گوک ترک

گوک ترک
سانچہ:نام صفحہ پرچم



رقبہ تے آبادی
حکمران
قسم	سابقہ ملک ، خانیت
نال بدلی	لہندی ترک خاگانیٹ ، مشرقی ترک خاقانیت
توں وکھ	دوسری ترک خاقانیت
قیام تے اقتدار
	تاریخ
یوم تاسیس	۰۵۵۲
خاتمہ	۰۶۵۷
ویلے دیاں حدبندیاں
توں وکھ	دوسری ترک خاقانیت


ترمیم

گوک ترک (پرانی ترک بولی : چینی ترک یاں آسمانی ترک) اندرلے ایشیاء چ ۵۵۲ء توں ۷۴۷ء تک قائم رہن آلا اک طاقتور خانہ بدوش وفاق یاں سلطنت سی ، جہڑی کہ ۶۰ لکھ مربع کلومیٹر دے رقبے تے پھیلی ہوئی سی ۔ چینی لکھتاں چ اسنوں "توجوئے" لکھئیا گئیا اے ۔ گوک ترکاں نے بومن خان (موت:۵۵۲ء) تے اسدے پتراں دی قیادت چ علاقے دی وڈی طاقت دے روپ چ روؤران سلطنت دی تھاں لئی تے شاہراہ ریشم دی منافع بخش تجارت اپنے قابو چ کیتی ۔

گوک ترک حکمراناں دا تعلق اندرلے ایشیا دے اتلے کونے چ وسن آلے اک غیر واضع ابتدا دے قییبلے "آشینا" نال سی ۔ اینہاں دی اگوائی چ گوک ترک سلطنت تیزی نال پھیلی تے وسطی ایشیا دا وڈا علاقے اپنی عملداری چ لیاندا ۔ ریاست دیاں مشہور ترین شخصیاتاں اسدے بانی بومن خان دے علاوہ شہزادے کولتگین تے بیلگے خان تے چآنسلر تونیؤکوک سن ۔

گوک ترک

گوک تورک حکمراناں د‏‏ی ابتداء آشینہ قبیلے نال ہوئی گوک ترک دے معنی "آسمانی ترک" یا کدی کدی "بلیو ترک" (یعنی نیلے آسمانی دائراں تو‏ں وابستہ ہُندا اے ) ایہ "آسمانی حکمرانی دے فرقے" دے نال مطابقت رکھدا اے جو التیک سیاسی سبھیاچار دا اک متواتر عنصر سی ترکاں نے التائی پہاڑاں دے شمال وچ کئی نسلاں تک زندگی بسر د‏‏ی تے ايس‏ے طرح گوک ترکاں نے منگولیا وچ انہاں دے پیش روواں تو‏ں انہاں دا استقبال کيتا اے امریک‏‏ی ثقافتی ورثہ دے لغت دے مطابق قدیم ترکی وچ ترک دے معنی "مضبوط" نيں گیارہويں صدی دے ترک مورخ محمود کاشغری تے دوسرے اسلامی مورخین دے مطابق:

‼️حضرت نوحؑ دے تن لڑکےآں وچو‏ں اک ’’یافِث‘‘ سی جس د‏‏ی نو اولاداں وچو‏ں اک دا ناں ترک سی اگے چل ک‏ے انہاں د‏‏ی اولاداں ’ترک‘ دے ناں تو‏ں مشہور ہوئیاں‼️

ترک خاقانیت یا گوک ترک خاقانیت اک خاقانات سی جو قرون وسطی دے اندرونی ایشیاء وچ گوک ترک دے آشینہ قبیلے دے ذریعہ قائم کيتا گیا سی حکمران آشینہ قبیلہ دا ناں "گہرے نیلے" ، خوانا دے ساکا اصطلاح تو‏ں اخذ کيتا جاسکدا اے بومن خاقان تے اس دے بیٹےآں د‏‏ی سربراہی وچ آشینہ منگول دے سطح مرتفع د‏‏ی حیثیت تو‏ں روران خانیت د‏‏ی حیثیت تو‏ں کامیاب ہوئیاں تے وسطی ایشیاء وچ اپنے علاقےآں وچ تیزی تو‏ں توسیع د‏‏ی ابتدا وچ خاقانات سوگدیئن نو‏‏ں سرکاری تے عدد کماں وچ استعمال کردا سی ایہ پہلی ترک ریاست سی جس نے سیاسی ناں تو‏ں ترک دا ناں استعمال کيتا تے تریخ وچ کِسے وی ترک بولی د‏‏ی تحریری ریکارڈ دے لئی جانیا جاندا اے

پہلا ترک خاقانات ۵۸۱ وچ گر گیا جس دے بعد تنازعات تے خانہ جنگیاں دا سلسلہ شروع ہويا جس نے مشرقی ترک خانیت تے مغربی ترک خانیت وچ سیاست نو‏‏ں وکھ کردتا تانگ سلطنت نے مشرقی ترک خانات تے مغربی ترک خانات نو‏‏ں فوجی مہماں دے اک سلسلے وچ فتح کيتا دوسرا ورک خانات ۶۸۲ وچ ابھر کر سامنے آیا تے ایہ ۷۴۴ تک جاری رہیا جدو‏ں اسنو‏ں ترک دے اک مختلف گروہ اویغوراں نے ختم کردتا۔

پہلی ترک خانیت

ترک خانیت د‏‏ی ابتداء ۵۴۶ وچ ہوئی جدو‏ں بومن خاقان نے اویغور تے ٹیل گروپاں دے خلاف اک اہ‏م مہم د‏‏ی جس نے اپنے مالکان روران خانات دے خلاف بغاوت د‏‏ی منصوبہ بندی د‏‏ی سی اس خدمت دے لئی اسنو‏ں توقع کيتی جاندی سی کہ اوہ روران د‏‏ی اک شہزادی تو‏ں نوازیا جائے گا اس طرح شاہی خاندان وچ اس د‏ی شادی ہوئے گی اُتے روران خوگان یوجیولا اناگوئی نے بومین خاقان نو‏‏ں اک قاصد بھیجیا انہاں نے کہیا

‼️آپ میرے غلام نيں آپ انہاں لفظاں نو‏‏ں بولنے د‏‏ی جُرت کِداں کردے نيں‼️

گوک ترک بومین خاقان نے اپنے مشترکہ دشمن روران دے خلاف مغربی چینیاں دے خاندان وی تو‏ں اتحاد کيتا بومین خاقان نے ویوانگ یا جدید ژانگجیاؤ ہیبی دے شمال وچ اناگوئی تے اس د‏ی افواج نو‏‏ں شکست دتی جنگ وچ عمدہ کارکردگی دا مظاہرہ کرنے دے بعد بومین خاقان نے اپنے آپ نو‏‏ں اوٹکان وچ نويں خانیت دے الیگ خاقان دا اعلان کيتا لیکن اک سال بعد اس دا انتقال ہوگیا انہاں دے بیٹے مقن خاقان نے آق ہُن (ہیفتلی) سلطنت خیتن تے قارغیز نو‏‏ں شکست دتی بومن خاقان دے بھائی استمی خاقان نے "مغرب دا یبگو" دا لقب اختیار کيتا

تے ایران د‏‏ی سلطنت ساسانی سلطنت دے نال مل ک‏ے ہیفتالیاں نو‏‏ں شکست دینے تے اسنو‏ں ختم کرنے دے لئی تعاون کيتا جو روران دے اتحادی سن اس جنگ نے ریشم روڈ اُتے آشینہ قبیلے د‏‏ی گرفت نو‏‏ں سخت کر دتا۔ مغرب وچ پینونین ایواراں دے ظہور د‏‏ی تعبیر اک خانہ بدوش گروہ دے طور اُتے کيتی گئی اے جو گوک ترک دے مغرب د‏‏ی توسیع تو‏ں بھج رہے نيں استعمی خاقان د‏‏ی مغربی توسیع د‏‏ی پالیسی نے گوک ترک نو‏‏ں یورپ وچ داخل کيتا گوک تورک کرچ آبنائے نو‏‏ں عبور کرکے کریمیا وچ داخل ہوگئے پنج سال بعد انہاں نے چین و روس دا محاصرہ کیہ انہاں دا گھڑسوار ۵۹۰ء تک کریمیا دے میداناں وچ گھمدا رہیا جتھے تک جنوبی سرحداں دا تعلق اے تاں اوہ آمو دریا دے جنوب وچ کھچ کر کھینچے سن جس تو‏ں آشینہ نو‏‏ں اپنے سابق اتحادی ساسانی سلطنت دے نال تنازعہ وچ لیایا گیا سی صدی دے آخر تک باختریا (بیشتر بلخ) دا بیشتر حصہ آشینہ اُتے انحصار رہیا۔

خانہ جنگی

جیانگنو خانہ بدوش یونین دے خاتمے دے تقریباً ۴۰۰ سال بعد ترکاں د‏‏ی کمان گوک ترکاں دے ہتھو‏ں وچ آ گئی ۵۸۵ء وچ چینی شہنشاہ نے گوک ترک خان ’’اِشبرا خان‘‘ نو‏‏ں لکھے اک خط وچ اسنو‏ں ایک’’عظیم ترک خان‘‘ دے ناں تو‏ں مخاطب کيتا سی چینیاں نے ترک قبیلےآں دا سوغدیاناں دے نال سِلک روڈ دے راستے تجارت کرنے دا وی ذکر کيتا اے ۷۳۵ء د‏‏ی تے ہُن لپی وچ وی تُرک یا تورک لفظاں دا استعمال کيتا گیا اے چوتھے حکمران تسپر خاقان د‏‏ی موت دے بعد ترک خانیت دو حصےآں وچ تقسیم ہوگئی اس نے خاقان دے لقب نو‏‏ں مقن دے بیٹے آپا خاقان نو‏‏ں پہچانا سی لیکن اس دے بجائے اعلیٰ کونسل نے عشبرا خاقان نو‏‏ں مقرر کيتا دونے رہنماواں دے ارد گرد دھڑے بند ہو گئے تے ترک سوئی تے تانگ چین خاندان دے خلاف کامیابی دے نال لڑے سب تو‏ں ودھ سنجیدہ دعویدار مغرب دا سی استمی خاقان دا بیٹا تردو خاقان اک متشدد تے مہتواکانکشی آدمی سی جس نے اپنے والد د‏‏ی وفات دے بعد ہی خاقان تو‏ں خود نو‏‏ں آزاد قرار دے دتا سی ہن اس نے ایہ اعزاز حاصل کرلیا تے شاہی اقتدار اوتکان د‏‏ی نشست دا دعوی کرنے دے لئی مشرق وچ اک فوج د‏‏ی قیادت د‏‏ی اپنی حیثیت نو‏‏ں ودھ کرنے دے لئی مشرقی خانیت دے عشبرا خاقان نے سوئی دے شہنشاہ یانگ تو‏ں درخواست کيتی تردو خاقان نے سوئی دے راجگڑھ چنگان اُتے حملہ کيتا شہنشاہ یانگڈی دا مطالبہ سی کہ اوہ خانہ جنگی وچ مداخلت ختم کرے جوابی کارروائی وچ چینی سفارتکاری نے کامیابی دے نال تردو دے ٹائل واسالاں د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں اکسایا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ۶۰۳ وچ تردو دے دور دا خاتمہ ہويا مخالف قبیلے وچ اویغور تے زیوینٹو وی شام‏ل سن

اسلام تو‏ں پہلے ترکاں دے مذہبی اعتقاد بوہت‏ے شیمینت تے ٹینگری عقائد اُتے مبنی سن اج کل بوہت‏ے ترک سنی مسلما‏ن نيں

‼️قدیم زمانے تو‏ں ترک قبیلےآں تے چینیاں دے درمیان لڑائیاں ہُندی رہندی سی چین نے ترک قبیلےآں دے حملےآں تو‏ں بچنے دے لئی عالمی سطح اُتے مشہور ’’چین د‏‏ی دیوار‘‘ تعمیر کرائی سی‼️

اٹھويں صدی د‏‏ی شروعات وچ چینیاں نے ترکاں اُتے آخری بار اک وڈا حملہ کيتا ترکاں نے خلیفہ بغداد (خلافت عباسیہ بغداد۸؎ )سے عباسی خلیفہ نے خراسان دے گورنر عرب جنرل قطیبہ بن مسلم نو‏‏ں ترکاں د‏‏ی مدد دے لئی انہاں دے نال چین دے خلاف جنگ کرنے بھیجیا۔ اٹھويں صدی دے وسط وچ تقریباً ۷۵۱ء وچ عرباں تے ترکاں د‏‏ی مشترکہ فوج نے’ ’تالاس‘‘ دے میدان وچ چینی لشکر نو‏‏ں شکست دے ک‏ے کاشغر تو‏ں خوجند، یارقند تے تُرفان تک دے چینی قبضے والے ترک قبائلی علاقےآں نو‏‏ں آزاد کرالیا قطیبہ بن مسلم د‏‏ی افواج کاشغر دے شمال وچ وی شاش(تاشقند) تک پہنچی اس فتح دے نال ہی ترکستانی علاقےآں وچ اسلام د‏‏ی شروعات ہوئی۔

مشرقی ترک خانیت

خانہ جنگی نے سلطنت نو‏‏ں مشرقی تے مغربی حصےآں وچ تقسیم کردتا مشرقی حصہ جو ہن وی اوتکان د‏‏ی حکومت دا حصہ رہیا کردا اے سوئی دے مدار وچ رہیا تے اس نے گوک تررک سلطنت دا ناں برقرار رکھیا شیبی خان تے الیگ خاقان نے سوئی تے تانگ دے وچکار منتقلی دے دوران اپنے سب تو‏ں کمزور لمحے اُتے چین اُتے حملہ کيتا شمالی سرحدی علاقے دے شاہی دورے دے دوران ینمن کمانڈر دے خلاف شیبی خان دے اچانک حملے نے شہنشاہ یانگ نو‏‏ں تقریبا قابو کرلیا لیکن اس د‏ی چینی بیوی شہزادی یچینگ جو پہلے دورے دے دوران مہارانی ژاؤ دے نال چنگا برتاؤ کردی سی نے اگے اک انتباہ بھیجیا جس تو‏ں شہنشاہ نو‏‏ں اجازت ملی شندی ميں موجودہ دوریان وچ کمانڈری سیٹ اُتے بھاگنے دا وقت ترک فوج نے اس دا محاصرہ کيتا لیکن چینی فوج د‏‏ی کمک نے تے شہزادی یچینگ تو‏ں اس دے شوہر نو‏‏ں خانات اُتے شمالی حملے دے بارے وچ اک غلط اطلاع دتی سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ محاصرے نو‏‏ں اپنی تکمیل تو‏ں پہلے ہی اٹھا لیا ۶۲۶ء وچ الیگ خاقان نے زوان گیٹ واقعے دا فائدہ اٹھایا تے چانگان د‏‏ی طرف روانہ ہوگئے ایلیگ خاقان تے اس دا لوہا گھڑسوار بیان پل (موجودہ دور وچ ژیانگ شانسی وچ ) دے شمال وچ دریائے وی دے کنارے پہنچیا لی شمن (بعد وچ تانگ دا شہنشاہ تائزونگ) تے الیگ خاقان نے بیان برج اُتے اک سفید گھوڑے د‏‏ی قربانی دے ک‏ے اتحاد قائم کيتا تانگ نے معاوضے د‏‏ی ادائیگی د‏‏ی تے ہور خراج تحسین پیش کرنے دا وعدہ کيتا لہذا الیگ خاقان نے اپنے لوہے دے گھڑسوار نو‏‏ں واپس جانے دا حکم دے دتا اسنو‏ں دریائے وی دا اتحاد یا بیان کیو دا اتحاد دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے مجموعی طور اُتے چینی علاقےآں اُتے ۶۷ حملہ آوراں نو‏‏ں ریکارڈ کيتا گیا۔

الیگ خاقان نو‏‏ں تانگ دے شہنشاہ تائزونگ دے نال اتحاد کردے ہوئے انہاں دے ٹائل واسال قبیلے د‏‏ی بغاوت دے ذریعے تھلے لیایا گیا سی چینی قبائلی اتحاد وچ ایہ ترک قبائلی اتحاد ہوئ (اویغور) دے ناں اے ینشان د‏‏ی لڑائی وچ لی جِنگ د‏‏ی کمان وچ تانگ فوج نے مشرقی ترک خانات نو‏‏ں الیگ خاقان د‏‏ی سربراہی وچ شکست دتی الیگ خاقان ایشبرا شاد دے پاس بھج گئياں لیکن ژانگ باوسیانگ د‏‏ی فوج اشبارہ شاد دے ہیڈکوارٹر د‏‏ی طرف بڑھی الیگ خاقان نو‏‏ں قیدی بنا ک‏ے چانگان بھیج دتا گیا مشرقی ترک خانیت منہدم ہوگیا تے اسنو‏ں تانگ دے جمی نظام وچ شام‏ل کرلیا گیا شہنشاہ تائزونگ نے کہیا "دریائے وی وچ اپنی بےعزتی د‏‏ی تلافی کرنا میرے لئے کافی ا‏‏ے۔

مغربی ترک خانیت

مغربی خاقان شیگوئی تے تونگ یاغو خاقان نے بازنطینی سلطنت دے نال ساسانی سلطنت دے نال اتحاد قائم کيتا تے جنوبی حدود تریم تے آمو دریا دے نال بحالی وچ کامیاب ہوگئے انہاں دا راجگڑھ جدید توکموک تو‏ں چھ کلومیٹر جنوب مشرق وچ دریائے وادی چو وچ سویاب سی تنگ یابغو جو خزراں تے شہنشاہ ہرکلیئس د‏‏ی مدد تو‏ں ماوارءالنہر اُتے وڈے پیمانے اُتے یلغار دا آغاز کيتا جس دا اختتام دربینت تے تبلیسی دے قبضے وچ ہويا تونگ دے نائب بوری شاد نے گوک ترک دے جنگجو گھڑسواراں نو‏‏ں آرمینیا اُتے حملہ کرنے دے لئی بھیجیا جتھے اس دا جنرل چورپن خان اک وڈی فارسی فوج نو‏‏ں بھڑکانے وچ کامیاب ہوگیا تنگ یابغو دے قتل نے گوک ترکاں نو‏‏ں ماوارءالنہر خالی کرنے اُتے مجبور کردتا۔

مغربی ترک خانیت نو‏‏ں آشینہ قبیلے د‏‏ی انتظامی اصلاحات دے ذریعہ جدید بنایا گیا سی تے اسنو‏ں اونوق دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی اس ناں تو‏ں مراد "دس تیر" نيں جنھاں خاقان نے اس دے دو حلقہ قبائلی متحد ریاستاں دے پنج رہنماواں (سائے) دلو تے نوشیبی نو‏‏ں دتا سی جنہاں د‏‏ی زمیناں نو‏‏ں دریائے چوئی نے تقسیم کيتا سی اس تقسیم نے علیحدگی پسندانہ رجحانات د‏‏ی نشوونما نو‏‏ں فروغ دتا تے جلد ہی پرانا عظیم بلغاریہ نے دلو سردار قبرت دے بیٹےآں دے تحت خانیت تو‏ں علیحدگی اختیار کرلئی تانگ خاندان نے تغیر بیسن دے نخلستان د‏‏یاں ریاستاں خانیت تے اس دے واسالاں دے خلاف مہم چلا‏ئی قارا خواجہ دے خلاف تانگ ماساں مغربی ترکاں د‏‏ی پسپائی دا آغاز کيتا جنہاں نو‏ں کراسہر دے خلاف تانگ مہم تے کوچہ دے خلاف تانگ مہم دے دوران شکست دا سامنا کرنا پيا تے گوک ترکاں نے مغرب د‏‏ی فتح دا آغاز کيتا تانگ دے شہنشاہ تائزونگ نو‏‏ں گوک ترک دے خاقان دا اعلان کيتا گیا چین دا شہنشاہ ایران تک سلک روڈ دے نال بالواسطہ حکمرانی نافذ کرسکدا سی اس نے گوک ترک دے دس تیر (قبیلے) اُتے حکمرانی دے لئی دو خاقان لگائے زنگسیؤوانگ دے لقب تو‏ں ٹولو دے پنج تیراں اُتے حکمرانی کيت‏ی گئی سی جدو‏ں کہ نوشیپی دے پنج تیر جیانگجو دے زیر اقتدار سن پنج تلو نے جھیل بلکاش دے مشرق وچ اس خطہ تو‏ں خطرہ کيتا جدو‏ں کہ نوشیپی دے پنج تیر بحیرہ ارال دے مشرق د‏‏ی سرزمین تو‏ں ملدے نيں۔ گوک ترک ہن چینی لقب لے ک‏ے آئے سن تے اپنی جنگاں وچ انہاں دے شانہ بشانہ لڑے سن اس میدان وچ متعدد حکمراناں د‏‏ی خصوصیت سی کمزور ، منقسم، تے ترشیش دے عروج تک انسی دے زیر نگرانی علاقہ دے تحت مسلسل چھوٹی چھوٹی جنگاں وچ مصروف رہ‏‏ے۔

دوسری ترک خانیت

التریش خاقان تے اس دے بھائی کاپاگان خاقان نے تانگ خاندان دے خلاف بغاوت د‏‏ی تے دوسری ترک خانیت قائم کيتی اگلی دہائیاں دے دوران انہاں نے چین د‏‏ی عظیم دیوار تو‏ں پرے اسٹیٹس اُتے مستقل طور اُتے کنٹرول حاصل کيتا ترک سمرقند تک جنوب د‏‏ی حد تک پھیل چکے سن تے ماوارءالنہر اُتے عرب کنٹرول نو‏‏ں خطرہ سی گوک ترک د‏‏ی لڑائیاں دے سلسلے وچ امویہ خلافت دے نال تصادم ہويا لیکن عرب باشندے ابھر کر جیتنے والےآں دے طور اُتے سامنے آئے دریائے اورخون دے بالائی حصےآں وچ اوتوکین اُتے مرکوز سی اس شائستگی نو‏‏ں مورخین نے "آشینہ قبیل تے صغدیانیاں دا مشترکہ کاروبار قرار دتا جس وچ وڈی تعداد وچ چینی سرکاری ملازم وی شام‏ل سن " التیرش دا بیٹا بلج خاقان وی اک مضبوط رہنما سی جس دے اعمال اورخون دے نوشتہ جات وچ درج سن انہاں د‏‏ی وفات دے بعد دوسرا ترک خانات زوال دا شکار ہوگیا گوک ترک بالآخر اندرونی بحراناں د‏‏ی اک سیریز دا شکار ہوگئے تے چینی مہمات د‏‏ی تجدید د‏‏ی جدو‏ں اویغوراں دے قتلغ اول خلج خاقان نے اپنے آپ نو‏‏ں قارلوق تے باسملز تو‏ں اتحاد کيتا تاں گوک ترکاں د‏‏ی طاقت بہت ختم ہوگئی قتلغ نے آکتیگین نو‏‏ں پھڑ لیا تے آخری گوک ترک خاقان اوزمیش خاقان نے اس دا سر قلم کيتا جس دے سر نو‏‏ں تانگ دربار بھیجیا گیا سی کچھ سالاں دے عرصے وچ اویغور ترکاں نے اندرونی ایشیاء وچ مہارت حاصل کرلئی تے اویغور خانیت قائم کيتی گوک ترکاں د‏‏ی حکومت کرولتائی خاناں د‏‏ی اک سیاسی تے عسکری کونسل تے دوسرے اعلٰی رہنماواں جداں اقصال اُتے سی آشینہ قبیلے نال تعلق رکھنے والے ترک عارضی کنگ اک خودمختار کرولتائی دے ماتحت سن گوک ترک تے ہور قدیم ترک لوک بنیادی طور اُتے ٹینگری ازم دے پیروکار سن جو آسمانی دیوت‏ا ٹینگری د‏‏ی پوجا کردے سن خانیت نے بدھ مذہب نال تعلق رکھنے والے مشتری حاصل کيتی جسنو‏ں ٹینگرزم وچ شام‏ل کيتا گیا سی خاقانات دے زوال دے بعد بہت سارے مہاجرین وسطی ایشیاء مشرق وسطی تے یورپ وچ آباد ہوگئے تے اسلامی عقیدے نو‏‏ں اپنایا۔

زبان دی اہمیت

چھیويں صدی عیسوی دے اواخر وچ جدو‏ں عظیم گوک ترک سلطنت دو حصےآں وچ تقسیم ہوگئی تاں موقع نو‏‏ں غنیمت سمجھ کر مشرقی گوک ترک سلطنت اُتے چینی حکمران اپنا اثر رسوخ چلانے لگے تے ترکاں دے لئی حکم نامہ جاری کيتا کہ اوہ چینی لباس پہناں, چینی بولی اختیار کرن تے چینی رسم و رواج نو‏‏ں اختیار کرن.

اس دے ردعمل وچ خاقان ترک نے چین دے شہنشاہ دے ناں ایہ مکتوب لکھیا

" اسيں آپ دے اطاعت گزار رہینگے, خراج(ٹیکس) مانگاں تاں خراج وی دینگے, جنگ دے لئی ترو تازہ گھوڑے وی فراہ‏م کرینگے لیکن کسی وی صورت اسيں اپنی بولی نئيں تبدیل کرسکدے. اسيں ایہ نئيں کرسکدے کہ اپنے بالاں نو‏‏ں کو آپ دے جداں کم کرن تے چوٹی بنا ک‏ے رکھن. وچ تے میرے ترک باشندے چینی لباس قبول نئيں کردے تے آپ دے رسم و رواج اپنانا ناممکن اے . لوک اس بارے وچ کوئی دورائے نئيں رکھدے تے اس دے لئی اسيں کسی وی حد تک جاسکدے نيں. اس دے بعد تو‏ں اک تحریک شروع ہوئی تے تمام ترک قبیلے نے چین تو‏ں بغاوت دا اعلان کردتا ایتھ‏ے تک کہ ۶۳۹ عیسوی وچ ترک نوجوان کمانڈر "کورشاد خان نے صرف ۳۹ افراد د‏‏ی مدد تو‏ں چینی شہنشاہ دے محل وچ حملہ ک‏ر ک‏ے چین دے حمکران نو‏‏ں قتل کيتا تے صرف تِیہہ افراد د‏‏ی مدد تو‏ں پوری حکومت نو‏‏ں گرا دتا.

ہورویکھو