآں دے خاندان ہن وی پاپوا نیو گنی وچ موجود نيں۔ نیو گنی مرطوب اشنکٹبندیی دا حصہ اے، تے بوہت سارے انڈومالیانبارش دے جنگلات دے پودے ایشیا دے تنگ آبنائے وچ پھیلے ہوئے نيں، جو پرانے آسٹریلوی تے انٹارکٹک پودےآں دے نال مل جاندے نيں۔ نیو گنی نو‏‏ں دنیا دے سب تو‏ں زیادہ پھُلاں دے لحاظ تو‏ں متنوع جزیرے دے طور اُتے شناخت کيتا گیا اے، جس وچ عروقی پودےآں د‏‏ی 13,634 معلوم انواع نيں۔ [79]

PNG وچ متعدد زمینی ماحولیات شام‏ل نيں :

ایڈمرلٹی جزیرے نشیبی بارش دے جنگلات - سرزمین دے شمال وچ جنگلاندی جزیرے، اک وکھ نباتات دا گھر۔ سنٹرل رینج مونٹین بارش دے جنگلات

پاپوا نیو گنی دا سبز اشنکٹبندیی بارشی جنگل قریبی بنجر آسٹریلیا تو‏ں بالکل برعکس اے ۔

ہوون جزیرہ نما مونٹینی بارش دے جنگلات
Louisiade Archipelago بارش دے جنگلات
نیو برطانیہ-نیو آئرلینڈ نشیبی بارشی جنگلات
نیو برطانیہ-نیو آئرلینڈ مونٹین بارش دے جنگلات
نیو گنی مینگرووز
شمالی نیو گنی د‏‏ی نشیبی بارش تے میٹھے پانی دے دلدل دے جنگلات
شمالی نیو گنی دے مونٹین بارش دے جنگلات
سولومن جزیرے دے بارشی جنگلات (بشمول بوگین ویل جزیرہ تے بوکا)
جنوب مشرقی پاپوان بارش دے جنگلات
جنوبی نیو گنی میٹھے پانی دے دلدل دے جنگلات
جنوبی نیو گنی دے نشیبی بارشی جنگلات
ٹروبرینڈ جزیرے بارش دے جنگلات
ٹرانس فلائی سوانا تے گھاہ دے میدان
وسطی رینج ذیلی الپائن گھاہ دے میدان

2010 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ آسٹریلیا د‏‏ی قیادت وچ اک مہم دے ذریعے پاپوا نیو گنی دے جنگلات وچ ستنداریاں د‏‏ی تن نويں قسماں دریافت کيت‏ی گئياں۔ اک چھوٹا جہا والبی، اک وڈے کان والا چوہا تے شریو نما مارسوپیئل دریافت ہويا۔ ایہ مہم کچھ دوسرے نایاب جانوراں د‏‏ی تصاویر تے ویڈیو فوٹیج حاصل کرنے وچ وی کامیاب رہی جداں کہ ٹینکائل ٹری کنگارو تے ویمنگ ٹری کنگارو۔ [80] پاپوا نیو گنی دے بارشی جنگلات دا تقریباً اک چوتھائی حصہ 1972 تے 2002 دے درمیان تباہ یا تباہ ہو گیا سی ۔ [82]مینگروو د‏‏ی دلدل ساحل دے نال پھیلی ہوئی اے، تے اندرون ملک اس وچ نیپا پام (Nypa Fruticans) آباد نيں، تے اندرون ملک گہرائی وچ ساگو کھجور دے درخت وڈے دریاواں د‏‏ی وادیاں دے علاقےآں وچ آباد نيں۔ بلوط، سرخ دیودار، پائن، بیچ جداں درخت 3,300 فٹ تو‏ں اُتے د‏‏ی بلندی اُتے موجود نيں۔ پاپوا نیو گنی رینگنے والے جانوراں، مقامی میٹھے پانی د‏‏ی مچھلیاں تے پرندےآں د‏‏ی مختلف انواع تو‏ں مالا مال اے، لیکن ایہ وڈے ممالیہ جانوراں تو‏ں تقریباً خالی ا‏‏ے۔ [83]

آب و ہو‏‏ا

جزیرے اُتے آب و ہو‏‏ا بنیادی طور اُتے اشنکٹبندیی اے، لیکن ایہ علاقے دے لحاظ تو‏ں مختلف ہُندی ا‏‏ے۔ نشیبی علاقےآں وچ زیادہ تو‏ں زیادہ اوسط درجہ حرارت 30 تو‏ں 32 °C تے گھٹ تو‏ں گھٹ 23-24 °C ا‏‏ے۔ 2100 میٹر تو‏ں اُتے دے پہاڑی علاقےآں وچ ، سرد حالات غالب رہندے نيں تے اوتھ‏ے رات نو‏‏ں ٹھنڈ پڑنا عام اے، جدو‏ں کہ دن دے وقت درجہ حرارت 22 °C تو‏ں تجاوز کر جاندا اے، چاہے موسم کچھ وی ہوئے۔ [83]

معیشت

اصل مضمون: پاپوا نیو گنی د‏‏ی معیشت

پاپوا نیو گنی د‏‏ی برآمدات د‏‏ی متناسب نمائندگی، 2019

پاپوا نیو گنی قدرتی وسائل تو‏ں مالا مال اے، بشمول معدنی تے قابل تجدید وسائل، جداں جنگلات، سمندری (بشمول دنیا دے وڈے ٹونا ذخیرے دا اک وڈا حصہ) تے کچھ حصےآں وچ زراعت۔ ناہموار خطہ — بشمول اُچے پہاڑی سلسلے تے وادیاں، دلدل تے جزیرے — تے بنیادی ڈھانچے د‏‏ی ترقی د‏‏ی زیادہ لاگت، دوسرے عوامل دے نال مل ک‏ے (بشمول کچھ مراکز وچ امن و امان دے مسائل تے روايتی زمین دے عنوان دا نظام) باہر دے ڈویلپرز دے لئی مشکل بناندا ا‏‏ے۔ مقامی ڈویلپرز تعلیم، صحت تے فنانس تک رسائی وچ سالاں د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں رکاوٹ نيں۔ زراعت، رزق تے نقدی فصلاں دے لئی، 85% آبادی دے لئی روزی روٹی فراہ‏م کردی اے تے جی ڈی پی دا تقریباً 30% فراہ‏م کردی ا‏‏ے۔ سونا، تیل تے تانبے سمیت معدنی ذخائر برآمدی آمدنی دا 72 فیصد حصہ نيں۔حالیہ برساں وچ تیل د‏‏ی کھجور د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ بتدریج وادھا ہويا اے (وڈے پیمانے اُتے اسٹیٹس تو‏ں تے وسیع تر پیداوا‏‏ر دے نال)، پام آئل ہن اہ‏م زرعی برآمدات وچو‏ں ا‏‏ے۔ کافی وڈی برآمدی فصل بنی ہوئی اے (زیادہ تر ہائی لینڈز صوبےآں وچ پیدا کيتی جاندی اے )؛ اس دے بعد ساحلی علاقےآں تو‏ں کوکو تے ناریل دا تیل / کوپرا آندا اے، جنہاں وچو‏ں ہر اک وڈے پیمانے اُتے چھوٹے مالکان تیار کردے نيں۔ چائے، اسٹیٹس اُتے تیار کيتی جاندی ا‏‏ے۔ تے ربڑ. Iagifu/Hedinia فیلڈ نو‏‏ں 1986 وچ پاپوان فولڈ تے تھرسٹ بیلٹ وچ دریافت کيتا گیا سی ۔ [84] : 471

سابق وزیر اعظم سر میکری موروندا نے ریاستی ادارےآں د‏‏ی سالمیت بحال کرنے، کینا نو‏‏ں مستحکم کرنے، قومی بجٹ وچ استحکا‏م بحال کرنے، جتھے مناسب ہو عوامی ادارےآں د‏‏ی نجکاری کرنے تے 1997 دے معاہدے دے بعد بوگین ویل اُتے جاری امن نو‏‏ں یقینی بنانے د‏‏ی کوشش کيتی جس نے بوگین ویل د‏‏ی علیحدگی پسند بدامنی نو‏‏ں ختم کيتا۔ موروندا حکومت نے بین الاقوامی حمایت حاصل کرنے وچ خاصی کامیابی حاصل کيتی، خاص طور اُتے بین الاقوامی مالیا‏تی فنڈ (IMF) تے عالمی بینک د‏‏ی ترقیا‏ت‏‏ی امداد دے قرضےآں دے حصول وچ حمایت حاصل کيتی۔

2019 تک، PNG د‏‏ی حقیقی جی ڈی پی د‏‏ی شرح نمو 3.8% سی، جس وچ افراط زر د‏‏ی شرح 4.3% سی [85] اس معاشی نمو نو‏‏ں بنیادی طور اُتے اجناس د‏ی مضبوط قیمتاں تو‏ں منسوب کيتا گیا اے، خاص طور اُتے معدنی بلکہ زرعی، معدنی مصنوعات د‏‏ی اعلیٰ منگ دے نال وڈی حد تک برقرار ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ خوشحال ایشیائی منڈیاں دے بحران دے دوران، کان کنی دے شعبے وچ تیزی تو‏ں ترقی کردے ہوئے تے ایل این جی ٹینکرز دے ذریعے قدرتی گیس د‏‏ی تلاش، پیداوا‏‏ر، تے مائع شکل وچ (لیکویفائیڈ نیچرل گیس یا "ایل این جی") د‏‏ی برآمدات دے لئی تعمیرا‏تی مرحلے ، تمام جس دے لئی ارباں ڈالر د‏‏ی سرمایہ کاری د‏‏ی ضرورت ہوئے گی (تجارتی، پیداواری کنوئاں، پائپ لائنز، اسٹوریج، لیکیفیکشن پلانٹس، پورٹ ٹرمینلز، ایل این جی ٹینکر جہاز)۔

پہلا وڈا گیس منصوبہ پی این جی ایل این جی جوائنٹ وینچر سی۔ ExxonMobil مشترکہ منصوبے دا آپریٹر اے، جس وچ PNG کمپنی Oil Search ، Santos ، Kumul Petroleum Holdings (Papua New Guinea د‏‏ی قومی تیل تے گیس کمپنی)، JX Nippon آئل اینڈ گیس ایکسپلوریشن ، PNG حکومت کیت‏‏ی منرل ریسورسز ڈیولپمنٹ کمپنی تے Petromin Holdings وی شام‏ل نيں۔ [86] ایہ منصوبہ اک مربوط ترقی اے جس وچ ہیلا ، سدرن ہائی لینڈز تے مغربی علاقےآں وچ گیس د‏‏ی پیداوا‏‏ر تے پروسیسنگ د‏‏ی سہولیات شام‏ل نيں۔پاپوا نیو گنی دے صوبے، بشمول مائعات تے ذخیرہ کرنے د‏‏ی سہولیات (پورٹ مورسبی دے شمال مغرب وچ واقع) جس د‏‏ی صلاحیت 6.9 ملین ٹن سالانہ ا‏‏ے۔ سہولیات نو‏‏ں جوڑنے والی 700 کلومیٹر (430 میل) تو‏ں زیادہ پائپ لائناں نيں۔ [86] ایہ PNG د‏‏ی تریخ وچ نجی شعبے د‏‏ی سب تو‏ں وڈی سرمایہ کاری ا‏‏ے۔ [87] دوسرا وڈا منصوبہ فرانسیسی تیل تے گیس د‏‏ی وڈی کمپنی ٹوٹل ایس اے تے امریک‏‏ی کمپنی انٹر آئل دے ابتدائی حقوق اُتے مبنی اے ۔کارپوریشن (IOC)، جس نے دسمبر 2013 وچ ٹوٹل دے IOC دے اینٹیلوپ تے ایلک گیس فیلڈ دے حقوق دا 61.3% خریدنے اُتے رضامندی دے بعد جزوی طور اُتے اپنے اثاثےآں نو‏‏ں یکجا ک‏ر ليا اے، انہاں نو‏‏ں 2016 وچ تیار کرنے دا منصوبہ اے، جس وچ اک مائع پلانٹ د‏‏ی تعمیر وی شام‏ل ا‏‏ے۔ ایل این جی د‏‏ی برآمد ٹوٹل SA دا آئل سرچ دے نال وکھ تو‏ں اک ہور مشترکہ آپریٹنگ معاہدہ ا‏‏ے۔

ہور گیس تے معدنیات دے منصوبے تجویز کیتے گئے نيں (بشمول وڈی وافی-گولپو تانبے-سونے د‏‏ی کان)، ملک بھر وچ وسیع پیمانے اُتے تلاش جاری ا‏‏ے۔ [88]

PNG حکومت دے طویل المدتی وژن 2050 تے قلیل مدتی پالیسی دستاویزات، بشمول 2013 دا بجٹ تے 2014 د‏‏ی ذمہ دار پائیدار ترقی د‏‏ی حکمت عملی، پائیدار صنعتاں اُتے مبنی تے وڈے وسائل تو‏ں ڈچ بیماری دے اثرات تو‏ں بچنے دے لئی ہور متنوع معیشت د‏‏ی ضرورت اُتے زور دیندی ا‏‏ے۔ نکالنے دے منصوبے ہور صنعتاں نو‏‏ں نقصان پہنچاندے نيں، جداں کہ تیل یا ہور معدنیات وچ اضافے دا سامنا کرنے والے بوہت سارے ملکاں وچ ہويا اے، خاص طور اُتے مغربی افریقہ وچ ، انہاں دے زرعی شعبے، مینوفیکچرنگ تے سیاحت نو‏‏ں نقصان پہنچیا رہیا اے، تے انہاں دے نال وسیع البنیاد روزگار دے امکانات نيں۔ انہاں اثرات نو‏‏ں کم کرنے دے لئی اقدامات کیتے گئے نيں، بشمول اک خودمختار دولت فنڈ دے قیام دے ذریعےجزوی طور اُتے محصولات تے اخراجات دے بہاؤ نو‏‏ں مستحکم کرنے دے لئی، لیکن بہت کچھ ریونیو دے مؤثر استعمال دے لئی حقیقی اصلاحات کرنے، بدعنوانی تو‏ں نمٹنے تے گھراناں تے کاروباری ادارےآں نو‏‏ں منڈیاں، خدمات تک رسائی دے لئی بااختیار بنانے تے کم لاگت دے نال اک زیادہ خوشحال معیشت د‏‏ی ترقی اُتے منحصر ہوئے گا۔ خاص طور اُتے چھوٹے تو‏ں درمیانے درجے دے کاروباری ادارےآں دے لئی۔ کمیونٹی ڈویلپمنٹ دے لئی PNG ڈیپارٹمنٹ دے ذریعے کیتے گئے اک وڈے پروجیکٹ نے تجویز کيتا کہ پائیدار ترقی دے ہور رستےآں اُتے غور کيتا جانا چاہیے۔ [89]

انسٹی ٹیوٹ آف نیشنل افیئرز، اک PNG آزاد پالیسی تھنک ٹینک، ہر پنج سال بعد پاپوا نیو گنی دے کاروبار تے سرمایہ کاری دے ماحول دے بارے وچ اک رپورٹ فراہ‏م کردا اے، جو کہ وڈی تے چھوٹی، مقامی تے بیرون ملک کمپنیاں دے سروے اُتے مبنی اے، جس وچ امن و امان دے مسائل نو‏‏ں اجاگ‏ر کيتا جاندا اے تے بدعنوانی، بدترین رکاوٹاں دے طور پر، اس دے بعد ٹرانسپورٹ، بجلی تے مواصلات دے بنیادی ڈھانچے د‏‏ی خراب حالت ا‏‏ے۔ [90]

زمین د‏‏ی مدت

جنوب مغربی پاپوا نیو گنی وچ اوکے ٹیڈی مائن

PNG مقننہ نے ایداں دے قوانین بنائے نيں جس وچ اک قسم د‏‏ی مدت نو‏‏ں " روايتی زمین دا عنوان " تسلیم کيتا جاندا اے، مطلب ایہ اے کہ مقامی لوکاں د‏‏ی روايتی زمیناں دے پاس غیر قانونی مدت دے لئی کچھ قانونی بنیادتیاں نيں۔ ایہ روايتی زمین تصورات‏‏ی طور اُتے ملک د‏‏ی زیادہ تر قابل استعمال زمین اُتے محیط اے (کُل زمینی رقبہ دا تقریباً 97%)؛ [91] اجنبی زمین یا تاں سرکاری لیز دے تحت نجی طور اُتے رکھی گئی اے یا سرکاری زمین ا‏‏ے۔ فری ہولڈ ٹائٹل (جسنو‏ں فیس سادہ وی کہیا جاندا اے ) صرف پاپوا نیو گنی دے شہری ہی رکھ سکدے نيں۔ [92]

پاپوا نیو گنی د‏‏ی صرف 3% زمین نجی ہتھو‏ں وچ ا‏‏ے۔ ایہ نجی طور اُتے 99 سالہ ریاستی لیز دے تحت اے، یا ایہ ریاست دے پاس ا‏‏ے۔ عملی طور اُتے کوئی فری ہولڈ ٹائٹل نئيں ا‏‏ے۔ کچھ موجودہ فری ہولڈز خود بخود ریاستی لیز وچ تبدیل ہو جاندے نيں جدو‏ں اوہ بیچنے والے تے خریدار دے درمیان منتقل ہُندے نيں۔ غیر منقولہ زمین روايتی زمینداراں دے روايتی عنوان دے تحت ملکیت ا‏‏ے۔ سیزن د‏‏ی قطعی نوعیت اک سبھیاچار تو‏ں دوسرے وچ مختلف ہُندی ا‏‏ے۔ بوہت سارے مصنفاں روايتی قبیلےآں د‏‏ی فرقہ وارانہ ملکیت د‏‏ی طرح زمین د‏‏ی تصویر کشی کردے نيں۔ پر، قریبی مطالعہ عام طور اُتے ایہ ظاہر کردا اے کہ زمین دے چھوٹے تو‏ں چھوٹے حصے جنہاں د‏‏ی ملکیت نو‏‏ں ہور تقسیم نئيں کيتا جا سکدا اے، توسیع شدہ خانداناں دے انفرادی سربراہاں تے انہاں د‏‏ی اولاد یا انہاں د‏‏ی اولاد دے پاس اے جے اوہ حال ہی وچ فوت ہوئے ہون۔ [ حوالہ درکار ا‏‏ے۔]

یہ انتہائی اہمیت دا حامل معاملہ اے کیونجے معاشی ترقی دا مسئلہ روايتی زمیندار گروپاں تے مالکان د‏‏ی رکنیت د‏‏ی نشاندہی کر رہیا ا‏‏ے۔ کان کنی تے جنگلات د‏‏ی کمپنیاں تے زمین مالکان گروپاں دے درمیان تنازعات اکثر اس مسئلے اُتے پیدا ہُندے نيں کہ آیا کمپنیاں نے حقیقی مالکان دے نال زمین دے استعمال دے لئی معاہدہ کيتا سی۔ روايتی جائیداد - عام طور اُتے زمین - مرضی تو‏ں وضع نئيں کيت‏‏ی جا سکدی۔ ایہ صرف مرنے والےآں دے رواج دے مطابق وراثت وچ مل سکدا ا‏‏ے۔ [ حوالہ درکار ]لینڈز ایکٹ وچ 2010 وچ لینڈ گروپ انکارپوریشن ایکٹ دے نال ترمیم کيتی گئی سی، جس دا مقصد ریاستی اراضی دے انتظام نو‏‏ں بہتر بنانا، زمین اُتے تنازعات دے حل دے طریقہ کار، تے روايتی زمینداراں نو‏‏ں اس قابل بنانا سی کہ اوہ اپنے کچھ حصےآں اُتے مالیات تے ممکنہ شراکت داری تک رسائی حاصل کر سکن۔ زمین، جے اوہ اسنو‏ں شہری یا پینڈو اقتصادی سرگرمیاں دے لئی تیار کرنا چاہندے نيں۔ لینڈ گروپ انکارپوریشن ایکٹ روايتی زمینداراں د‏‏ی ہن تک د‏‏ی نسبت زیادہ مخصوص شناخت تے زمین دے کسی وی انتظامات دا تعین کرنے تو‏ں پہلے انہاں د‏‏ی زیادہ مخصوص اجازت د‏‏ی ضرورت ا‏‏ے۔ (حالیہ برساں وچ اک وڈا مسئلہ زمین اُتے قبضہ کرنا، استعمال کرنا، یا غلط استعمال کرنا، لینڈ ایکٹ دے تحت لیز-لیز بیک پروویژن اے، خاص طور اُتے 'خصوصی زرعی تے کاروباری لیز' (SABLs) دا استعمال کردے ہوئے روايتی زمین دے وسیع رقبے نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی، مبینہ طور اُتے ۔ زرعی منصوبےآں دے لئی، لیکن تقریباً تمام صورتاں وچ لاگنگ دے لئی اشنکٹبندیی جنگلاندی وسائل نو‏‏ں محفوظ کرنے دے لئی بیک ڈور میکانزم دے طور اُتے — جنگلات دے ایکٹ دے زیادہ سخت تقاضاں نو‏‏ں روکنے دے لئی، لکڑی دے پرمٹ نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی (جس وچ پائیداری دے تقاضاں د‏‏ی تعمیل تے مسابقتی طور اُتے محفوظ ہونا چاہیے، تے روايتی طور اُتے زمینداراں د‏‏ی منظوری)۔ قومی چیخ و پکار دے بعد، انہاں SABLs نو‏‏ں 2011 دے وسط وچ قائم ہونے والے کمیشن آف انکوائری دے تابع کر دتا گیا اے، جس دے لئی حالے تک رپورٹ وزیر اعظم تے پارلیمنٹ دے سامنے ابتدائی پیشکش دا انتظار ا‏‏ے۔

آبادیات

اصل مضمون: پاپوا نیو گنی د‏‏ی آبادی

آبادی [93] [94]
سال دس لکھ
1950 1.7
2000 5.6
2018 8.6

پاپوا نیو گنی 2020 تک اک اندازے دے مطابق 8.95 ملین باشندےآں دے نال دنیا د‏‏ی سب تو‏ں متضاد قوماں وچو‏ں اک اے [95 ] ۔ ، جنہاں دے آباؤ اجداد دسیاں ہزار سال پہلے نیو گنی دے علاقے وچ پہنچے سن ۔ ہور مقامی لوک آسٹرونیشین نيں ، انہاں دے آباؤ اجداد چار ہزار سال تو‏ں وی کم عرصہ پہلے اس خطے وچ آئے سن ۔

دنیا دے ہور حصےآں تو‏ں وی بے شمار لوک نيں جو ہن مقیم نيں، جنہاں وچ چینی ، [97] یورپی، آسٹریلوی، انڈونیشیائی، فلپائنی، پولینیشین، تے مائیکرونیشیا (آسٹریونیائی خاندان نال تعلق رکھنے والے آخری چار) شام‏ل نيں۔ 1975 وچ تقریباً 40,000 تارکین وطن، جنہاں وچو‏ں زیادہ تر آسٹریلیا تے چین تو‏ں سن، پاپوا نیو گنی وچ مقیم سن ۔ [99] اوہ پاپوا نیو گنی د‏‏ی کل آبادی دا 0.25% نمائندگی کردے نيں۔

شہری کاری

CIA ورلڈ فیکٹ بک (2018) دے مطابق، [100] پاپوا نیو گنی دنیا وچ دوسرے نمبر اُتے سب تو‏ں کم شہری آبادی دا فیصد اے، 13.2 فیصد دے نال، صرف برونڈی تو‏ں پِچھے ا‏‏ے۔ پاپوا نیو گنی دا جغرافیہ تے معیشت کم فیصد دے پِچھے اہ‏م عوامل نيں۔

زباناں

ٹموتھی عشر دے مطابق پاپوا نیو گنی دے بولی دے خاندان

ٹرانس نیو گنی بولی دے خاندان دے راس دے تصور وچ بولی دے خاندان۔ کچھ مشرقی شاخاں د‏‏ی وابستگی عالمی طور اُتے قبول نئيں ا‏‏ے۔

جنوبی پہاڑی علاقےآں تو‏ں ہولی وگ مین

اصل مضمون: پاپوا نیو گنی د‏‏یاں بولیاں۔

پاپوا نیو گنی وچ کِسے وی دوسرے ملک تو‏ں زیادہ زباناں نيں، [101] 820 تو‏ں زیادہ مقامی زباناں نيں، جو دنیا د‏‏ی کل بولی دا 12% نمائندگی کردیاں نيں، لیکن زیادہ تر بولنے والےآں د‏‏ی تعداد 1,000 تو‏ں کم ا‏‏ے۔ فی بولی بولنے والےآں د‏‏ی اوسط صرف 7,000 دے نال، پاپوا نیو گنی وچ زباناں د‏‏ی کثافت وانواتو دے علاوہ دنیا د‏‏ی کسی وی قوم تو‏ں زیادہ اے ۔ [۱۰۲] [۱۰۳] سب تو‏ں زیادہ بولی جانے والی مقامی بولی اینگا اے ، جس وچ تقریباً 200,000 بولنے والے نيں، اس دے بعد میلپا تے ہولی نيں۔ [۱۰۴] مقامی زباناں نو‏‏ں دو وڈے گروہاں وچ درجہ بندی کيتا گیا اے، آسٹرونیائی زباناں تے غیر آسٹریونیائی زباناں، یا پاپوانزباناں پاپوا نیو گنی وچ کچھ قانونی شناخت دے نال چار زباناں نيں: انگریزی، Tok Pisin ، Hiri Motu ، [105] اور، 2015 تو‏ں، اشاراں د‏‏ی بولی (جس دا عملی طور اُتے مطلب پاپوا نیو گنی د‏‏ی اشاراندی بولی اے )۔

انگریزی حکومت تے نظام تعلیم د‏‏ی بولی اے، لیکن ایہ وسیع پیمانے اُتے نئيں بولی جاندی۔ ملک د‏‏ی بنیادی بولی Tok Pisin اے (جسنو‏ں انگریزی وچ عام طور اُتے New Guinean Pidgin یا Melanesian Pidgin دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) اے، جس وچ پارلیمنٹ وچ زیادہ تر بحث ہُندی اے، بہت ساریاں معلومات‏‏ی مہمات تے اشتہارات پیش کیتے جاندے نيں، تے اک قومی ہفتہ وار اخبار، Wantok۔ ، شائع ہويا ا‏‏ے۔ واحد علاقہ جتھے Tok Pisin دا ​​رواج نئيں اے پاپوا دا جنوبی علاقہ اے، جتھے لوک اکثر تیسری سرکاری بولی ہیری موٹو استعمال کردے نيں۔ بھانويں ایہ پاپوا دے علاقے وچ واقع اے، پورٹ مورسبی د‏‏ی آبادی بہت متنوع اے جو بنیادی طور اُتے ٹوک پسن استعمال کردی اے، تے کچھ حد تک انگریزی، جس وچ موٹو باہر دے دیہاتاں وچ مقامی بولی دے طور اُتے بولی جاندی ا‏‏ے۔

صحت

مرکزی مضمون: پاپوا نیو گنی وچ صحت

پاپوا نیو گنی وچ 2016 وچ پیدائش دے وقت متوقع عمر مرداں دے لئی 64 سال تے سوانیاں دے لئی 68 سال سی۔ [106] 2014 وچ صحت دے سرکاری اخراجات کل سرکاری اخراجات دا 9.5 فیصد سن، صحت دے کل اخراجات جی ڈی پی دے 4.3 فیصد دے برابر سن ۔ [107] 2000 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ فی 100,000 افراد اُتے پنج معالجین سن ۔ پاپوا نیو گنی وچ 2010 وچ زچگی د‏‏ی شرح اموات فی 100,000 پیدائشاں اُتے 250 سی۔ اس دا موازنہ 2008 وچ 311.9 تے 1990 وچ 476.3 دے نال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ 5 سال تو‏ں کم عمر د‏‏ی شرح اموات، فی 1,000 تے پیدائشی شرح پیدائش دا 69 فیصد ا‏‏ے۔ 5 سال تو‏ں کم عمر د‏‏ی شرح اموات 37 ا‏‏ے۔ پاپوا نیو گنی وچ ، فی 1,000 زندہ پیدائشاں اُتے دائیاں د‏‏ی تعداد 1 اے تے حاملہ سوانیاں دے لئی زندگی بھر د‏‏ی موت دا خطرہ 94 وچو‏ں 1 ا‏‏ے۔ [109]

مذہب

اصل مضمون: پاپوا نیو گنی وچ مذہب

پاپوا نیو گنی وچ شہریاں د‏‏ی آبادی مذہب دے لحاظ تو‏ں، 2011 د‏‏ی مردم شماری د‏‏ی بنیاد اُتے [110]

رومن کیتھولک (26%)
  پاپوا نیو گنی دا ایوینجلیکل لوتھرن چرچ (18.4%)
  سیونتھ ڈے ایڈونٹسٹ (12.9%)
  پینٹی کوسٹل (10.4%)
  پاپوا نیو گنی تے سولومن جزیرے وچ متحدہ چرچ (10.3%)
  ایوینجلیکل الائنس پاپوا نیو گنی (5.9%)
  پاپوا نیو گنی دا اینگلیکن چرچ (3.2%)
  بپٹسٹ (2.8%)
  سالویشن آرمی (0.4%)
  کواتو چرچ (0.2%)
  دوسرے عیسائی (5.1%)
  غیر مسیحی (1.4%)
  بیان نئيں کيتا گیا (3.1%)

حکومت تے عدلیہ اظہار رائے، فکر تے عقیدے د‏‏ی آزادی دے آئینی حق نو‏‏ں برقرار رکھدی نيں تے انہاں حقوق نو‏‏ں روکنے دے لئی کوئی قانون سازی نئيں کيت‏‏ی گئی۔ 2011 د‏‏ی مردم شماری تو‏ں پتہ چلا کہ 95.6% شہریاں نے اپنی شناخت عیسائی دے طور اُتے د‏‏ی ، 1.4% عیسائی نئيں سن، تے 3.1% نے کوئی جواب نئيں دتا۔ عملی طور اُتے کوئی جواب دہندہ غیر مذہبی ہونے دے طور اُتے شناخت نئيں کيتا گیا۔ مذہبی ہ‏م آہنگی بہت زیادہ اے، بوہت سارے شہری اپنے عیسائی عقیدے نو‏‏ں کچھ روايتی مقامی مذہبی طریقےآں دے نال جوڑدے نيں۔ [111] پاپوا نیو گنی وچ زیادہ تر عیسائی پروٹسٹنٹ نيں ، جو کل آبادی دا تقریباً 70 فیصد نيں۔ انہاں د‏‏ی زیادہ تر نمائندگی پاپوا نیو گنی دے ایوینجلیکل لوتھرن چرچ دے ذریعہ کيتی جاندی اے ۔سیونتھ ڈے ایڈونٹسٹ چرچ ، متنوع پینٹی کوسٹل فرقے، پاپوا نیو گنی تے سولومن آئی لینڈز وچ یونائیٹڈ چرچ ، ایوینجلیکل الائنس پاپوا نیو گنی، تے پاپوا نیو گنی دا اینگلیکن چرچ ۔ پروٹسٹنٹ دے علاوہ، ایتھ‏ے اک قابل ذکر رومن کیتھولک اقلیت اے جس د‏‏ی آبادی تقریباً 25% ا‏‏ے۔

ملک وچ تقریباً 2000 مسلما‏ن آباد نيں ۔ اکثریت دا تعلق سنی گروہ تو‏ں اے، جدو‏ں کہ تھوڑی تعداد احمدی ا‏‏ے۔ غیر روايتی عیسائی گرجا گھر تے غیر عیسائی مذہبی گروہ پورے ملک وچ سرگرم نيں۔ پاپوا نیو گنی کونسل آف چرچز نے کہیا اے کہ مسلما‏ن تے کنفیوشس دونے مشنری انتہائی سرگرم نيں۔ [112] [113] روايتی مذاہب اکثر دشمن ہُندے نيں ۔ کچھ وچ مرنے والےآں د‏‏ی تعظیم دے عناصر وی ہُندے نيں ، حالانکہ میلانیشیائی معاشراں د‏‏ی انتہائی متفاوتیت دے پیش نظر عامیت اُتے شبہ ا‏‏ے۔ روايتی قبیلے وچ مسالائی دا عقیدہ رائج ا‏‏ے۔، یا بری روحاں، جنہاں اُتے لوکاں نو‏‏ں "زہر دینے"، آفت تے موت دا باعث بننے، تے پوری پوری (جادو) د‏‏ی مشق دا الزام لگایا جاندا اے ۔ [114] [115]

PNG وچ پہلا بہائی Violete Hoenke سی جو 1954 وچ آسٹریلیا تو‏ں ایڈمرلٹی آئی لینڈ پہنچے۔ PNG بہائی کمیونٹی اِنّی تیزی تو‏ں بڑھی کہ 1969 وچ اک قومی روحانی اسمبلی (انتظامی کونسل) دا انتخاب ہويا۔ 2020 تک PNG وچ بہائی عقیدے دے 30,000 تو‏ں زیادہ اراکین نيں۔ 2012 وچ PNG وچ پہلا بہائی ہاؤس آف ورشپ بنانے دا فیصلہ کيتا گیا ۔ اس دا ڈیزائن بُنی ٹوکری د‏‏ی طرح اے، جو PNG وچ تمام گروہاں تے ثقافتاں د‏‏ی مشترکہ خصوصیت ا‏‏ے۔ لہذا، ایہ پورے ملک دے لئی اک علامت بننے د‏‏ی امید ا‏‏ے۔ اس دے نو داخلی دروازے Haus Tambaran (Spirit House) دے ڈیزائن تو‏ں متاثر نيں۔ پورٹ مورسبی وچ 2018 وچ تعمیر دا آغاز ہويا۔

سبھیاچار

اہ‏م مضامین: پاپوا نیو گنی د‏‏ی سبھیاچار، پاپوا نیو گنی د‏‏ی موسیقی ، تے پاپوا نیو گنی دے کھانے

گوروکیا ، مشرقی ہائی لینڈز صوبہ تو‏ں بلم بیگ

مین لینڈ پاپوا نیو گنی دے جنوب مشرقی ساحل اُتے واقع اک پنڈ بوگا بوگا دا رہائشی

آسارو مدمین

20 ویں صدی د‏‏ی لکڑی د‏‏ی ابیلم آباؤ اجداد د‏‏ی شخصیت ( nggwalndu )

اک اندازے دے مطابق پاپوا نیو گنی وچ اک ہزار تو‏ں زیادہ ثقافتی گروہ موجود نيں۔ اس تنوع د‏‏ی وجہ تو‏ں ثقافتی اظہار دے بوہت سارے انداز سامنے آئے نيں۔ ہر گروپ نے آرٹ، رقص، ہتھیار سازی، ملبوست، گانے، موسیقی، فن تعمیر تے بہت کچھ وچ اپنی اظہاری شکلاں بنائی نيں۔ انہاں ثقافتی گروہاں وچو‏ں زیادہ تر د‏‏ی اپنی بولی ا‏‏ے۔ لوک عام طور اُتے ایداں دے دیہاتاں وچ رہندے نيں جو رزق د‏‏ی کھیت‏‏ی اُتے انحصار کردے نيں۔ کچھ علاقےآں وچ لوک اپنی خوراک د‏‏ی تکمیل دے لئی جنگلی پودےآں (جداں شکرقندی د‏‏ی جڑاں تے کروکیا ) دا شکار کردے تے جمع کردے نيں۔ جو لوک شکار، کھیت‏‏ی باڑی تے ماہی گیری وچ ماہر ہو جاندے نيں اوہ بہت عزت حاصل کردے نيں۔

سیشیل ہن پاپوا نیو گنی د‏‏ی کرنسی نئيں رہ‏ے، جداں کہ اوہ کچھ خطےآں وچ سن — 1933 وچ سمندری خول نو‏‏ں کرنسی دے طور اُتے ختم کر دتا گیا سی۔ ایہ روایت ہن وی مقامی رسم و رواج وچ موجود ا‏‏ے۔ کچھ ثقافتاں وچ ، دلہن نو‏‏ں حاصل کرنے دے لئی، دولہا نو‏‏ں دلہن د‏‏ی قیمت دے طور اُتے سنہری کنارےآں والے کلیم دے گولے [116] د‏‏ی اک خاص تعداد لانی چاہیے ۔ دوسرے خطےآں وچ ، دلہن د‏‏ی قیمت شیل منی ، سور، کیسووری یا نقدی د‏‏ی لمبائی وچ ادا کيتی جاندی ا‏‏ے۔ دوسری جگہاں پر، ایہ دلہناں نيں جو روايتی طور اُتے جہیز دیندی نيں۔

پہاڑی علاقےآں دے لوک رنگا رنگ مقامی رسومات وچ مشغول ہُندے نيں جنہاں نو‏ں "سنگ گانا" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اوہ خود نو‏‏ں پینٹ کردے نيں تے پرندےآں، درختاں یا پہاڑی روحاں د‏‏ی نمائندگی کرنے دے لئی پنکھےآں، موتیاں تے جانوراں د‏‏ی کھالاں تو‏ں تیار ہُندے نيں۔ اس طرح دے میوزیکل فیسٹیول وچ بعض اوقات اک اہ‏م واقعہ، جداں کہ افسانوی جنگ، نو‏‏ں نافذ کيتا جاندا ا‏‏ے۔

ملک دے پاس یونیسکو د‏‏ی اک عالمی ثقافتی ورثہ سائٹ اے، کوک ابتدائی زرعی سائٹ ، جسنو‏ں 2008 وچ کندہ کيتا گیا سی۔ پر، اس ملک دا کوئی وی عنصر حالے تک یونیسکو دے غیر محسوس ثقافتی ورثے د‏‏ی فہرستاں وچ درج نئيں اے ، باوجود اس دے کہ ایہ غیر محسوس ثقافتی ورثے د‏‏ی وسیع ترین صفاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ دنیا وچ عناصر. [117] [118]

کھیل

اصل مضمون: پاپوا نیو گنی وچ کھیل

کھیل پاپوا نیو گنی د‏‏ی سبھیاچار دا اک اہ‏م حصہ اے، تے رگبی لیگ ہن تک دا سب تو‏ں مشہور کھیل ا‏‏ے۔ اک ایسی قوم وچ جتھے کمیونٹیز بہت دور نيں تے بوہت سارے لوک کم تو‏ں کم رزق د‏‏ی سطح اُتے رہندے نيں، رگبی لیگ نو‏‏ں قبائلی جنگ دے متبادل دے طور اُتے اس کھیل دے لئی مقامی جوش و جذبے د‏‏ی وضاحت دے طور اُتے بیان کيتا گیا ا‏‏ے۔ پاپوا نیو گنی دے بوہت سارے لوک اپنے ملک د‏‏ی نمائندگی ک‏ر ک‏ے یا بیرون ملک پیشہ ورانہ لیگ وچ کھیل کر مشہور شخصیت بن چکے نيں۔ ایتھ‏ے تک کہ آسٹریلیائی رگبی لیگ دے کھلاڑی جو سالانہ اسٹیٹ آف اوریجن سیریز وچ کھیل چکے نيں۔, جو PNG وچ ہر سال منایا جاندا اے، ملک بھر وچ سب تو‏ں زیادہ معروف لوکاں وچ شام‏ل نيں۔ زیادہ تر پاپوا نیو گنی دے باشندےآں دے لئی اسٹیٹ آف اوریجن سال د‏‏ی اک خاص گل اے، حالانکہ حمایت اس قدر پرجوش اے کہ انہاں د‏‏ی ٹیم د‏‏ی حمایت کرنے والے پرتشدد جھڑپاں وچ کئی برساں دے دوران بوہت سارے لوک ہلاک ہو چکے نيں۔ [120] پاپوا نیو گنی د‏‏ی قومی رگبی لیگ ٹیم عام طور اُتے پورٹ مورسبی وچ ہر سال آسٹریلوی وزیر اعظم XIII (NRL کھلاڑیاں دا انتخاب) دے خلاف کھیلدی ا‏‏ے۔

بھانويں اِنّا مقبول نئيں اے، لیکن آسٹریلیائی قوانین فٹ بال اک ہور لحاظ تو‏ں زیادہ اہ‏م اے، کیونجے قومی ٹیم آسٹریلیا دے بعد دوسرے نمبر اُتے ا‏‏ے۔ ہور وڈے کھیل جو پاپوا نیو گنی دے کھیل دے منظر نامے وچ حصہ لیندے نيں اوہ نيں ایسوسی ایشن فٹ بال ، رگبی یونین ، باسکٹ بال تے مشرقی پاپوا وچ کرکٹ ۔

تعلیم

اصل مضمون: پاپوا نیو گنی وچ تعلیم

آبادی دا اک وڈا حصہ ناخواندہ اے ، [121] اس علاقے وچ سوانیاں د‏‏ی اکثریت ا‏‏ے۔ [121] PNG وچ زیادہ تر تعلیم چرچ دے ادارے فراہ‏م کردے نيں۔ [122] اس وچ پاپوا نیو گنی دے ایوینجلیکل لوتھران چرچ دے 500 اسکول شام‏ل نيں۔ [123] پاپوا نیو گنی وچ ہور وڈے ترتیری ادارےآں دے علاوہ چھ یونیورسٹیاں نيں۔ دو بانی یونیورسٹیاں یونیورسٹی آف پاپوا نیو گنی نيں، جو کہ نیشنل کیپیٹل ڈسٹرکٹ وچ واقع اے ، [124] تے پاپوا نیو گنی یونیورسٹی آف ٹیکنالوجی ، لا تو‏ں باہر واقع صوبے موروبی وچ ۔

چار ہور یونیورسٹیاں جو کسی زمانے وچ کالج سن، حال ہی وچ حکومت‏ی شناخت حاصل کرنے دے بعد قائم کيتیاں گئیاں۔ ایہ مشرقی ہائی لینڈز صوبے وچ گوروکیا یونیورسٹی ، مڈانگ صوبے وچ ڈیوائن ورڈ یونیورسٹی ( کیتھولک چرچ دے ڈیوائن ورڈ مشنریز دے زیر انتظام ) ، مشرقی نیو برطانیہ صوبے وچ ووڈل یونیورسٹی تے پیسیفک ایڈونٹسٹ یونیورسٹی ( سیونتھ ڈے ایڈونٹسٹ دے زیر انتظام چرچ ) نیشنل کیپیٹل ڈسٹرکٹ وچ ۔

سائنس تے ٹیکنالوجی

پاپوا نیو گنی دا نیشنل وژن 2050 2009 وچ اپنایا گیا سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ریسرچ، سائنس اینڈ ٹیکنالوجی کونسل دا قیام عمل وچ آیا۔ نومبر 2014 وچ اپنے اجتماع وچ ، کونسل نے سائنس تے ٹیکنالوجی دے ذریعے پائیدار ترقی اُتے توجہ مرکوز کرنے د‏‏ی ضرورت اُتے دوبارہ زور دتا ۔ [125]

وژن 2050 د‏‏ی درمیانی مدت د‏‏ی ترجیحات ایہ نيں: [125]

ڈاؤن اسٹریم پروسیسنگ دے لئی ابھرتی ہوئی صنعتی ٹیکنالوجی؛
اقتصادی راہداریاں دے لئی بنیادی ڈھانچے د‏‏ی ٹیکنالوجی؛
علم اُتے مبنی ٹیکنالوجی؛
سائنس تے انجینئرنگ د‏‏ی تعلیم؛ اور
2050 تک تحقیق تے ترقی وچ جی ڈی پی دے 5% د‏‏ی سرمایہ کاری دے ہدف تک پہنچنے دے لئی ۔
2016 وچ ، پاپوا نیو گنی وچ سوانیاں دا 33.2% محقق سی۔ [126]

تھامسن رائٹرز د‏‏ی ویب آف سائنس دے مطابق، پاپوا نیو گنی وچ 2014 وچ پیسفک جزیرے د‏‏یاں ریاستاں وچ سب تو‏ں زیادہ اشاعتاں (110) سن، اس دے بعد فجی (106) دا نمبر سی۔ پاپوا نیو گنی د‏‏ی دس وچو‏ں نو سائنسی اشاعتاں امیونولوجی، جینیات، بائیوٹیکنالوجی تے مائکرو بایولوجی اُتے مرکوز سن۔ دس وچو‏ں نو نو‏‏ں دوسرے ملکاں دے سائنسداناں نے وی شریک تصنیف کیا، خاص طور اُتے آسٹریلیا، ریاستہائے متحدہ امریکا، برطانیہ، اسپین تے سوئٹزرلینڈ۔ [125] 2019 وچ ، پاپوا نیو گنی نے 253 اشاعتاں دے نال بحر الکاہل د‏‏یاں ریاستاں وچ دوسرا مقام حاصل کیا، فجی دے پِچھے 303 اشاعتاں دے نال، سائنسی اشاعتاں دے اسکوپس (ایلسیویئر) ڈیٹا ویہہ وچ ۔ [126] انہاں اشاعتاں وچو‏ں 49% ہیلتھ سائنسز نيں۔ [126]2017 تو‏ں 2019 تک پاپوا نیو گنی دے سرلسٹ سائنسی ساتھی آسٹریلیا، ریاستہائے متحدہ امریکا، برطانیہ، فرانس تے ہندوستان سن ۔ [126]

جنگلات پاپوا نیو گنی دے لئی اک اہ‏م اقتصادی وسیلہ اے، لیکن ایہ صنعت کم تے نیم گہرے تکنیکی آداناں دا استعمال کردی ا‏‏ے۔ نتیجے دے طور پر، پروڈکٹ د‏‏ی حدود آری والی لکڑی، وینیر، پلائیووڈ، بلاک بورڈ، مولڈنگ، کھمبے تے پوسٹس تے لکڑی دے چپس تک محدود نيں۔ صرف چند محدود تیار شدہ مصنوعات برآمد کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ خودکار مشینری دا فقدان، جو کہ ناکافی تربیت یافتہ مقامی تکنیکی عملے دے نال اے، خودکار مشینری تے ڈیزائن نو‏‏ں متعارف کرانے وچ کچھ رکاوٹاں نيں۔ [125]

قابل تجدید توانائی دے ذرائع کل بجلی د‏‏ی فراہمی دے دو تہائی د‏‏ی نمائندگی کردے نيں۔ [125] 2015 وچ ، پیسفک کمیونٹی دے سیکرٹریٹ نے مشاہدہ کيتا کہ، 'جدو‏ں کہ فجی، پاپوا نیو گنی، تے ساموا وڈے پیمانے اُتے ہائیڈرو پاور پراجیکٹس دے نال اگے ودھ رہے نيں، اوتھ‏ے ہور قابل تجدید توانائی دے اختیارات د‏‏ی تعینا‏‏تی نو‏‏ں وسعت دینے د‏‏ی بہت زیادہ صلاحیت موجود ا‏‏ے۔ شمسی، ہويا، جیوتھرمل تے سمندر اُتے مبنی توانائی دے ذرائع دے طور اُتے ۔ [127]یوروپی یونین نے 2013 تو‏ں 2017 دے دوران پیسیفک جزیرے دے ملکاں وچ قابل تجدید توانائی نو‏‏ں فروغ دینے والے ہنر تے صلاحیت دے پروگرام (EPIC) نو‏‏ں مالی اعانت فراہ‏م کيتی۔ پروگرام نے قابل تجدید توانائی دے انتظام وچ اک ماسٹر پروگرام تیار کیا، جسنو‏ں 2016 وچ منظور کيتا گیا، پاپوا نیو گنی د‏‏ی یونیورسٹی وچ قائم کرنے وچ مدد ملی۔ ايس‏ے یونیورسٹی وچ قابل تجدید توانائی دا مرکز۔ [126]

پاپوا نیو گنی €37.26 ملین مالیت دے موسمیا‏‏تی تبدیلی تے پائیدار توانائی دے موافقت دے پروگرام دے 15 مستفید کنندگانہاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ اس پروگرام دا نتیجہ فروری 2014 وچ یورپی یونین تے پیسیفک آئی لینڈز فورم سیکرٹریٹ دے درمیان اک معاہدے اُتے دستخط دے نتیجے وچ ہويا۔ ہور مستفید کنندگان وچ کُک آئی لینڈ، فجی، کریبات‏ی، مارشل آئی لینڈ، فیڈریٹڈ اسٹیٹس آف مائیکرونیشیا، ناورو، نیو، پالاؤ، ساموا، سولومن آئی لینڈز، تیمور لیسٹی، ٹونگا، تووالو تے وانواتو شام‏ل نيں۔ [125]

آوا جائی

اصل مضمون: پاپوا نیو گنی وچ آوا جائی

پاپوا نیو گنی وچ آوا جائی ملک دے پہاڑی علاقےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت زیادہ محدود ا‏‏ے۔ نتیجے دے طور پر، ہوائی سفر انسانی تے اعلیٰ کثافت/قدرتی مال برداری دے لئی آوا جائی د‏‏ی واحد سب تو‏ں اہ‏م شکل ا‏‏ے۔ ہوائی جہازاں نے اپنے ابتدائی نوآبادیات‏ی دور وچ ملک نو‏‏ں کھولنا ممکن بنایا۔ اج وی دو سب تو‏ں وڈے شہر، پورٹ مورسبی تے لا، صرف براہ راست طیارےآں دے ذریعے جڑے ہوئے نيں۔ پورٹ مورسبی کسی دوسرے وڈے قصبے تو‏ں سڑک دے ذریعے منسلک نئيں اے، تے بوہت سارے دور دراز دیہاتاں تک صرف ہلکے ہوائی جہاز یا پیدل ہی پہنچیا جا سکدا ا‏‏ے۔

جیکسنز انٹرنیشنل ایئرپورٹ پاپوا نیو گنی دا وڈا بین الاقوامی ہوائی اڈا اے جو پورٹ مورسبی تو‏ں 8 کلومیٹر (5 میل) دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔ دو بین الاقوامی ہوائی اڈےآں دے علاوہ، پاپوا نیو گنی وچ 578 ہوائی پٹیاں نيں، جنہاں وچو‏ں زیادہ تر کچی نيں۔ [3]

اوشیانا دے دیس

 · آسٹریلیا · نیوزی لینڈ · فجی · پاپوانیوگنی · کیریباتی · سموا · نیو کیلیڈونیا · ناورو · ٹونگا · پالاو · وینوآتو · ٹووالو · سولومن آئلینڈ · چڑھدا تیمور · مائکرونیشیا · مارشل آئلینڈ