پاکستان اُتے امریکی ڈرون حملے
امریکا نے پاکستان دی سرزمین اُتے 2004ء توں متعدد حملے ڈرون ہوائی جہازاں دے استعمال توں کیتے نيں۔ ایہ حملے جارج بش دی حکومت نے دہشت جنگ دے سلسلہ وچ شروع کیتے۔ بارک اوبامہ دے صدر بننے دے بعد تے پاکستان وچ زرداری حکومت دے قائم ہونے دے بعد انہاں حملےآں دے تعدد تے شدت وچ اضافہ ہُندا گیا۔[۱] یہ ڈرون حملے،پاکستان دی سالمیت تے خود مختاری دے خلاف کیتے جانے والے امریکی اقدامات وچ سر لسٹ نيں۔ پاکستان وچ نامعلوم تعداد وچ افراد انہاں حملےآں وچ ہلاک یا زخمی ہوئے چکے نيں۔[۲][۳][۴] مغربی ذرائع ابلاغ، ہلاک ہونے والےآں دی شہریت تے نسل دے مطابق ڈرون حملےآں دی خبر نوں اہمیت دیندے نيں۔[۵] مبصرین دے مطابق سال 2010ء وچ سب توں زیادہ حملے کیتے گئے تے حملےآں دی ذمہ دار امریکی CIA اے۔[۶] پاکستان وچ انسانی حقوق دے لئی کم کرنے والے اک ادارے انسانی حقوق کمیشن دے مطابق 2010ء وچ امریکی ڈرون جملےآں توں 900افرادہلاک ہوئے نيں۔[۷]
اپریل 2011ء وچ پاکستانی فوجی تے سیاسی حکام نے امریکا توں ڈرون حملے بند کرنے دے لئی کہیا۔[۸] زخمیاں دا علاج کرنے والے طبیباں نے دسیا اے کہ امریکی ڈراں دے ذریعہ کیمیائی ہتھیار استعمال کر رہے نيں۔[۹] ڈرون دے قتل و غارت دی منظرہ وزیرستان دے اک باسی نے تصویری نمائش وچ جمع دی اے۔[۱۰][۱۱]
حملہ دے بعد امدادی کارروائی کرنے والےآں اُتے امریکی ڈرون دوبارہ حملہ کردے نيں۔ اس دے علاوہ مرنے والےآں دے جنازہ اُتے وی ڈرون فیر حملہ کردے نيں۔ انہاں ڈرون نوں امریکی فوجی تے کارندے چلاندے نيں۔[۱۲]
نیویارک ٹائمز دے مطابق امریکی صدر بارک اوبامہ ہر ہفتہ قتل دے لئی افراد خود چندا اے۔[۱۳][۱۴]
اوبامہ نے 2012ء وچ دوبارہ صدارت جیتنے دے بعد وی پاکستان اُتے ڈرون حملے جاری رکھے۔[۱۵] اوبامہ دے مدمقابل رپبلکن امیدوار نے وی ڈرون حملے جاری رکھنے دا عندیہ دتا سی۔
گزشتہ سالاں وچ پاکستان وچ ہونے والے امریکی ڈرون حملےآں دی تفصیل
[سودھو]کچھ حملےآں دی لسٹ ذیل وچ دتی اے:
2004
[سودھو]- 18جون کوافغانستان توں اڑنے والے MQ-9ڈرون طیارے دے جنوبی وزیرستان دے علاقے وانا پرمیزائل حملے وچ نیک محمد وزیر سمیت5افراد ہلاک ہوئے گئے۔
2005
[سودھو]- 14مئی نوں شمالی وزیرستان دے علاقے وچ افغان بارڈر دے نیڑے ڈرون حملے وچ حاتم ال یمینی ہلاک ہوئے گیا۔
- 30نومبر نوں شمالی وزیرستان دے شہر میران شاہ دے نیڑے آسورے(Asoray)ماں امریکی ڈرون حملے وچ القاعدہ دا لیڈر ابو حمزہ ربیعہ ماریا گیا۔
2006
[سودھو]13جنوری نوں باجوڑ دے علاقے ڈاماڈولا وچ میزائل حملے توں 8افراد ہلاک ہوئے گئے لیکن ایمن الزواہری اس حملے وچ بچ گئے۔
2007
[سودھو]- 26اپریل کوشاملی وزیرستان دے علاقے سید گئی وچ ڈرون حملے توں 4افراد ہلاک ہوئے گئے۔
- 19جون نوں شمالی وزیرستان دے علاقے مامی روگا وچ ڈرون حملے وچ 20افراد ہلاک ہوئے گئے۔
- 2نومبرکو شمالی وزیرستان وچ اک مدرسے اُتے میزائل حملے وچ 5افراد ہلاک ہوئے گئے۔
2008
[سودھو]جنوری:
- 2008ماں میزائل حملے دا پہلا واقعہ 29 جنوری نوں پیش آیا جدوں شمالی وزیرستان دی تحصیل میر علی دے پنڈ خوشحالی وچ ستار نامی شخص دے مکان اُتے اک میزائل لگیا جس دے نتیجہ وچ مقامی حکام دے مطابق بارہ افراد ہلاک تے دو زخمی ہوئے گئے۔ ہلاک ہونے والےآں وچ خواتین تے بچے وی شامل سن ۔ ایہ اطلاعات وی سامنے آئیاں کہ اس حملے وچ ہلاک ہونے والےآں وچ القاعدہ دے رہنما ابو الل?ث اللب? وی شامل سن ۔
فروری:
- دوسرا حملہ28 فروری نوں جنوبی وزیرستان دے صدر مقام وانا توں نیڑےاً 10 کلومیٹر مغرب دی جانب افغان سرحد دے نیڑے اعظم ورسک دے علاقے کالوشہ وچ ہويا تے اس وچ 8 طالبان ہلاک ہوئے گئے۔ مقامی ذرائع دے مطابق ہلاک ہونے والےآں وچ ترکمان، عرب تے پنجابی طالبان شامل سن ۔
مارچ:
- نیڑےاً دو ہفتے بعد18 مارچ نوں جنوبی وزیرستان دا پنڈ شاہ نواز کوٹ میزائل حملے دا نشانہ بنیا۔ حملے وچ 18 افراد ہلاک جدوں کہ 7 زخمی ہوئے۔ پاکستانی حکام دے مطابق اس کارروائی وچ ہلاک ہونے والےآں وچ عرب نڑاد غیر ملکیوں دے علاوہ کراچی دے کور کمانڈر اُتے حملے دی منصوبہ بندی دے الزام وچ مطلوب ڈاکٹر وحید ارشد وی شامل سن ۔
مئی:
- 14مئی نوں باجوڑ دے علاقہ ڈمہ ڈولہ دے پنڈ پوی کلی وچ جاسوس طیارےآں دے حملے دا تیسرا واقعہ پیش آیا۔ اس حملے وچ طیارےآں توں عبید اللہ نامی شخص دے گھر اُتے دوگائیڈ ڈ میزائل داغے گئے جنہاں توں 3 بچےآں سمیت 7 افراد ہلاک تے 6 زخمی ہوئے گئے۔ ہلاک ہونے والے 4 افراد دا تعلق تحریک طالبان توں دسیا گیا۔
جون:
- 11جون نوں امریکا دی جانب توں پاکستانی حدود وچ کارروائی دا اک ہور واقعہ پیش آیا جدوں امریکی طیارےآں نے پاکستان دے قبائلی علاقے مہمند ایجنسی وچ پاکستانی سکیورٹی فورسز دے اہلکاراں دے اک ٹھکانے اُتے بمباری کر دتی جس دے نتیجہ وچ 11 اہلکاراں سمیت19 افراد ہلاک ہوئے گئے۔
جولائی:
- جولائی دے آخر وچ 28تریخ کوجنوبی وزیرستان دے علاقے اعظم ورسک وچ اک میزائل حملے وچ 7 افراد ہلاک ہوئے جنہاں وچ اطلاعات دے مطابق القاعدہ دے اہم رہنما تے بم بنانے دے ماہر مدحت مصری المعروف ابوخباب المصری وی شامل سن ۔
اگست:
- 28 جولائی دا حملہ مبینہ طور اُتے امریکا دی جانب توں سرحد پار پاکستانی علاقے وچ کارروائیاں وچ آنے والی حالیہ تیزی دا نقطہ آغاز ثابت ہويا اور13 اگست نوں وانا توں تیس کلومیٹر دور افغان سرحد دے نیڑے علاقہ باغڑ وچ اک مکان اُتے 4 میزائل گرے جس توں اک درجنہاں توں زیادہ لوک ہلاک ہوئے گئے۔ مقامی انتظامیہ دے مطابق اس مکان وچ ملیا نذیر گروپ دے مقامی طالبان جنگجو رہائش پزیر سن جو حملے دا نشانہ بنے۔
- 7 دن دے بعد20 اگست نوں جنوبی وزیرستان وچ ہی افغانستان توں داغے گئے دو میزائل زیڑی نور وچ یعقوب مغل خیل وزیر نامی قبائلی دے مکان اُتے گرے جس توں گھٹ توں گھٹ 6 لوک ہلاک ہوئے گئے۔ مقامی لوکاں دے مطابق ہلاک ہونے والےآں وچ پنجابی طالبان تے غیر ملکی عرب شامل سن ۔
- ماہِ اگست دے آخری دن شمالی وزیرستان دے صدر مقام میرانشاہ توں نیڑےاً پندرہ کلومیٹر مشرق دی جانب علاقہ تپئی وچ داوڑ قبیلے دے اک رکن سوار خان داوڑ دے مکان اُتے میزائل حملہ ہويا جس دے نتیجہ وچ 4 افراد ہلاک جدوں کہ دو زخمی ہوئے گئے۔
ستمبر:
- 3 ستمبر نوں امریکی فوج نے جنوبی وزیرستان وچ موسی نیکہ دے علاقے وچ زمینی کارروائی کيتی جس وچ نیڑےاً ویہہ مقامی افراد مارے گئے۔ ہلاک ہونے والےآں وچ عورتاں تے بچے وی شامل سن ۔
- اگلے ہی دن 4 ستمبر نوں شمالی وزیرستان دے صدر مقام میران شاہ دے علاقہ چارخیل وچ رحمن والی خان تے فرمان نامی افراد دے مکان اُتے 3 میزائل گرے، جس دے نتیجہ وچ 5 افراد ہلاک تے 4 زخمی ہوئے گئے۔ مقامی لوکاں دا کہنا اے کہ مقامی طالبان نے لاشاں نوں نامعلوم مقام اُتے منتقل کر دتا اس لئی ایہ معلوم نئيں ہوئے سکیا کہ ہلاک ہونے والے مقامی نيں یا انہاں وچ غیر ملکی وی شامل نيں۔
- 8 ستمبر نوں جاسوس طیارےآں نے شمالی وزیرستان وچ ڈانڈے درپہ خیل وچ واقع طالبان کمانڈر جلال الدین حقانی دے گھر تے مدرسے نوں 7 میزائلاں توں نشانہ بنایا۔ اس حملے وچ گھٹ توں گھٹ 20 افراد ہلاک ہوئے۔ ايسے دوران امریکا دے چیئرمین جائنٹ چیفس آف سٹاف کمیٹی مائیک مولن نے امریکی کانگریس دی اک کمیٹی دے سامنے بیان دتا کہ امریکا طالبان توں متعلق اپنی حکمتِ عملی تبدیل کر رہیا اے جس دے تحت ہن سرحد پار کر کے پاکستان دے اندر طالبان اُتے وی حملے ہوئے سکدے نيں تے فیر امریکی اخبار نیویارک ٹائمز دی ایہ رپورٹ وی منظرِ عام اُتے آئی جس وچ کہیا گیا کہ امریکی صدر بش نے جولائی وچ پاکستانی حکومت نوں مطلع کیتے بغیر پاکستان دی حدود وچ کارروائی کيتی خفیہ اجازت دتی سی۔
پر انہاں رپورٹاں دی اشاعت تے پاکستانی حکام دی جانب توں انہاں اُتے سخت رد عمل دے باوجود میزائل حملےآں دا سلسلہ تھمیا نئيں تے جمعہ 12 ستمبر نوں پاکستان دے قبائلی علاقے شمالی وزیرستان وچ افغان سرحد دے نیڑے امریکی جاسوس طیارےآں نے اک مکان تے پرائمری سکول نوں میزائلاں توں نشانہ بنایا اے جس دے نتیجے وچ 12 افراد ہلاک ہوئے گئے۔ ہلاک ہونے والےآں وچ زیادہ تر مقامی طالبان دسے جاندے نيں۔
- پندرہ ستمبر نوں انگور اڈا دے نیڑے افغانستان دے علاقے وچ امریکی گن شپ ہیلی کاپٹراں تے جہازاں دی آمد اُتے پاکستانی فوجیاں نے ہوائی فائرنگ دی سی۔ انگور اڈا باغاڑ چینا توں صرف دو کلومیٹر دے فاصلے اُتے اے۔ مقامی لوکاں دے مطابق امریکی جہازاں دے اترنے دے بعد نیڑےی پہاڑی سلسلےآں وچ موجود پاکستانی فوج دے ٹھکانےآں توں بگل بجائے گئے تے فائرنگ وی کيتی گئی۔
- 17ستمبر دی شام امریکی جاسوس طیارے نے 4 میزائل داغے جس توں 5 افراد ہلاک تے 3 زخمی ہوئے۔ حکام نے بی بی سی گل کردے ہوئے کہیا کہ جنوبی وزیرستان دے باغاڑ چینا علاقے وچ 4 میزائل داغے گئے جنہاں وچوں دو اک گھر پرگرے تے دو پہاڑیاں اُتے لگے۔ اگلے روز حکومتِ پاکستان نے کہیا کہ امریکا نے اسنوں میزائل حملے دی پیشگی اطلاع نئيں دتی سی تے اس طرح دے یک طرفہ حملےآں توں حالات وچ بہتری آنے وچ مدد نئيں ملے گی۔
اکتوبر:
- 31اکتوبر نوں وزیرستان وچ 4میزائل حملےآں وچ 20افراد ہلاک ہوئے گئے جنہاں وچ القاعدہ رہنما ابو آکاش تے محمد حسن خلیل ال حکیم وی شامل سن ۔
نومبر:
- 14نومبر نوں میران شاہ دے نیڑے میزائل حملے وچ 12افراد ہلاک ہوئے گئے۔
- 19نومبرکو بناں وچ میزائل حملے وچ عبد اللہ اعظم السعودی مارے گئے۔
- 22نومبر نوں شامی وزیرستان وچ میزائل حملے وچ العدہ دے اہم رہنما راشد رؤف تے ابو زبیر المصری سمیت5افراد ہلاک ہوئے گئے۔
دسمبر:
- 22دسمبر نوں جنوبی وزیرستان وچ میزائل حملے وچ 8افراد ہلاک ہوئے گئے۔
2009ء
[سودھو]اس سال امریکا نے انہاں فضائی حملےآں وچ 700 توں زیادہ پاکستانی شہری قتل کیتے۔[۱۶]
جنوری:
- 2009 دا پہلا ڈرون حملہ سال دے پہلے ہی دن جنوبی وزیرستان وچ وانا توں تقریباً 10 کلومیٹر جنوب دی جانب غواخوہ دے علاقے شوکائی نارائی وچ ہويا جتھے امریکی جاسوس طیارے نے اک گڈی نوں نشانہ بنایا۔ اس حملے وچ گڈی وچ سوار 3 افراد موقع ہی اُتے ہلاک ہوئے گئے۔
- 2 جنوری نوں جنوبی وزیرستان دے سب ڈویڑن لدھا توں 3 کلومیٹر دور مغرب دی جانب میدان نارائی دے علاقے سلطانہ وچ امریکی جاسوس طیارےآں توں دو میزائل فائر کیتے گئے جو اک سرکاری پرائمری سکول اُتے گرے۔ اس حملے وچ گھٹ توں گھٹ 3 افراد ہلاک ہوئے گئے نيں جو مقامی تے ’پنجابی‘ طالبان سن ۔
فروری:
- 14 فروری نوں جنوبی وزیرستان دے لدھا سب ڈویڑن دے علاقے نصر خیل وچ مبینہ امریکی جاسوس طیارے نے روشان محسود نامی اک شخص دے مکان اُتے دو میزائل داغے جس توں مکان مکمل طورپر تباہ ہوئے گیا تے اس وچ موجود اٹھائیس افراد ہلاک تے متعدد زخمی ہوئے گئے۔ ہلاک ہونے والےآں وچ ازبک تے افغان جنگجو وی شامل سن ۔
مارچ:
- 12مارچ نوں کرم ایجنسی ڈرون حملے دا نشانہ بنی تے اس بار ایہ حملہ مبینہ طور اُتے لوئر کرم وچ چار خیل دے علاقے وچ واقع طالبان دے اک کیمپ اُتے کيتا گیا جس وچ ابتدائی اطلاعات دے مطابق گھٹ توں گھٹ 6 افراد ہلاک اور30 زخمی ہوئے۔
اپریل:
- یکم اپریل نوں پہلی مرتبہ ڈرون طیارےآں نے اورکزئی ایجنسی نوں نشانہ بنایا تے اس حملے وچ گھٹ توں گھٹ 8 طالبان ہلاک ہوئے۔ ایہ حملہ اپر اورکزئی دے خادیزئی علاقے وچ کیہ گیا۔ ہلاک ہونے والے زیادہ تر افراد دا تعلق اوکزئی ایجنسی توں ہی سی۔
- 4 اپریل نوں شمالی وزیرستان وچ امریکی جاسوس طیارےآں نے طالبان دے اک مشتبہ ٹھکانے نوں نشانہ بنایا۔ اس حملے وچ 13 افراد ہلاک تے متعدد زخمی ہوئے گئے۔ ایہ حملہ رات تقریباً 3 بجے ہويا جس وچ جاسوس طیارےآں نے شمالی وزیرستان دی تحصیل دتہ خیل دے ڈانڈہ علاقے وچ اک مقامی شخص طارق دے مکان نوں نشانہ بنایا۔ مقامی ذرائع دے مطابق اس حملے وچ ہلاک ہونے والےآں وچوں بعض غیر ملکی سن اُتے سرکاری طور اُتے اس دی تصدیق نئيں ہوئے سکيتی۔
- 8 اپریل نوں جنوبی وزیرستان وچ اک مبینہ امریکی میزائل حملے وچ 4 طالبان ہلاک تے 4 زخمی ہوئے۔ ہلاک ہونے والے افراد دا تعلق پنجابی طالبان توں سی۔ ایہ واقعہ وانا توں تقریباً 4 کلومیٹر دور گنجی خیل دے علاقے وچ پیش آیا جتھے ڈرون طیارے نے اک گڈی وچ سفر کرنے والے افراد نوں نشانہ بنایا۔
- 19 اپریل نوں جنوبی وزیرستان دے صدر مقام وانا توں کوئی 3 کلومیٹر دور مغرب دی جانب علاقہ زیڑی نور وچ اک مقامی قبیلے دائم خان گنگی خیل دے مکان اُتے امریکی جاسوس طیارےآں توں اک میزائل فائر کيتا گیا۔ اس میزائل حملے وچ اک مکان تے اوتھے موجود گڈی مکمل طورپر تباہ ہوئے گئی اے۔ اُتے کوئی جانی نقصان نئيں ہويا۔
ڈرون حملےآں دے خلاف ملک وچ مظاہرےآں دا سلسلہ وی جاری رہیا
- 29اپریل نوں جنوبی وزیرستان دے سب ڈویڑن لدھا توں 10 کلومیٹر دور جنوب دی جانب کانیگرم دے علاقے اسمان منزہ وچ امریکی جاسوس طیارے نے اک گڈی نوں نشانہ بنایا جس توں اس گڈی وچ سوار 6 افراد مارے گئے۔ مقامی انتظامیہ نے دعوٰی کيتا کہ ہلاک ہونے والےآں دا تعلق بیت اللہ گروپ توں سی تے اوہ مقامی طالبان سن ۔
مئی:
- 9مئی نوں جنوبی وزیرستان وچ امریکی جاسوسی طیارے توں داغے گئے 4 میزائل حملےآں دے نتیجے وچ 6 افراد ہلاک ہوئے گئے۔ ایہ حملے جنوبی وزیرستان دی تحصیل سراروغہ توں نیڑےاً پندرہ کلومیٹر شمال دی جانب علاقہ کچکائی وچ مقامی لوکاں دے مکاناں اُتے ہوئے۔ انہاں حملےآں وچ دو مکان مکمل طور اُتے تباہ ہوئے گئے۔
- 16 مئی نوں شمالی وزیرستان دی تحصیل میر علی توں پچیس کلومیٹر دور جنوب دی جانب خیسور دے علاقے وچ امریکی جاسوس طیارے توں دو میزائل داغے گئے جس دے نتیجہ وچ 25 افراد ہلاک جدوں کہ 6زخمی ہوئے گئے۔ حکام دے مطابق اک میزائل حملے وچ اک گڈی تے دوسرے وچ اک مدرسے نوں نشانہ بنایا اے۔ مقامی انتظامیہ دا کہنا اے کہ گڈی وی مدرسے دے نیڑے موجود سی۔ مقامی ذرائع دے مطابق اکیس مقامی طالبان تے 4 غیر ملکی جنگجو اس حملے وچ ہلاک ہوئے۔
جون:
- جمعرات 18جون نوں جنوبی وزیرستان دے صدر مقام وانا توں بارہ کلومیٹر دور مغرب دی جانب شاہ عالم دے علاقے غورلامہ وچ واقع اک مکان اُتے امریکی جاسوس طیارے توں دو میزائل فائر کیتے گئے جس دے نتیجے وچ 9افراد ہلاک ہوئے گئے۔ مقامی انتظامیہ دے مطابق ہلاک ہونے والے طالبان دا تعلق ملیا نذیر گروپ توں سی اُتے انہاں وچ کوئی اہم شخصیت شامل نئيں سی۔
- 23 جون نوں جنوبی وزیرستان وچ امریکی جاسوس طیارےآں نے اک دن وچ دو میزائل حملے کیتے۔ پہلا حملہ لدھا دے علاقے وچ کالعدم تحریکِ طالبان پاکستان دے سربراہ بیت اللہ محسود دے ساتھیاں دے اک ٹھکانے اُتے ہويا جس وچ متعدد افراد مارے گئے۔ انہاں افراد دی نمازِ جنازہ دے لئی جمع ہونے والے افراد اُتے اک ہور میزائل حملہ کيتا گیا۔ مقامی انتظامیہ دے مطابق انہاں دونے حملےآں وچ گھٹ توں گھٹ50 افراد ہلاک ہوئے۔
جولائی:
- جولائی دے مہینے وچ پہلا حملہ 3 تریخ نوں سروکئی سب ڈویڑن دے اک دور افتادہ علاقے موچی خیل وچ اس وقت ہويا جدوں بیت اللہ محسود گروپ دے طالبان دے اک ٹھکانے اُتے مبینہ امریکی جاسوس طیارے توں 3میزائل فائر کیتے گئے۔ اس حملے وچ گھٹ توں گھٹ 8 افراد ہلاک ہوئے۔
- 7جولائی دی صبح جنوبی وزیرستان وچ امریکی جاسوس طیارے توں دو میزائل فائر کیتے گئے جو سب ڈویڑن لدھا توں پندرہ کلومیٹر دور شمال مشرق دی جانب شوبی خیل دے علاقے زنگڑہ وچ طالبان دے اک ٹھکانے اُتے لگے۔ مقامی لوکاں دا کہنا اے کہ حملے وچ بیت اللہ گروپ دے 12 مقامی جنگجو ہلاک ہوئے۔
- 8 جولائی نوں دو مرتبہ جنوبی وزیرستان دا علاقہ ڈرون حملےآں دا نشانہ بنیا۔ پہلے حملے وچ ڈرون طیارے توں داغے جانے والے میزائلاں دا نشانہ جنوبی وزیرستان دے سب ڈویڑن لدھا دے پہاڑی علاقے کاروان منزہ وچ واقع طالبان دا تربيتی مرکز بنیا۔ بیت اللہ گروپ دے اس ٹھکانے اُتے ہونے والے حملے وچ 8 مقامی جنگجو مارے گئے۔ ایہ جنوبی وزیرستان وچ دن دو وچ ہونے والا دوسرا ڈرون حملہ سی۔ بعد وچ ايسے شام لدھا توں سراروغہ جانے والے شدت پسنداں دی 5گڈیاں پر3 ڈرون طیارےآں نے 5 میزائل داغے۔ مقامی انتظامیہ دا کہنا اے کہ انہاں حملےآں وچ 50 دے نیڑے شدت پسند ہلاک ہوئے نيں جدوں کہ مقامی لوکاں دا کہنا اے کہ حملے وچ 40جنگجو مارے گئے۔
- 17 جولائی نوں شمالی وزیرستان دے صدر مقام میرانشاہ توں تقریباً تیس کلومیٹر دور بہادر کلے اُتے ڈرون حملہ کيتا گیا جس وچ 4افراد ہلاک ہوئے۔
اگست:
- 5اگست نوں جنوبی وزیرستان دے سب ڈویڑن لدھا توں پندرہ کلومیٹر دور شمال مشرق دی جانب شوبی خیل دے علاقے زنگڑہ وچ ڈرون طیارےآں نے بیت اللہ محسود دے سسر ملک اکرام الدین دے گھر نوں نشانہ بنایا۔ ابتدائی طور اُتے اس حملے وچ صرف بیت اللہ محسود دی اہلیہ دی ہلاکت دی تصدیق کيتی گئی اُتے دو دن بعد پاکستانی حکام نے انٹیلی جنس ذرائع دے حوالے توں ايسے حملے وچ خود بیت اللہ محسود دے مارے جانے دی وی تصدیق کر دتی۔
- 11اگست نوں جنوبی وزیرستان دے علاقے لدھاماں ڈرون حملے وچ 10افراد ہلاک ہوئے گئے۔
- 21اگست نوں شمالی وزیرستان دے پنڈ درپہ خیل وچ میزائل حملے وچ 21افراد ہلاک ہوئے گئے۔ حملے وچ سراجالدین حقانی نوں نشانہ بنایا گیا سی۔
- 27اگست نوں جنوبی وزیرستان دے ضلع کنی گرام دے پنڈ تپر گھئی وچ میزائل حملے توں 6افراد ہلاک ہوئے گئے۔
دسمبر:
- 27 دسمبر 2009ء، بزدل امریکیوں دے حملہ وچ سیدگی پنڈ وچ 13 افراد لقمہ اجل بن گئے۔[۱۷]
2010ء
[سودھو]جنوری: مبصرین نے اوائل جنوری وچ ہونے والے حملےآں نوں دی طرف توں افغانستان وچ انہاں دے ٹھکانے اُتے ہونے والے اردنی باشندے تے دہرے جاسوس دی طرف توں بم حملے دا انتقام دسیا اے۔[۱۸]
- یکم جنوری دو امریکی حملے، 5 افراد ہلاک[۱۹]
- 6 جنوری، دو اَگڑ پِچھڑ حملے، 15 افراد قتل[۲۰]
- 17 جنوری 2010 نوں امریکیوں نے حملہ کر کے 20 1فراد ذبح کر دتے۔[۲۱]* *
- 16 مئی 2010ء، خیبر علاقہ وچ امریکی حملہ وچ پنج توں ودھ افراد شہید۔[۲۲]
- 19 جون 2010ء، نجی گھر اُتے امریکی حملے وچ گھٹ توں گھٹ 11 افراد جان بحق [۲۳]
- کرسمس دے موقع اُتے 26 دسمبر 2010ء امریکی حملے وچ 21 افراد ہلاک[۲۶]
2011ء
[سودھو]- نويں سال دے آغاز اُتے امریکیوں دے پاکستان دے علاقہ وزیرستان اُتے حملہ وچ 18 افراد ہلاک۔[۲۷]
- 16 مارچ 2011ء نوں امریکی حملے وچ چالیس افراد لقمہ اجل بن گئے۔ حملے دی مذمت رئیس عسکریہ اشفاق پرویز کيتانی نے وی کيتی۔[۲۸]
- 13اپریل 2011ء نوں 23روزکے وقفے توں جنوبی وزیرستان وچ پاکستانی فوج دے حامی سمجھے جانے والے مولوی نزیر گروپ کونشانہ بنایاگیا۔ اس حملے وچ 7میزائل داغےگئے جنہاں نے2اہداف کونشانہ بناتے ہوئے6افراددیاں جاناں لاں۔[۲۹]
- 21اپریل 2011ءکو گذشتہ حملے دے اٹھويں روز سی آئی اے دے زیر انتظام ہونے والے ڈرون حملےآں نے شمالی وزیرستان دے علاقے میر علی وچ پاکستانی فوج دے اک ہور حامی گروپ حافظ گل بہادر نال تعلق رکھنے والےآں نوں نشانہ بنایا۔ خبراں دے مطابق حملے وچ خواتین و بچےآں سمیت گھٹ توں گھٹ 25 افراد مارے گئے۔[۳۰]
- 8 جون 2011ء، امریکیوں نے ڈرون حملہ توں 20 افراد قتل کر دتے۔[۳۱]
- 9 اگست 2011ء، امریکیوں نے ڈرون حملہ توں 21 افراد قتل کر دتے۔[۳۲]
- 30 اکتوبر، 6 افراد دا قتل۔[۳۳]
2012ء
[سودھو]- 10 تے بارہ جنوری 2012ء نوں وزیرستان وچ امریکی نے حملہ کر کے متعدد افراد نوں شہید کر دتا۔[۳۴]
- 5 مئی 2012ء نوں امریکیوں نے اک ہی ہفتہ وچ دوسرے حملے وچ اٹھ صاروخ چلیا کے دس افراد نوں قتل کر دتا۔ پاکستانی دفتر خارجہ نے احتجاج کيتا۔[۳۵]
- 28 مئی 2012ء امریکا نے حملہ کر کے اٹھ افراد نوں قتل کر دتا۔[۳۶]
- لگاتار تن روز توں فضائی حملےآں وچ امریکا نے 27 افراد ہلاک کر دتے۔[۳۷]
2013ء
[سودھو]- 6 جنوری، نويں سال دے وزیرستان اُتے دوسرے حملے وچ اوبامہ نے 17 افراد ہلاک کر دتے۔[۳۸]
- 28 مئی، میرانشاہ وچ امریکی ڈرون حملے وچ چار پاکستانی قتل، چار شدید زخمی۔ انتخابات دی تیاری دے دوران خاموشی دے بعد حملے دوبارہ شروع۔[۳۹]
- 7 جون، انتخابات دے بعد نويں حکومت دے دور دا پہلا امریکی ڈرون حملا۔ ست پاکستانی قتل۔[۴۰]* 2 جولائی، وزیرستان اُتے بارک اوبامہ دی فوج کاڈرون حملہ، 16 افراد قتل- [۴۱]
- 13 جولائی، شمالی وزیرستان اُتے امریکی ڈرون حملے وچ دو پاکستانی قتل۔[۴۲]* 28 جولائی، بارک اوبامہ دا شمالی وزیرستان اُتے ڈرون حملہ، ست پاکستانی قتل۔[۴۳]
- 22 ستمبر 2013ء، کل جماعتی اجلاس، 2013ء، اسلام آباد دے بعد جنوبی وزیرستان اُتے بارک اوبامہ دا پہلا ڈرون حملہ، 7 شہید۔[۴۴]
- 1 نومبر 2013ء، ڈرون حملے وچ حکیم اللہ محسود ہلاک۔
- 20 نومبر 2013ء، صوبہ خیبر پختونخوا دے ضلع ہنگو وچ مدرسہ اُتے علی الصبح ڈرون حملہ، چھ افراد قتل۔ حملہ دے بعد امدادی کارروائیاں روکنے دے لئی ڈرون فضا وچ منڈلاندے رہے۔[۴۵]
- 25 دسمبر، شمال وزیرستان اُتے امریکی ڈرون حملہ، 3 افراد قتل، نیٹو (امریکی) ترسیل قلیل وقفہ دے لئی منقطعہ۔[۴۶]
اقوام متحدہ
[سودھو]اقوام متحدہ ڈرون حملےآں دا خاموش تماشائی بنا رہیا۔ حب ڈرون حملےآں دا خدشہ دوسرے ملکاں دی طرف توں اک دوسرے دے خلاف استعمال ہونے دا ہويا، تاں ادارے نے 2013ء وچ امریکی ڈرون حملےآں دا قانونی جائزہ لینے دا اعلان کيتا۔[۴۷] اقوامِ متحدہ نے اس سلسلے وچ اک قرارداد وی منظور کر لئی اے۔
ہلاک شدگان دی تعداد
[سودھو]وزارت دفاع دے مطابق 2004ء توں 2013ء تک 67 بےگناہ شہری ڈرون حملےآں وچ قتل، وزارت خارجہ دے مطابق 400 بےگناہ شہری قتل۔ نواز شریف وزرات اعظم، خارجہ تے دفاع دے قلمدان سنبھالے نااہلیت دا مظہر۔[۴۸][۴۹] ایہ تعداد انہاں افراد دے علاوہ اے جنہاں نوں شدت پسند گردانا گیا اے۔
اعداد و شمار
[سودھو]سال | حملے | نقصانات | |||
---|---|---|---|---|---|
دہشت گرد | عام شہری | نامعلوم | کُل | ||
2004 | 1 | 3 | 2 | 2 | 7 |
2005 | 3 | 5 | 6 | 4 | 15 |
2006 | 2 | 1 | 93 | 0 | 94 |
2007 | 4 | 51 | 0 | 12 | 63 |
2008 | 36 | 223 | 28 | 47 | 298 |
2009 | 54 | 387 | 70 | 92 | 549 |
2010 | 122 | 788 | 16 | 45 | 849 |
2011 | 73 | 420 | 62 | 35 | 517 |
2012 | 48 | 268 | 5 | 33 | 306 |
2013 | 26 | 145 | 4 | 4 | 153 |
کُل | 369 | 2,291 | 286 | 274 | 2,851 |
بیورو آف انویسٹگیٹو جرنلزم دے مطابق حملےآں دی اعداد و شمار (بمطابق 2015)[۵۱]* کُل بمباریاں: 419* کُل اموات: 2,467 – 3,976* عام شہریاں دی اموات: 423 – 965* بچےآں دی اموات: 172 – 207* زخمی: 1,152 – 1,731* بُش حکومت وچ حملے: 51* اوباما حکومت وچ حملے: 368* 2,379 اموات وچوں صرف 84 دا تعلق القاعدہ توں سی۔[۵۲]
ہور ویکھو
[سودھو]بیرونی ربط
[سودھو]- ڈرون حملے Archived 2012-04-18 at the وے بیک مشین
- ٹوئتر اُتے ڈرون سٹریم
- ڈرون دے زیر زندگی
حوالے
[سودھو]- ↑ wsws, "The murderous face of Obama’s surge"
- ↑ 10 دسمر 2010ء، ڈان، "Pakistani deaths exceed Afghan in terror war: report"
- ↑ ہفنگٹن پوسٹ، 12 جون 2009ء، "Pakistan Drone Attack Secrecy Hides Abuses"
- ↑ اے ایف پی، "Obama's other 'surge': US drone war in Pakistan, by Dan De Luce (AFP)"
- ↑ انڈپنڈنٹ، 16 دسمبر 2010ء، "'UK al-Qa'ida members killed in drone attack'"
- ↑ وائرڈ، 17 دسمبر 2010ء، "‘Unprecedented’ Drone Assault: 58 Strikes in 102 Days"
- ↑ Account Suspended
- ↑ "In growing rift, Pakistan demands end to U.S. drone attacks". گلوب تے میل. https://web.archive.org/web/20181226144001/https://www.theglobeandmail.com/news/world/asia-pacific/in-growing-rift-pakistan-demands-end-to-us-drone-attacks/article1981683/%20/. Retrieved on ۱۲ اپریل ۲۰۱۱.
- ↑ "US Drones Launch Chemical Attacks On Pakistani Civilians". برنامہ ڈاٹ کوم. https://web.archive.org/web/20181226144012/http://www.bernama.com/bernama/v5/newsworld.php?id=592373%20. Retrieved on ۸ جون ۲۰۱۱.
- ↑ "Under fire from afar: Harrowing exhibition reveals damage done by drones in Pakistan". دی انڈپنڈنت. 29 جولائی 2011ء. https://web.archive.org/web/20181226143958/https://www.independent.co.uk/news/world/asia/under-fire-from-afar-harrowing-exhibition-reveals-damage-done-by-drones-in-pakistan-2327832.html. Retrieved on ۲۷ جولائی ۲۰۱۱.
- ↑ "Photos from the Ground Show Civilian Casualties". سپائیگل. 18 جولائی 2011ء. https://web.archive.org/web/20181226144030/http://www.spiegel.de/international/world/0,1518,775131,00.html%20. Retrieved on ۲۷ جولائی ۲۰۱۱.
- ↑ سکاٹ شین (5 فروری 2012ء). "U.S. Said to Target Rescuers at Drone Strike Sites". نیویارک ٹائمز. https://web.archive.org/web/20181226144046/https://www.nytimes.com/2012/02/06/world/asia/us-drone-strikes-are-said-to-target-rescuers.html%20.
- ↑ "Obama’s role in the selection of drone missile targets". عالمی اشتراکی موقع. 1 جون 2012ء. https://web.archive.org/web/20181226143951/https://www.wsws.org/en/articles/2012/06/pers-j01.html.
- ↑ "Secret ‘Kill List’ Proves a Test of Obama’s Principles and Will". نیو یارک ٹائمز. 29 مئی 2012ء. https://web.archive.org/web/20181226144037/https://www.nytimes.com/2012/05/29/world/obamas-leadership-in-war-on-al-qaeda.html?_r=1&hp&pagewanted=all%20.
- ↑ سجاد شوکت (13 دسمبر 2012ء). "Killing Civilians: Obama’s Drone War in Pakistan". گلوبل ریسرچ. https://web.archive.org/web/20181226144032/https://www.globalresearch.ca/killing-civilians-obamas-drone-war-in-pakistan/5315661%0A.
- ↑ "US drone missiles slaughtered 700 Pakistani civilians in 2009"، wsws، http://wsws.org/articles/2010/jan2010/pers-j05.shtml.
- ↑ روزنامہ نیشن، 28 دسمبر 2009ء، "US drone strike kills 13 in Saidgi village: security officials"
- ↑ "CIA takes revenge with missile strikes in Pakistan"، wsws، http://wsws.org/articles/2010/jan2010/cia1-j07.shtml.
- ↑ "Two US drone strikes killing at least 5 in North Waziristan in last 24 hours"، روزنامہ نیشن، http://www.nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/Politics/01-Jan-2010/Two-US-drone-strikes-killing-at-least-5-in-North-Waziristan-in-last-24-hours.
- ↑ "15 killed in back-to-back US drone strikes"، روزنامہ نیشن، http://www.nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/Politics/07-Jan-2010/15-killed-in-backtoback-US-drone-strikes.
- ↑ روزنامہ نیشن، 18 جنوری 2010ء، "Drone slaughters 20 in NWA"
- ↑ ڈان 16 مئی 2010ء، "US missiles kill at least five in Pakistan "
- ↑ بی بی سی، 19 جون 2010ء، "Eleven killed in 'US missile strike' in Pakistan"
- ↑ رائٹر، 17 دسمبر 2010ء، "Drone strikes kill 24 in Pakistan, fourth in two days"
- ↑ عالمی اشتراکی موقع، 18 دسمبر 2010ء، "US drones slaughter 54 in Pakistan"
- ↑ چنہا، 27 دسمبر 2010ء، "21 killed in U.S. drone strikes in Pakistan"
- ↑ بی بی سی، 1 جنوری 2011ء، "سالِ نو اُتے چار ڈرون حملے، اٹھارہ ہلاک"
- ↑ "Pakistan army chief Kayani in US drone outburst". بی بی سی خبراں موقع (انگریزی). https://web.archive.org/web/20181226144034/https://www.bbc.co.uk/news/world-south-asia-12779232. Retrieved on ۱۷ مارچ ۲۰۱۱.
- ↑ Account Suspended
- ↑ Account Suspended
- ↑ "20 killed in NWaziristan drone attack". دی نیشن. https://web.archive.org/web/20181226144028/https://nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/Regional/Islamabad/08-Jun-2011/20-killed-in-NWaziristan-drone-attack%20. Retrieved on ۸ جون ۲۰۱۱.
- ↑ "21 people killed in US drone strike in North Waziristan". دی نیشن. https://web.archive.org/web/20181226144044/https://nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/Politics/10-Aug-2011/21-people-killed-in-US-drone-strike-in-North-Waziristan%20. Retrieved on ۱۰ اگست ۲۰۱۱.
- ↑ "Teen who protested drone strikes killed in US attack". دی نیشن. 2 نومبر 2011ء. https://web.archive.org/web/20181226143947/https://nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/Regional/Lahore/02-Nov-2011/Teen-who-protested-drone-strikes-killed-in-US-attack%20.
- ↑ "US drone strike kills 5 in NWaziristan". دی نیشن. 12 جنوری 2012ء. https://web.archive.org/web/20181226144049/https://nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/islamabad/12-Jan-2012/us-drone-strike-kills-5-in-nwaziristan%20.
- ↑ "Drone strike in Pakistan kills up to nine". گارڈین. 5 مئی 2012ء. https://web.archive.org/web/20181226144023/https://www.theguardian.com/world/2012/may/05/drone-strike-pakistan-kills-nine+.
- ↑ "Eight killed in US drone strike in NWA". نیشن. 28 مئی 2012ء. https://web.archive.org/web/20181226144023/https://www.theguardian.com/world/2012/may/05/drone-strike-pakistan-kills-nine+.
- ↑ "Drone blitz on Pakistan enters third straight day". گارجین. 4 جون 2012ء. https://web.archive.org/web/20181226144047/https://www.theguardian.com/world/2012/jun/04/15-dead-drone-pakistan+.
- ↑ "Drone strikes in Waziristan tribal region kill 17". ڈان. 6 جنوری 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226144014/https://www.dawn.com/2013/01/06/drone-strikes-in-waziristan-tribal-region-kill-12/%20.
- ↑ "میران شاہ وچ ڈرون حملہ، چار افراد ہلاک". بی بی سی، موقع. 28 مئی 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226143955/https://www.bbc.com/urdu/rolling_news/2013/05/130528_rolling_news_1.shtml.
- ↑ "Deaths in US drone attack in Pakistan". الجزیرہ. 7 جون 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226144043/https://www.aljazeera.com/news/asia/2013/06/201367181937503875.html?xif=.
- ↑ "CIA drone strike in Pakistan kills suspected militants". گارجین. 3 جوالائی 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226144016/https://www.theguardian.com/world/2013/jul/03/killed-pakistan-cia-drone-strike+.
- ↑ "US drone strike kills two suspected militants in N. Waziristan". ڈان. 14 جولائی 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226143949/https://www.dawn.com/news/1028779/us-drone-strike-kills-two-suspected-militants-in-n-waziristan%20.
- ↑ ظاہر شاہ شیرازی (28 جولائی 2013ء). "US drone strike kills seven in North Waziristan". ڈان. https://web.archive.org/web/20181226143943/https://www.dawn.com/news/1032539/us-drone-strike-kills-seven-in-north-waziristan%20.
- ↑ "جنوبی وزیرستان وچ ڈرون حملے وچ ست ہلاک". بی بی سی. 22 ستمبر 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226144019/https://www.bbc.com/urdu/pakistan/2013/09/130922_north_waziristan_drone_rh.shtml.
- ↑ "Drone Strikes a Seminary in Pakistan". نیویارک ٹائمز. 21 نومبر 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226144039/https://www.nytimes.com/2013/11/22/world/asia/drone-strike-reported-outside-pakistans-tribal-region.html?_r=0%20.
- ↑ "U.S. drone strike in Pakistan kills 3 suspected militants: Report". ٹورانٹو سٹار. 26 دسمبر 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226143942/https://www.thestar.com/news/world/2013/12/26/us_drone_strike_in_pakistan_kills_3_suspected_militants_report.html%20.
- ↑ اقوامِ متحدہ نے بالآخر ڈراں حملےآں دے خلاف قرارداد منظور کر لئی۔
"U.N. Launches Drone Investigation Into Legality Of U.S. Program". ہفنگٹن پوسٹ. 24 جنوری 2013ء. http://www.huffingtonpost.com/2013/01/24/un-drone-investigation_n_2542809.html.
- ↑ "FO disputes defence ministry’s figures on drone deaths". ڈان. 31 اکتوبر 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226144031/https://www.dawn.com/news/1053254/fo-disputes-defence-ministrys-figures-on-drone-deaths.
- ↑ "Pakistan claim 400 civilians killed by drone strikes and asks US to release death toll figures". انڈپنڈنت. 19 اکتوبر 2013ء. https://web.archive.org/web/20181226144004/https://www.independent.co.uk/news/world/asia/pakistan-claim-400-civilians-killed-by-drone-strikes-and-asks-us-to-release-death-toll-figures-8891178.html.
- ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےCasualties
لئی۔ - ↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا
<ref>
ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتےBOIJ
لئی۔ - ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- 2009ء وچ پاکستان
- آئی ایس آئی
- القاعدہ
- پاکستان وچ 2010ء دی دہائی
- پاکستان وچ اموات
- پاکستان وچ دہشت گردی
- پاکستان وچ موت
- پاکستان وچ ڈرون حملے
- انسانی حقوق دا استحصال
- جنگ افغانستان (2001ء– تاحال)
- حکومت شوکت عزیز
- سی آئی اے
- شمال مغرب پاکستان وچ ہوائی حملے
- نواز شریف انتظامیہ
- یوسف رضا گیلانی حکومت
- طالبان
- پاکستان-ریاستہائے متحدہ عسکری تعلقات