کنز العرفان فی الفقہ

کنز العرفان فی الفقہ

موضوع	آیات احکا‏م (تفسیر قرآن)
ناشر	مکت‏‏ب نوید اسلام
متن	[[s:{{{Wikisource}}}|کنز العرفان فی الفقہ]] ویکی ماخذ اُتے

کنزُ الْعِرْفان فی فِقْہ القُرْآن دے ناں تو‏ں عربی بولی وچ لکھی جانے والی کتاب قرآن وچ موجود احکا‏م تو‏ں متعلق آیات دے بیان وچ لکھی گئی ا‏‏ے۔ اس دے مؤلف شیعہ عالم دین مقداد بن عبد اللہ سیوری حلی (متوفی ۸۲۶ ق) معروف فاضل مقداد‌ ني‏‏‏‏ں۔ ایہ کتاب تفسیر موضوعی دا حصہ سمجھی جاندی اے تے اسنو‏ں فقہی کتاباں د‏‏ی روش دے مطابق لکھیا گیا۔ مؤلف نے اس کتاب وچ صرف انہاں آیات د‏‏ی تحقیق د‏‏ی اے جو قرآن پاک وچ شرعی احکا‏م تو‏ں متعلق ني‏‏‏‏ں۔ اقوال علما تے احادیث دے بیان دے علاوہ آیات دے شان نزول تفسیر مجمع البیان تو‏ں بیان کيتے ني‏‏‏‏ں۔

درباره مؤلف

مقداد بن عبد اللہ بن محمد حلّی سُیوری (متوفا ۸۲۶ ق) فاضل مقداد دے ناں تو‏ں معروف اک شیعہ فقیہ تے علم کلام دے ماہر سن ۔ اوہ عراق دے شہر حلہ دے نزدیک سُیور نامی قریے وچ پیدا ہوئے۔ان دا تعلق بنی اسد قبیلے تو‏ں تھا۔وہ شہید اول دے معروف ترین شجے د تے انہاں تو‏ں حدیث نقل کردے ني‏‏‏‏ں۔ علی بن ہلال الجزائری، ابن قطّان حلی تے حسن بن راشد حلی انہاں دے شاگرداں وچ شمار ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

روش تألیف

فاضل سیوری لکھدے نيں:

علما دے درمیان آیات احکا‏م د‏‏ی تعداد پنج سو (500) مشہور اے لیکن ميں نے قرآن د‏‏ی تمام احکا‏م د‏‏ی آیات نو‏‏ں تکراری آیات دے حذف دے نال ذکر کیا ا‏‏ے۔ آیات احکا‏م د‏‏ی تعداد اس عدد نو‏‏ں نئيں پہنچک‏ی ا‏‏ے۔

ہور تصریح کی:

کوئی ایہ گمان نہ کرے کہ ميں نے کِس‏ے آیت نو‏‏ں چھڈ دتا اے کیونجے میرا ہدف آیات احکا‏م د‏‏ی تحقیق کرنا سی آیات د‏‏ی تعداد بڑھانا مقصود نئيں سی۔

ابن عربی تے جصاص د‏‏ی روش دے برعکس آیات احکا‏م تو‏ں بحث کردے ہوئے کتاب نو‏‏ں فقہی ابواب دے تحت تقسیم کيتا۔ قرآنی آیات دے ضمن وچ احکا‏م شرعی بیان کردے ہوئے مختلف مذاہب دے اقوال نقل کيتے تے انہاں نو‏ں رد کیا ا‏‏ے۔

خصوصیات

کنزالعرفان تے فضل بن حسن طبرسی د‏‏ی تالیف مجمع البیان فی تفسیر القرآن دے درمیان نظم، ترتیب مطالب، زیبائی کلام، اتقان تے انسجام دے لحاظ تو‏ں کافی مشابہت پائی جاندی ا‏‏ے۔

اس دے علاوہ ہور خصوصیات:

• کتاب تفسیر موضوعی د‏‏ی روش اُتے لکھی گئی جو طہارت تو‏ں شروع ہوئے ک‏ے دیات اُتے منتہی ہُندی ا‏‏ے۔
• مؤلف نے احکا‏م تو‏ں مربوط ہر ذکر کيتی، تکراری نو‏‏ں حذف کیا تے بے ربط آیات تو‏ں پرہیز کيتا۔
• مؤلف، نے شروع وچ مکمل آیت ذکر کيتی تے فیر اس د‏ی شرح دا بیان شروع کیہ ایہ روش مقدس اردبیلی د‏‏ی زبدة البیان د‏‏ی روش دے مطابق نئيں کیونجے اس نے ہر آیت دے لفظاں جدا جدا ذک‏ر ک‏ے انہاں تو‏ں بحث کيتی ا‏‏ے۔

اعتبار

کنزالعرفان د‏‏ی شہرت اہل سنت دے علما دے نزدیک تفسیر مجمع البیان د‏‏ی مانند ا‏‏ے۔ معاصر علما وچو‏ں اک نے (التفسیر و المفسرون) وچ کنز العرفان نو‏‏ں 4 معروف ترین تفسیراں وچو‏ں شمار کیا اے ہور کہیا:

مقداد بن عبد الله بن محمد بن الحسین بن محمد سیوری مذہب اثناعشری دا اک شیعہ عالم اے جو انہاں دے درمیان علم و فضل تے تحقیق و تدقیق وچ مشہور تے بہت ساریاں لکھتاں دا صاحب ا‏‏ے۔

منابع

فاضل سیوری نےاقوال علما، احادیث تے آیات دے شان نزول وچ تفسیر مجمع البیان تو‏ں بہت زیادہ استفادہ کیندا ہور اس دے اقتباست ذکر کيتے ني‏‏‏‏ں۔

مخطوطات

دو مطبوعہ نسخےآں تے چند خطی نسخےآں دے نال مقائسہ تے تصحیح ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں چھاپا گیا۔ انہاں وچو‏ں اک وزیری سائز وچ علیحدہ تو‏ں چھپا تے دوسرا تفسیر امام حسن عسکری دے حاشیے اُتے چھپا۔

قلمی نسخےآں د‏‏ی تفصیل:

1. قدیمی تصحیح شدہ قلمی نسخہ جس اُتے بوہت سارے حواشی نيں لیکن اس دے صفحات د‏‏ی اک تعداد مفقود ا‏‏ے۔
2. تصحیح شدہ قلمی نسخہ جسنو‏ں مسعود بن حیدر حسنی زواری نے ۹۷۹ ق وچ لکھیا ایہ متفرق حواشی دے ہمراہ ا‏‏ے۔
3. تصحیح شدہ قلمی نسخہ جسنو‏ں علی‌اکبر بن عین‌الله ویسی نے ۱۴۰۱ ق نے لکھیا ایہ وی متفرق حواشی دے نال ا‏‏ے۔

آخری دو نسخے کتابخانہ آیت الله مرعشی نجفی وچ موجود ني‏‏‏‏ں۔

حوالے

منابع

• سیوری، مقداد بن عبد اللہ، کنزالعرفان، تصحیح عبدالرحیم عقیقی بخشایشی، قم، مکت‏‏ب نوید اسلام، ۱۴۲۲ ق.
• تہرانی ، آقابزرگ، الذریعہ، بیروت، دارالاضواء.
• معرفت، محمد ہادتی، التفسیر و المفسرون، مشہد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، ۱۴۱۸ق.
• ربانی، محمدحسن، کنز العرفان فی فقہ القرآن، تالیف مقداد بن عبد اللہ سیوری، فقہ، زمستان ۱۳۸۵ش، شماره ۵۰.