سندھ دی ثقافت
|
بسلسلہ مضامین مملکتاں (وادیٔ سندھ دی رہتل ·
سندھو |
سندھ دی سبھیاچار (سندھی: سنڌ جي سبھیاچار) دی جڑاں وادی سندھ دی رہتل وچ نيں۔ سندھ دی تشکیل وڈے صحرائی علاقے، اس دے پاس موجود قدرتی وسائل تے مسلسل غیر ملکی اثر و رسوخ نال ہوئی اے۔ دریائے سندھ یا سندھو جو زمین توں گزردا اے، تے بحیرہ عرب (جو اس دی سرحداں دا تعین کردا اے ) نے وی مقامی لوکاں وچ سمندری سفر دی روایات دی حمایت کيتی۔[۱] مقامی آب و ہوا اس گل دی وی عکاسی کردی اے کہ سندھیاں دی زبان، لوک داستان، روایات، رسم و رواج تے طرز زندگی پڑوسی علاقےآں توں اس قدر مختلف کیوں اے۔[۲][۳] سندھی سبھیاچار نوں سندھی ڈائاسپورا وی رائج کردے نيں۔
تریخ
[سودھو]سندھی سبھیاچار دی جڑاں ماضی بعید تک جاندیاں نيں۔ 19واں تے 20واں صدی دے دوران آثار قدیمہ دی تحقیق نے سندھ دے لوکاں دی سماجی زندگی، مذہب تے سبھیاچار دی جڑاں ظاہر کاں: انہاں دے زرعی طریقےآں، روايتی فنون تے دستکاری، رسم و رواج تے سماجی زندگی دے ہور حصے، اک پختہ سندھ وادی وچ واپس جانا۔ تیسری صدی ق م دی رہتل، حالیہ تحقیقاں نے وادی سندھ دی رہتل نوں اس توں وی پہلے دے نسب دا پتہ لگایا اے۔[۴]
آثار قدیمہ دی دریافتاں
[سودھو]
موہن جو دڑو دی کھدائی نے اقدار، اک وکھ شناخت تے سبھیاچار دے نال لوکاں دی رہتل دی شہری زندگی نوں آشکار کيتا اے۔ لہذا، سندھی سبھیاچار دی پہلی تعریف 7000 سال پرانی وادی سندھ دی رہتل توں نکلدی اے۔ ایہ آریائی توں پہلے دا دور اے، تقریباً 3000 سال ق م، جدوں سندھ وچ شہری رہتل اپنے عروج اُتے سی۔
سر مورٹیمر وہیلر دی کتاب وادی سندھ تے اس توں اگے دی رہتل وچ کہیا گیا اے کہ؛ " رہتل، اصطلاح دے اک کم توں کم معنی وچ ، شہراں وچ رہنے دا فن اے، اس تمام شرط دے نال جو سماجی مہارتاں تے نظم و ضبط دے حوالے توں اے۔" جدوں لوک سندھی رہتل دی گل کردے نيں تاں انہاں نوں اپنی فکر کرنی پڑدی اے، بنیادی طور اُتے انسانی رہائش دے مادی تے ٹھوس پہلو توں جس دا سندھی سبھیاچار واحد جوہر اے جسنوں سپر اسٹرکچر کہندے نيں۔ موجودہ سندھ، وادی سندھ دی رہتل دے شمالی حصے دے نال (تقریباً 3000 توں 2500 ق م) اپنی شہری رہتل اُتے واقع اے۔[۵]
قلعہ رنی کوٹ وی وادی سندھ دی رہتل دا اک نشان اے۔ ایہ دنیا دا سب توں وڈا قلعہ اے جس دی دیواراں 20 کلومیٹر تک پھیلی ہوئیاں نيں۔ اسنوں چین دی دوسری دیوار کہیا جاندا اے، تے بوہت سارے زائرین نوں راغب کردی اے۔
ادب
[سودھو]تریخ
[سودھو]سندھی بولی قدیم تے ادب توں مالا مال اے۔ اس دے مصنفاں نے شاعری تے نثر دونے وچ ادب دی مختلف شکلاں وچ وڈے پیمانے اُتے تعاون کيتا اے۔ سندھی ادب بہت وسیع اے، تے دنیا دے قدیم ترین ادب وچوں اک اے۔ سندھی ادب دا قدیم ترین حوالہ عرب مورخین دیاں تحریراں وچ موجود اے۔ ایہ ثابت اے کہ سندھی پہلی مشرقی بولی سی جس وچ قرآن دا ترجمہ اٹھويں یا نويں صدی وچ ہويا سی۔ بغداد وچ مسلم خلفاء دے سامنے سندھی شاعراں دے اپنے اشعار سنانے دے ثبوت موجود نيں۔[۶] ایہ وی ریکارڈ کيتا گیا اے کہ 8ویں تے 9ویں صدی دے دوران فلکیات، طب تے تریخ اُتے سندھی وچ مقالے لکھے گئے۔[۷]
شاعری
[سودھو]سندھی سبھیاچار وچ سندھی شاعری وی نمایاں اے۔ شاہ عبداللطیف بھٹائی تے سچل سرمست دی شاعری سندھ بھر وچ بہت مشہور اے۔
موسیقی
[سودھو]سندھی موسیقی دا اپنا اک منفرد معیار اے۔ ایہ بوہت سارے مختلف طریقےآں توں انجام دتا جاندا اے۔ صوفی موسیقی مزاراں اُتے پیش کيتی جاندی اے، تے ہور سادہ موسیقی اسٹوڈیو تے اجتماعات وچ پیش کيتی جاندی اے۔
حوالے
[سودھو]- ↑ Sindhi Culture And Customs Archived 2003-07-02 at Archive.is. Retrieved on 9 July 2008.
- ↑ Thakur, U (1959). Sindhi Culture. University of Bombay.
- ↑ http://www.jhulelal.com/culture.html
- ↑ احمد حسن دانی and Zaman, W. (1975). Proceedings of the First Congress of Pakistan History & Culture. University of Islamabad Press.
- ↑ Sindhi Culture. Retrieved on 9 July 2008
- ↑ Schimmel, A.M. (1983). Makli Hill: A Center of Islamic Culture in Sindh. First Syed Hussamuddin Rashdi Memorial Lecture. Institute of Central and West Asian Studies, University of Karachi.
- ↑ Asani, A. (2003). At the Crossroads of Indic and Iranian Civilizations: Sindhi Literary Culture. In S.I. Pollock, Literary Cultures in History: Reconstructions from South Asia. University of California Press.