ایف 16

ایف-16 فالکن
نوع	چوتھی نسل کا لڑاکا
ملک	امریکا
عسکری نام	F-16
صانع	جنرل ڈائنامکس (۱۹۷۴–۱۹۹۳) لوکہیڈ مارٹن (۱۹۹۳–) فوکر (۶ جون ۱۹۷۹–۲۱ فروری ۱۹۹۲)
کل پیداوار	4573
معلومات
آغاز خدمات	۱۹۷۹
پہلی پرواز	۲۰ جنوری ۱۹۷۴
صارفین	امریکی ہوائی فوج امریکی سمندری فوج ناسا بیلجیئم بحرین اسرائیلی فضائیہ (جولائی ۱۹۸۰–) پاکستان ایئر فورس ترک فضائیہ اطالوی فضائیہ (جولائی ۲۰۰۳–۲۳ مئی ۲۰۱۲) کولمبیا
لمبائی	15.06 میٹر ،  14.52 میٹر
بلندی	4.88 میٹر

F-16 ہر قسم دے جنگی کم انجام دینے والا طیارہ ا‏‏ے۔ اسنو‏ں امریکا د‏‏ی اک کمپنی جنرل ڈائینامکس نے بنایا ا‏‏ے۔ ایہ دوسرے طیارےآں تو‏ں بہت ہلکا اے تے مشن نو‏‏ں انہاں تو‏ں زیادہ بہتر طریقے تو‏ں انجام دے سکدا ا‏‏ے۔ اس د‏ی بہتر کار کردگی د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ 24 ملکاں وچ استعمال ہو رہیا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں 1976ء وچ بنانا شروع کيتا گیا تے اس دے بعد اس طرح دے 4426 طیارے بن چکے نيں۔

فائل:F-16 FIGHTING FALCON.svg.png

ایف-16 دا خاکہ

اس دا سرکاری ناں Fighting Falcon ا‏‏ے۔ F-16 نو‏‏ں ہوائی لڑائی وچ بہت اہمیت حاصل ا‏‏ے۔

ایف-16 امریکہ دا لڑاکہ جہاز اے تے اے 1978 توں ہلے تک اپنا کم کر ریا اے۔ اے امریکہ توں علاوہ 25 دوجے دیساں دے کول وی اے۔ ایدی مقبولیت دی وجہ ایدی پھرتی تے زمینی کشش نوں تے ہوا دے زور نوں بہتر تے آسانی دے نال برداشت کرنا اے۔ ایدے چ بوت ساریاں نویاں ٹیکنالجیاں وی سن جیناں چ بغیر فریم دے کینوپی تاکے پائلٹ نوں بوتا نظر آۓ، سیٹ نوں ذرا تھلے کیتا گیا اے تاکہ پائلٹ دے اتےے جی طاقتاں دا لوڑ کٹ ہو جاۓ تے سجے پاسے لگی کنٹرول سٹک جس نال بوتے جی دے موڑ کٹدے ہوۓ پائلٹ نوں آسانی ہوندی اے۔ ایدے چ اک 20 میلیمٹر دی مشین گن ہوندی اے تے ایدے چ 11 ہارڈ پوائینٹ ہوندے نیں۔ اے پہلا فیٹر جہاز سی جیدے ڈیزین چ جی طاقتاں دا مقابلہ کرن دی خاصیت رکھی گئی سی۔ ایدا انجن ایدے وزن توں بوتی طاقت بناندا اے جیدی وجہ توں اے بوتی تیزی نال اتے چڑدا اے تے اس دی وجہ توں اے موڑاں تے بغیر سیپڈ کم کرے بغیر اے موڑ کٹدا اے۔

ایہدی جگہ امریکی ایئر فورس ایف 35 نال ریٹائیر کرے گی تے اینوں 2025 تک ریٹائیر کردتا جاۓ گا۔ ایف 35 2011 چ آۓ گا تے آہستہ آہستہ کج دوجے جہازاں دی جگہ وی بک کر لۓ گا۔ ‌‎

بناوٹ د‏‏ی خصوصیات

F-16 اک پائلٹ د‏‏ی گنجائش رکھنے والا طیارہ ا‏‏ے۔ اس دے اسلحہ وچ اک عدد ایم-61 مشین گن اے جو اس دے کھبے اُتے وچ نصب ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ایہ اے آئی ایم-9 سائیڈونڈر میزائل تے اے آئی ایم-120 ایمریم میزائل تو‏ں وی لیس کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ F-16 مختلف بم، راکٹ تے ہويا تو‏ں زمین اُتے مار کرنے والے میزائل وی لے جانے د‏‏ی صلاحیت رکھدا ا‏‏ے۔

F-16 وچ پہلی بار Fly-By-Wire سسٹم تے مختلف قسماں دے بہت اعلیٰ ریڈار وی نصب نيں۔

پائلٹ د‏‏ی سہولیات

اس دے پائلٹ ​کا کاکپٹ بہت اُچا ہُندا ا‏‏ے۔ F-16 وچ کنٹرول سٹک پائلٹ دے کھبے جانب ہُندی ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ پائلٹ دے سامنے اک سکرین (HUD) لگی ہُندی اے جو طیارے د‏‏ی رفتار، اونچائی، دشمن دے طیارےآں تو‏ں دوری تے طیارہ دے اسلحے د‏‏ی تعداد دسدی ا‏‏ے۔

جنگ وچ شمولیت

انہاں طیارےآں د‏‏ی بہترین صلاحیت د‏‏ی وجہ تو‏ں انھاں کئی بار جنگ دے دوران استعمال وی کيتا گیا ا‏‏ے۔ F-16 نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ مشرق وسطی وچ استعمال کيتا گیا ا‏‏ے۔

• 1981ء وچ اٹھ اسرائیلی F-16 نے عراق دا اک ایٹمی ریی ایکٹر اوسعراق نو‏‏ں تباہ کيتا۔
• پاک فضائیہ دے F-16 نے افغان جنگ دے دوران 10 افغانی تے کئی روسی جہاز گرائے۔
• بوسنیا د‏‏ی جنگ وچ وی اقوام متحدہ دے F-16 نے 4 جہاز گرائے۔
• F-16 نے عراق د‏‏ی جنگ وچ کئی مشن انجام دتے تے دو F-16 نے بمباری د‏‏ی جس دے نتیجے وچ ال قاعدہ دے لیڈر ابو موسب ال زرقاوی وی جاں بحق ہويا۔ عراق وچ جنگ دے دوران اک F-16 ایندھن د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ تو‏ں وی ڈگ ک‏ے تباہ ہو گیا۔

ورتیا جانا

ایف 16 نوں ایدی خوبیاں دی وجہ توں کئی جنگاں چ ورتیا گیا۔

1982 دی لیبنان جنگ تے عراقی ریایکٹر دی تباہی

اس اسرائیلی ایف 16 نیں 7 جہاز مار گراۓ تے اوسعراق ریایکٹر دے اتے بماری چ حصہ لیا

امریکہ دے کج دوجے فیٹر جہازاں دی طرح ایف 16 توں پہلی آری جہاز اسرائیلی ایئر فورس نے گرایا۔ اسرائیلی ایئر فورس نیں 28 اپریل 1981 چ اک لیبنانی ہیلیکاپٹر مشین گن نال مار گرایا۔ اس توں بعد 9 جون 1982 چ اک اسرائیلی پائلٹ نیں میزائیل نال شام دے مگ 21 نوں مار گرایا۔

7 جون 1981 چ 6 ایف 16 جیناں نوں ایف 15 نے بچایا آپریشن اوپرا کیتا۔ آپریشن اوپرا چ پہلی واری ایف 16 نوں زمین تے بمب سٹن چ ورتیا گیا۔ آپریشن اوپرا چ ایف 16 نیں عراقی ایٹمی ریایکٹر اوسعراق نوں تباہ کر دتا۔ اس دا مقصد اے سی کہ عراق نوں ایٹی ہتھیار بنان توں روکیا جا سکے۔

لیبنان جنگ(1982)

اک اسرائیلی ایف 16سفا

1982 دی لبنان جنگ چ اسرائیل ایئر فورس دنیا دی سب توں وڈی جیٹ جہازاں دی لڑائی چ شامل ہوئی تے اسرائیلی ایئر فورس نیں ایف 16 نال 44 شام دے مگ 21 تے مگ 23 جہاز مار گراۓ تے اک وی ایف 16 نی ماریا جا سکیا۔ ایف 16 نیں ٹینک وغیرہ وی تباہ کیتے۔

افغان-سویت لڑائی(1986-1988)

افغان سویت لڑائی دے دوران مئی 1986 توں لے کے جنوری 1989 تک پاکستانی ایئر فورس دے ایف 16 نیں 10 جہاز جیڑے کے پاکستان چ وڈن دی کوشش کر رۓ سی مار گراۓ۔ ایناں چ 4 افغان سو 22 بمبار جہاز، 3 افغان لدو جہاز(2 اے این 24 تے 1 اے این 26) مار گراۓ تے 1 سویت یونین دا سو 25 بمبار جہاز سی۔ ایناں چوں اک جہاز کریش ہو گیا تے اک نوں گولیاں نال گرا دتا گیا جدوں کہ 6 نوں سائیڈ وانڈر میزائلاں نال مار گرایا گیا۔

افغان سرکار نے آخیا کہ اوناں نے اک پاکستان ایف 16 مار گرایا اے۔ اس دے جواب چ پاکستانی سرکار نے کیا کہ اک ایف 16 پاکستان باڈر دے اندر غلطی نال اک دوجے پاکستانی ایف 16 نے مار گرایا سی۔ دوجا ایف 16 اک افغان دشمن جہاز نوں مارن دی کوشش کر ریا سی کہ اودا میزائل پاکستانی ایف 16 نوں آ لگیا تے اوہ تباہ ہوگیا۔ ایف 16 دا پائلٹ جہاز توں نکل گیا تے اونوں بچا لیا گیا۔

آپریشن ڈیزرٹ سٹارم (1991)

آپریشن ڈیزرٹ سٹارم عراق دے کویت دے اتے حملے نوں روکن آستے اک امریکی تے اودے سنگیاں دا آپریشن سی۔ اس آپریشن چ 249 ایف 16 نیں 13,340 مشن کیتے۔ لڑائی چ 3 ایف 16 عراقیاں نیں مار گراۓ۔ دو ایس اے 3 تے ایس اے 6 دے ریڈار گائیڈڈ میزائل نال مار گراۓ گۓ تے اک ہلکے اک آدمی دے چلان آلے ایس اے 6 میزائل نال مار گرایا گیا۔ کج دوجے ایف 16 فیرنگ تے لڑائی چ ٹٹے پجے پر اوناں نوں ٹھیک کر کے فیر اڑا لیا گیا۔ مکمل طور تے 7 ایف 16 پورے آپریشن چ تباہ ہوۓ۔

پہلی تے دوجی عراق جنگ دے درمیان(1991-2003)

امریکی ایف 16 1991 تے 2003 دی عراق لڑائی دے درمیان اقوام متحدہ دے آڈر دے مطابق نہ اڈان دیاں تھاں دی رکھوالی کردے سن۔ اس رکھوالی چ ایف 16 نیں 2 جہاز مار گراۓ۔ 27 دسمبر 1992 نوں اک ایف 16ڈی نیں ایمریم میزائل نال اک عراقی مگ 25 نوں مار گرایا۔ اے امریکی ایئر فورس دی ایف 16 تے ایمریم نال پہلی مار سی۔ اس توں بعد 17 جنوری 1993 نوں ایف 16 نے اک ایمریم میزائل نال اک عراقی مگ 23 مار گرایا۔

آپریشن ڈیزرٹ فاکس دسمبر 1998 نوں امریکہ، برطانیہ تے کینیڈا نے عراق نوں خطرناک ہتھیار بنان توں روکن واسطے کیتا۔ اس آپریشن چ ایف 16 نیں وی حصہ لیا۔

وینیوزویلا چ بغاوت(1992)

اس ایف 16 نوں 2 مئی 1999 چ مار گرایا گیا تے اودے ٹوٹے میوزیم چ پۓ نیں

27 نومبر 1992 چ دو ایف 16 نیں وینیوزویلا دے سرکار دی طرفوں بغاوت نوں کچلن چ حصہ لیا۔ ایناں ایف 16 نیں نگر باقوایسمیتو چ زمین دے اتے باغیاں تے فیرنگ کیتی تے دو جہاز مار گراۓ۔

بلکان دی لڑائی(1994-1995 تے 1999)

بلکان دی لڑائی چ امریکی ایف 16 اقوام متحدہ دی طرفوں بوزنیا چ رکھوالی دے مشن تے پیجے گۓ۔ 28 فروری 1994 نوں امریکی ایف 16 نیں 6 سرب جہاز مار گراۓ۔ اوناں چوں 1 ایمریم میزائل نال مار گرایا گیا تے باقی 5 سائیڈوائنڈر میزائلاں نال مار گراۓ گۓ۔ 5 جون 1995 چ اک ایف 16 نوں بوزنیا دے اتے رکھوالی دے مشن کردیاں سرباں نیں ایس اے 6 میزائل نال مار گرایا۔ اودے پائلٹ نے جہاز توں پیراشوٹ نال چھال مار دتی تے اونوں بعد چ بچا لیا گیا۔ ایف 16 ستمبر 1995 چ زمین دے اتے بمباری دے مشن کردے رۓ تے اس توں بعد 1999 چ وی اوہ رکھاولی کر رۓ سی۔ 1999 چ اک نیدرلینڈ دے ایف 16 نیں ایمریم میزائل نال اک یوگوسلاوک مگ 29 مار گرایا۔

اس توں بعد 2 مئی 1999 نوں اک ایف 16 نوں ایس اے 3 نال مار گرایا گیا جیدا پائلٹ بچ نکلیا تے اونوں بچا لیا گیا۔ اس جہاز دے ٹوٹے یوگوسلاو ایروناٹکس میوزیم، بلغراد ایئورٹ تے نمائش آستے رکھے گۓ نیں۔

ایجین سمندر چ لڑائی(1996 تے 2006)

10 اکتوبر نوں ایجین سمندر دے اتے اک یونانی میراج 2000 نیں اک ترک ایف 16ڈی نوں میجک میزائل نال مار گرایا۔ ایف 16 دا پائلٹ مر گیا پر اودا سنگی پائلٹ بچالیا گیا۔ اے پہلا ایف 16 سی جینوں کسی دوجے جہاز نے مار گرایا سی۔

ایف 16
F-16 Fighting Falcon
کم	ہر فن مولا فائٹر
بنان آلا دیس	امریکہ
بنان آلی کمپنی	جنرل ڈائینامکس
بنن دی تریخ	1974-1978
ورتن آلے دیس	امریکہ پاکستان اسرائیل ترکی تے ہور 21 دیس
گنتی	4400
مل	20-40 ملین ڈالر

23 مئی 2006 نوں دو یونانی ایف 16 اک ترک آر ایف 4 جاسوس جہاز تے اودے دو سنگی ترک ایف 16 نوں یونان دے کول آن تتوں روکن واسطے اڈے۔ یونانی ایف 16 تے ترک ایف 16 دی لڑائی دی وجہ توں اک ترک ایف 16 اک یونانی ایف 16 نال ٹکرا گیا ترک پائلٹ نے چھال مار دتی تے اونوں بچا لیا گیا پر یونانی پائلٹ مر گیا۔

کارگل دی لڑائی(1999)

کارگل دی لڑائی چ پاکستانی ایف 16 نیں لڑائی نئیں کیتی پر اوناں نیں پاکستانی باڈر دی رکھوالی چ حصہ لیا پر چونکہ پاکستان دے اتے پبندیاں لگیاں سن اس واسطے سپیئر پارٹس دی کمی ہوگئی تے ایف 16 نوں لڑائی چوں کڈنا پیا۔ ھندستانی ایئر فورس اپنے میراج 2000 نال بمباری کراندی سی تے مگ 29 اوناں میراجاں دی رکھوالی کردے سن۔ لڑائی توں بعد اے گل سامنے آئی کے ھندستان دے مگ 29 پاکستانی ایف 16 نوں اپنے ریڈار نال نظر چ رکھدے سن تے پاکستانی ایف 16 اپنے ریڈار توں مگ 29 نوں نظر چ رکدے سن پر کیونجہ لڑائی دا اعلان نئیں کیتا گیا سی اس آسطے کوئی میزائل نئیں ماریا گیا۔

افغان لڑائی(2001-حلے تک)

افغانستان دے اتے اک ڈچ ایف 16

ایف 16 نوں امریکی ایئر فورس 2001 توں استمعال کردی آرئی اے۔ 2002 چ 3 دیساں(ڈنمارک، نیدرلینڈ تے ناروے) نے رل کے 18 ایف 16 دا اک دستہ مناس ایئر بیس، کریغزستان چ کھڑا کر دتا گیا۔ اپریل 2005 توں نیدرلینڈ دے 8 ایف 16 تے ناروے دے 4 ایف 16 نیں زمینی فوجاں دی مدد چ کئی بمباری دے مشن کیتے۔ 31 اگست 2006 نوں نیدرلینڈ دا اک ایف 16 غزنی صوبے چ کریش کر گیا تے پائلٹ مر گیا۔ گرواں نوں اس کریش دی وجہ سمج نئیں آئی پر اوہ اس گل دی طرف اشارہ کردے پۓ نیں کہ مکڑیاں تے کئی دوجے کیڑے مکوڑے ڈچ ایف دے کاکپٹاں چ پاۓ گۓ نیں۔

عراق تے قبضہ(2003-حلے تک)

امریکہ نیں صدام حسین نوں ہٹان واسطے 2003 نوں عراق دے اتے حملہ کر دتا۔ اس حملے چ ایف 16 نیں حصہ لیا۔ اس حملے دے دوران اک ایف 16 بالن ختم ہون دی وجہ توں 12 جون 2003 چ کریش ہوگیا۔

اک امریکی پیٹریاٹ میزائل سسٹم نے 25 مارچ 2003 نوں اک ایف 16 نوں اپنے ریڈار تے لاک کر لیا تے ایف 16 دے پائلٹ نیں اینوں دشمن سمجدے ہوئیاں اودے تے اک میزائل ماریا جس دی وجہ توں پیٹریاٹ سسٹم ٹٹ پج گیا۔ 7 جون 2006 نوں 2 ایف 16 نیں اک جیڈیم تے اک پیووے بمب نال اک کعر نوں تباہ کیتا۔ اس کعر چ عراق چ القاعدہ دا سردار زرقاوی ماریا گیا۔

اک ایف 16 27 نومبر 2006 نوں فلوجاہ عراق چ کریش ہوگیا اس دی وجہ اے سی کہ پائلٹ زمین دے اتے دشمن تے سنگیاں چ فرق کر ریا سی کہ اوہ کریش کر گیا۔ اس کریش چ پائلٹ میجر گلبرٹ ماریا گیا۔ دو ایف 16 جون تے جولائی 2007 چ کسے ہور وجہ توں کریش کر گۓ۔ 12 نومبر 2008 نوں فیرنگ دی وجہ توں اڈن ویلے تباہ ہوگیا پر پائلٹ بچ گیا۔ 25 فروری 2009 نوں اک امریکی ایف 16 نیں اک ایرانی جاسوس ڈرون ابابیل 3 نوں مار گرایا۔ پوری عراق لڑائی دے دوران اے کلا جہاز سی جیڑا کے ایف 16 نیں ماریا۔

دوجی لبنان-اسرائیل لڑائی(2006)

اسرائیل دے ایف 16 نیں اسرائیل دے لبنان اتے حملے چ حصہ لیا۔ ایف 16 [اسرائیل] ایئر فورس دے بمبار کامے سن۔ ایف 16 نیں کئی تھاواں تے بمباری کیتی تے 3 حزباللہ دے ابابیل ڈرون مار گراۓ۔ لیبنانی لڑا‏ئی چ اک ایف 16 اڈدیاں کریش ہوگیا کیوجے ایدا ٹائیر پھٹ گیا سی پر پائلٹ بچ گیا۔

صوبہ سرحد چ لڑائی

پاکستانی ایف 16 اتردیاں

پاکستانی ایئر فورس نیں ایف 16 نوں سوات تے باجوڑ ایجنسی چ فوج نوں ہتھ دین آستے ورتیا۔

ایف-16 استعمال کرنے والے ملک

فائل:World operators of the F-16.png

نیلے رنگاں والے ملکاں دے پاس ایف-16 زیادہ تعداد وچ موجود اے، ہلکے نیلے رنگاں والے ملکاں دے پاس تھوڑی تعداد وچ ایف-16 ا‏‏ے۔

• امریک‏‏ی ہوائی فوج:2547
• شاہی اردنی ہوائی فوج: 22
• بیلجیئن ہوائی فوج: 79
• چلیئن ہوائی فوج: 28
• پاک فضائیہ:76
• ڈینش ہوائی فوج: 78
• مصری ہوائی فوج: 220
• یونانی ہوائی فوج: 170
• انڈونیشین ہوائی فوج: 10
• اسرائیلی ہوائی فوج: 339
• اطالوی ہوائی فوج: 34
• شاہی نیدرلینڈز ہوائی فوج: 213
• شاہی نورویجین ہوائی فوج: 72
• شاہی اومانی ہوائی فوج: 12
• پولش ہوائی فوج: 48 (36 نويں خریدے نيں)
• پرتگالی ہوائی فوج: 45
• شاہی سنگاپوری ہوائی فوج: 62
• تائیوانی ہوائی فوج: 150
• کورین ہوائی فوج: 180
• شاہی تھائیلینڈ ہوائی فوج: 61
• ترکی ہوائی فوج: 280
• متحدہ عرب عمارتاں ہوائی فوج: 80

• فائل:F-16-eglin1.jpg
• فائل:F-16-00000002.jpg

اتا پتہ

نوٹ

بارلے جوڑ

• امریکی ایئرفورس دی ویب سائیٹ
• لاکہیڈ مارٹن Archived 2009-02-25 at the وے بیک مشین
• گلوبل سکیوریٹی
• F-16.net ایف 16 دی ویب سائیٹ
• پروفائیل

پاکستان دے لڑاکا ہوائی جہاز

ایف 16 · جے ایف-17 · میراج ·