کشمیری دستکاری
کشمیری دستکاری کشمیری لوکاں اتے کاریگراں دی اکّ روائتی کلا اے جو ہتھاں نال وستواں بناؤندے، دست کاری اتے سجاؤندے ہن۔ سری نگر؉ ، گندربل اتے بڈگام مرکزی کشمیر دے مکھ ضلعے ہن جو صدیاں توں دستکاری اتپاد بناؤندے آ رہے ہن۔ شری نگر؉ ، گندربل اتے بڈگام سمیت اس دے باقی ضلعے اپنی تہذیبی وراثت لئی سبھ توں مشہور ہن جو جموں اتے کشمیر، بھارت وچ دستکاری صنعت دا وستار کردا اے۔
پالکی، چادراں، تنے، سیاہی دے سٹینڈ، بکسے اتے چمچیاں نال کشمیر دی کلا پورے بھارت وچ مشہور اے، اس توں علاوہ، شال بناؤنا بے مثال اے۔ کشمیری روائتی طور 'تے عام وستواں اتے سمگریاں نال وکھ-وکھ طرحاں دے دستکاری اتپاد بناؤندے ہن۔ کجھ مشہور کھیتر ہن ٹیکسٹائیل، غلیچے اتے غلیچے، کروئل کڈھائی، پھول کاری، چاندی دے بھانڈے، لکڑ دا کم اتے پیپر-ماچے، آدی۔[۱][۲][۳][۴]
کشمیر دے بہت سارے کاریگراں لئی دستکاری جیون دا زریعہ اے۔[۵]
کشمیر پیپر-ماچے
[سودھو]کشمیر پیپر-میچس، اکّ دست کاری جس نوں مسلمان سنت میر سید علی ہمدانی ولوں 14ویں صدی وچ پرشیا توں مدھکالی بھارت وچ لیاندا گیا سی۔ ایہہ مکھ طور 'تے کاغذ دے مجھّ 'تے بیسڈ اے، اتے اکّ شاندار سجاوٹ، رنگین کلاکرتی اے؛ عام طور 'تے پھلداناں، کٹوریاں، جاں کپاں (دھاتو رماں دے نال اتے بناں)، بکسے، ٹرے، لیمپ دی بنیاد اتے ہور بہت ساریاں چھوٹیاں وستواں دے روپ وچ۔[۶]
کشمیر اخروٹ دی لکڑ دی نقاشی
[سودھو]کشمیر اخروٹ دی لکڑ دی نقاشی ودھیا لکڑ دی نقاشی دا اکّ دست کاری اے۔ کشمیر کھیتر وچ مکمل طور 'تے اگدا جگلان ریجیا دا رکھ لکڑ دی نقاشی لئی ورتیا جاندا اے، اتے کشمیر اخروٹ دے رکھاں دی اپلبدھتا لئی کجھ تھاواں وچوں اکّ اے۔[۷] اخروٹ دی لکڑ میز، گہنیاں دے بکسے، ٹریء آدی بناؤن لئی ورتی جاندی اے۔
کپڑے
[سودھو]کشمیر اونی سامان دا مرکز سی۔ وکھ-وکھ قسماں دے شال کشمیر دا مشہور اتپاد سن۔
کشمیر شال
[سودھو]15ویں صدی دے اخیر تک ترکستان دے مسلم کاریگراں ولوں کشمیر لئی شالاں اکّ غیرملکی آیات رہا اے۔ تیسرے مغل بادشاہ اکبر ولوں فارسی ماسٹراں نوں لیاندا گیا سی، جس نے شال اتے کارپیٹ بنائی دیاں مقامی دست کاری اتے تکنیکاں وچ سدھار کیتا سی۔[۸]
کشمیری شال اکّ قسم دی شال اے جو اسدی کشمیری بنائی لئی وکھری اے، اتے روائتی طور 'تے شاہتوش جاں پشمینہ انّ دی بنی ہوئی اے۔
پشمینہ جاں کر امیر
[سودھو]کشمیر دے زیادہ تر انی کپڑے، اتے خاص طور 'تے سبھ توں ودھیا کوآلٹی دے شال، پشم جاں پشمینہ دے بنے ہوئے ہن، جو کہ کیپرا ہرکس دی انّ اے، جو کہ جنگلی ایشیائی پہاڑی بکری دی اکّ پرجاتی اے۔ اس لئی شالاں نوں پشمینہ کیہا جان لگا۔
دوؤ-شالہ
[سودھو]بادشاہ اکبر کشمیر دے شالاں دا بہت وڈا پرستار سی۔ ایہہ اوہ ہی سی جس نے اوہناں نوں ڈپلیکیٹ پہنن دا فیشن شروع کیتا، پچھے توں پچھے سلائی، تاں جو شالاں دیاں ہیٹھلیاں ستہاں کدے نہ دکھائی دین۔ اس ویلے دوران سبھ توں ودھ لوڑیندے شال اوہ سن جو سونے اتے چاندی دے دھاگے وچ کم کیتے گئے سن جاں سونے، چاندی اتے ریشم دے دھاگے نال سجائے گئے بارڈر والے شالاں سن۔
ڈو-شالہ، جویں کہ نام ("دو-شال") نوں درساؤندا اے، ہمیشہ جوڑیاں وچ ویچیا جاندا اے، ایہناں دیاں کئی قسماں ہن۔ کھلی-متان وچ مرکزی کھیتر بالکل سادہ اتے بناں کسے سجاوٹ دے ہندا اے۔
کانی شال کشمیر دے کنہاما کھیتر توں پیدا ہوئی کشمیر شال دی اکّ ہور قسم اے۔ ایہہ کشمیر دے سبھ توں پرانے دستکاری وچوں اکّ اے۔ ایہہ شلپ مغلاں دے ویلے توں ہی گھاٹی دا حصہ رہی اے۔ شال پشمینہ دھاگے توں بنے جاندے ہن۔[۹]
غلیچے، غلیچے اتے چٹائی
[سودھو]کیہا جاندا اے کہ کارپیٹ مدھ ایشیا دے ندیاں اتے پنڈاں توں پیدا ہوئے ہن۔ غلیچے دی بنائی کشمیر نوں ایہناں وپاری قافلیاں دا تحفہ بن گئی۔[۱۰][۱۱] کشمیر کئی قسماں دے ہتھاں نال بنے، ہتھاں نال بنھے فرش نوں ڈھکن والیاں چیزاں جویں کہ کارپیٹ اتے غلیچے پیدا کردا اے۔ کارپیٹ پیدا کرن دا اکّ ہور مکمل طور 'تے ورتیا جان والا طریقہ انّ دی پھیلنگ سی اتے اے۔
نامدا
[سودھو]
نامدا[۱۲] اکّ روایتی کشمیری غلیچہ اے جو انّ دے دھاگیاں نوں بنن دی بجائے انّ دے پھالٹ ولوں تیار کیتا جاندا اے۔ انّ جو جیوندیاں بھیڈاں دے انّ توں سدھا آؤندی اے، نوں چھانٹیا جاندا اے، صاف کیتا جاندا اے، رنگیا جاندا اے اتے کئی پرتاں نوں آپس وچ ملایا جاندا اے، صابن کیتا جاندا اے اتے فیلڈ کیتا جاندا اے۔ بعد وچ غلیچے نوں چین سٹیچ آری کڈھائی[۱۳] with contrasting dyed threads.[۱۴][۱۵][۱۶] جاں فٹ دے ٹکڑیاں نال سجایا گیا.
مدھ ایشیائی میداناں اتے پہاڑاں دے خانہ بدوش کھیتی قبیلے لوہے دے یگ دے انت وچ پہلاں ہی پھلٹنگ دی تکنیک نوں جاندے سن اتے فیلڈ کارپیٹ اجے وی کرگزستان، قزاقستان، ازبیکستان، منگولیا، پاکستان دے کجھ حصیاں اتے ترکی ورگے دیساں دے سبھیاچار دا حصہ ہن۔ بھارت وچ، نامدا مغل بادشاہ اکبر (1556-1605) دے ویلے وچ مشہور ہویا سی۔ ایہہ کیہا جاندا اے کہ اوہ اپنے گھوڑے نوں ٹھنڈ توں بچاؤن لئی تحفے وجوں دتے گئے نامدا توں اینا متأثر ہویا کہ بادشاہ نے نامدا بناؤن والے، نوبی نوں وڈی زمین دتی۔[۱۷]
ہنر ترقی اتے ادمتا وزارت کشمیر دے 30 نامدا کلسٹراں دے 2,000 توں ودھ کاریگراں نوں لابھ دی امید کردے ہوئے، دست کاری نوں مُتحرک کر رہا اے۔
قالین
[سودھو]قالین (قالین، قالین، قالین ) اکّ قسم دا ہتھاں نال گنڈھاں والا ڈھیر والا کارپیٹ اے۔[۱۸][۱۹] ایہہ کشمیری دستکاری دا اکّ اتپاد اے، ایہہ انّ جاں ریشم نال بنے گنجھل دار؉ ڈھنگ نال ڈزائین کیتے غلیچے ہن۔[۲۰][۲۱] سلطان زین-ال-آبدین بادشاہ بدشاہ نے 15ویں صدی وچ پرشیا توں کشمیر تک "کلھ باپھی" دست کاری (ہتھ گنڈھے ہوئے کارپیٹ) نوں پیش کیتا۔ سلطان نے مقامی وسنیکاں نوں سکھلائی دین لئی پرشیا اتے مدھ ایشیا توں غلیچیاں دے بنکراں نوں کشمیر لیاندا۔[۲۲]
واگو
[سودھو]واگو (واگوو [ جاں واگو وی) کانے دی بنی اکّ کشمیری چٹائی اے۔ واگو نوں ہتھاں نال گنڈھ کے بنایا گیا سی۔ واگو کشمیری سبھیاچار اتے وراثت دا حصہ اے۔ کشمیر گھاٹی دے گھراں وچ واگو دی مقررہ طور 'تے ورتوں کیتی جاندی سی۔
سلطان زین-ال-آبدین کشمیر وچ غلیچیاں دے بنکر لیائے۔ کلھ باف دا واگو نوں بنن لئی ورتیا جاندا اے 15ویں صدی وچ کشمیر وچ مشہور ہو گیا۔
کڈھائی دا کم
[سودھو]کڈھائی کئی کشمیری دستکاری دا اکّ انکھڑواں انگ اے، شالاں، غلیچے اتے کشمیری عورتاں دے پھیرن نوں گنجھل دار؉ کڈھائی جاں پتلے دھات دے دھاگیاں نال بنے پھلاں دیاں سٹائلاں نال شنگاریا جاندا اے اتے اس قسم دی کڈھائی نوں کشمیری بولی وچ 'ٹلے' کیہا جاندا اے۔ کڈھائی دا کم روائتی طور 'تے کھیتر وچ عورتاں وچ دوویں مرداں ولوں کیتا جاندا اے۔[۷]
کروئل کڈھائی
[سودھو]پتھر دی دست کاری
[سودھو]کشمیری کاریگراں کول لکڑ دی نقاشی، پتھراں دا کم، پتھر دی پالش، کچّ اڈاؤن اتے ولو دے کم وچ بہت تیز اتے صاف-ستھرے ہتھ سن۔ فرانکوئس برنیئر نے کشمیری دی کلا دی تعریف کیتی جدوں اسنے 1663 وچ لکھیا۔[۲۳] کشمیر وچ پتھر دی دست کاری بہت پرانی اے؛ سندر آرکیٹیکٹ اتے مورتیاں دیاں بے مثال اداہرناں تیار کیتیاں گئیاں سن۔ مارتنڈ، اونتیپر، پرہارپر، پاٹن، آدی[۷] دے مندراں دیاں کجھ اداہرناں ہن۔
معیشت وچ کشمیری دستکاری دے کردار
[سودھو]دستکاری صنعت جموں-کشمیر دے معاشی ترقی وچ اکّ اہم کنجی رہا اے اتے صنعت وچ روزگار دے موقعیاں لئی بہت وڈا ہتھ اے۔[۱۶] ہتھ نال بنے اتپاد پورے بھارت اتے دنیا دے ہور حصیاں وچ نریات کیتے جاندے ہن۔ کشمیری دستکاری نے اوہناں لوکاں وچ مالی سنکٹ نوں دور کیتا جو جسمانی اسمرتھتاواں نال متأثر ہن۔[۲۴] دستکاری نوں مثبت پھیڈبیک دے نال غیرملکی رابطہ حاصل کرن توں بعد، بہت سارے نوجواناں نے اس نوں اپنا کتا بنایا۔ کشمیر گھاٹی وچ پھلاں توں بعد کشمیری دستکاری دوجا سبھ توں وڈا اتے ترجیحی صنعت اے۔[۲۵][۲۶]
ایہہ وی ویکھو
[سودھو]- رفوگر
- واگو
حوالے
[سودھو]- ↑ Raina, Mohini Qasba (2014-11-13). Kashur The Kashmiri Speaking People. Partridge Publishing Singapore, 203. ISBN 978-1-4828-9945-0.
- ↑ Rafiabadi, Hamid Naseem (2005). Saints and Saviours of Islam. Sarup & Sons, 259. ISBN 978-81-7625-555-4.
- ↑ Rafiabadi, Hamid Naseem (2003). World Religions and Islam: A Critical Study. Sarup & Sons, 106. ISBN 978-81-7625-414-4.
- ↑ Lal, Kishori Saran (1999). Theory and Practice of Muslim State in India. Aditya Prakashan, 189. ISBN 978-81-86471-72-2.
- ↑ Saeed, Mohammad (1990). A Survey of Research in Commerce and Management. Anmol Publications. ISBN 978-81-7041-415-5.
- ↑ "The Art and Craft of Kashmir – Kashmiri Handicrafts"
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ ۷.۲ Saraf 1987.
- ↑ Ashfaque, Farzana (2009). "Shawl and Carpet Industry in Kashmir Under the Mughals". Proceedings of the Indian History Congress 70: 285–296. ISSN 2249-1937. https://www.jstor.org/stable/44147675.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ ''Chapter XI SMALL - SCALE INDUSTRIES ART OF WEAVING The first covering used by man was the skin of animals . The discovery of twisting fibres ... CARPETS Carpets are said to have originated from the oases and villages of Central Asia . This art of Kashmir has been a gift of the caravans . In the time of Jehangir, the ...'' Geography of Jammu and Kashmir - Page 141 A. N. Raina · 1981
- ↑ Chib, Sukhdev Singh (1977). Jammu and Kashmir. Light & Life Publishers, 81.
- ↑ Delahunty, Andrew (2008-10-23). From Bonbon to Cha-cha: Oxford Dictionary of Foreign Words and Phrases. OUP Oxford, 238. ISBN 978-0-19-954369-4.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Gajrani, S. (2004). History, Religion and Culture of India. Gyan Publishing House, 198. ISBN 978-81-8205-060-0.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ ۱۶.۰ ۱۶.۱ "Handicrafts important for JK economy"۔ greaterkashmir.com۔ Greater Kashmir
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ ''Another local woollen product is an ornately patterned woollen rug, known as qaleen . The usual weft threads are used in making the galeen, but in this case, the warp thread is purchased from the market . Very delicate patterns and designs ...'' Persistence and Transformation in the Eastern Hindu Kush A Study of Resource Management Systems in Mehlp Valley, Chitral, North Pakistan By Fazlur Rahman · 2007
- ↑ Gajrani, S. (2004). History, Religion and Culture of India. Gyan Publishing House, 198. ISBN 978-81-8205-060-0.
- ↑ Ranjan, Aditi (2009). Handmade in India: A Geographic Encyclopedia of Indian Handicrafts. Abbeville Press, 30. ISBN 978-0-7892-1047-0.
- ↑ (1977) Khadi Gramodyog. Khadi & Village Industries Commission, 417.
- ↑ ''Origin: Once upon time, from Persia a Sufi mystic named Hazrat Mir Syed Ali Hamdani visited Kashmir. His caravan comprised highly skilled weavers and came via the silk route. And thus, Kashmir became the land of carpet weaving. Another school of thought believes, in 15th century, Sultan Zain-ul-Abidin king Budshah introduced this craft to Kashmir. However, both theories find comfort in the fact that artisans were invited from Persia to train Kashmiris in the art of spinning and weaving. These hand knotted carpets are locally known as KalBaffi or .'' https://craffi.com/Product-Detail.aspx?Pcode=PD-27
- ↑ Bakshi, Shiri Ram (1997). Kashmir: Valley and Its Culture. Sarup & Sons, 214. ISBN 978-81-85431-97-0.
- ↑ "Sewing their way out of disability challenges"۔ thehindubusinessline.com۔ Business Line
- ↑ "Handicrafts and artisans economic strength of J&K: CM". Business Standard India. Press Trust of India (Business Standard). 2011-09-05. https://www.business-standard.com/article/economy-policy/handicrafts-and-artisans-economic-strength-of-j-k-cm-111090600066_1.html.
- ↑ "Kashmir Carpet In Gordian Knot"۔ outlookindia.com۔ Outlook India
- Saraf, D. N. (1987). Arts and Crafts, Jammu and Kashmir: Land, People, Culture. Abhinav Publications. ISBN 978-81-7017-204-8.