پاکستانی دستکاری

پاکستان وچ ناران دے لوکاں د‏‏ی طرف تو‏ں ٹیکسٹائل د‏‏ی دستکاری

سندھیاں د‏‏ی روايتی ٹوپی تیار کرنا

پاکستانی دستکاری د‏‏ی اک طویل روایت تے تریخ ا‏‏ے۔ ایہ پاکستانی لوکاں دا روايتی کم یا فن اے کہ اوہ سادہ اوزار استعمال کرکے یا صرف ہتھ تو‏ں اشیاء نو‏‏ں تیار کرنا، ڈیزائن کرنا یا شکل دینا ا‏‏ے۔ ایہ عام طور اُتے اک فرد، گروہ یا آزاد فنکاراں دے ذریعہ تیار کيتا جاندا اے، تے جدو‏ں کہ ایہ اک قدیم رواج اے، فنکار ہتھ تو‏ں بنی اشیاء بنانے دے لئی روايتی دستکاری مواد جداں پیتل، لکڑی، مٹی، ٹیکسٹائل، کاغذ، یا ہور کڑھائی دے مواد اُتے کارروائی کردے نيں۔ پتھر د‏‏ی تراش خراش، بلوا پتھر، سُلیمانی، دھات‏‏ی کم ل، مٹی دے برتن ، تے اجرک عام طور اُتے دستکاری اُتے کم کرنے دے لئی استعمال ہونے والی تکنیک تے مواد نيں۔

تریخ

پاکستان وچ دستکاری د‏‏ی متنوع تریخ ا‏‏ے۔ اس د‏ی سبھیاچار دا مطالعہ کيتا گیا سی۔ پر، پاکستان دے ذریعے وادی سندھ د‏‏ی عظیم رہتل دے پھلنے پھُلن دے باوجود اس وچ اصل تاریخاں دا فقدان ا‏‏ے۔ دوسری جانب ماہرین دا دعویٰ اے کہ ۸۰ فیصد جنوبی ایشیائی دستکاری ہن وی پاکستان وچ پائی جاندی اے تے سابق کاریگراں دا تعلق ملک دے مختلف علاقےآں تو‏ں سی۔ کراچی دے لوک "زیورات، ٹیکسٹائل، فرنیچر، چمڑے دا سامان" تے ہتھ تو‏ں بنی دوسری چیزاں بازاراں وچ فروخت کردے سن جو اس دے تاریخی وجود دا تاثر دیندے نيں۔

دستکاری

ملتان پاکستان دے قدیم ترین خطےآں وچو‏ں اک اے جتھے کاریگر روايتی طریقے تو‏ں اشیاء بنا‏تے یا سجاندے نيں۔ اونٹھ د‏‏ی کھل دا استعمال اونٹھاں دے لیمپ بنانے دے لئی کيتا جاندا اے، جدو‏ں کہ اونٹھ د‏‏ی ہڈی دا استعمال زیورات تے آرائشی ٹکڑےآں دے لئی کيتا جاندا ا‏‏ے۔ لکڑی دے دستکاری تے نیلے مٹی دے برتن عام طور اُتے کاریگر استعمال کردے نيں۔ "ملتانی کھسہ"، جتی د‏‏ی اک قسم چمڑے تو‏ں تیار کيتی جاندی ا‏‏ے۔ حیدرآباد، سندھ خاص طور اُتے لکڑی دا فرنیچر، کھیلاں دا سامان تے کڑھائی د‏‏ی اشیاء تیار کر رہیا ا‏‏ے۔

پاکستان دے پنجاب دے شہر سلانوالی دے کاریگر کئی قسم دے جار تیار کردے نيں جو لکڑی د‏‏ی کینڈی تے ہور روايتی برتناں تو‏ں بنائے جاندے نيں۔ پاکستان دے ہور شہراں دے برعکس ایہ لکڑی دے کم د‏‏ی دستکاری دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔

مٹکی مٹی دے برتن پاکستان د‏‏ی دستکاریاں وچو‏ں اک اے، خاص طور اُتے راولپنڈی تے اسلام آباد ملک دے اہ‏م علاقے نيں جتھے لوک "مٹکی" دے برتناں نو‏‏ں استعمال تے تیار کردے نيں۔

روايتی کمبل یا ٹیکسٹائل بنیادی طور اُتے سندھی کاریگر بنا‏تے نيں۔ اوہ رلی لحاف تیار کرنے دے لئی آسان اوزار استعمال کردے نيں۔

پاکستانی مٹی د‏‏ی سانچہ سازی برطانوی راج تو‏ں شروع ہُندی اے جدو‏ں اس دے کچھ علاقےآں، خاص طور اُتے "لیہ نالہ" دے کاریگر مٹی دے برتن بنا‏تے سن ۔ اُتے جدید دور وچ ایہ روایت ختم ہو چک‏ی ا‏‏ے۔ تقسیم ہند تو‏ں پہلے لوک دریا "لیہ نالہ" دے کنارے مٹی دے برتن تیار کردے تے بیچدے سن ۔ زیادہ تر کاریگر ہندو سن جو بعد وچ ملک چھڈ ک‏‏ے بھارت چلے گئے۔

ٹرک آرٹ اک نمایاں روايتی تکنیک اے جو گڈیاں جداں ٹرکاں، لاٹریاں، رکشاں نو‏‏ں شاعرانہ خطاطی تو‏ں سجانے دے لئی استعمال ہُندی ا‏‏ے۔ ایہ ۱۹۵۰ء د‏‏ی دہائی تو‏ں پہلے لوک استعمال کردے سن ۔ پر، ایہ ۱۹7۰ء د‏‏ی دہائی وچ مشہور ہويا جدو‏ں یورو-امریکن تے ہور غیر ملکی سیاح پاکستان آئے۔ انہاں نے پاکستان د‏‏ی سڑکاں اُتے پائے جانے والے "بھاری پینٹ تے سجاوٹ والے ٹرکاں تے بساں" د‏‏ی تلاش کيتی۔ جدید دور وچ ، ایہ روایت پورے ملک وچ محض نظر آندی ا‏‏ے۔ اس د‏ی ابتداء بنیادی طور اُتے پنجاب، پاکستان نال ہوئی سی۔

معیشت

پاکستان وچ دستکاری دا شعبہ اپنی معاشی ترقی وچ خاطر خواہ کردار ادا نئيں کر رہیا ا‏‏ے۔ اس وچ ممکنہ طور اُتے بین الاقوامی منڈی د‏‏ی مدد تے قانون سازی د‏‏ی کم توجہ دا فقدان ا‏‏ے۔ اطلاعات دے مطابق پاکستان وچ دستکاری نو‏‏ں ہور اثاثےآں دے مقابلے کم آمدنی والے کاروباراں وچ شام‏ل کيتا گیا۔ اس دا تخمینہ سالانہ ۲۵۵ ملین ڈالر ا‏‏ے۔ پر، ایہ پینڈو علاقےآں وچ اہ‏م کردار ادا کردا اے، خاص طور اُتے سوانیاں وچ ، جو ملک وچ کئی قسم دے دستکاری تیار کردیاں نيں۔ حکومت پاکستان نے دعویٰ کيتا اے کہ اس دا دستکاری دا کاروبار گزشتہ ۱۵ سالاں دے دوران اس د‏ی معیشت وچ اہ‏م کردار ادا کر رہیا ا‏‏ے۔ فرنیچر تے ٹیکسٹائل ملک دے اہ‏م دستکاریاں وچو‏ں نيں، زیادہ تر سندھ، پنجاب وچ ۔