گھوڑیاں

گھوڑیاں ( سنسکرت :گھوٹک؛ پراکرت: گھوڑا؛ پنجابی: گھوڑا؛ مونث : گھوڑی؛ جمع : گھوڑیاں) ویاہ ویلے لاڑے نوں گھوڑی چڑھا کے سوہرے لجاندے ہن۔ اس ویلے بھیناں خاص گیت ویراں لئی گاندیاں ہن، اوہناں نوں گھوڑیاں کہندے ہن۔ ایہہ کدے گھوڑیئلے گیت سی ، جو ورتوں وچ نرا گھوڑیاں رہِ گیا اے۔

پنجابی لوک ساہت چ

پنجابی لوک ساہت وچّ گھوڑیاں شگناں دے گیت ہن۔ ایہناں نوں جس-گیت وی کہندے ہن۔ جس گھر وچّ منڈے دا ویاہ ہونا ہندا اے، اس توں کجھ دن پہلاں گھوڑیاں دے گیت گائے جاندے ہن۔ اس نوں گاؤن بیٹھاؤنا وی کیہا جاندا اے۔ ویاہ دے دناں وچّ منڈے دے گھر شام ویلے عورتان ولوں گائے جان والے ایہہ لوک-گیت گھوڑیاں اکھواؤندے ہن۔ گھوڑی کسے خاص چھند دا ناں نہیں تے نہ ہی گھوڑی دی طرز تے گائے جان والے ہن۔ سارے گیتاں دی بنتر اکو جہی ہندی اے۔ چھندا-بندی مطابق تول-تکانت وکھ وکھ وی ہو سکدے ہن، پر وشا وستو، روانی تے لے دے پکھوں ہر گھوڑی گیت ملدا-جلدا ہندا اے۔ ہور لوک-گیتاں وانگ اس شاعری دیاں وی بہت ساریاں ونگیاں(صنفاں) ملدیاں ہن۔ گیت ساڈے لہو وچّ رچے-مچے ہن تے ساڈے سبھیاچار دا ورثہ ہن۔ ویاندڑ (لاڑا) نوں گھوڑی تے چڑھا کے ویاہ دا جشن منایا جاندا سی۔ آواجائی دے زریعے پسوں ہی ہندے سن۔ اودوں اوہ خوشی گیت جو تینویاں لاڑے دی گھوڑی چڑھن ویلے گاؤندیاں سن، اوہناں نوں گھوڑیاں کیہا جاندا سی۔ اجے وی بہت پرواراں وچّ لاڑے نوں گھوڑی چڑھا کے کجھ فاصلے توں جنج دے اگے-اگے لڑکی (لاڑی) والیاں دے ویاہ دی تھاں تے لیاندا جاندا اے۔ لڑکی دے ویاہ والے گھر خوشی تے شگن مناؤن لئی سہاگ-گیت گائے جاندے ہن۔

گھوڑیاں وچ لاڑے دی تعریف

گھوڑیاں وچّ منڈے دی ماں، بھین تے نزدیکی رشتے دار عورتاں ولوں اس دے خاندان دی تعریف تے ویاہ دے جشن دا ذکر ہندا اے۔ منڈے پرتِی ماپیاں تے ساک-سنبندھیاں دے موہ دے رشتے دا اظہار ہندا اے۔ اس دے بھوِکھ(مستقبل) بارے اسیساں تے نیک خواہشاں دا اظہار کیتا ہندا اے۔ ایہناں گیتاں وچّ منڈے دے جم توں ہی خوشیاں دا ذکر کیتا ہندا اے۔ منڈے دے پروار دی خوش حالی تے شہرت دا جسّ گایا جاندا اے۔ منڈے دا گھوڑی چڑھن دا سندر درش مہما بھرپور ہندا اے۔ اس دے سہرے، وستر، گہنے، جتی تے شنگار دی رجّ کے وڈیائی کیتی ہندی اے۔ ویاہ کے لیاؤن والی لڑکی (لاڑی) دے گناں دی وی تعریف کیتی ہندی اے۔ دوواں دے میل-ملاپ دی خیر-سکھ منگی جاندی اے۔ ماں تے پروار دے ہور جیاں نوں ودھائیاں دتیاں جاندیاں ہن۔ ساریاں دے چہرے تے رونق تے خوشی ہندی اے۔ گھوڑی دے گیتاں وچّ نکے-نکے ویرویاں راہیں گھوڑی دے شنگار، گھوڑی چڑھن ویلے دیاں رسماں وغیرہ دے ویروے ہندے ہن۔ گھوڑیاں نوں عورتاں رل کے گاؤندیاں ہن تے لوڑ انوسار اوہناں چ شبداں اتے واکانشاں دا گھاٹا-وادھا کر لیا جاندا اے۔ کئی گیت علاقے دی بولی کارن کجھ کو انتر والے ہندے ہن، پر سہاگ-گیتاں وانگ بنتر پکھوں سرل ہندے ہن۔ گھوڑیاں وچّ دوہڑا، پرکرتی-درش، لے، روانی، سنگیتکتا وغیرہ اس دے پرمکھ لچھن ہن۔

گھوڑیاں

بھیناں بھرجائیاں ولوں گائیاں گھوڑیاں

گھوڑیاں وچّ ماں، بھین تے بھرجائی دیاں ریجھاں، سدھراں تے لالساواں کئی رنگاں تے روپاں وچّ پنگردیاں ہن تے مینہہ دیاں کنیاں وانگ اک سنگیتی تال وچّ نچدیاں ہن۔ ویکھو اس گھوڑی دے کجھ نمونے:

نکی نکی بوندی

وے نکیا، مینہہ وے ورھے

وے نکیا، ماں وے سہاگن

تیرے شگن کرے۔

ماں وے سہاگن

تیرے شگن کرے۔

وے نکیا، دماں دی بوری

تیرا بابا پھڑے۔

نیلی نیلی وے گھوڑی

میرا نکڑا چڑھے

وے نکیا، بھین سہاگن

تیری واگ پھڑے

بھین وے سہاگن، تیری واگ پھڑے

وے نکیا، پیلی پیلی دال

تیری گھوڑی چرے۔

گھوڑی چ ماں دے جذبے

لڑکے لئی لاڈلے شبد جویں ‘ہریا’، ‘راما’، ‘ملا’، ‘لال’، ‘سرجنا’ وغیرہ ورتے جاندے ہن، جنہاں وچّ ماں دی ممتا ڈلھ-ڈلھ پیندی اے۔ کجھ نمونے:

ہریا نی مالن، ہریا نی بھینے،

ہریا تے بھاگیں بھریا۔

جس دہاڑے میرا ہریا نی جمیا

سوئیؤ دہاڑا بھاگیں بھریا۔

اک لکھ چمبا دو لکھ مروآ

ترے لکھ سہرے دا ملّ

لے میری مالن، بنھ نی سہرا

بنھ نی لال جی دے متھے۔

گھوڑیاں چ گھوڑی دے شنگاراں دے گیت

گھوڑی دے شنگار

کوئی ویلہ سی جدوں مالن جاں کوئی نین لڑکے لئی بہت ریجھاں نال سہرا گند کے لیاؤندی سی تے سہرے نوں بہت شگناں نال بنھیا جاندا سی تے اس نوں لاگ دتا جاندا سی۔ ہن دے ویلے چ بازاروں بنے-بنائے قیمتی تے وڈملے سہرے خرید کے بھین ولوں بھرا دے بنھ کے شگن منائے جاندے ہن۔ ایہناں گیتاں وچّ گھوڑی نوں شنگارن دا درش انج پیش کیتا گیا اے :

گھوڑی سونہدی کاٹھیاں دے نال،

کاٹھی ڈیڈھ تے ہزار۔

عمراواں دی تیری چال، میں بلہاری،

وے ماں دیا سرجنا۔

چیرا تیرا وے ملا سوہنا،

بندا کلغیاں دے نال۔

کلغی ڈیڈھ تے ہزار، میں بلہاری،

وے ماں دیا سرجنا۔

کینٹھا تیرا وے ملا سوہنا،

بندا جگنیاں دے نال۔

جگنی ڈیڈھ تے ہزار، میں بلہاری،

وے ماں دیا سرجنا۔

جتی تیری وے ملا سوہنی،

واہوا جڑی طلے نال۔

کیہی سوہنی تیری چال، میں بلہاری،

وے ماں دیا سرجنا۔

گھوڑی دی خوبصورتی

گھوڑی دی خوبصورتی دا ذکر ویکھو :

سونے دی گھوڑی تے ریشم ڈوراں،

چاندی دے پیکھڑ پائے راما۔

بابا ویاہن پوتے نوں چلیا،

لٹھے نے کھڑ، کھڑ لائی راما۔

گھوڑیاں چ سہرے دا ذکر

سہرے دے شگناں لئی پھلاں دا خاص ذکر :

چگ لیائیو چمبا تے گلاب جی چگ لیائیو

جی گند لیائیو سراں دے جی سہرے

ایہدی نعر چمبے دی تار جی چگ لیائیو

جی گند لیائیو سراں دے جی سہرے۔

گھوڑیاں چ بھرا لئی بھین دا پیار

بھرا پرتِی بھین دا پیار وی ویکھن والا اے :

ویرا گھوڑیاں وکیندیاں وے، ندیاں توں پار

توں چاچے نوں لاڈلا وے، گھوڑیاں لیاندیاں چار

توں بھیناں نوں لاڈلا وے، گھوڑیاں لیاندیاں چار

ویرا گھوڑیاں وکیندیاں وے، ندیاں توں پار۔

گھوڑیاں گاؤن والیاں دی سیوا

گھوڑیاں گاؤن والیاں عورتاں نوں لڑکے دی ماں (پروار) ولوں لڈو، پتاسے جاں کوئی ہور مٹھی شے ونڈی جاندی اے۔

حوالے

[[Category:]] [[Category:]]