کرداں دی حالیہ تریخ

دنیا اندر 25 توں 35 ملیان کرد نام نال جانے جاندے لوک جو کہ دنیا دی سبھ توں گھٹ گنتی قوم ہن، صدیاں توں اڈ-اڈ ملکاں جویں کہ ترکی، عراق، شام ، ایران اتے آرمینیا دے پہاڑی علاقیاں دے وسنیک ہن۔ ایہہ اج وی لہندے ایشیا وچ چوتھا وڈا مقامی لوکاں دا گروہ ہن۔ پر ایہہ اج تک کدے وی اپنا وکھرا ملک نہیں سی حاصل کر سکے۔

پہلی جنگ عظیم مگروں آزادی دا معاہدہ

1920 وچ دنیا دی پہلی وڈی لڑائی توں بعد جدوں ترکی وچوں سلطنت عثمانیہ دا تختہ مغربی ملکاں ولوں پلٹیا گیا سی تاں اس توں بعد ایہہ معاہدہ ہوئیا سی کہ کرد لوکاں نوں لہندے ایشیا وچ وکھرا دیس اسار کے دتا جاوے۔ پر ایہہ معاہدہ لکھتاں وچ ہی رہِ گئیا تے ہن تک کرداں نوں جو ہن وکھ-وکھ ملکاں وچ ونڈے گئے ہن نوں خودمختیاری تے آزادی دا نگھّ نہیں مل سکیا اے۔ اسنوں حاصل کرن لئی کرد لوک جو کہ مکھ روپ وچ مسلمان ہن پر ایہناں وچ دوجے دھرماں دے لوک وی شامل ہن اپنے اپنے طریقے راہیں اپنی آزادی تے خدمختیاری لئی وکھ-وکھ ملکاں وچ جدوجہد کردے رہے۔

1991 دی عراق جنگ وچ امریکہ دی کرد حمایت

1991 وچ جدوں امریکی فوجاں نے عراق اتے ہلاّ بولیا تاں اس وقت عراق دے اتری پہاڑی حصے وچ وچ وسے عراقی کرداں نوں اپنی سرکھیا چھتری دی حمایت دتی۔ اس نال پہلی وار عراق وچ کرداں نوں کافی حد تک اپنے پیراں سر ہون دا سبب ملیا تے خودمختیاری ول اپنے قدم اوہناں نے ودھائے۔ باقی ملکاں وانگ عراق اندر رہندے کرداں نے دہاکیاں توں عراقی حکومت دے بے اتھاہ ظلماں اتے ظلماں دا سنتاپ بھوگیا۔ اپنے گھراں توں وی عراقی فوجاں نے اوہناں نوں کئی وار اجاڑیا۔ اتھوں تک دے صدام حسین دی سرکار ویلے عراقی فوج ولوں اناں تے کیمیائی بمباں دا وی استعمال کیتا گیا۔ جس کرکے ہزاراں دی گنتی وچ کرد بچے، زنانیاں تے بندے اس وچ بے رحمی نال مارے گئے۔ انہاں دی ہوند نوں ختم کرن لئی صدام حسین دی سرکار نے کرد کھیتراں وچوں اناں نوں کھدیڑ کہ اتھے عراقی لوکاں نوں وسا دتا۔ صدام حسین دے تختہ پلٹ جان توں بعد پہلی وار عراقی کرداں نوں نویں بنی عراقی سرکار ولوں خود-مختیاری دا حق حاصل ہویا۔

ترکی وچ کرد جدوجہد

موجودہ دہاکیاں دوران کرداں نے وڈے پدھر تے مقامی حالات وچ اپنی جدوں جہد راہیں ترکی ملک جتھے کہ کرد سبھ توں ودھیری گنتی وچ ہن، وکھے خدمختیاری دی منگ نوں لے کے لمے ویلے 1978 توں ہتھیاربند جدوجہد وی کیتی۔ اسے طرحاں ہی جدوں دا شام اتے عراق تے نویں اٹھی اسلامک لہر جسنوں اسلامک سٹیٹ کیہا جاندا اے دے ظلم خلاف لہو بھجیاں مقابلہ اگے ہو کے کیتا اے۔ کافی حد تک انہاں نے اپنے علاقےآں وچوں اسلامک سٹیٹ نوں وی کھدیڑ دتا اے۔

آزادی دے حق وچ ووٹ

عراق اندر 25 ستمبر 2017 نوں اس وار دنیا دے بھاری اختلاف دے باوجود اپنے آزاد دیس دا حق حاصل کرن لئی ووٹ دے حق دا استعمال کیتا تے بھاری اکثریت نال اپنی آزادی دی چراں توں لٹکدی آ رہی امنگ نوں بور پایا اتے اک نویں دیس کردستان دے روپ وچ دنیا ساہمنے آئے ہن۔ بھاویں اسدی مخالفت امریکہ ورگی وڈی طاقت نے وی دبویں آواز وچ کیتا اے پر عراق، ترکی اتے ایران دیاں سرکاراں نے اسدی ڈٹویں مخالفت کردیاں ہویاں اس نویں ملک تے کافی پابندیاں دا اعلان کیتا اے۔ جس راہیں اوہناں نے کرد لوکاں دا معاشی پکھوں نقصان کرن دا فیصلہ کیتا اے۔ جویں کہ اس کردستان وچ آؤندے دوویں انتر-قومی ہوائی اڈاناں والے ایئر پورٹاں تے جہازاں دا اترنا چڑنا روکیا ہویا اے کیونکہ اس کردستان دی اپنے آپ وچ اسدیاں حداں نال کوئی سمندری بندرگاہ نہیں پیندی اے اتے نہ ہی ایہہ سدھے روپ وچ سڑکاں راہیں دنیا نال جڑے ہوئے ہن۔

اس کردستان وچ قدرتی تیل دے وڈے ذخیرے ہون کرکے ایہہ دنیا دا اہم علاقہ پر اسدے تیل نوں دنیا دی منڈی وچ لیاؤن والے سارے راہ ترکی، عراق، ایران تے شام راہیں ہی ممکن ہن۔ جناں تے اس ویلے آزادی دی ووٹ توں بعد پوری طرحاں روک لگ گئی اے پر کرد لوک اس اپنی آزادی دے نگھّ وچ پوری طرحاں خوش ہن اتے ہر اک آفت دا ساہمنا کرن لئی اپنے آپ نوں تیار دسّ رہے ہن۔ اسرائیل پہلا دیس اے جسنے کردستان بنن دی تعریف کیتی اے اتے ہاں پکھی رویہ اپنایا اے۔ بھاویں کہ اجے اقوام متحدہ نے وی اس آزادی دی ووٹ متعلق اپنی نا خوشی ظاہر کیتی اے۔

انہاں کرداں دی سوے-نرنے دی پوری ہوئی منگ نال دنیا اندر ہور وسّ رہیاں دباء ہیٹھ گھٹ گنتی قوماں جویں کہ سکھ قوم اے، لئی وی اک امید دی کرن جاگدی اے تاں جو سکھ قوم وی بھارت دی آزادی توں پہلاں اس ویلے دے سکھ لیڈراں نال بھارتی لیڈراں ولوں کیتے خدمختیاری اتے سوے نرنے دا حق دین دے وعدے نوں پورے کرن لئی کوئی راہ بنے تے سکھ قوم وی اپنی خدمختیاری تے آزادی دا نگھّ مان سکے۔