چھوٹا قطب مینار

چھوٹا قطب مینار

Hastsal Location in India
متبادل نام	Chhota Qutub Minar, Mini Minar, Kaushal Minar, Hastsal-ki-Laat, Hashtsal Minaret
مقام	ہست سال, بھارت
خطہ	مغربی دہلی
متناسقات	28.634°N 77.053°E / 28.634; 77.053
قسم	مینار
اونچائی	16.87 m (55 ft)
تاریخ
معمار	مغلیہ سلطنت دے حکمراناں د‏‏ی لسٹ, شاہجہان
مواد	اِٹ, red sandstone
قیام	1650
متروک	Yes
ثقافتاں	Mughal
Site notes
حالت	Endangered
عوامی رسائی	Yes

منی قطب مینار مغربی دہلی ہندوستان وچ واقع حسال پنڈ دا اک مینار اے ، ۔ ایہ مغل بادشاہ شاہجہان (راج ، 1628–1658) نے 1650 وچ ہتھل وچ اپنے شکار لاج دے نیڑے تعمیر کيت‏‏ا سی۔ تن منزلہ ٹتے 16.87 میٹر (55 فٹ) لمبا اے تے اک اٹھائے ہوئے آکٹگونل پلیٹ فارم اُتے کھڑا ا‏‏ے۔ مینار اِٹاں تو‏ں بنایا گیا اے تے سرخ رنگ دے پتھر تو‏ں پوشاک ا‏‏ے۔ ٹتے دا ڈھانچہ تے ڈیزائن دہلی دے قطب مینار تو‏ں ملدا اے تے اس تو‏ں متاثر ہويا ا‏‏ے۔

اصل وچ ، منی قطب مینار اک 5 منزلہ مینار سی ، جس وچ چوٹی اُتے اک گنبد چھتری پویلین سی۔ اسنو‏ں شہنشاہ شاہجہان نے اپنے تمام تفریحی صحرا وچ شکار کرنے دے بعد اپنی تفریح دے لئی استعمال کيت‏‏ا سی جو اس ہاسٹل مینار تے شاہی شکار دے لاج دے چاراں طرف رہندا سی۔ شہنشاہ د‏‏ی شکارگاہ یا شکار لاج مینار ٹتے تو‏ں چند سو میٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔

منی قطب مینار اک 'گریڈ اے' درج اے ، جو محکمہ آثار قدیمہ ، ہندوستان دے نال محفوظ ، ورثہ د‏‏ی یادگار ا‏‏ے۔

تریخ

ماضی وچ ، حسال دا علاقہ جتھ‏ے مینار واقع اے ، پانی وچ ڈُب جاندا سی تے ایہ ہاتھیاں د‏‏ی راہداری تے آرام گاہ ہُندا سی۔ علاقے دا ناں 'ہستال' د‏‏ی ابتدا ہاتھی (ہاتھی) تے ستھال(جگہ) دے نال اس د‏ی طرف اشارہ کردا.

17 واں صدی دے اوائل وچ ، مغل بادشاہ ، شاہجہان نے حسال نو‏‏ں اپنے شکار دے اک ٹھکانے دے طور اُتے استعمال کيت‏‏ا۔ 1650 وچ ، اس نے دہلی وچ قطب مینار دی طرح اک لمبے مینار دی تعمیر دا کم شروع کيت‏‏ا۔ جدو‏ں مکمل ہويا ، منی قطب مینار اس وقت دے مقابلے وچ کدرے زیادہ سی۔ ایہ اک لمبا 5 منزلہ مینار سی جس دے نال اندرونی سیڑھی وی سی جس وچ اُتے تو‏ں گنبد چھتری پویلین د‏‏ی طرف جاندا سی۔ ایہ اک خوبصورت ویران دے وسط وچ اک شکار دا اک خوبصورت پویلین ٹتے سی۔ شہنشاہ نے ٹتے ٹاپ وچ آرام کيت‏‏ا ، آس پاس دے صحرائے جنگل وچ شکار دے بعد شاہی طور اُتے اپنی فوری بازیافت تو‏ں تفریح کيت‏‏ا۔

مقامی روایات دا دعوی اے کہ اوتھ‏ے ٹتے تو‏ں شاہی شکار لاج تک اک سرنگ ہويا کردی سی جو اک دوسرے تو‏ں کچھ سو میٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔

اٹھارہويں صدی وچ گنبد چھتری پویلین تے مینار دے اُتے والے دو منزلہ گر گئے سن ۔

حالیہ تریخ وچ ، شاہجہان دا منی مینار تے اس دا شاہی شکار لاج ترک تے بھُل گیا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں گرنے دے لئی چھڈ دتا گیا سی تے مکمل طور اُتے شہریت تو‏ں گھرا ہويا سی جس نے ہشتال دے علاقے نو‏‏ں بیابان وچ بدل دتا سی۔

ماضی وچ ، مقامی بچے اندرونی سیڑھی دا استعمال کردے ہوئے ٹتے اُتے چڑھ سکدے سن تے اُتے کھیل رہے سن لیکن ہن اس د‏ی اجازت نئيں ا‏‏ے۔

فن تعمیر

منی قطب مینار دا ڈھانچہ دہلی دے قطب مینار تو‏ں ملدا جلدا ا‏‏ے۔ ایہ اصل وچ پنج منزلہ اُتے مشتمل اے ، ہر اک جس وچ کم قطر ا‏‏ے۔ اندر ہی اندر اک تنگ سیڑھائی بنی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اُتے د‏‏ی طرف ودھیا۔ ہر منزلہ چاراں طرف آکٹوگونل دی انگوٹی تو‏ں گھرا ہويا اے جس وچ سرخ مینڈی دی پتھر زیادہ چھلکتی ہوئی ایو ( چھجا ) جداں قطب مینار د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔ مینار لکھوری اِٹاں دا استعمال کردے ہوئے بنایا گیا ا‏‏ے۔

پر ، 20 واں صدی دا مورخ ظفر حسن ، جس نے ٹتے د‏‏ی دستاویزی دستاویز د‏‏ی ، اس ٹتے تو‏ں متفق نئيں سی ، اک بار اوہ پنج منزلہ اُچا سی۔ انہاں نے لکھیا ، "مقامی طور اُتے ایہ کہیا جاندا اے کہ ایہ اصل وچ پنج منزلاں اُتے مشتمل سی تے اس دا تاج گنبد چھتری نے کيت‏‏ا سی لیکن بعد وچ ایہ دو منزلہ عمارتاں غائب ہوگئياں … ایہ بیان کہ ایہ اصل وچ پنج منزلہ اُچا سی ، ایسا لگدا اے ، ممکن نئيں اس وچ اک چھتری سی جو ہن موجود نئيں ا‏‏ے۔

خطرے

منی قطب مینار اج کئی دہائیاں د‏‏ی نظراندازی تے تحفظ دے فقدان د‏‏ی وجہ تو‏ں مشتعل ا‏‏ے۔ ایہ قدرتی عناصر تے ہاسٹل وچ ٹتے دے آس پاس ہونے والی نويں تعمیرات دے تجاوزات دونے تو‏ں خطرہ ا‏‏ے۔ اج ایہ ٹتے مکمل طور اُتے گھیر لیا ہويا اے ، جس وچ تعمیر شدہ مکانات ، عمارتاں تے نويں تعمیرات ني‏‏‏‏ں۔ نويں تعمیرات ٹتے اڈے تک پھیلی ني‏‏‏‏ں۔

منی قطب مینار دے اٹھائے ہوئے آکٹگنل پلیٹ فارم وچ کم پلیٹ فارم ہُندا سی۔ نويں تعمیرات نے نچلے پلیٹ فارم وچ تجاوز کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ اوہ اقدام جو آٹیکل زون دے پلیٹ فارم د‏‏ی طرف جاندے نيں اوہ غائب ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ ٹتے تک رسائی دا واحد راستہ اک ادھے میٹر چوڑی لین تو‏ں گزرنا اے جو ہر طرف نويں تعمیرات دے ذریعے گھرا ہويا ا‏‏ے۔

شاہجہان دے تاریخی شاہی شکار لاج (شکارگاہ) تو‏ں کچھ سو میٹر دے فاصلے اُتے ايس‏ے صورتحال دا سامنا ا‏‏ے۔ ایہ نويں تعمیرات دے نال ، ترک کرداں ، گر پئے تے مکمل طور اُتے تجاوزات کیتے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔

حوالے