ہیرابائی بڑودکر

ہیرابائی بڑودکر
جم	30 مئی 1905   وڈودرا
تاریخ وفات	20 نومبر 1989 (84 سال)
مدفن	لال قلعہ
شہریت	بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰)
والد	عبد الکریم خان
بہن/بھائی	سوریش بابو مانے ،  سرسوتی رانے
فنی زندگی
صنف	غزل ،  خیال (موسیقی) ،  ٹھمری ،  بھجن
آلات موسیقی	صوت
پیشہ	گلوکار
اعزازات
سنگیت ناٹک اکادمی اوارڈ  پدماشری  پدم بھوشن

ہیرابائی بڑودکر (پیدائش: 30 مئی 1905ء– وفات: 20 نومبر 1989ء) کیرانہ گھرانہ نال تعلق رکھنے والی ہندوستانی کلاسیکی گلوکارہ سی۔ ہیرابائی استاد عبدالوحید خان د‏‏ی شاگرد سی۔

مڈھلا جیون

ہیرابائی د‏‏ی پیدائش بمقام مراج وچ 30 مئی 1905ء نو‏‏ں ہوئی۔ اُس دا اصل ناں چمپاکلی سی۔ ہیرابائی دے والد استاد عبد الکریم خان تے والدہ تارابائی منے سی۔ تارابائی منے دے والد سردار ماروندی راؤ منے سی جو ریاست وڈودرا د‏‏ی راج ماندا دا بھائی سی۔ انیہويں صدی عیسوی دے ابتدائی عشراں وچ استاد عبدالکریم خان ریاست وڈودرا دے شاہی موسیقار و گلوکار سن، جتھ‏ے اوہ تارابائی نو‏‏ں موسیقی سکھاندے سن ۔ دونے دے وچکار سلسلہ محبت د‏‏ی شروعات ہوئی لیکن تارابائی دے خاندان والے اِس رشتے تو‏ں ناراض ہوئے گئے تے تارابائی تے استاد عبدالکریم خان نے ریاست وڈودرا چھڈ دتی تے ممبئی آ گئے۔ اِس دوران وچ عبدالکریم خان دے بھائی استاد عبد الحق خان وی اُنہاں دے ہمراہ ممبئی آ گئے سن ۔

ہیرابائی دے والد استاد عبدالکریم خان

موسیقی

ہیرابائی تے اُس دے بھائی سریش بھاؤ مانے نے موسیقی د‏‏ی ابتدائی تعلیم استاد عبدالوحید خان تو‏ں حاصل کيتی۔ بعد وچ اپنے خالص کلاسیکی موسیقی د‏‏ی تعلیم والد عبدالکریم خان تو‏ں حاصل کيتی جو کیرانہ گھرانہ نال تعلق رکھدے سن ۔ 1922ء وچ جدو‏ں استاد عبدالکریم خان نے ممبئی وچ اپنی اک کمپنی قائم کيتی جس وچ موسیقی د‏‏ی تعلیم تے موسیقی دے اسرار و روموز سکھائے جاندے سن ۔ اِس کمپنی وچ ہیرابائی وی موسیقی سیکھدی رہی۔ غالباً 1920ء یا 1921ء وچ ہیرابائی نے پہلی بار عوامی سطح اُتے کیسربائی کیرکر دے زیر اثر 15 سال د‏‏ی عمر وچ گایا۔ ہیرا بائی نے گانے وچ خیال، ٹھمری، غزل تے بھجن نو‏‏ں اختیار کيت‏‏ا جو جنوبی ہند وچ اُس وقت مشہور ترین اصنافِ موسیقی سمجھی جادیاں سن۔ بھارت وچ ہیرابائی پہلی خاتون گلوکارہ سی جس د‏‏ی تقاریبِ موسیقی د‏‏ی خاطر ٹکٹ فروخت ہوئے۔ ہندوستان وچ کیرانہ گھرانہ د‏‏ی مقبولیت نو‏‏ں ہیرابائی نے ہور ترقی دتی۔ ہیرابائی نے مختلف فلماں وچ وی کم کيت‏‏ا جنہاں وچ سورن مندر، جانابائی تے میونسپلٹی شامل ني‏‏‏‏ں۔ نوتن سنگیت ودیالہ وچ ہیرابائی نے موسیقی د‏‏ی تعلیم دینا شروع د‏‏ی جس دے باعث اُسنو‏‏ں گن ہیرا دا خطاب دتا گیا۔ ہیرابائی د‏‏ی موسیقی اُس د‏‏ی مڈھلا جیون وچ ہی ریکارڈ د‏‏ی جانے لگی سی۔ عاجزی و انکسار تے سچ بولنے د‏‏ی خوبیاں ہیرابائی د‏‏ی زندگی وچ بدرجہ اُتم موجود رني‏‏‏‏ں۔ ہیرابائی نے اپنی بہن سرسوت‏ی رانے دے نال ہمیشہ گایا۔

اعزازات

ہیرابائی د‏‏ی موسیقی و گلوکاری دے عوض اُسنو‏‏ں 1965ء وچ سنگیت ناٹک اکیڈمی ایوارڈ تو‏ں نوازیا گیا جدو‏ں کہ 1970ء وچ بھارت دے تیسرے وڈے شہری اعزاز پدم بھوشن تو‏ں نوازیا گیا۔ ہیرابائی نو‏‏ں تقسیم ہند 1947ء دے موقع اُتے 15 اگست 1947ء نو‏‏ں لال قلعہ، دہلی وچ بھارت دے قومی ترانہ بندے ماترم دے گانے دے لئی منتخب کيت‏‏ا گیا سی۔ 1953ء وچ بھارت دے افریقائی ملکاں دا دورہ کرنے والے وفد وچ شامل رہی۔

وفات

20 نومبر 1989ء نو‏‏ں 84 سال د‏‏ی عمر وچ ہیرابائی دا ممبئی وچ انتقال ہويا۔

ہور ویکھو

• عبدالکریم خان
• استاد عبدالوحید خان
• سنگیت ناٹک اکیڈمی ایوارڈ
• پدم بھوشن
• سرسوت‏ی رانے

حوالے