گریٹ ڈیپریشن
گریٹ ڈیپریشن دوجی وڈی لڑائی تون پہلون ساری دنیا ج آن والا کم کاج مندا اے جینے ساری دنیا تے اثر پایا۔ اے 1929 چ امریکہ چ ٹریا تے فیر ساری دنیا ج پھیل گیا۔
کساد عظیم (انگریزی زبان: The Great Depression) دوسری جنگ عظیم توں پہلے دی دہائی وچ اک عالمی اقتصادی بحران سی۔ مختلف ملکاں وچ ایہ مختلف ادوار وچ رہیا، لیکن بیشتر ملکاں وچ ایہ بحران 1929ء توں لے کے 1930ء دی دہائی دے اواخر یا 1940ء دی دہائی دے اوائل تک رہیا۔ ایہ 20 واں صدی دا سب توں وڈا، سب توں وڈے علاقے اُتے محیط تے سب توں گہرا بحران سی تے اج 21 واں صدی وچ وی عالمی معیشت دے زوال دے حوالے توں اس بحران دی مثال دتی جاندی اے۔ بحران دا آغاز ریاستہائے متحدہ امریکا وچ 29 اکتوبر 1929ء نوں بازار حصص دے ٹوٹنے توں ہويا سی (جسنوں سیاہ منگل کہیا جاندا اے )، لیکن انتہائی تیزی توں ایہ بحران دنیا دے ہر ملک تک پھیل گیا۔
کساد عظیم نے دنیا دے تقریباً ہر ملک، غریب و امیر دونے، اُتے تباہ کن اثرات مرتب کیتے۔ ذاتی آمدنی، محصول دی آمدنی، نفع و قیمتاں وچ کمی تے بین الاقوامی تجارت نصف توں دو تہائی رہ گئی۔ امریکا وچ بے روزگاری دی شرح 25 فیصد ہوئے گئی تے چند ملکاں وچ تاں ایہ شرح 33 فیصد تک پہنچ گئی۔ دنیا بھر دے شہر بہت زیادہ متاثر ہوئے، خصوصاً اوہ جو بھاری صنعت اُتے انحصار کردے سن ۔ کئی ملکاں وچ تعمیرات دا کم تقریباً ختم ہوئے گیا۔ فصلاں دی قیمتاں تقریباً 60 فیصد تک گرنے دی وجہ توں کھیتی باڑی تے پینڈو علاقے وی متاثر ہوئے۔
اس بحران دے بعد 1930ء دی دہائی دے وسط توں صورت حال بہتر ہونا شروع ہوئی، لیکن کئی ملکاں وچ کساد عظیم دے اثرات نے دوسری جنگ عظیم دے آغاز تک معیشت نوں جکڑے رکھیا۔
چین اُتے کساد عظیم دا کوئی اثر نئيں ہويا کیونجے اس وقت تک اوہ ہارڈ کرنسی (چاندی دے سکےآں) اُتے ہی قائم سی۔ گریٹ ڈپریشن توں انہاں ملکاں وچ زیادہ تباہ کن اثرات ہوئے جتھے کاغذی کرنسی وڈی حد تک استعمال ہونے لگی سی۔
وجہ
[سودھو]اس عظیم کساد بازاری دی اصل وجہ فیڈرل ریزرو سی جداں کہ اس دے گورنر نے اعتراف کيتا
- I would like to say to Milton and Anna: Regarding the Great Depression. You're right, we did it. We're very sorry. But thanks to you, we won't do it again.[۱]
امریکی جی ڈی پی
[سودھو]سال عیسوی | امریکی جی ڈی پی وچ اضافہ[۲] | سال دا اہم واقعہ |
1930 | -8.5% | برطانیہ نے ہندوستان وچ سونے دا نرخ ودھیا دتا تے کاغذی کرنسی دے بدلے ہندوستان دا سونا خریدنا شروع کر دتا |
1931 | -6.4% | اگلے دس سالاں وچ برطانیہ نے کاغذی کرنسی ادا کر کے ہندوستان دا 1337 ٹن سونا ہتھیا لیا |
1932 | -12.9% | |
1933 | -1.3% | امریکا نے گولڈ اسٹینڈرڈ ترک کر دتا تے اپنے عوام دا سونا ضبط کر ليا۔ بینکاں نوں سٹے بازی توں روکنے دے لئی Glass-Steagall Act بنایا۔ |
1934 | 10.8% | امریکا نے سلور پرچیز ایکٹ بنا کے دنیا بھر دی چاندی کاغذ چھاپ چھاپ کر خریدنا شروع کر دتی |
1935 | 8.9% | چین نوں سلور اسٹینڈرڈ ترک کرنے تے کاغذی کرنسی اپنانے اُتے مجبور کر دتا گیا |
1936 | 12.9% | |
1937 | 5.1% | |
1938 | -3.3% | |
1939 | 8.0% | امریکی حکومت نے چاندی دی قیمت دا کنٹرول اپنے ہتھ وچ لے لیا۔ پہلی ستمبر 1939ء نوں دوسری جنگ عظیم شروع ہوئی۔ |
امریکی سونے دی مقدار
[سودھو]سونا خوشحالی دی علامت اے۔ اعداد و شمار دسدے نيں کہ گریٹ ڈپریشن دے دوران جدوں عوام بھُکھیاں مر رہے سن، بینکاراں دے سونے وچ کم و بیش مسلسل اضافہ ہُندا رہیا۔ فروری 1934ء وچ سونے دی سرکاری قیمت 20.67 توں لگ بھگ 70 فیصد ودھیا کر 35 ڈالر فی اونس کر دتی گئی سی۔
Historical US Gold Reserve | |||
---|---|---|---|
سال | سونے دی مالیت، |
سونے دی سرکاری قیمت ڈالر فی اونس |
سونے دی مقدار میٹرک ٹن وچ |
جنوری 1931 | $4,356 | 20.67 | 6555 |
جنوری 1932 | $4,129 | 20.67 | 6213 |
جنوری 1933 | $4,265 | 20.67 | 6418 |
جنوری 1934 | $4,033 | 20.67 | 6069 |
فروری 1934 | $7,438 | 35 | 6610 |
جنوری 1935 | $8,391 | 35 | 7457 |
جنوری 1936 | $10,182 | 35 | 9049 |
جنوری 1937 | $11,538 | 35 | 10254 |
جنوری 1938 | $12,756 | 35 | 11336 |
جنوری 1939 | $14,682 | 35 | 13048 |
جنوری 1940 | $17,931 | 35 | 15935 |
ماہر معاشیات دی پیشنگوئی
[سودھو]- جان مینارڈ کینز جو اپنے وقت دا بہت وڈا ماہر معاشیات سمجھیا جاندا سی تے جس نے بریٹن اووڈز دے معاہدے وچ مرکزی کردار ادا کيتا سی، نے 1927 وچ پیشنگوئی کيتی سی کہ ہن اسٹاک مارکیٹ وچ کوئی وڈا کریش نئيں ہوئے گا۔
- "We will not have any more crashes in our time."[۵]
- اک امریکی ماہر معاشیات نے وی یقین دہانی کرائی سی کہ ہن کوئی اسٹاک مارکیٹ کریش نئيں ہوئے گا۔
- “Stocks are now at a permanently high plateau” – Dr. Irving Fisher, 1929[۶]
- اک دوسرے ماہر معاشیات فریڈرک ہائیک نوں اسٹاک مارکیٹ کریش توں صرف چند مہینے پہلے Kreditanstalt Bank وچ نہایت اعلیٰ ملازمت کيتی پیشکش ہوئی مگر اس نے ایہ کہہ کے ٹھکرا دتی کہ وچ آنے والے کریش وچ ملوث نئيں ہونا چاہندا۔ بعد وچ اسنوں نوبل انعام دتا گیا۔[۷]
میک فیڈن دا تبصرہ
[سودھو]کانگریس دے رکن میک فیڈن جو کرنسی کمیٹی دا چیئرمین وی سی، نے 1929 دے گریٹ ڈپریشن دے بارے وچ کہیا سی کہ "یہ کریش اک حادثہ نئيں سی۔ ایہ اک سازش دا نتیجہ سی۔ بین الاقوامی بینکار مایوسی دی اک ایسی فضا پیدا کرنا چاہندے سن جس دے نتیجے وچ اوہ ساڈے حکمران بن دے اُبھراں" [۸] اس دے بعد بینک فار انٹرنیشنل سیٹلمنٹ دا قیام عمل وچ آیا جو پس پردہ دنیا اُتے حکمرانی کردا اے۔ دوسری جنگ عظیم وچ ہٹلر نے کئی ملکاں اُتے قبضہ کر ليا مگر سوئیزرلینڈ اُتے حملے دی جرات نہ کر سکيتا حالانکہ سوئیزرلینڈ دی کوئی فوج وی نئيں اے۔
ہندوستان اُتے اثرات
[سودھو]- "جو سونا ہندوستان لندن بھیج رہیا سی اوہ کرب و افلاس دا نتیجہ سی۔ لوک زیور بیچ کر روٹی کپڑے خریدتے سن تے ٹیکس ادا کردے سن ۔"
- Much of the gold that India was exporting was “distress” gold, that is, gold which the people had sold to buy food and clothing and to pay Government dues.
یکم اکتوبر 1931 توں دسمبر 1932 تک 8 کروڑ پاونڈ دی مالیت دا سونا ہندوستان توں لندن بھیجیا گیا۔
- From October 1, 1931, to December 1932 gold exports amounted to Rs. 107.08 crores or £ 80.125 million.[۹]
وائس رائے لارڈ ویلنگڈن نے خوشی دا اظہار کيتا سی کہ تریخ وچ پہلی دفعہ معاشی حالات دی وجہ توں ہندوستانی اپنا سونا اُگل رہے نيں۔ اساں پچھلے دو تن مہینےآں وچ ڈھائی کروڑ پاونڈ دا سونا لندن بھیجیا تے مینوں امید اے کہ ایہ سلسلہ جاری رہے گا۔
- For the first time in history, owing to the economic situation, Indians are disgorging gold. We have sent to London in the past two or three months, 25,000,000 sterling and I hope that the process will continue.[۱۰]
The Viceroy, Lord Willingdon remarked
سرکاری اعداد و شمار دے مطابق اپریل 1932 توں مارچ 1941 تک ہندوستان دی برطانوی حکومت نے 1337.5 ٹن سونا برطانیہ بھیجیا جس دی اُس وقت مالیت 375 کروڑ روپے سی۔ اُس وقت اس سونے دی اوسط قیمت 33 روپے فی تولہ توں وی کم سی۔ اس سونے توں بینک آف انگلینڈ نوں سونے دا ذخیرہ بنانے وچ وڈی مدد ملی۔[۱۱] جے اج دے سونے دے نرخ توں دیکھیا جائے تاں ایہ 50 ارب ڈالر توں زیادہ مالیت دا سونا سی۔
- "However, the price of gold in India, on the basis of the exchange rate of the rupee around 1S.6d., was lower than the price prevailing abroad practically throughout; the disparity in prices made the export of the metal profitable, which phenomenon continued for almost a decade. Thus, in 1931–32, there were net exports of 7.7 million ounces, valued at Rs. 57.98 crores. In the following year, both the quantity and the price rose further, net exports totaling 8.4 million ounces, valued at Rs.65.52 crores. In the ten years ended March 1941, total net exports were of the order of 43 million ounces (1337.3 Tons) valued at about Rs. 375 crores, or an average price of Rs. 32-12-4 per tola."
فیڈ چیرمین ایلن گرین اسپان دا اعتراف
[سودھو]اپنی کتاب Gold and Economic Freedom وچ امریکی فیڈرل ریزرو دے چیرمین ایلن گرین اسپان نے 1967ء وچ لکھیا کہ
- "(بہت زیادہ کاغذی کرنسی چھاپ کر) فیڈ کامیاب ہوئے گیا کیونجے اس نے (برطانیہ توں امریکا دی طرف) سونے دے بہاو نوں روک دتا مگر اس کاروائ وچ اس نے دنیا بھر دی معیشت نوں تباہی دے دہانے اُتے پہنچیا دتا۔ بہت زیادہ کرنسی مارکیٹ وچ چھڈنے اُتے اسٹاک مارکیٹ وچ سٹہ بازی اپنی انتہا نوں پہنچ گئی۔ اس دے بعد فیڈ نے جدوں رقم دینا بند کری تاں سٹہ بازی تاں قابو وچ آ گئی لیکن بہت دیر ہوئے چکی سی۔ 1929 تک اسٹاک دا بلبلہ بہت پھُل چکيا سی تے اچانک رقم دی فراہمی بند ہونے توں بزنس اُتے اعتماد ختم ہونے لگیا۔ اس دے نتیجے وچ امریکی معیشت بیٹھ گئی۔ برطانیہ نوں زیادہ نقصان ہويا۔ برطانیہ نے اپنی پرانی غلطی (یعنی شرح سود کم نہ کرنے) دی تلافی کرنے دی بجائے 1931ء وچ گولڈ اسٹینڈرڈ بالکل ترک کر دتا۔ اعتماد دا نازک پارچہ پھٹ گیا تے دنیا بھر دے بینک فیل ہونے لگے۔ اس طرح عالمی معیشت 1930ء دی دہائی دے کساد عظیم دا شکار ہوئے گئی۔۔۔۔ حقیقت ایہ اے کہ 1913ء توں اسيں گولڈ اسٹینڈرڈ اُتے نئيں سن بلکہ اک "مِلے جُلے گولڈ اسٹینڈرڈ" اُتے سن ۔ لیکن فیر وی گولڈ نوں بدنام کيتا گیا "
- The "Fed" succeeded; it stopped the gold loss, but it nearly destroyed the economies of the world in the process. The excess credit which the Fed pumped into the economy spilled over into the stock market -- triggering a fantastic speculative boom. Belatedly, Federal Reserve officials attempted to sop up the excess reserves and finally succeeded in braking the boom. But it was too late: by 1929 the speculative imbalances had become so overwhelming that the attempt precipitated a sharp retrenching and a consequent demoralizing of business confidence. As a result, the American economy collapsed. Great Britain fared even worse, and rather than absorb the full consequences of her previous folly, she abandoned the gold standard completely in 1931, tearing asunder what remained of the fabric of confidence and inducing a world-wide series of bank failures. The world economies plunged into the Great Depression of the 1930's....(The irony was that since 1913, we had been, not on a gold standard, but on what may be termed "a mixed gold standard"; yet it is gold that took the blame.)[۱۲]
فیڈ چیرمین بن برنانہاں دے دا اعتراف
[سودھو]"بینکنگ نظام نوں "بحال" کرنے دے لئی انہاں چھوٹے بینکاں نوں جڑ توں اکھاڑ سُٹنا ضروری سی جو فیڈرل ریزرو دے ارکان وی نئيں سن ۔ اس موقعے اُتے فیڈرل ریزرو نے انہاں چھوٹے بینکاں دی کوئی مدد نئيں کيتی۔ دوسرے وڈے بینک وی مسابقت توں بچنے دے لئی انہاں چھوٹے بینکاں توں جان چھڑانا چاہندے سن ۔"
- that weeding out “weak” banks was a harsh but necessary prerequisite to the recovery of the banking system. Moreover, most of the failing banks were small banks (as opposed to what we would now call money-center banks) and not members of the Federal Reserve System. Thus the Fed saw no particular need to try to stem the panics. At the same time, the large banks – which would have intervened before the founding of the Fed – felt that protecting their smaller brethren was no longer their responsibility. Indeed, since the large banks felt confident that the Fed would protect them if necessary, the weeding out of small competitors was a positive good, from their point of view. – Ben Bernanke[۱۳]
اقتباس
[سودھو]- انفلیشن دی کزن سٹہ بازی اے۔[۱۴]
- کئی صدیاں دی تریخ دسدی اے کہ وڈا بحران گلوبلسٹ نوں نواں عالمی نظام نافذ کرنے دا موقع فراہم کردا اے۔
- The onset of crises have been shown over the centuries to be an opening for globalists to advance their goals for a ‘new world order‘.[۱۵]
- اس طرح گریٹ ڈپریشن دا آغاز ہويا جس دے بہانے امریکی صدر فرینکلن روزویلٹ نے سونے چاندی دے سکےآں اُتے مشتمل دھاتی کرنسی ختم کر کے بینکاں دی جاری کردہ کاغذی کرنسی دا نظام نافذ کيتا۔
- That led to the Great Depression, which President Franklin Roosevelt used as the excuse for converting America’s gold-coin, silver-coin system to one based on irredeemable Federal Reserve paper notes.[۱۶]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Remarks by FED Governor Ben S. Bernanke
- ↑ Why The Markets Are Overdue For A Gigantic Bust
- ↑ Depression, gold standard
- ↑ FED St. Louis
- ↑ Quotes and Political "Spin" of a Different Era
- ↑ Make Stock Buybacks Illegal?
- ↑ Wall Street Crash of 1929
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ finance and commerce – Shodhganga
- ↑ [۱]
- ↑ "pdf:ریزرو بینک آف انڈیا دی یاد داشت" (PDF)۔ rbidocs.rbi.org.in
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ “Blessed are the young, for they shall inherit the national debt.” – President Herbert Hoover
- ↑ Former Fed Chair Slams Fed's "Dangerous, False Precision" Over 2% Inflation Target
- ↑ Sweden's Central Bank Governor Lays Out Digital Currency Vision
- ↑ End The Fed!