کولمبیا تنازع

Colombian conflict (1964–present)
بسلسلہ the سرد جنگ (1964–1992) and the War on Drugs (1993–present)
Top: A Colombian marine on a field training exercise Bottom: FARC guerrillas at the Caguan peace talks
تاریخ 27 May 1964 – present (60 سال، 7 ماہ اور 2 دن) مقام کولمبیا حیثیت جاری تنازعات د‏‏ی لسٹ Colombia–FARC peace deal in 2016 سرحدی تبدیلیاں El Caguán DMZ (currently non-existent)
محارب
Colombia Supported by: امریکہ سپین برطانیہ 14 Intelligence Company پیرو	Paramilitaries (Far-right) AUC (1997–08) AAA (1978–99) CONVIVIR (1994–07) ACCU (1964–09) Los Paisas (2008–14) Black Eagles (2006–present) Los Rastrojos (2004–16) Libertadores del Vichada (2010–17) Bloque Meta (2010–17) ERPAC (1964–2010) Clan del Golfo Oficina de Envigado	Guerrillas (Far-left) ELN FARC dissidents EPL(residual) FARIP(?) FARC (1964–2017) ERP (1985–2007) CGSB (1987–90) M-19 (1964–90) MOEC (1964–95) MAQL (1984–91) ERC (1964–92) ERG (1964–2008) PRT (1964–91) Supported by: وینزویلا (alleged) کیوبا سوویت یونین (until 1989) ETA (1964–2018) PIRA (1969–98)
کمانڈر اور رہنما
Colombian government: Iván Duque Márquez (2018–) خوان مانوئل سانتوس (2010–18) Alvaro Uribe Velez (2002–10) Andrés Pastrana Arango (1998–02) Ernesto Samper Pizano (1994–98) سیزار گاویریا (1990–94)	AUC: Fidel Castaño ⚔ Carlos Castaño ⚔ Vicente Castaño Rodrigo Tovar Pupo Salvatore Mancuso Diego Murillo	FARC: Timoleón Jiménez Iván Márquez Joaquín Gómez Mauricio Jaramillo ELN: Antonio García Francisco Galán
طاقت
National Police: 175,250 Army: 237,567 Navy: 33,913 Air Force: 14,033	Paramilitary successor groups, including the Black Eagles: 3,749 – 13,000	FARC: 13,980 (2016) ELN: 1,380 – 3,000 (2013) EPL: 400 (2017) FARC dissidents: 1200 (2018)
ہلاکتیں اور نقصانات
Army and Police: 4,908 killed since 2004 20,001 injured since 2004	AUC: 2,200 killed 35,000 demobilized. BACRIM: 222 killed 18,506 captured	FARC, ELN and other irregular military groups: 11,484 killed since 2004 26,648 demobilized since 2002 34,065 captured since 2004
Total casualties: 218,094 Total civilians killed: 177,307 People abducted: 27,023 Victims of enforced disappearances: 25,007 Victims of anti-personnel mines: 10,189 Total people displaced: 4,744,046–5,712,506 Total number of children displaced: 2.3 million children. Number of refugees: 340,000 The number of children killed: 45,000 Missing children: 8,000 minors
(De): Demobilized (Dis): Dismantled

کولمبیا تنازع ( سانچہ:Lang-es ) 27 مئی 1964 نو‏‏ں شروع ہويا تے ایہ کولمبیا د‏‏ی حکومت ، دور سجے نیم فوجی دستےآں ، جرائم دے مرتکب گروہاں تے انقلابی جداں کھبے بازو دے گوریلا گروپاں دے درمیان اک کم شدت والی غیر متنازعہ جنگ ا‏‏ے۔ کولمبیا د‏‏ی مسلح افواج (ایف اے آر سی) ، نیشنل لبریشن آرمی (ای ایل این) تے پاپولر لبریشن آرمی (ای پی ایل) ، کولمبیا دے علاقے وچ اپنا اثر و رسوخ ودھانے دے لئی اک دوسرے تو‏ں لڑ رہیاں نيں۔ کولمبیا تنازع وچ سب تو‏ں اہ‏م بین الاقوامی معاونین وچ کثیر القومی کارپوریشنز ، ریاستہائے متحدہ ، کیوبا تے منشیات د‏‏ی اسمگلنگ د‏‏ی صنعت شامل ني‏‏‏‏ں۔

یہ تاریخی طور اُتے اس تنازعہ د‏‏ی جڑ اے جس نو‏‏ں لا وایلنسیا کہیا جاندا اے ، جو 1948 وچ عوامی سیاسی رہنما جورج ایلیسر گیٹن دے قتل دے نتیجے وچ شروع ہويا سی تے کمیونسٹ مخالف جبر دے نتیجے وچ (ریاستہائے متحدہ تے ہور د‏‏ی حمایت حاصل اے ) 1960 د‏‏ی دہائی وچ کولمبیا دے پینڈو علاقےآں وچ جس د‏‏ی وجہ تو‏ں لبرل تے کمیونسٹ عسکریت پسنداں نو‏‏ں ایف اے آر سی وچ دوبارہ منظم ہونا پيا۔

اک دوسرے تو‏ں لڑنے د‏‏ی وجوہات مختلف ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ ایف اے آر سی تے ہور گوریلا تحریکاں دا دعوی اے کہ کولمبیا وچ غریباں دے حقوق دے لئی انھاں حکومت‏ی تشدد تو‏ں بچانے تے کمیونزم دے ذریعے معاشرتی انصاف د‏‏ی فراہمی دے لئی جدوجہد کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ کولمبیا د‏‏ی حکومت دا دعوی اے کہ اوہ امن و استحکا‏م تے اپنے شہریاں دے حقوق تے مفادات دے تحفظ دے لئی لڑ رہی ا‏‏ے۔ نیم فوجی دستےآں دا دعویٰ اے کہ گوریلا تحریکاں دے ذریعہ سمجھ‏‏ے جانے والے خطرات اُتے ردعمل ظاہر کيتا جارہیا ا‏‏ے۔

کولمبیا دے تاریخی میموری دے قومی مرکز دے مطالعے دے مطابق ، 1958 تو‏ں 2013 دے تنازعہ وچ 220،000 افراد ہلاک ہوچکے نيں ، جنہاں وچ زیادہ تر شہری (177،307 شہری تے 40،787 جنگجو) تے 505 تو‏ں ودھ شہری 1985 تو‏ں 2012 دے درمیان گھراں تو‏ں مجبور ہوئے سن ۔ ، داخلی طور اُتے بے گھر ہونے والے افراد (IDPs) د‏‏ی دنیا د‏‏ی دوسری وڈی آبادی پیدا کرنا۔ کولمبیا وچ آبادی دا 16.9٪ براہ راست جنگ دا شکار رہیا ا‏‏ے۔ یونیسف دے حوالے تو‏ں قومی اعداد و شمار دے مطابق ، 2.3 ملین بچے گھراں تو‏ں بے گھر ہوچکے نيں تے 45،000 بچے ہلاک ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ مجموعی طور اُتے ، تنازعات دے شکار 7 لکھ 70 ہزار وچو‏ں تن وچو‏ں اک بچے نيں ، تے سن 1985 تو‏ں ، 8،000 نابالغ لاپتہ ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ مسلح تصادم دے تناظر وچ تے اس د‏ی وجہ تو‏ں لاپتہ سمجھ‏‏ے جانے والے افراد د‏‏ی تلاش دے لئی اک خصوصی یونٹ تشکیل دتا گیا سی۔

23 جون 2016 نو‏‏ں ، کولمبیا د‏‏ی حکومت تے ایف اے آر سی دے باغیاں نے جنگ بندی دے اک تاریخی معاہدے اُتے دستخط کیتے ، جس تو‏ں اوہ پنج دہائیاں تو‏ں زیادہ دے تنازعہ نو‏‏ں ختم کرنے دے نیڑے پہنچ گئے۔ سودا دے بعد دے اکتوبر وچ مسترد کر دتا سی اگرچہ رائے شماری ، ايس‏ے مہینے، کولمبیا دے صدر جوآن مینوئل سینٹوس تو‏ں نوازیا گیا نوبل امن انعام اختتام اُتے ملک دے زیادہ تو‏ں زیادہ 50 سال تو‏ں جاری خانہ جنگی لیانے دے لئی انہاں د‏‏ی کوششاں دے لئی. اگلے مہینے اُتے اک نظر ثانی شدہ امن معاہدے اُتے دستخط ہوئے تے منظوری دے لئی کانگریس نو‏‏ں پیش کيتا گیا۔ سینیٹ نے وی اس د‏ی حمایت دے اک روز بعد ایوان نمائندگان نے 30 نومبر نو‏‏ں اس منصوبے نو‏‏ں متفقہ طور اُتے منظور کرلیا۔ سانچہ:Campaignbox Colombian conflict سانچہ:Campaignbox Conflicts in the War on drugs سانچہ:History of Colombia

مسلح تصادم

کولمبیا وچ مسلح تصادم ملک وچ معاشی ، سیاسی تے معاشرتی عوامل دے امتزاج د‏‏ی وجہ تو‏ں سامنے آیا۔ مختلف تنظیماں تے سکالراں نے جنھاں نے تنازعہ دا مطالعہ کيتا اے ، اسنو‏ں سیاسی تشدد د‏‏ی اک لمبی تریخ ، اک اعلیٰ معاشرتی تے معاشی عدم مساوات ، اپنے شہریاں (خاص طور اُتے پینڈو تے دور دراز علاقےآں وچ ) دے ل for مضبوط ریاست د‏‏ی اہلیت دا فقدان ا‏‏ے۔ ، سیاسی نظریات دا تنازعہ (بنیادی طور اُتے سرمایہ دار سجے بازو دے گروہ جو حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں مسلح گروہاں د‏‏ی نمائندگی کرنے والے کمیونسٹ کھبے بازو دے گروپاں دے خلاف نمائندگی کردے نيں) ، تے ملک وچ زمین ، طاقت تے دولت د‏‏ی غیر مساوی تقسیم۔ تنازعہ دے آغاز د‏‏ی قطعی تریخ حالے وی متنازعہ اے ، کچھ علماء دا دعوی اے کہ اس د‏ی شروعات 1958 وچ فرینٹ نسیونال ("قومی محاذ") دے آغاز تے لا وایلنسیا ("دی تشدد") دے خاتمے دے نال ہوئی اے ايس‏ے اثنا وچ دوسرے لوکاں دا خیال اے ایہ 1964 وچ ایف اے آر سی د‏‏ی تشکیل تے قومی محاذ دے خاتمے دے نال سی۔ ایتھ‏ے تک کہ کچھ اسکالرز سن 1920 د‏‏ی دہائی تک ملک وچ زمین د‏‏ی غیر مساوی تقسیم دے نال اس دا سراغ لگاندے نيں جو برساں تو‏ں تنازعہ د‏‏ی اک بنیادی وجہ تے تنازعات وچو‏ں اک رہیا ا‏‏ے۔

ابتدائی دور (1970 د‏‏ی دہائی) وچ ، ایف اے آر سی ، ای ایل این تے ہور جداں گوریلا گروپاں نے کمیونزم دے ذریعے زیادہ تو‏ں زیادہ مساوات دا نعرہ اپنایا ، جس د‏‏ی حمایت بوہت سارے لوکاں نے د‏‏ی ، زیادہ تر کم آمدنی والے تے پینڈو علاقےآں وچ ۔ انہاں برساں دے دوران تشدد د‏‏ی شدت کم سی تے ایہ بنیادی طور اُتے ملک دے دور دراز علاقےآں وچ واقع ہوئی ا‏‏ے۔ اُتے ، اقتدار تے اثر و رسوخ دا توازن 1980 د‏‏ی دہائی دے وسط وچ بدل گیا جدو‏ں کولمبیا نے مقامی حکومتاں نو‏‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ سیاسی تے مالی خود مختاری دتی جس تو‏ں ملک دے زیادہ دور دراز علاقےآں وچ کولمبیا د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی پوزیشن مستحکم ہوگئی۔ 1985 وچ ، صدر بیلیساریو بیٹنکور تے ایف اے آر سی دے وچکار امن مذاکرات دے دوران ، مسلح گروہ نے کھبے بازو د‏‏ی پیٹریاٹک یونین (یوپی) سیاسی جماعت نو‏‏ں مشترکہ طور اُتے تشدد دے پِچھے چھڈنے تے سیاست وچ جانے دے راستے دے طور اُتے تشکیل دتا۔ اُتے ، 1985 تو‏ں 2002 دے درمیان حکومت دے کچھ حص .اں د‏‏ی مدد تے مدد تو‏ں ، سجے بازو دے نیم فوجی دستےآں نے 4،153 ممبراں تے پارٹی دے حامیاں نو‏‏ں قتل تے لاپتہ کردتا ، جنہاں وچ دو صدارتی امیدوار ، 16 کانگریسین ، چھ علاقائی نمائندے تے 163 کونسل مین شامل ني‏‏‏‏ں۔ اس منظم قتل نے تنظیم نو‏‏ں تباہ تے وسیع تنازع نو‏‏ں بڑھاوا دتا۔

1980 د‏‏ی دہائی وچ منشیات د‏‏ی اسمگلنگ دے آغاز دے نتیجے وچ ملک دے متعدد حصےآں وچ تشدد د‏‏ی سطح وچ اضافہ ہويا۔ اسمگلنگ 1960 تے 70 د‏‏ی دہائی وچ شروع ہوئی سی ، جدو‏ں امریکیو‏ں دے اک گروپ نے چرس اسمگل کرنا شروع کيتا سی۔ بعد وچ ، امریکی مافیا مقامی چرس تیار کرنے والےآں دے نال مل ک‏ے کولمبیا وچ منشیات د‏‏ی اسمگلنگ قائم کرنا شروع ہوئی۔ کولمبیا وچ تیار کيتا جانے والا کوکین (اور ہور دواواں) تاریخی طور اُتے زیادہ تر امریکا دے نال نال یورپ وچ وی کھایا جاندا سی۔ کولمبیا تو‏ں ریاستہائے متحدہ امریکا منشیات دی وڈی اسمگلنگ دے آغاز تو‏ں کولمبیا وچ منظم جرائم 1970 تے 80 د‏‏ی دہائی وچ تیزی تو‏ں طاقتور ہوئے گئے۔ کولمبیا د‏‏ی حکومت ختم ہونے دے بعد 1980 د‏‏ی دہائی دے دوران ملک وچ نمودار ہونے والے بہت سارے منشیات کارٹیل ، کھبے بازو دے گوریلا گروپاں تے سجے بازو د‏‏ی نیم فوجی تنظیماں نے اپنی منشیات فروشی د‏‏ی کچھ سرگرمیاں دوبارہ شروع کيتیاں تے بھتہ خوری تے اغوا دا سہارا لیا جس د‏‏ی وجہ تو‏ں مالی تعاون ضائع ہويا۔ مقامی آبادی انہاں فنڈاں تو‏ں نیم فوجیاں تے گوریلااں د‏‏ی مالی اعانت ہوئی ، جس تو‏ں انہاں تنظیماں نو‏‏ں اسلحہ خریدنے د‏‏ی اجازت مل گئی جو کدی کدی فوجی تے شہری اہداف اُتے حملہ کرنے دے لئی استعمال ہُندے سن ۔

الوارو ارویب د‏‏ی صدارت دے دوران ، حکومت نے ایف اے آر سی تے ہور کالعدم دور کھبے بازو گروپاں اُتے زیادہ فوجی دباؤ ڈالیا۔ جارحیت دے بعد ، بہت سکیورٹی اشارے بہتر ہوئے۔ متنازعہ امن عمل دے اک حصے دے طور اُتے ، باضابطہ تنظیم د‏‏ی حیثیت تو‏ں اے یو سی (سجے بازو دے پیرامیٹری) کم کرنا چھڈ چکے سن ۔ کولمبیا نے کوکین د‏‏ی پیداوا‏‏ر وچ زبردست کمی حاصل کيتی ، جس دے نتیجے وچ وہائٹ ہاؤس دے منشیات زار آر گیل کیلیکوسک‏‏ے نے اعلان کيتا کہ کولمبیا ہن کوکین د‏‏ی دنیا دا سب تو‏ں وڈا پروڈیوسر نئيں رہیا ا‏‏ے۔ امریکا ہن وی دنیا وچ کوکین تے ہور غیر قانونی منشیات دا سب تو‏ں وڈا صارف ا‏‏ے۔

فروری 2008 وچ ، لکھاں کولمبیائی عوام نے ایف اے آر سی تے ہور کالعدم گروہاں دے خلاف مظاہرہ کيتا۔ 26،648 ایف اے آر سی تے ای ایل این جنگجوواں نے 2002 دے بعد تو‏ں آبادکاری دا فیصلہ کيتا ا‏‏ے۔ انہاں برساں دے دوران جمہوریہ کولمبیا د‏‏ی فوجی دستےآں نو‏‏ں تقویت ملی۔

کولمبیا وچ امن عمل ، 2012 تو‏ں ہوانا ، کیوبا وچ کولمبیا د‏‏ی حکومت تے FARC-EP دے گوریلا دے وچکار ہونے والی گل گل تو‏ں مراد مسلح تصادم دا سیاسی حل تلاش کرنا ا‏‏ے۔ تقریبا چار سال دے امن مذاکرات دے بعد ، کولمبیا د‏‏ی ریاست تے ایف اے آر سی نے امن تے مفاہمت دے لئی 6 نکاندی منصوبے اُتے اتفاق رائے دا اعلان کيتا۔ حکومت نے تنازعات دے شکار افراد دے لئی امداد تے بحالی دا عمل وی شروع کيتا۔ حال ہی وچ ، یوپی دے حامیاں نے مفاہمت دے عمل دے تحت ہی ، سیاسی جماعت د‏‏ی تشکیل نو کيتی۔ کولمبیا د‏‏ی کانگریس نے نظرثانی شدہ امن معاہدے د‏‏ی منظوری دے دی۔

فروری 2015 وچ ، تنازعات تے اس دے متاثرین تو‏ں متعلق تاریخی کمیشن (کومسیئن ہسٹریکا ڈیل کنفلیکٹو آرماڈو یسوس وکیٹیماس - سی ایچ سی وی) نے "کولمبیا وچ مسلح تصادم د‏‏ی تفہیم وچ شراکت" دے عنوان تو‏ں اپنی رپورٹ شائع کيتی۔ اس دستاویز وچ "تنازعہ د‏‏ی متعدد وجوہات ، انہاں بنیادی عوامل تے حالات د‏‏ی وجہ تو‏ں ممکن ہويا اے جو آبادی اُتے سب تو‏ں زیادہ قابل ذکر اثرات مرتب کردے نيں" ، تے بین الاقوامی قانون دے تحت کولمبیا دے مسلح تصادم د‏‏ی وضاحت کردا ا‏‏ے۔

پس منظر

کولمبیا وچ مسلح تنازعہ د‏‏ی ابتدا سومپاز تے ٹیکندما علاقہ اُتے زرعی تنازعات دے نال 1920 وچ ہوئی ا‏‏ے۔ کولمبیا دے تنازعہ دا زیادہ تر پس منظر لا ویلینسیا وچ اے ، ایہ تنازعہ جس وچ لبرل تے کھبے بازو دی جماعتاں کولمبیا دے ڈکٹیٹر ، گوستاو روخاس پنیلا دے خلاف متحد ہوگئياں ۔ اس وقت کولمبیا بنانا جمہوریہ سی ، غیر ملکی اجارہ داراں دا خاص طور اُتے یونائیٹڈ فروٹ کمپنی دا غلبہ سی۔

یونائیٹڈ فروٹ کمپنی دا وجود سی کہ لاطینی امریکا وچ وڈی مقدار وچ زرعی مصنوعات سستے داماں اُتے خریداں ، فیر غیرملکی منڈیاں وچ فصلاں نو‏‏ں فراوانی مقدار وچ بیچ دتیاں مقامی کاشت کار وڈے پیمانے اُتے غریب سن تے انھاں مخصوص فصلاں نو‏‏ں اگانے اُتے مجبور کيتا گیا سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ ایکنوشتکاری پیدا کردے سن جس وچ کاشت کار تمام تر خوراک ، مصنوعات تے اجرت دے لئی کمپنی اُتے انحصار کردے سن ۔ یونائیٹڈ فروٹ کمپنی عام طور اُتے اپنے کارکناں نو‏‏ں کوپناں وچ ادائیگی کردی سی ، جو باہر د‏‏ی دکاناں تو‏ں باہر د‏‏ی بیکار سی ، اسٹور مزدوراں د‏‏ی کمائی دے مقابلے وچ اسراف قیمتاں وصول کردے سن ۔ ہور اس دے نال ہی روزگار دا نظام عموما ہُندا سی جس وچ کسان اپنی جائیداد یونائیٹڈ فروٹ کمپنی نو‏‏ں فروخت کرنے اُتے مجبور ہوجاندے سن تے فیر اس کمپنی دا مقروض ہوجاندے سن جس نو‏‏ں زمین اُتے کم کرنے تے کمپنی نو‏‏ں واپس کرنے د‏‏ی ضرورت ہُندی سی۔ یونائیٹڈ فروٹ کمپنی اپنی طاقت دے نفاذ دے لئی نجی عسکریت پسنداں د‏‏ی خدمات حاصل کرے گی ، انہاں دا مقصد کارکناں د‏‏ی اصلاحات ، یونیناں نو‏‏ں ختم کرنے تے کارکناں د‏‏ی انقلابات نو‏‏ں ختم کرنے دے مطالبات نو‏‏ں ناکا‏م بنانا سی۔ یونائیٹڈ فروٹ کمپنی نو‏‏ں کسی وی ممکنہ خطرے دا خاتمہ اک ایسی کمپنی د‏‏ی حمایت یافتہ بغاوت وچ کیہ جائے گا جو دوستانہ کٹھ پتلی سیاستداناں د‏‏ی حمایت کرے گی تے اقتدار نو‏‏ں برقرار رکھنے دے لئی سجے بازو د‏‏ی ملیشیا د‏‏ی حمایت کرے گی۔

مزدور اکثر انہاں شرائط دے خلاف منظم تے ہڑتال کردے تے یونائیٹڈ فروٹ کمپنی دے خلاف مقامی ملیشیا تشکیل دیندے۔ اس تو‏ں اکثر متحدہ پھلاں د‏‏ی کمپنی تے کارکناں دے وچکار تنازعہ پیدا ہُندا ا‏‏ے۔ اس دا اختتام 1928 وچ ہويا جس وچ سینیگا دے کسان کم دے حالات دے لئی ہڑتال اُتے آئے تے مطالبہ کيتا: عارضی معاہداں دا خاتمہ ، مزدوراں د‏‏ی لازمی انشورنس د‏‏ی تشکیل ، کم دے حادثات دے معاوضے د‏‏ی تخلیق ، صحت مند ہاسٹلریاں د‏‏ی تخلیق ، 6 دن کم دے ہفتےآں ، کم تو‏ں کم اجرت دا نفاذ ، کمپنی کوپن تے آفس اسٹورز دے ذریعہ اجرت نو‏‏ں ختم کرنا ، تے قانونی حقوق دے حامل ملازمین د‏‏ی حیثیت تو‏ں کساناں تے رہائشیاں د‏‏ی شناخت۔ ہڑتال تیزی تو‏ں کولمبیا د‏‏ی تریخ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی ہڑتال بن گئی ، بہت سارے سوشلسٹ ، انارکیسٹ ، مارکسی تے کھبے بازو دے لوک اس ہڑتال وچ شامل تے منظم ہوئے۔ یونائیٹڈ فروٹ کمپنی نے مطالبہ کيتا کہ کارکناں نو‏‏ں ختم کيتا جائے تے یونین نو‏‏ں ختم کيتا جائے۔ امریکی حکومت نے کہیا اے کہ جے کولمبیا د‏‏ی حکومت یونائیٹڈ فروٹ کمپنی دے مفادات دا تحفظ نئيں کردی اے کہ امریکا امریکی میرینز دے نال کولمبیا اُتے حملہ کريں گا۔ کولمبیا د‏‏ی حکومت نے کولمبیا د‏‏ی فوج نو‏‏ں یونائیٹڈ فروٹ کمپنی دے مفادات دے لئی سینیگا بھیج دتا۔ ہڑتال کرنے والےآں دے نال کھڑے ہونے دے بعد ، کولمبیا د‏‏ی فوج نے ہڑتال کرنے والےآں دے ہجوم اُتے فائرنگ کردتی جس دے نتیجے وچ 100-2،000 افراد دا قتل عام کيتا گیا ، جس وچ کیلے دے قتل عام دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔

اس دے بعد کولمبیائی عوام وچ غم و غصہ پھیل گیا ، تے اس تو‏ں کھبے بازو تے انقلابی تنظیماں دے دھماکے ہوئے ، بوگوٹا وچ کھبے بازو دے طلباء کولمبیا د‏‏ی حکومت دا تختہ الٹنے دے لئی منظم ، کولمبیا د‏‏ی حکومت دے خلاف احتجاج تے منظم ہوئے۔ کولمبیا د‏‏ی حکومت دے خلاف ایہ مخالفت 1948 وچ پھٹ پئی ، سوشلسٹ امیدوار جارج ایلیسر گائٹن دے قتل د‏‏ی خبر سندے ہی ، بوہت سارے غریب کارکناں نے گائٹن د‏‏ی موت نو‏‏ں سیاسی قاتلانہ طور اُتے دیکھیا کہ امیراں نے اسنو‏ں قتل کيتا سی ۔ کارکناں نے کولمبیا دے راجگڑھ بوگاٹا وچ فسادات تے تباہی پھیلیانا شروع کردتی ، جس دے نتیجے وچ 4،000 افراد ہلاک ہوگئے۔ جدو‏ں گائٹن د‏‏ی موت د‏‏ی خبر پینڈو علاقےآں وچ پہنچی تاں مقامی ملیشیا سخت برہم ہوگئے تے فورا. ہی لا وایلنسیا دے ناں تو‏ں جانے والی خانہ جنگی شروع کردتی۔ ساتھی کھبے بازو دے نال اک وحشیانہ جنگ لڑی گئی جس وچ 10 سال تو‏ں زیادہ عرصے تک 200،000 افراد د‏‏ی ہلاکت تے ملک دا بیشتر حصہ تباہ ہويا ، جس دے نتیجے وچ 1958 وچ کولمبیا د‏‏ی کنزرویٹو پارٹی تو‏ں کولمبیا د‏‏ی لبرل پارٹی تے کولمبیا د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی نو‏‏ں اقتدار منتقل ہويا۔

چونکہ لا وایلنسیا زخمی ہوگیا ، لبرل پارٹی دے حامیاں اُتے مشتمل بیشتر سیلف ڈیفنس تے گوریلا یونٹ متحرک ہوگئے ، لیکن ايس‏ے دے نال نال کچھ سابق لبرلز تے فعال کمیونسٹ گروپ کئی پینڈو محلےآں وچ سرگرم عمل رہ‏‏ے۔ 1964 وچ پیڈرو انتونیو مارین دے ذریعہ قائم کردہ لبرل بینڈاں وچو‏ں اک گروپ "فیورازاس آرمداس ریوولوسیئنس ڈی کولمبیا" (یا کولمبیا د‏‏ی انقلابی مسلح افواج) ، یا ایف اے آر سی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا سی ، امن معاہدے تو‏ں ناخوش جنگجوواں د‏‏ی بنیاد اُتے ایف اے آر سی د‏‏ی بنیاد رکھی گئی سی۔ ہور چیزاں دے علاوہ ، ایف اے آر سی دا ہدف زمین د‏‏ی تقسیم کرنا سی جس تو‏ں مارن جداں غریب کساناں نو‏‏ں فائدہ ہوئے گا ، تے نال ہی اک کمیونسٹ ریاست دے قیام د‏‏ی خواہش بھی۔

1958 وچ ، اک خصوصی طور اُتے دو طرفہ سیاسی متبادل نظام ، جسنو‏ں نیشنل فرنٹ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، دے نتیجے وچ لبرل تے کنزرویٹو پارٹیاں دے وچکار اک معاہدے دا نتیجہ نکلیا۔ ایہ معاہدہ دونے فریقاں نے باہمی تشدد تے بدامنی د‏‏ی دہائی دا حتمی سیاسی حل تلاش کرنے د‏‏ی کوشش دے نتیجے وچ کیہ سی ، جو 1974 تک لاگو رہیا۔

ٹائم لائن

1960 د‏‏ی دہائی

1960 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ کولمبیا د‏‏ی فوج دے یونٹاں نے قومی محاذ تو‏ں وفادار کساناں اُتے حملہ کرنا شروع کيتا۔ کولمبیا د‏‏ی فوج دے نال ایہ سب کولمبیا وچ ہويا ، اس خیال وچ کہ ایہ کسان برادری ڈاکوواں تے کمیونسٹاں دے لئی چھاؤنی سن۔ ایہ مارکیتالیا د‏‏ی برادری اُتے 1964 دا حملہ سی جس نے ایف اے آر سی دے بعد د‏‏ی تخلیق نو‏‏ں تحریک دی۔ مارکیتالیا دے اندر دیہاتاں د‏‏ی پیدل فوج تے پولیس دے گھیراؤ دے باوجود (3500 افراد اس علاقے وچ داخل ہوگئے) ، مینوئل مارولینڈا فوج دے گھیرے تو‏ں فرار ہونے وچ کامیاب ہوگئے۔

پینڈو ایف اے آر سی دے برخلاف ، جس د‏‏ی جڑاں سابقہ لبرل کساناں د‏‏ی جدوجہد وچ شامل سن ، ELN زیادہ تر یونیورسٹی وچ بدامنی دا باعث سی تے اس دے نتیجے وچ کمیلو ٹورس ریسٹریپو سمیت کرشما‏تی رہنماواں دے اک چھوٹے تو‏ں گروہ د‏‏ی پیروی کرے گی۔

دونے گوریلا گروپ زیادہ تر 1960 د‏‏ی دہائی دے دوران ملک دے دور دراز علاقےآں وچ متحرک رہ‏‏ے۔ کولمبیا د‏‏ی حکومت نے 1950 د‏‏ی دہائی دے آخر تے 1960 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ متعدد قلیل العمری انسداد گوریلا مہمات دا انعقاد کيتا۔ انہاں کوششاں نو‏‏ں امریکی حکومت تے سی آئی اے نے مدد فراہ‏م د‏‏ی ، جس وچ ہنٹر قاتل ٹیماں شامل کيتیاں تے ہکس دے خلاف پچھلی فلپائنی مہم وچ امریکی اہلکار شامل سن ، تے جو بعد وچ ویتنام جنگ وچ فینکس پروگرام وچ حصہ لاں گی۔

1970 د‏‏ی دہائی

سن 1974 تک ، ریاست دے اختیار تے جواز دے لئی اک ہور چیلنج 19 اپریل د‏‏ی تحریک (M-19) دے بعد آیا سی ، جس تو‏ں تنازعہ وچ اک نواں مرحلہ پیدا ہويا سی۔ M-19 اک زیادہ تر شہری گوریلا گروپ سی ، جس نے میسیل پسرانہ بوریرو (1970–197474) دے حتمی نیشنل فرنٹ الیکشن دے دوران مبینہ انتخابی دھاندلی تے سابق صدر گوستاو روزاس پنیلا د‏‏ی جبری برطرفی دے جواب وچ قائم کيتا سی۔

1980 د‏‏ی دہائی

1982 تک ، ایف اے آر سی د‏‏ی سمجھی جانے والی سرگرمی ، تے ایم 19 تے ای ایل این دے خلاف حکومت کیت‏‏ی کوششاں د‏‏ی نسبتا کامیابی دے نال ، لبرل پارٹی دے جولیو کیسر ٹربے آیالہ (1978–82) د‏‏ی انتظامیہ نو‏‏ں ریاست دا درجہ بلند کرنے وچ کامیاب ہوگئی۔ - محاصرے دا ایہ حکمنامہ جو پچھلے 30 سالاں وچ زیادہ تر دے دوران تے نافذ سی۔ اس طرح دے تازہ ترین حکم نامے دے تحت ، صدر ٹربے نے حفاظتی پالیسیاں نافذ کيت‏یاں سن جو ، خاص طور اُتے M-19 دے خلاف کچھ فوجی قدر دے باوجود ، کولمبیا دے حلفےآں دے اندر تے باہر دونے افراد مشتبہ افراد تے گرفتار شدہ گوریلااں دے خلاف فوجی حقوق انسانی د‏‏ی پامالی دے متعدد الزامات د‏‏ی وجہ تو‏ں انتہائی قابل اعتراض سمجھیا جاندا سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} تنازعات د‏‏ی نويں شدت د‏‏ی وجہ تو‏ں شہریاں د‏‏ی تھکن دے نتیجے وچ صدر بیلیساریو بیٹنکور (1982–1986) دے اک قدامت پسند ، دے 47 فیصد مقبول ووٹ دے نال انتخاب ہويا۔ بیتانکور نے تمام شورش پسنداں اُتے امن دا مطالبہ کرنے والےآں نو‏‏ں ہدایت دتی ، تے میٹا دے لا اوربیب وچ 1982 وچ ہونے والی جنگ بندی اُتے گل گل د‏‏ی ، 1987 وچ انہاں اُتے قابو پانے د‏‏ی سابقہ کوشش دے دوران قید متعدد گوریلااں د‏‏ی رہائی دے بعد۔ ایم 19 دے نال اک جنگ بندی دا وی اہتمام کيتا گیا سی۔ اُتے ، ELN نے کسی وی گفت و شنید نو‏‏ں مسترد کيتا تے بھتہ خوری تے دھمکیو‏ں دے استعمال تو‏ں خاص طور اُتے یورپی تے امریکی نژاد تیل کمپنیاں دے خلاف دوبارہ تعمیر جاری رکھی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} ان پیشرفتاں دے نال ہی ، کولمبیا دے تنازعہ وچ شامل تمام شرکاء دے لئی منشیات دی ودھدی ہوئی غیر قانونی تجارت وچ تیزی تو‏ں اہ‏م ہُندا جارہیا سی۔ گوریلا تے نويں دولت مند منشیات دے مالکاں دے درمیان باہمی متفقہ تعلقات سن تے انہاں دے وچکار متعدد واقعات رونما ہوئے۔ بالآخر گوریلااں دے ذریعہ منشیات دے کارٹیل دے کنبہ دے افراد دے اغوا دے نتیجے وچ 1981 وچ مرےٹ سیکیورڈورز ("موت نو‏‏ں اغوا کرنے والےآں") د‏‏ی موت دا دستہ (ایم اے ایس) تشکیل دتا گیا۔ میڈیلن کارٹیل تے ہور کارٹیلےآں اُتے امریکی حکومت تے کولمبیا دے معاشرے دے اہ‏م شعبےآں دے دباؤ آئے جنہاں نے کولمبیا دے مشتبہ کارٹیل ممبراں نو‏‏ں امریکا منتقل کرنے د‏‏ی حمایت کيتی۔ کارٹلاں نے متعدد سرکاری عہدیداراں ، سیاستداناں تے ہور نو‏‏ں رشوت یا قتل کرکے جواب دتا۔ انہاں دے متاثرین وچ انصاف دے وزیر روڈریگو لارا بونیلا وی شامل سن ، جنہاں دے 1984 وچ ہونے والے قتل تو‏ں بیتنکور انتظامیہ براہ راست منشیات دے مالکاں دا مقابلہ کرنے اُتے مجبور ہوگئی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} ایم 19 دے نال مذاکرات دا پہلا فائر بندی اس وقت ختم ہويا جدو‏ں 1985 وچ گوریلاں نے دوبارہ لڑائی شروع کردتی۔ ایم 19 نے دعویٰ کيتا کہ سرکاری سکیورٹی فورسز د‏‏ی طرف تو‏ں فائر بندی دا پوری طرح احترام نئيں کيتا گیا ، انہاں نے الزام لگایا کہ اس دے متعدد ارکان نو‏‏ں دھمکیو‏ں تے حملےآں دا سامنا کرنا پيا اے تے انہاں نے حکومت تو‏ں کسی وی معاہدے اُتے عمل درآمد کرنے د‏‏ی حقیقی آمادگی اُتے سوال اٹھایا ا‏‏ے۔ بیتنکور انتظامیہ نے ایم 19 دے اقدامات اُتے تنقید د‏‏ی تے امن عمل تو‏ں اس دے عزم اُتے سوال اٹھایا جدو‏ں کہ ايس‏ے دوران ایف اے آر سی دے نال اعلیٰ سطح اُتے مذاکرات نو‏‏ں اگے بڑھانا جاری رکھیا۔ انہاں مذاکرات دے نتیجے وچ پیٹریاٹک یونین ( یونین پیٹریاٹیکا) - یو پی ، د‏‏ی تشکیل ہوئی ، جو اک قانونی تے غیر واضح سیاسی تنظیم ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} 6 نومبر 1985 نو‏‏ں ، ایم 19 نے کولمبیا دے محل انصاف وچ دھاوا بول دتا تے صدر بیتانکور نو‏‏ں مقدمے د‏‏ی سماعت دا ارادہ کرنے دے ارادے تو‏ں سپریم کورٹ دے مجسٹریٹاں نو‏‏ں یرغمال بنا لیا۔ فوج نے طاقت دے نال جواب دتا تے اس دے بعد ہونے والے فائرنگ دے نتیجے وچ تقریبا 120 120 افراد اپنی جان تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے جنہاں وچ بیشتر گوریلا (متعدد اعلیٰ درجے دے کارکنان) تے سپریم کورٹ دے 12 جج شامل سن ۔ دونے فریقاں نے اک دوسرے اُتے خون د‏‏ی ہولی دا الزام لگایا ، جس وچ بیتنکور دے امن عمل دے خاتمے د‏‏ی علامت ا‏‏ے۔

دراں اثنا ، ایف اے آر سی دے انفرادی ممبران نے گوریلا کمانڈ د‏‏ی نمائندگی دے لئی ابتدائی طور اُتے یوپی د‏‏ی قیادت وچ شمولیت اختیار کيتی ، حالانکہ بیشتر گوریلا دے سربراہ تے ملیشیا نے نہ تاں مسلح کيتا تے نہ ہی اسلحے د‏‏ی تشکیل د‏‏ی اے ، کیونجے اس وقت اس عمل د‏‏ی ضرورت نئيں سی۔ کشیدگی جلد ہی نمایاں طور اُتے ودھ گئی ، کیونجے دونے فریقاں نے اک دوسرے اُتے جنگ بندی دا احترام نہ کرنے دا الزام عائد کرنا شروع کردتا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} مؤرخ ڈینیئل پیکیٹ دے مطابق ، پیٹریاٹک یونین د‏‏ی تشکیل نے گوریلااں دے سیاسی پیغام نو‏‏ں روايتی اثرورسوخ دے روايتی کمیونسٹ شعبے تو‏ں ہٹ کر وسیع تر عوام تک پہنچایا تے اس دے نتیجے وچ اروبا تے اینٹیوکویا جداں خطےآں وچ مقامی انتخابی فتوحات دا سامنا ہويا ، جدو‏ں کہ انہاں دے میئر امیدواراں نے 23 کامیابی حاصل کيتی۔ 1988 وچ بلدیات تے انہاں دے کانگریس نو‏‏ں 14 نشستاں (سینیٹ وچ پنج ، ایوان زیريں وچ نو) حاصل ہوئیاں۔ سابق ایف اے آر سی دے نال نال یوپی تے سابقہ کمیونسٹ پارٹی دے سابق ممبراں دا انٹرویو کرنے والے صحافی اسٹیون ڈڈلی دے مطابق ، ایف اے آر سی رہنما جیکبو اریناس نے اپنے ماتحت افراد تو‏ں اصرار کيتا کہ یوپی د‏‏ی تشکیل دا مطلب ایہ نئيں سی کہ ایہ گروپ اپنے ہتھیار ڈال دے گا۔ ؛ نہ ہی اس نے ستويں کانفرنس د‏‏ی فوجی حکمت عملی نو‏‏ں مسترد کرنے دا مطلب قرار دتا۔ پیکیٹ نے کہیا اے کہ اس عرصے دے دوران نويں بھرتیاں گوریلا فوج تے اس د‏ی شہری ملیشیا د‏‏ی اکائیاں وچ داخل ہوگئياں ، تے ایہ کہ ایف اے آر سی اغوا دا سلسلہ جاری رکھے ہوئے اے تے علاقائی سیاستداناں نو‏‏ں قتل دا نشانہ بناندا ا‏‏ے۔

اکتوبر 1987 وچ جمائما پارڈو لیال ، جو پچھلے سال یوپی دے صدارتی امیدوار رہے سن ، نو‏‏ں تشدد د‏‏ی اک لہر دے دوران قتل کيتا گیا سی ، جس وچ پارٹی دے ہزاراں ارکان ڈیتھ اسکواڈ دے ہتھو‏ں ہلاک ہوگئے سن ۔ پیکاؤٹ دے مطابق ، قاتلاں وچ فوجی تے سیاسی طبقے دے ممبر شامل سن جو بیٹنک‏ر ک‏ے امن عمل د‏‏ی مخالفت کردے سن تے یوپی نو‏‏ں ایف اے آر سی دے لئی اک "اگواڑے" تو‏ں کم سمجھدے سن ، ايس‏ے طرح منشیات دے اسمگلر تے زمیندار وی اس وچ ملوث سن ۔ نیم فوجی گروپاں دا قیام۔

1990 د‏‏ی دہائی

1990 د‏‏ی دہائی دے اوائل

ورجیلیو بارکو ورگاس (1986–1990) انتظامیہ ، گوریلااں دے نال پیچیدہ مذاکرات دیاں مشکلاں تو‏ں نمٹنے دے علاوہ ، منشیات دے مالکاں دے خلاف خاص طور اُتے انتشار آمیز تنازعہ دا وارث وی ہويا ، جو جواب وچ دہشت گردی تے قتل د‏‏ی مہم وچ مصروف سن ۔ بیرون ملک مقیم انہاں د‏‏ی حوالگی دے حق وچ حکومت‏ی اقدام د‏‏ی طرف۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} جون 1987 وچ ، ایف اے آر سی تے کولمبیا د‏‏ی حکومت دے وچکار جنگ بندی دا باقاعدہ طور اُتے خاتمہ ہويا جدو‏ں گوریلا کیکیٹے دے جنگلاں وچ اک فوجی یونٹ اُتے حملہ کيتا۔ صحافی اسٹیون ڈڈلی دے مطابق ، ایف اے آر سی دے بانی جیکبو اریناس نے واقعے نو‏‏ں جنگ دے حصول دا اک "فطری" حصہ سمجھیا تے اس گروپ دے مذاکرات نو‏‏ں جاری رکھنے دے ارادے دا اعادہ کيتا ، لیکن صدر بارکو نے گوریلااں نو‏‏ں الٹی میٹم بھیج دتا تے مطالبہ کيتا کہ اوہ فوری طور اُتے اسلحے تو‏ں پاک ہوجاواں یا اس دا سامنا کرن۔ فوجی انتقامی کارروائی علاقائی گوریلا تے فوج د‏‏ی جھڑپاں نے ایسی صورتحال پیدا کردتی جتھ‏ے جنگ بندی د‏‏ی ہر خلاف ورزی نے اسنو‏ں ہر جگہ منسوخ کردتا ، ایتھ‏ے تک کہ اس دا عملی طور اُتے کوئی وجود نئيں ہُندا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} تریخ دان ، ڈینیئل پیکیٹ دے مطابق 1990 تک ، ایف اے آر سی تو‏ں قائم پیٹریاٹک یونین دے گھٹ تو‏ں گھٹ 2500 ارکان دا قتل ہوچکيا سی ، جس دے نتیجے وچ اس سال صدارتی امیدوار برنارڈو جارمیلو اوسا دا قتل ہويا سی۔ کولمبیا د‏‏ی حکومت نے ابتدا وچ اس قتل دے لئی منشیات دے مالک پابلو اسکوبار نو‏‏ں مورد الزام قرار دتا سی لیکن صحافی اسٹیون ڈوڈلی دا مؤقف اے کہ یوپی وچ بوہت سارے لوکاں نے اس وقت دے وزیر داخلہ کارلوس لیموس سیمنڈ د‏‏ی طرف اشارہ کيتا سی کہ انہاں نے قتل تو‏ں کچھ ہی دیر پہلے یوپی نو‏‏ں "ایف اے آر سی دا سیاسی ونگ" کہیا سی۔ جدو‏ں کہ دوسرےآں نے دعوی کيتا کہ ایہ فیڈل کاسٹانو ، کولمبیا د‏‏ی فوج دے ممبران تے ڈی اے ایس دے وچکار اتحاد دا نتیجہ ا‏‏ے۔ پیکوٹ تے ڈڈلے د‏‏ی دلیل اے کہ امیدوار د‏‏ی مسلح جدوجہد اُتے حالیہ تنقید تے باغیاں دے اغوا دے استعمال اُتے انہاں د‏‏ی بحثاں د‏‏ی وجہ تو‏ں جارمیلو ، ایف اے آر سی تے کمیونسٹ پارٹی دے وچکار اہ‏م تناؤ پیدا ہويا سی ، جس دا نتیجہ تقریبا a باقاعدہ طور اُتے ٹُٹ گیا سی۔ جارمیلو د‏‏ی موت دے نتیجے وچ یوپی عسکریت پسنداں دا اک بہت وڈا دخل سی۔ اس دے علاوہ ، اس وقت تک بوہت سارے ایف اے آر سی کیڈرز جو پارٹی وچ شامل ہوئے سن اوہ پہلے ہی خفیہ طور اُتے واپس آچکے سن ، تے یوپی دے تجربے نو‏‏ں انقلابی جنگ دے حق وچ دلیل دے طور اُتے استعمال کردے ہوئے۔

M-19 تے کئی چھوٹے گوریلا گروپاں نو‏‏ں کامیابی دے نال امن عمل وچ شامل ک‏ے لیا گیا جداں ہی 1980 د‏‏ی دہائی ختم ہوئی سی تے 90 د‏‏ی دہائی دا آغاز ہويا ، جس دا اختتام کولمبیا د‏‏ی دستور ساز اسمبلی دے انتخابات وچ ہويا جو اک نواں آئین لکھے گا ، جو 1991 وچ عمل وچ آیا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} ایف اے آر سی دے نال رابطے ، جو جنگ بندی دے خاتمے تے 1987 دے باضابطہ مذاکرات تو‏ں بری ہونے دے باوجود فاسد طور اُتے جاری رہے سن ، 1990 وچ کیسر گیویریا ٹروجیلو (1990 (1994) د‏‏ی صدارت وچ عارضی طور اُتے منقطع کردتے گئے سن ۔ میٹا دے لا اوربی وچ ایف اے آر سی دے کاسا وردے کے پناہ گاہ اُتے کولمبیا د‏‏ی فوج دے حملے ، اس دے بعد آئین ساز اسمبلی دے مباحث نو‏‏ں خراب کرنے د‏‏ی کوشش کرنے والی ایف اے آر سی د‏‏ی کارروائی نے پچھلی دہائی تو‏ں جاری غیر متفقہ مذاکرات وچ اک اہ‏م وقفے نو‏‏ں اجاگ‏ر کرنا شروع کيتا۔ اس دے باوجود ، دونے جماعتاں نے کدی وی طویل عرصے تک سیاسی رابطےآں نو‏‏ں مکمل طور اُتے توڑ نئيں لیا ، کیو‏ں کہ کچھ امن پرستاں دا وجود برقرار رہیا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کاراکاس ، وینزویلا (1991) تے میکسیکو (1992) دے ٹیلکسکلا ، دونے وچ مختصر گفتگو ہوئی۔ متعدد دستاویزات اُتے دستخط کرنے دے باوجود ، گل گل ختم ہونے اُتے کوئی ٹھوس نتائج برآمد نئيں ہوسک‏‏ے۔

1990 د‏‏ی دہائی دے وسط

1990 د‏‏ی دہائی دے بیشتر حصے وچ ایف اے آر سی د‏‏ی فوجی سرگرمیاں وچ اضافہ ہويا کیونجے اس گروپ نے اغوا تے منشیات تو‏ں متعلق دونے سرگرمیاں تو‏ں دولت وچ اضافہ کيتا ، جدو‏ں کہ منشیات د‏‏ی فصلاں پینڈو علاقےآں وچ تیزی تو‏ں پھیل گئياں۔ گوریلااں نے کوکا دے بوہت سارے کاشتکاراں نو‏‏ں خاتمہ د‏‏ی مہم تو‏ں بچایا تے انہاں نو‏ں "ٹیکس" دے بدلے کوکا نو‏‏ں ودھیا تے تجارتی بنانے د‏‏ی اجازت دتی یا تاں پیسےآں وچ یا فصلاں وچ ۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} اس تناظر وچ ، ایف اے آر سی نے زیادہ تو‏ں زیادہ جنگجوواں نو‏‏ں بھرتی کرنے تے انہاں د‏‏ی تربیت دینے وچ کامیابی حاصل کيت‏ی سی ، جس نے انہاں نو‏ں ناول وچ تے زیادہ تر غیر متوقع طریقے تو‏ں مرتکز حملےآں وچ استعمال کرنا شروع کيتا سی۔ اس دے نتیجے وچ کولمبیا دے ریاستی اڈاں تے گشتاں دے خلاف ، جس وچ زیادہ تر کولمبیا دے جنوب مشرق وچ سی لیکن دوسرے علاقےآں نو‏‏ں وی متاثر کيتا گیا ، دے سلسلے وچ کئی سطح اُتے چھاپےآں تے حملےآں دا سلسلہ جاری رہیا۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} 1996 دے وسط وچ ، پوٹومیو تے کوکا دے کچھ حصےآں تو‏ں لگ بھگ 200،000 کوکا کاشت کاراں اُتے مشتمل اک شہری احتجاجی تحریک نے کولمبیا د‏‏ی حکومت دے خلاف اس د‏ی منشیات د‏‏ی جنگی پالیسیاں نو‏‏ں مسترد کرنے دے لئی مارچ کرنا شروع کيتا ، جس وچ دھواں تے کچھ محکمےآں وچ خصوصی حفاظتی زوناں دے اعلانات شامل سن ۔ مختلف تجزیہ کاراں نے اس گل اُتے زور دتا اے کہ ایہ تحریک خود ہی بنیادی طور اُتے خود ہی شروع ہوئی اے ، لیکن ايس‏ے دے نال ہی ، ایف اے آر سی نے مارکراں د‏‏ی بھاری حوصلہ افزائی د‏‏ی تے اُتے امن طور اُتے تے طاقت دے خطرے تو‏ں اپنے مطالبات نو‏‏ں فعال طور اُتے فروغ دتا۔

اضافی طور اُتے ، 1997 تے 1998 وچ ، ایف اے آر سی تے ای ایل این دے ذریعہ ملک دے جنوب دے جنوب د‏‏ی درجناں بلدیات وچ ٹاون کونسل میناں نو‏‏ں دھمکیاں دتیاں گئیاں ، انھاں اغواء کيتا گیا ، استعفیٰ دینے اُتے مجبور کيتا گیا یا خود نو‏‏ں جلاوطنی اُتے مجبور کيتا گیا۔

لاس ڈیلیسیس ، کیکیٹی وچ ، ایف اے آر سی دے پنج محاذاں (لگ بھگ 400 گوریلا) نے کولمبیا دے اک فوجی اڈے وچ انٹیلی جنس نقصانات نو‏‏ں تسلیم کيتا تے انہاں دا استحصال کيتا کہ اس نے 30 اگست 1996 نو‏‏ں اس اُتے قابو پالیا ، 34 فوجی ہلاک ، 17 زخمی تے 60 نو‏‏ں قیدی بنا لیا۔ اک ہور اہ‏م حملہ 2 مارچ 1998 نو‏‏ں ایل بلر ، کیکیٹی وچ ہويا ، جتھ‏ے کولمبیا د‏‏ی فوج د‏‏ی انسداد بغاوت د‏‏ی اک بٹالین گشت کررہی سی ، جس دے نتیجے وچ 62 فوجی ہلاک تے کچھ 43 دے قبضے وچ آئے سن ۔ اگست 1998 وچ میرافورلس ، گوویر تے لا اوربی ، میٹا وچ پولیس اڈاں دے خلاف ایف اے آر سی دے دوسرے حملےآں وچ سو تو‏ں زیادہ فوجی ، پولیس اہلکار تے عام شہری ہلاک ہوگئے سن ، تے اس دے نتیجے وچ اک سو ہور افراد نو‏‏ں گرفتار یا اغوا کيتا گیا سی۔ ان حملےآں تے کولمبیا د‏‏ی سیکیورٹی فورسز دے درجناں ممبراں نے ایف اے آر سی دے ذریعہ قیدی لیا ، جس نے عوام تے سیاسی رائے دے شعبےآں د‏‏ی نگاہ وچ صدر ارنسٹو سمپر پیزانو (1994–1998) د‏‏ی حکومت نو‏‏ں تیزی تو‏ں شرمندہ کرنے وچ مدد فراہ‏م کيتی۔ اوہ اپنی صدارتی مہم دے آس پاس منشیات دے پیسےآں تو‏ں متعلق اسکینڈل دے انکشافات د‏‏ی وجہ تو‏ں پہلے ہی متعدد ناقدین دا نشانہ سی۔ ايس‏ے طرح دے گھوٹالاں د‏‏ی وجہ تو‏ں بدعنوانی دے تصورات دے نتیجے وچ کولمبیا د‏‏ی طرف تو‏ں ایہ فیصلہ کيتا گیا کہ 1995 وچ 1997 وچ (جب اس اقدام دے اثرات عارضی طور اُتے معاف کردتے گئے سن ) منشیات دے خلاف جنگ وچ امریکا دے نال تعاون کرنے والے ملک د‏‏ی حیثیت تاں۔

سمار انتظامیہ نے ایف اے آر سی دے حملےآں دے خلاف اک لکھ تو‏ں زیادہ تعداد وچ بتدریج متعدد کمزور تے وکھ تھلگ چوکیو‏ں نو‏‏ں بتدریج ترک کرکے رد عمل دا اظہار کيتا۔   پینڈو پینڈو علاقےآں دے کلومیٹر ² ، فوج تے پولیس دستےآں نو‏‏ں زیادہ مضبوط دفاعی قلعےآں وچ مرکوز کرنے د‏‏ی بجائے ، گوریلاں نو‏‏ں پینڈو علاقےآں دے وڈے علاقےآں وچ واقعات نو‏‏ں براہ راست متحرک کرنے تے اثر و رسوخ د‏‏ی اجازت دتی جس وچ کچھ وی نئيں بچا سی تے نہ ہی کوئی مقامی گیریژن بچا سی۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} سمپر نے ایف ای آر سی دے ہتھو‏ں وچو‏ں کچھ یا تمام یرغمالیاں د‏‏ی رہائی دے لئی گل گل دے لئی گوریلا تو‏ں وی رابطہ کيتا ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں جولائ‏ی 1997 وچ کارٹیجینا ڈیل چیری ، کیکیٹی د‏‏ی میونسپلٹی عارضی طور اُتے ختم ہوگئی تے 70 فوجیاں د‏‏ی یکطرفہ آزادی ، اک اقدام جس د‏‏ی کولمبیا د‏‏ی فوج د‏‏ی کمانڈ نے مخالفت کيتی سی۔ گوریلا تے حکومت دے نال نال مذہبی تے معاشی شعبےآں دے نمائندےآں دے نال دوسرے رابطے 1997 تے 1998 وچ جاری رہ‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} مجموعی طور اُتے ، انہاں واقعات د‏‏ی ترجمانی کچھ کولمبیائی تے غیر ملکی تجزیہ کاراں نے مسلح تصادم وچ اک اہ‏م موڑ د‏‏ی حیثیت نال کیندی ، جس نے فوجی تے سیاسی توازن وچ ایف اے آر سی نو‏‏ں اوپری ہتھ دتا ، جس دے نتیجے وچ کولمبیا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں کچھ مبصرین نے تنقید دا نشانہ بنایا جس نے ایہ نتیجہ اخذ کيتا کہ اس د‏ی کمزوری اس دا ثبوت دتا جارہیا سی ، شاید اس نے متوسط مدت وچ مستقب‏‏ل وچ گوریلا فتح نو‏‏ں وی زیر کيتا۔ 1998 د‏‏ی امریکی ڈیفنس انٹیلیجنس ایجنسی (ڈی آئی اے) د‏‏ی اک بری خبر سامنے آئی جس تو‏ں ایہ قیاس کيتا جاسکدا اے کہ جے گوریلا د‏‏ی کارروائیاں د‏‏ی شرح نو‏‏ں موثر مخالفت دے بغیر برقرار رکھیا جاندا تاں 5 سالاں وچ ایہ ممکن ہوسکدا ا‏‏ے۔ کچھ لوکاں نے اس رپورٹ نو‏‏ں غلط تے خطرے د‏‏ی گھنٹی د‏‏ی حیثیت تو‏ں دیکھیا ، تے ایہ دعوی کيتا کہ اس نے بوہت سارے عوامل نو‏‏ں مناسب طریقے تو‏ں نئيں لیا ، جداں ممکنہ اقدامات جو کولمبیا د‏‏ی ریاست تے امریکا صورت حال دے جواب وچ لے سکدے نيں ، تے نہ ہی نیم فوجی گروپاں دے وجود دے اثرات۔

ہور اس عرصے دے دوران ، نیم فوجی سرگرمیاں قانونی تے غیر قانونی طور اُتے ودھ گئياں۔ کانگوویر دے اپنے دفاع تے انٹلیجنس جمع کرنے والے قانونی گروہاں د‏‏ی تشکیل نو‏‏ں کانگریس تے سمپر انتظامیہ نے 1994 وچ اختیار کيتا سی۔ CONVIVIR گروپاں دے ممبراں اُتے انسانی حقوق د‏‏ی متعدد تنظیماں نے شہری آبادی دے خلاف متعدد زیادتیاں دا مرتکب ہونے دا الزام عائد کيتا سی۔ کولمبیا د‏‏ی آئینی عدالت دے 1997 دے فیصلے دے بعد انہاں گروہاں نو‏‏ں قانونی مدد دے بغیر چھڈ دتا گیا سی جس نے انہاں دے بوہت سارے تعصبات نو‏‏ں محدود کردتا سی تے سخت نگرانی دا مطالبہ کيتا سی۔ اُتے ، اپریل 1997 وچ ، نیم فوجی دستےآں د‏‏ی موجودگی تے کئی سابق فوجی اراکین اے یو سی بنانے دے لئی شامل ہوئے ، منشیات د‏‏ی اسمگلنگ تو‏ں وابستہ اک وڈی نیم ملیٹری ملیشیا جس نے ایف اے آر سی تے ای ایل این باغی گروپاں دے نال نال عام شہریاں اُتے وی حملہ کيتا جس نے 1997 دے میپیرپن تو‏ں آغاز کيتا سی۔ قتل عام ۔

اصل وچ ملک دے وسطی / شمال مغربی حصے دے آس پاس موجود اے او سی نے گوریلا اثر و رسوخ والے علاقےآں وچ چھاپےآں دا اک سلسلہ چلایا تے انہاں لوکاں نو‏‏ں نشانہ بنایا جس نو‏‏ں اوہ گوریلا یا انہاں دے حامی سمجھ‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ قتل عام دا سلسلہ جاری رہیا۔ انہاں کارروائیاں وچو‏ں کچھ دے بعد ، سرکاری پراسیکیوٹرز تے / یا انسانی حقوق د‏‏ی تنظیماں نے کولمبیا د‏‏ی فوج تے پولیس یونٹاں دے افسران تے ممبراں اُتے الزام لگایا کہ اوہ انہاں کارروائیاں نو‏‏ں غیر فعال طور اُتے اجازت دے رہے نيں ، یا انہاں د‏‏ی پھانسی وچ براہ راست تعاون کررہے ني‏‏‏‏ں۔

1998–1999

7 اگست 1998 نو‏‏ں ، آندرس پاسترانہ آرنگو نے کولمبیا دے صدر د‏‏ی حیثیت تو‏ں حلف لیا۔ کنزرویٹو پارٹی دے اک ممبر ، پیسٹرانا نے ووٹر ٹرن آؤٹ تے بوہت گھٹ سیاسی بدامنی دے سبب چلائے جانے والے انتخابات وچ لبرل پارٹی دے امیدوار ہوراسیو سرپا نو‏‏ں شکست دتی۔ نويں صدر دا ایہ پروگرام کولمبیا دے دیرینہ خانہ جنگی تنازعہ د‏‏ی اُتے امن حل لیانے تے غیر قانونی منشیات د‏‏ی اسمگلنگ دے خاتمے دے لئی امریکا دے نال مکمل تعاون کرنے دے عزم اُتے مبنی سی۔ جولائ‏ی 1999 وچ ، کولمبیا د‏‏ی فوجی دستےآں نے کولمبیا دے پورٹو للیراس شہر اُتے حملہ کيتا جتھ‏ے ایف اے آر سی دے باغی موجود سن ۔ امریکی سپلائی والے طیارے تے سازوسامان دا استعمال کردے ہوئے ، تے امریکی رسد د‏‏ی مدد تو‏ں ، کولمبیا د‏‏ی سرکاری فوج نے 72 گھنٹےآں تو‏ں زیادہ عرصے تک اس شہر نو‏‏ں گھیرے وچ رکھیا تے بمباری کيتی۔ اس حملے وچ ، تن شہری ہلاک تے متعدد زخمی ہوگئے جدو‏ں فوج نے اسپتالاں ، گرجا گھراں ، ایمبولینساں تے رہائشی علاقےآں اُتے حملہ کيتا۔ ایف اے آر سی دے باغی علاقے تو‏ں فرار ہونے اُتے مجبور ہوگئے ، تے متعدد ہلاک یا زخمی ہوئے۔ کولمبیا د‏‏ی حکومت نے دعویٰ کيتا کہ ایہ اک اہ‏م فتح اے ، جدو‏ں کہ انسانی حقوق دے گروپاں نے اس گل دا ثبوت دے طور اُتے دعوی کيتا اے کہ "انسداد منشیات" امداد دراصل محض فوجی امداد سی جو کھبے بازو د‏‏ی شورش دا مقابلہ کرنے دے لئی استعمال ہورہی سی۔

2000–2006

کولمبیا د‏‏ی مسلح افواج ، نیم فوجی دستےآں جداں اے یو سی تے باغی گروپاں (خاص طور اُتے ایف اے آر سی ، ای ایل این تے ای پی ایل ) دے وچکار جاری جنگ دے نتیجے وچ کولمبیا وچ 2000–2006 دے سال ہر سال ہزاراں ہلاکتاں ہوئیاں۔ اس لڑائی دے نتیجے وچ کولمبیا د‏‏ی شہری آبادی وڈے پیمانے اُتے اندرونی بے گھر ہوگئی تے ہزاراں شہری ہلاک ہوئے۔

صدر یوریب د‏‏ی پہلی مدت ملازمت دے دوران (2002–2006) ، کولمبیا دے اندر سلامتی د‏‏ی صورتحال نے بہتری تے معیشت د‏‏ی کچھ تدابیر ظاہر کيتیاں ، حالانکہ ایہ حالے وی نازک اے ، مبصرین دے مطابق بحالی دے کچھ مثبت اشارے وی دکھائے لیکن نسلی طور اُتے ملک دے ہور سنگین مسائل مثلا غربت تے عدم مساوات جداں انتظامیہ تے کولمبیا کانگریس دے وچکار قانون سازی تے سیاسی تنازعات د‏‏ی وجہ تو‏ں حل کرنے وچ کچھ حاصل نئيں ہويا اے (جنہاں وچ بالآخر یورب نو‏‏ں دینے دے لئی اک متنازعہ منصوبے وچ شامل افراد وی شامل نيں) دوبارہ انتخاب دا امکان) ، تے آزادانہ طور اُتے مختص فنڈز تے کریڈٹ د‏‏ی نسبتا کمی۔ کچھ تنقیدی مبصرین دا خیال سی کہ اوریب د‏‏ی پالیسیاں ، جرائم تے گوریلا سرگرمیاں نو‏‏ں کم کرنے دے دوران ، کولمبیا د‏‏ی داخلی جنگ دے فوجی حل دے حق وچ بہت زیادہ ترچھی سن جدو‏ں کہ معاشرتی تے انسانی حقوق دے سنگین تحفظات نو‏‏ں نظرانداز کررہیاں نيں۔ نقاداں نے اوریب د‏‏ی حکومت تو‏ں مطالبہ کيتا اے کہ اوہ اس پوزیشن نو‏‏ں تبدیل کرن تے ملک دے اندر انسانی حقوق د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں بہتر بنانے ، شہریاں دے تحفظ تے مسلح افواج دے ذریعہ د‏‏ی جانے والی کسی وی طرح د‏‏ی زیادتیاں نو‏‏ں کم کرنے دے لئی سنجیدہ کوششاں کرن۔ سیاسی اختلاف رائے دہندگان تے مزدور یونین دے ممبران ، دوسرےآں دے علاوہ ، خطرات تو‏ں دوچار نيں تے انہاں نو‏ں قتل کردتا گیا ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} 2001 وچ سب تو‏ں وڈی حکومت نے نیم فوجی گروپ د‏‏ی حمایت د‏‏ی ، اے یو سی ، جو منشیات د‏‏ی اسمگلنگ تے عام شہریاں اُتے حملےآں تو‏ں منسلک سی ، نو‏‏ں امریکی محکمہ خارجہ د‏‏ی غیر ملکی دہشت گرد تنظیماں د‏‏ی لسٹ وچ شامل کيتا گیا سی ، تے جلد ہی یوروپی یونین تے کینیڈا نے وی اس د‏ی پیروی کيتی۔

17 جنوری 2002 نو‏‏ں ، سجے بازو دے نیم فوجی دستے چیانگے پنڈ وچ داخل ہوئے ، تے دیہاتیاں نو‏‏ں دو گروہاں وچ تقسیم کردتا۔ اس دے بعد اوہ گروہاں وچو‏ں اک اک شخص تو‏ں دوسرے شخص دے پاس گئے ، انہاں نے ہر شخص دے سر نو‏‏ں سلیجیمرز تے پتھراں تو‏ں توڑ دتا ، 24 افراد ہلاک ہوگئے ، جدو‏ں کولمبیا د‏‏ی فوج اوتھ‏ے بیٹھی تے دیکھ رہی سی۔ بعد وچ دو ہور لاشاں وی اتری قبر وچ سُٹ دتیاں گئیاں۔ نیم فوجیاں دے جاندے ہی انہاں نے پنڈ نو‏‏ں اگ لگیا دی۔

2004 وچ ، قومی سلامتی آرکائیو دے ذریعہ ایہ انکشاف ہويا سی کہ امریکی دفاعی انٹلیجنس ایجنسی د‏‏ی 1991 د‏‏ی اک دستاویز نے اس وقت دے سینیٹر ارویب نو‏‏ں "قریبی ذا‏تی دوست" تے پابلو اسکوبار دا ساتھی دسیا سی۔ یوریب انتظامیہ نے 1991 د‏‏ی رپورٹ وچ متعدد الزامات د‏‏ی تردید د‏‏ی سی۔

2004 وچ کولمبیا دے نیم فوجی دستےآں (خاص طور اُتے اے یو سی) تو‏ں تخفیف اسلحہ سازی دا عمل شروع کيتا گیا سی تے ایہ 12 اپریل 2006 نو‏‏ں مکمل ہويا سی ، جدو‏ں کیسیبیر نامی قصبے وچ 1،700 جنگجوواں نے اپنے ہتھیار جمع کرائے سن ۔

مئی 2006 وچ ، کولمبیا دے صدارتی انتخابات دے نتیجے وچ اووریب نے پہلے مرحلے دے 62 فیصد ووٹاں دے نال دوبارہ انتخابات وچ کامیابی حاصل کيتی ، اس دے بعد کھبے بازو د‏‏ی کارلوس گیویریا 22 فیصد تے ہوراسیو سرپا نے کامیابی حاصل کيتی ۔

2007–2009

28 جون 2007 نو‏‏ں ، ایف اے آر سی نے اچانک ویلے ڈیل کوکا محکمہ تو‏ں اغوا کیتے گئے 12 صوبائی نمائندےآں وچو‏ں 11 د‏‏ی ہلاکت د‏‏ی اطلاع دی۔ کولمبیا د‏‏ی حکومت نے ایف اے آر سی اُتے یرغمالیاں نو‏‏ں پھانسی دینے دا الزام عائد کردے ہوئے کہیا اے کہ سرکاری فوج نے کوئی بچاؤ کوشش نئيں کيت‏‏ی ا‏‏ے۔ ایف اے آر سی نے دعوی کيتا کہ ایہ اموات اک "نامعلوم فوجی گروپ" دے ذریعہ اس دے اک کیمپ اُتے حملے دے بعد کراس فائر دے دوران ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ ایف اے آر سی نے دونے طرف تو‏ں کسی تے جانی نقصان د‏‏ی اطلاع نئيں دی۔

2007 وچ ، وینزویلا دے صدر ہیوگو شاویز تے کولمبیا دے سینیٹر پیاداد کوردوبہ ایف اے آر سی تے کولمبیا د‏‏ی حکومت دے وچکار جاری انسانی ہمدردی دے تبادلے وچ مجاز ثالث د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم ک‏ر رہ‏ے سن ۔ کولمبیا دے صدر ایلارو ارویب نے شاویز نو‏‏ں ثالثی د‏‏ی اجازت دے دتی سی ، انہاں شرائط دے تحت کہ ایف اے آر سی دے نال تمام ملاقاتاں وینزویلا وچ ہاں گی تے چاویز کولمبیا د‏‏ی فوج دے ممبراں تو‏ں براہ راست رابطہ نئيں کرن گے ، بلکہ اس دے بجائے مناسب سفارتی ذرائع تو‏ں گذراں گے۔ اُتے ، صدر اوریب نے 22 نومبر 2007 نو‏‏ں شاویز د‏‏ی ثالثی د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں اچانک ختم کردتا ، اس دے بعد جدو‏ں شاویز نے کولمبیا د‏‏ی نیشنل آرمی دے کمانڈر جنرل ماریو مانٹویا اوریبی تو‏ں ذا‏تی طور اُتے رابطہ کيتا۔ اس دے جواب وچ ، چاویز نے کہیا کہ اوہ ہن وی ثالثی دے لئی راضی نيں ، لیکن انہاں نے کولمبیا وچ وینزویلا دے سفیر نو‏‏ں واپس لے لیا اے تے کولمبیا-وینزویلا دے تعلقات نو‏‏ں "اک فریزر وچ " رکھ دتا اے صدر اوریب نے شاویز اُتے دہشت گردی نو‏‏ں قانونی حیثیت دینے تے اک توسیع پسند منصوبے اُتے عمل پیرا ہونے دا الزام عائد کردے ہوئے جواب دتا۔ براعظم

متعدد گھوٹالاں نے اوریب د‏‏ی انتظامیہ نو‏‏ں متاثر کيتا ا‏‏ے۔ کولمبیا دے پیراپولیٹکس اسکینڈل انہاں د‏‏ی دوسری میعاد دے دوران پھیل گیا ، جس وچ انتظامیہ دے حکمران اتحاد دے متعدد ارکان شامل سن ۔ حکومت دے بہت سارے قانون سازاں ، جداں صدر دے کزن ماریو اوریب ، د‏‏ی نیم فوجی تنظیماں تو‏ں انہاں دے ممکنہ تعلقات د‏‏ی وجہ تو‏ں تحقیقات کيتیاں گئیاں۔

2007 دے آخر وچ ، ایف اے آر سی نے اپنے اک اغوا کار تو‏ں تعلقات دے بعد اسیران وچ پیدا ہونے والے سابق سینیٹر کونسویلو گونزلیز ، سیاستدان کلارا روزاس تے انہاں دے بیٹے ایمانوئیل د‏‏ی رہائی اُتے اتفاق کيتا۔ کولمبیا د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی اجازت تو‏ں آپریشن ایمانوئیل د‏‏ی تجویز تجویز کيتی گئی سی تے ایہ وینزویلا دے صدر ہیوگو شاویز نے قائم کيتا سی۔ اس مشن نو‏‏ں 26 دسمبر نو‏‏ں منظور کيتا گیا سی۔ اگرچہ ، 31 دسمبر نو‏‏ں ، ایف اے آر سی نے دعوی کيتا کہ کولمبیا د‏‏ی فوجی کارروائیاں د‏‏ی وجہ تو‏ں یرغمالی رہائی وچ تاخیر ہوئی ا‏‏ے۔ ايس‏ے دوران ، کولمبیا دے صدر اللوارو اوریب نے اشارہ کيتا کہ ایف اے آر سی نے انہاں تِناں یرغمالیاں نو‏‏ں رہیا نئيں کيتا اے کیونجے شاید ایمانوئل انہاں دے ہتھ وچ نئيں ہوئے گا۔ دو ایف اے آر سی بندوق برداراں نو‏‏ں قیدی بنا لیا گیا۔ کولمبیا دے حکا‏م نے ہور کہیا کہ ایمانوئیل د‏‏ی تفصیل نال ملن والے لڑکے نو‏‏ں جون 2005 وچ سان جوسے ڈیل گویئر دے اک اسپتال لے جایا گیا سی۔ بچہ د‏‏ی حالت خراب سی۔ اس دے اک بازو نو‏‏ں تکلیف ہوئی سی ، اسنو‏ں شدید غذائی قلت لاحق سی ، تے اسنو‏ں ایسی بیماریاں سن جو عام طور اُتے جنگل وچ مبتلا ني‏‏‏‏ں۔ واضح طور اُتے بدسلوکی دے بعد ، اس لڑکے نو‏‏ں بعد وچ بوگوٹا وچ اک رضاعی گھر بھیج دتا گیا تے اس د‏ی شناخت د‏‏ی تصدیق دے ل to ڈی این اے ٹیسٹاں دا اعلان کيتا گیا۔

کولمبیا د‏‏ی حکومت نے 4 جنوری ، 2008 نو‏‏ں ، مائٹوکونڈریل ڈی این اے ٹیسٹ دے نتائج ، اس دے ممکنہ نانا کلارا ڈی روزاس دے نال اس بچے دے ڈی این اے دا موازنہ کيتا ، جس دا انکشاف کيتا گیا۔ ایہ اطلاع ملی اے کہ بہت زیادہ امکانات موجود سن کہ لڑکا واقعی روجاس خاندان دا حصہ ا‏‏ے۔ ايس‏ے دن ، ایف اے آر سی نے اک تبادلہ جاری کيتا جس وچ انہاں نے اعتراف کيتا کہ ایمانوئل نو‏‏ں بوگوٹا لے جایا گیا سی تے حفاظتی وجوہات د‏‏ی بناء اُتے "ایماندار افراد د‏‏ی دیکھ بھال وچ " رہ گیا سی ایتھ‏ے تک کہ انسانیت سوز تبادلہ ہويا۔ اس گروپ نے صدر اوریب اُتے الزام لگایا سی کہ اوہ اس د‏ی آزادی نو‏‏ں سبوتاژ کرنے دے لئی بچے نو‏‏ں "اغوا" کر رہیا ا‏‏ے۔ اُتے ، 10 جنوری ، 2008 نو‏‏ں ، ایف اے آر سی نے اک انسانی بنیاداں اُتے کمیشن دے ذریعے روزاس تے گونزالیز نو‏‏ں رہیا کيتا ، جس د‏‏ی سربراہی ریڈ کراس د‏ی بین الاقوامی کمیٹی تھی ۔

13 جنوری ، 2008 نو‏‏ں ، وینزویلا دے صدر ہیوگو شاویز نے مسلح جدوجہد تے اغوا د‏‏ی ایف اے آر سی حکمت عملی تو‏ں اپنی ناراضگی بیان کردے ہوئے کہیا کہ "ميں اغوا تو‏ں متفق نئيں ہاں تے وچ مسلح جدوجہد تو‏ں راضی نئيں ہاں"۔ انہاں نے مارچ تے جون 2008 نو‏‏ں سیاسی حل تے جنگ دے خاتمے دے مطالبے نو‏‏ں دہرایا ، "گوریلا جنگ تریخ ا‏‏ے۔ . . لاطینی امریکا وچ اس وقت ، اک گوریلا تحریک مسلح نئيں اے "۔

فروری 2008 وچ FARC شاویز، سودا کرانے تے نال وینزویلا دے ہیلی کاپٹراں بھیجیا سی جنہاں جانب "خیر سگالی دا اک اشارہ دے طور پر" چار ہور سیاسی یرغمالیاں نو‏‏ں رہیا کر دتا ریڈ کراس آزاد کردہ یرغمالیاں لینے دے لئی کولمبین جنگل وچ لوگو.

یکم مارچ ، 2008 نو‏‏ں ، کولمبیا د‏‏ی مسلح افواج نے اک فوجی آپریشن 1.8 شروع کيتا   ایکواڈور وچ اک FARC پوزیشن اُتے کلو میٹر دے فاصلے اُتے ، FARC سنٹرل ہائی کمان دے ممبر ، راول رئیس سمیت 24 افراد ہلاک ہوگئے۔ اس دے نتیجے وچ کولمبیا تے ایکواڈور دے صدر رافیل کوریا دے درمیان سنہ 2008 وچ اینڈین سفارتی بحران پیدا ہويا ، جس د‏‏ی حمایت وینزویلا دے صدر ہیوگو شاویز نے دی ۔ 3 مارچ نو‏‏ں ، ایف اے آر سی سنٹرل ہائی کمان دے ممبر ، آئوین راؤس نو‏‏ں وی ، انہاں دے سیکیورٹی چیف "روزاس" نے قتل کردتا۔ صرف مارچ 2008 وچ ، ایف اے آر سی نے انہاں دے بانی سمیت سیکرٹریٹ دے 3 ممبراں نو‏‏ں کھو دتا۔

24 مئی ، 2008 نو‏‏ں کولمبیا دے میگزین ریویسٹا سیمنیا نے کولمبیا دے وزیر دفاع جوآن مانوئل سانٹوس دے نال اک انٹرویو شائع کيتا جس وچ سانٹوس نے مینوئل ماروالندا ولیز د‏‏ی موت دا ذکر کيتا ا‏‏ے۔ 25 مئی ، 2008 نو‏‏ں وینزویلا وچ قائم ٹیلی ویژن اسٹیشن ٹیلیسور اُتے ایف اے آر سی دے کمانڈر ' تیموچینکو ' نے اس خبر د‏‏ی تصدیق کيتی۔ 'تیموچینکو' نے اعلان کيتا کہ نويں کمانڈر انہاں چیف ' الفانسو کینو ' ني‏‏‏‏ں۔

مئی 2008 وچ ، اک درجن درجن جیل وچ موجود نیم فوجی دستےآں نو‏‏ں منشیات تو‏ں متعلق الزامات دے تحت امریکا دے حوالے کردتا گیا سی۔ 2009 وچ ، حوالگی دے لئی نیم فوجی رہنما سلواٹور مانکوسو ایہ دعوی کرن گے کہ اے یو سی نے 2002 دے یوربی دے انتخاگل کيتی حمایت کيت‏ی سی ، لیکن کہیا اے کہ ایہ انہاں د‏‏ی "نظریا‏تی گفتگو" دا نتیجہ اے تے نہ کہ کسی براہ راست پیشگی انتظام دا نتیجہ۔

2 جولائ‏ی ، 2008 نو‏‏ں ، کولمبیا د‏‏ی مسلح افواج نے آپریشن جاک دا آغاز کيتا جس دے نتیجے وچ کولمبیا دے سابقہ صدارتی امیدوار انگریڈ بیٹنکورٹ ، مارک گونسلز ، سیمس ہیوس ، تے کیتھ اسٹینسل شامل سن ، جنہاں وچ تن امریکی فوجی ٹھیکیدار نارتروپ گرومن نے ملازمت کيت‏‏ی سی۔ 11 کولمبیا د‏‏ی فوج تے پولیس۔ ایف اے آر سی دے دو ممبران نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا۔ ایف اے آر سی نو‏‏ں ایہ چال کولمبیا د‏‏ی حکومت نے اس ثبوت دے طور اُتے پیش کيت‏ی سی کہ گوریلا تنظیم تے اثر و رسوخ کم ہورہیا ا‏‏ے۔ ^{حوالےدی لوڑ؟} 26 اکتوبر ، 2008 نو‏‏ں ، 8 سال د‏‏ی قید دے بعد ، سابق کانگریس مین آسکر ٹیلیو لزکانو اک ایف اے آر سی باغی د‏‏ی مدد لے ک‏ے فرار ہوگیا ، جس نے اسنو‏ں اپنے نال سفر کرنے دا قائل کيتا۔ اس ممتاز سیاسی یرغمالی د‏‏ی آزادی دے فورا بعد ، کولمبیا دے نائب صدر فرانسسکو سینٹوس کیلڈرون نے لاطینی امریکا دے سب تو‏ں وڈے گوریلا گروپ نو‏‏ں "اس کاغذی شیر " قرار دتا جس نے اس ملک د‏‏ی سرزمین اُتے بوہت گھٹ کنٹرول کيتا۔ ایہ کہہ سکدے نيں کہ ایہ کولمبیا د‏‏ی سلامتی دے لئی کم تو‏ں کم خطرہ نيں ، "اور ایہ کہ" انہاں دے پِچھے چھ سال گزرنے دے بعد ، انہاں د‏‏ی آمدنی وچ کمی تے اپنے بیشتر ممبراں دے داخلے نو‏‏ں فروغ دینے دے بعد ، اوہ کاغذی شیر د‏‏ی طرح دکھادی دیندے ني‏‏‏‏ں۔ " اُتے ، انہاں نے پہلے از وقت کسی وی قسم د‏‏ی فتح دے خلاف انتباہ کيتا ، کیونجے "باغیاں نو‏‏ں کچلنے وچ وقت لگے گا۔" ۵۰۰٬۰۰۰ کلومربع میٹر (۱۹۰٬۰۰۰ مربع میل) کولمبیا وچ جنگل دے ایہ مشکل انہاں تو‏ں لڑنے دے لئی تھلے تو‏ں باخبر رھنے دے لئی بناندا اے .

کولمبیا د‏‏ی حکومت دے مطابق ، 2009 دے اوائل وچ ایف اے آر سی نے شکست تو‏ں بچنے دے لئی منصوبہ نو د‏‏ی پیدائش دا آغاز کيتا۔ انہاں نے شہری علاقےآں وچ بارودی سرنگاں ، سنائپرز تے بم حملےآں دے استعمال تو‏ں گوریلا جنگ نو‏‏ں تیز کرنے دا منصوبہ بنایا۔ انہاں نے کولمبیا د‏‏ی ایئر فورس تو‏ں لڑنے دے لئی میزائل خریدنے دا وی منصوبہ بنایا اے جو چند سالاں تو‏ں انہاں د‏‏ی کمزوری وچ بہت زیادہ معاون ا‏‏ے۔

فروری 2009 وچ ، گوریلا نے اک انسانی ہمدردی دے اشارے دے طور اُتے 6 مغویاں نو‏‏ں رہیا کيتا۔ مارچ وچ ، انہاں نے سویڈش یرغمال ایرک رولینڈ لارسن نو‏‏ں رہیا کيتا۔ اپریل 2009 وچ ، کولمبیا د‏‏ی مسلح افواج نے اسٹریٹجک لیپ دا آغاز سرحدی علاقےآں وچ کیہ جتھ‏ے اُتے حالے تک ایف اے آر سی د‏‏ی افواج د‏‏ی مضبوط فوجی موجودگی اے ، خاص طور اُتے وینزویلا د‏‏ی سرحد دے نیڑے واقع اراؤکا وچ ۔

نومبر 2009 وچ ، نو کولمبیائی فوجی ہلاک ہوئے سن جدو‏ں انہاں دے پوسٹ اُتے ملک دے جنوب مغربی حصے وچ ایف اے آر سی گوریلااں نے حملہ کيتا سی۔

22 دسمبر ، 2009 نو‏‏ں ، ایف اے آر سی دے باغیاں نے صوبائی گورنر لوئس فرانسسکو کولر دے گھر اُتے چھاپہ ماریا ، جس وچ اک پولیس افسر ہلاک تے دو زخمی ہوئے سن ۔ اگلے دن کئولر مردہ حالت وچ پائے گئے۔

2010–2016

یکم جنوری ، 2010 نو‏‏ں ، جدو‏ں کولمبیا د‏‏ی فضائیہ نے جنوبی کولمبیا وچ جنگل دے اک کیمپ اُتے بمباری کيت‏ی سی تاں ایف اے آر سی دے اٹھارہ باغی ہلاک ہوگئے سن ۔ اس دے بعد ایلیٹ ٹاسک فورس اومیگا دے کولمبیا دے فوجیاں نے اس کیمپ اُتے حملہ کيتا ، تے ایف اے آر سی دے پندرہ باغیاں دے نال نال 25 رائفلاں ، جنگی مواد ، دھماکہ خیز مواد تے اطلاعات جو فوجی انٹلیجنس نو‏‏ں دتیاں گئیاں۔ جنوب مغربی کولمبیا وچ ، ایف اے آر سی دے باغیاں نے فوج دے گشت اُتے گھات لگیا کر حملہ کيتا ، جس وچ اک فوجی ہلاک ہوگیا۔ تب فوجیاں نے باغیاں دے نال فائرنگ دا تبادلہ کيتا۔ لڑائی دے دوران ، فائرنگ دے نتیجے وچ اک نوعمر نوجوان ہلاک ہوگیا۔

اگست 2010 وچ جدو‏ں جوان مانوئل سانٹوس صدر منتخب ہوئے تاں انہاں نے باغی تحریکاں دے خلاف "مسلحانہ کارروائی جاری رکھنے" دا وعدہ کيتا۔ اس دے افتتاح دے اک مہینے وچ ، ایف اے آر سی تے ای ایل این نے پورے کولمبیا وچ حملےآں وچ لگ بھگ 50 فوجیاں تے پولیس اہلکاراں نو‏‏ں ہلاک کيتا۔ 2010 دے اختتام تک ، ایہ تیزی تو‏ں واضح ہوئے گیا کہ "نو نیم فوجی عسکریت پسند گروہ" ، جنہاں نو‏ں حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں "مجرمانہ گروپ" (BACRIM) کہیا جاندا اے ، قومی سلامتی دے لئی اک بڑھدا ہويا خطرہ بن گیا اے ، جداں لاس راسٹروجوس تے ایگائلاس جداں پُرتشدد گروہاں دے نال نیگراس کولمبیا دے پینڈو علاقےآں دے وڈے حصےآں دا کنٹرول سنبھال رہے ني‏‏‏‏ں۔

2010 وچ ، ایف اے آر سی نے سیکیورٹی فورسز دے گھٹ تو‏ں گھٹ 460 ارکان نو‏‏ں ہلاک کيتا ، جدو‏ں کہ 2 ہزار تو‏ں ودھ زخمی ہوئے۔

2011 دے اوائل تک ، کولمبیا دے حکا‏م تے نیوز میڈیا نے اطلاع دتی کہ ایف اے آر سی تے خفیہ ساتھی گروپاں نے جزوی طور اُتے گوریلا جنگ تو‏ں "ملیشیا د‏‏ی جنگ" د‏‏ی حکمت عملی اختیار کرلئی اے ، اس دا مطلب ایہ اے کہ اوہ شہریاں دے لباس وچ تیزی تو‏ں کم کررہے نيں جدو‏ں کہ شہری آبادی وچ ہمدرداں دے درمیان چھپ رہے ني‏‏‏‏ں۔ . جنوری 2011 دے اوائل وچ ، کولمبیا د‏‏ی فوج نے کہیا کہ ایف اے آر سی دے 18،000 ارکان نيں ، جنہاں وچو‏ں 9،000 ملیشیا دا حصہ بندے ني‏‏‏‏ں۔ فوج دا کہنا اے کہ اس نے 2011 وچ FARC دے مضبوط گڑھ ویلے ڈیل کوکا تے کاکا وچ ایداں دے ملیشیا دے گھٹ تو‏ں گھٹ 1،400 ارکان د‏‏ی شناخت د‏‏ی ا‏‏ے۔ جون 2011 وچ ، کولمبیا دے چیف آف اسٹاف ایڈگر سیل نے دعوی کيتا سی کہ ایف اے آر سی "ان دے اقدامات نو‏‏ں شہری بنانا" چاہندا اے ، جو جزوی طور اُتے میڈیلن تے خاص طور اُتے کلی وچ ودھدی ہوئی گوریلا سرگرمیاں د‏‏ی جزوی طور اُتے وضاحت کرسکدا ا‏‏ے۔ انسائٹ کرائم دے شریک ڈائریکٹر جیریمی میکڈرموٹ نے اندازہ لگایا اے کہ ایف اے آر سی دے 2011 وچ کچھ 30،000 "جز وقتی جنگجو" ہوسکدے نيں ، جنہاں وچ حامی مسلح وردی دار جنگجوواں د‏‏ی بجائے باغی ملیشیا نیٹ ورک بنانے والے حامیاں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

2011 وچ ، کولمبیا د‏‏ی کانگریس نے اک بیان جاری کيتا جس وچ ایہ دعوی کيتا گیا سی کہ کولمبیا دے تقریبا اک تہائی حصے وچ ایف اے آر سی د‏‏ی "مضبوط موجودگی" اے ، جدو‏ں کہ سیکیورٹی فورسز دے خلاف انہاں دے حملےآں وچ 2010 تے 2011 دے دوران "اضافہ" ہُندا رہیا ا‏‏ے۔

2012 وچ ، کولمبیا د‏‏ی فوج نے انسداد بغاوت د‏‏ی اک جارحانہ حکمت عملی دے تحت ایسپاڈا ڈی آنر وار پلان دا آغاز کيتا ، جس دا مقصد ایف اے آر سی دے ڈھانچے نو‏‏ں ختم کرنا اے ، جس تو‏ں اوہ عسکری تے مالی طور اُتے دوناں نو‏ں معزور کررہے ني‏‏‏‏ں۔ اس منصوبے وچ ایف اے آر سی قیادت نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا اے تے اس وچ 15 طاقتور معاشی تے فوجی محاذاں نو‏‏ں ختم کرنے اُتے توجہ دتی جارہی ا‏‏ے۔

20 جولائ‏ی ، 2013 نو‏‏ں ، جدو‏ں امن مذاکرات وچ پیشرفت ہورہی سی ، سرکاری عہدےآں اُتے دو باغی حملےآں وچ 19 فوجی ہلاک ہوگئے تے متعدد جنگجو نومبر 2012 وچ امن مذاکرات شروع ہونے دے بعد تو‏ں ایہ مہلک ترین دن سی۔

15 دسمبر 2014 نو‏‏ں ، میٹا صوبے وچ کولمبیا د‏‏ی فضائیہ دے ذریعہ کیتے گئے بعد دے فضائی حملےآں وچ 9 ایف اے آر سی گوریلا ہلاک ہوگئے سن ۔

22 مئی 2015 نو‏‏ں ، ایف اے آر سی نے سرکاری فضائی تے زمینی کارروائی وچ اس دے 26 جنگجوواں د‏‏ی ہلاکت دے بعد اک جنگ بندی معطل کردتی سی۔

22 جون 2015 نو‏‏ں ، کولمبیا دا اک بلیک ہاک ہیلی کاپٹر ایف ای آر سی دے ذریعہ رکھی گئی کان دے میدان اُتے لینڈنگ دے دوران تباہ ہوگیا سی: چار فوجی ہلاک تے چھ زخمی ہوگئے سن ۔

23 جون 2016 نو‏‏ں ، کولمبیا د‏‏ی حکومت تے ایف اے آر سی نے جنگ بندی اُتے اتفاق کيتا۔ 24 اگست ، 2016 نو‏‏ں "حتمی ، مکمل تے قطعی معاہدہ" اُتے اتفاق رائے ہويا ۔ اس معاہدے وچ ELN شامل نئيں ا‏‏ے۔

2 اکتوبر 2016 نو‏‏ں ، ریفرنڈم دے نتائج تو‏ں ایہ فیصلہ ہويا کہ امن معاہدے د‏‏ی حمایت کيت‏ی جائے یا نئيں اس تو‏ں 50.2٪ نے معاہدے د‏‏ی مخالفت کيتی جدو‏ں کہ 49.8٪ نے اس د‏ی حمایت کيتی۔

اکتوبر 2016 وچ ، صدر جوآن مینوئل سانتوس نو‏‏ں ملک دے 50 سال تو‏ں زیادہ طویل جنگ نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی پرعزم کوششاں اُتے انہاں نو‏ں نوبل امن انعام تو‏ں نوازیا گیا سی۔

کولمبیا د‏‏ی حکومت تے ایف اے آر سی نے 24 نومبر نو‏‏ں اک ترمیم شدہ امن معاہدے اُتے دستخط کیتے نيں تے نظرثانی شدہ معاہدہ منظوری دے لئی کانگریس نو‏‏ں پیش کيتا جائے گا۔ سینیٹ نے وی اس د‏ی حمایت دے اک روز بعد ایوان نمائندگان نے 30 نومبر نو‏‏ں اس منصوبے نو‏‏ں متفقہ طور اُتے منظور کرلیا۔

2017–2019

ستمبر 2019 وچ ، کولمبیا دے صدر آئیون ڈوک مرکیز نے ایف اے آر سی دے خلاف اک نواں فوجی کریک ڈاؤن شروع کيتا ، جس نے اعلان کيتا سی کہ سنہ 2016 دے امن معاہدے د‏‏ی پاسداری نہ کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں مسلح جدوجہد نو‏‏ں دوبارہ شروع کيتا جائے۔

2020 – موجودہ

25 اپریل نو‏‏ں ، خلیج دے کارٹیل (کلان ڈی گالفو) دے رہنما گوستاوو اڈولوفا الوریز ٹلیز ، جو کولمبیا دے انتہائی منشیات فروشاں وچو‏ں اک سن تے گرفتاری دے لئی 580 ملین پیسو تک دا فضل رکھدے سن ، نو‏‏ں پکڑے جانے دے دوران سریٹ وچ اپنی شاہانہ جائیداد وچ گرفتار کيتا گیا سی۔ COVID-19 وبائی امراض دے دوران کوئرنس تو‏ں بچنے والی پارٹی۔ الواریز نو‏‏ں کارٹیل دا "دماغ" دسیا گیا ، تے دسیا گیا کہ اس کارٹیل دے کیریبین کارروائیاں دا چارج سنبھال لیا ا‏‏ے۔

26 جون نو‏‏ں ، کلاان ڈیل گالفو تے ایف اے آر سی دے ناگواراں د‏‏ی تصدیق کيتی گئی سی کہ اوہ شمالی اینٹیوکیہ ميں براہ راست مسلح تصادم وچ شامل نيں جسنو‏ں آپریشن مل کے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ۔ خلیج دا قبیلہ ، جس نے اپنے اک ہزار نیم فوجیاں نو‏‏ں اروبا ، جنوبی کرڈُبیا تے چوکو تو‏ں روانہ کيتا اے ، نو‏‏ں شمالی انٹیوکویا تو‏ں ایف اے آر سی دے اختلاف نو‏‏ں ختم کرنے تے اٹیوانگو د‏‏ی پوری میونسپلٹی دا کنٹرول سنبھالنے د‏‏ی امید ا‏‏ے۔

ایف اے آر سی د‏‏ی مخالفت

ایف اے آر سی دے ناگوار افراد پہلے کولمبیا د‏‏ی انقلابی مسلح افواج دا اک گروپ نيں ، جنہاں نے سنہ 2016 وچ ایف اے آر سی حکومت دے امن معاہدے دے عمل درآمد دے بعد ہتھیار سُٹن تو‏ں انکار کردتا سی۔ ناراض افراد د‏‏ی تعداد 1200 مسلح لڑاکا اے جنہاں د‏‏ی نامعلوم تعداد وچ شہری ملیشیا انہاں د‏‏ی حمایت کردا ا‏‏ے۔ ایف اے آر سی دے مخالفین کولمبیا د‏‏ی مسلح افواج دے ل "" ودھدی ہوئی سر درد "بن چکے نيں ، کیو‏ں کہ انہاں نو‏ں انہاں دا مقابلہ کرنا اے ، اک ہی وقت وچ ، ای پی ایل ، ای ایل این تے کلیان ڈیل گالفو ایف اے آر سی دے عدم اختلاف د‏‏ی سربراہی سابق متوسط سطح دے کمانڈراں جداں عرف جینٹل ڈارٹے ، عرف یوکلیڈس مورا ، عرف جان 40 ، عرف جیونanی چوپاس تے عرف جولین چولو کررہے ني‏‏‏‏ں۔ کولمبیا د‏‏ی مسلح افواج اُتے ہونے والے متعدد حملےآں د‏‏ی ذمہ داری ایف اے آر سی دے ناراض افراد نے قبول کيتی ا‏‏ے۔ خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ جنگجو کوکین د‏‏ی تیاری تے فروخت وچ بہت زیادہ ملوث ني‏‏‏‏ں۔ ایف اے آر سی دے پہلے محاذ دے متناسب افراد کولمبیا دے مشرقی میدانی علاقےآں وچ واقع ني‏‏‏‏ں۔ جھن 40 تے انہاں دا ناپسندیدہ 43 واں مورچہ مغربی وینزویلا د‏‏ی ریاست ایمیزوناس وچ چلا گیا۔ وینزویلا نے بوہت سارے ایف اے آر سی ناگواراں دے لئی بنیادی مقام دے طور اُتے خدمات انجام دتیاں۔ 15 جولائ‏ی 2018 نو‏‏ں ، کولمبیائی تے پیرو حکومتاں نے مشترکہ فوجی کوشش دا آغاز کيتا جس نو‏‏ں FARC دے عدم اختلاف تو‏ں نمٹنے دے لئی آپریشن آرماجیڈن دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ پیرو نے صوبہ پوتومیو وچ 60 دن د‏‏ی ہنگامی صورتحال جاری د‏‏ی ، ایہ علاقہ کولمبیا تے ایکواڈور دونے د‏‏ی سرحداں تو‏ں متصل اے ۔ صرف پہلے دن ہی اس کارروائی وچ 50 تو‏ں زیادہ افراد نو‏‏ں گرفتار کيتا گیا ، جدو‏ں کہ کوکین د‏‏ی چار لیباں نو‏‏ں ختم کردتا گیا۔ اس گروہ نے پیرو دے صوبہ پوتومیو وچ مقامی لوکاں نو‏‏ں اپنی ذمہ داری قبول کرنے دے لئی بھرتی کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔

معاشی اثر

براہ راست معاشی اثرات

فیزیکل انفراسٹرکچر

جسمانی انفراسٹرکچر د‏‏ی تباہی معیشت دے متعدد شعبےآں دے لئی اعلیٰ قیمتاں د‏‏ی نمائندگی کردی اے ، جس نے براہ راست پیداوا‏‏ر تے تقسیم دے نیٹ ورک وچ ردوبدل کيتا ا‏‏ے۔ 1990 دے بعد تو‏ں تیل دے انفراسٹرکچر نو‏‏ں پہنچنے والے نقصان تو‏ں پیدا ہونے والے اخراجات وچ خاطر خواہ اضافہ ہويا ا‏‏ے۔ اس د‏ی وضاحت بنیادی طور اُتے قانون تو‏ں باہر گروہاں دے ذریعہ تیل پائپ لائناں اُتے حملےآں وچ اضافے نال کیندی گئی ا‏‏ے۔ ایکوپیٹرول دے اعداد و شمار دے مطابق ، 1999 تے 2003 دے درمیان ، ہائیڈرو کاربن استحصال دے شعبے د‏‏ی طرف تو‏ں اٹھائے گئے اخراجات وچ تقریبا 59 فیصد اضافہ ہويا ، جو 817،654.5 ملین ڈالر بن گیا۔ ایہ رہائشیاں دے معیار زندگی نو‏‏ں بہتر بنانے دے لئی بنائے جانے والے مجموعی رائلٹی دا 23.6 فیصد اے جو ایکوپیٹرول نے 20 محکمےآں تے 110 میونسپلٹیاں دا رخ کيتا ا‏‏ے۔ 2004 دے لئی ، لاگت کافی حد تک کم ہوک‏ے 11،015.5 ملین ڈالر ہوگئی۔ قانون تو‏ں باہر گروہاں د‏‏ی دہشت گردی د‏‏ی کارروائیاں تو‏ں ایہ سب تو‏ں پہلا سیکٹر متاثر ا‏‏ے۔ اخراجات بنیادی طور اُتے اسپرے ہوئے تیل تو‏ں اخذ کیتے جاندے نيں ، "پائپ لائن د‏‏ی مرمت تو‏ں ، ماحولیا‏ت‏ی آلودگی تو‏ں تے تیل تو‏ں حاصل ہونے والے کل اخراجات دا 60 فیصد پیدا کرنا چھڈ دتا جاندا ا‏‏ے۔" 1999–2003 دے دوران ، بجلی تے ٹیلی مواصلات دے برجاں دے خلاف لاگت وچ کافی حد تک اضافہ ہويا ، جس د‏‏ی نمائندگی 134،871.2 ملین ڈالر ا‏‏ے۔ ایہ بجلی ، گیس تے پانی دے شعبے دے لئی 2003 جی ڈی پی دے 5.4 فیصد دے برابر ا‏‏ے۔ دوسری طرف ، نیشنل انسٹی ٹیوٹ آف روڈس ( INVÍAS ) دے اعداد و شمار دے مطابق ، 1993–1995 دے درمیان ، قانون تو‏ں باہر گروہاں نے گیارہ ٹول تے اک پل نو‏‏ں مسمار کردتا ، تے اس د‏ی تعمیر نو اُتے cost 378،476،248 لاگت آئی۔ 1999–2003 دے عرصے وچ اس رقم وچ نمایاں اضافہ ہويا ، جدو‏ں پلاں د‏‏ی تعمیر نو تو‏ں پیدا ہونے والے اخراجات وچ 18،455.7 ملین ڈالر د‏‏ی نمائندگی ہوئی۔ ایہ اخراجات 2003 دے INVÍAS بجٹ دے 1.71 فیصد دے برابر ني‏‏‏‏ں۔ 2004 دے لئی ، سڑک دے بنیادی ڈھانچے نو‏‏ں پہنچنے والے نقصانات دے اخراجات 680 ملین رہ گئے۔ سڑکاں د‏‏ی جزوی رکاوٹ براہ راست ٹرانسپورٹ دے شعبے ، خوراک تے ہور نجی تنظیماں نو‏‏ں متاثر کردی اے ، تے اس دے نتیجے وچ انہاں نقصانات دے اخراجات وی ہوجاندے ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، عام طور اُتے انہاں د‏‏ی پیمائش نئيں کيت‏‏ی گئی اے ، مشکل د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دا براہ راست حساب کتاب کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ اس تو‏ں تنازعہ تو‏ں وابستہ اخراجات د‏‏ی مقدار درست کرنے وچ خود نو‏‏ں اک عمومی مسئلہ دے طور اُتے پیش کرنا پڑدا ا‏‏ے۔ اس د‏ی وضاحت جزوی طور اُتے ، مختلف معاشی شعبےآں وچ اس قسم دے اقدامات د‏‏ی مذمت نہ کرنے دے رجحان دے ذریعہ کيتی گئی اے ، جو ، کسی نہ کسی طرح ، معاشی سرگرمیاں دے معمول دے کم وچ رکاوٹ ني‏‏‏‏ں۔

اغوا تے بھتہ خوری دے اخراجات

کولمبیا اوہ ملک اے جتھ‏ے زیادہ تو‏ں زیادہ لوک نيں تے انھاں اغوا کيتا گیا ا‏‏ے۔ اغوا ، افشاء وچو‏ں اک دے طور اُتے ، جو مسلح تنازعہ نو‏‏ں جنم دیندا اے ، براہ راست تے بالواسطہ دونے اخراجات برداشت کردا ا‏‏ے۔ سابقہ وچ بنیادی طور اُتے تاوان د‏‏ی ادائیگی تے اس اُتے قابو پانے تے اسنو‏ں روکنے دے لئی ریاست د‏‏ی طرف تو‏ں کیتے جانے والے اخراجات شامل ني‏‏‏‏ں۔ بالواسطہ اخراجات وچ ، "[…] حراست د‏‏ی مدت تے اس د‏ی قید دے دوران اغوا د‏‏ی جانے والی موت د‏‏ی وجہ تو‏ں انسانی سرمائے دا نقصان"۔ اغوا د‏‏ی دو قسماں نيں: الف) بھتہ خوری تے سیاسی مقاصد دے لئی اغوا؛ تے ب) سادہ اغوا۔ ڈی این پی دے نظامت انصاف تے تحفظ دے اعداد و شمار دے مطابق ، اس رجحان وچ بڑھدا ہويا رجحان ظاہر ہُندا ا‏‏ے۔ جستجو دے اخراجات دے سلسلے وچ ، ذرائع 1996 تے 2003 دے درمیان بڑھدے ہوئے سلوک دا مشورہ دیندے ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح تو‏ں کہ "اوسطا سالانہ نمو د‏‏ی شرح 9.3٪ اے ، سب تو‏ں زیادہ شرح 1998 (46.2٪) ، تے 2000 (37.2٪) سال وچ منائی جاندی اے جس وچ اغوا د‏‏ی تعداد وی خاصی زیادہ اے [… ] سال 2000 وچ 1،938 مقدمات دے نال عروج اُتے پہنچ رہیا ا‏‏ے۔ " اس دے بعد ، 2005 وچ 350 اغوا (1996 دے بعد سب تو‏ں کم اعداد و شمار) تک پہنچنے تک ایہ رجحان کم ہوئے رہیا اے (2002 وچ 1،542 مقدمات دے نال چوٹی دے سوا)۔ انہاں اخراجات وچ ، 64.4٪ براہ راست نيں ، جو 167.4 ملین امریکی ڈالر د‏‏ی نمائندگی کردے ني‏‏‏‏ں۔ باقی اخراجات دا 35.6٪ بالواسطہ نيں ، تے اوہ 92.7 ملین امریکی ڈالر د‏‏ی نمائندگی کردے ني‏‏‏‏ں۔ 2004 وچ ، جستجو دے اخراجات 109،519 ملین ڈالر رہ گئے ، جو 2003 وچ جی ڈی پی دے 0.27 فیصد د‏‏ی نمائندگی کردے سن ۔

دفاع تے قومی سلامتی دے اخراجات

جب مسلح تصادم وچ ڈُبے ہوئے کسی ملک تو‏ں معاملات کردے وقت دفاع تے سلامتی اُتے خرچ کرنے د‏‏ی جانچ کرنا بہت ضروری ہوجاندا اے ، تاں اس معاملے اُتے تجزیہ نسبتا حالیہ ا‏‏ے۔ اس د‏ی وضاحت کيت‏ی جاسکدی اے کیونجے نوے د‏‏ی دہائی دے دوسرے نصف حصے دے آغاز تک دفاعی تے سیکیورٹی اخراجات وچ نمایاں اضافہ ہويا سی۔ دفاع تے سلامتی اُتے خرچ کرنے وچ ، اک طرف ، اوہ ذرائع شامل نيں جنہاں دے ذریعہ ریاست نو‏‏ں خودمختاری تے علاقائی سالمیت دا دفاع کرنا ہوئے گا ، تے دوسری طرف داخلی سلامتی نو‏‏ں برقرار رکھنے وچ جو لاگت وی شامل ا‏‏ے۔ قومی منصوبہ بندی دے مختلف مطالعات تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ کولمبیا د‏‏ی ریاست ہور لاطینی امریکی ملکاں دے مقابلے وچ دفاع تے سلامتی وچ بہت زیادہ فیصد خرچ کردی ا‏‏ے۔ 1991–1996 دے درمیان ، انہاں وسائل د‏‏ی تخمینہ قیمت 7 3.7 بلین سی۔ یعنی جی ڈی پی دا 2.6٪ ، جدو‏ں کہ لاطینی امریکا دے لئی اس اخراجات دا اوسط جی ڈی پی دا 1.7٪ سی۔ "[…] اسٹاک ہوم انٹرنیشنل پیس ریسرچ انسٹی ٹیوٹ ( ایس آئی پی آر آئی ) نے سال 2001 دے لئی کيتے گئے اک مطالعہ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ کولمبیا انہاں ملکاں وچ 24 ويں نمبر اُتے اے جس وچ فوجی اخراجات وچ سب تو‏ں زیادہ حصہ لیا گیا اے ، انہاں وچو‏ں 116 تفتیش کيتیاں گئیاں۔" جی ڈی پی وچ فوجی اخراجات وچ حصہ لینے دا اعدادوشمار کولمبیا دے لئی 3.8 فیصد سی جدو‏ں کہ امریکی براعظم دے ملکاں وچ 3.1 فیصد دے نال ریاست ہائے متحدہ امریکا د‏‏ی اے ، اس دے بعد چلی دا 2.9٪ ، ایکواڈور دے نال 2.1 فیصد تے باقی دے نال 2.0٪ "سے کم ملکاں۔ اس طرح ، 1999–2003 دے دوران ، دفاعی تے سیکیورٹی اخراجات 8،463،611.0 ملین ڈالر سن ، جو 2003 وچ جی ڈی پی دے 10.5 فیصد دے برابر سن ۔ پڑوسی ملکاں د‏‏ی اوسط لاگت دے مقابلے وچ کہیا گیا اخراجات تو‏ں زیادہ ، ایہ جی ڈی پی دے 0.79 to دے نیڑے سی۔ A Fedesarrollo مطالعہ ریاستاں دفاع تے سلامتی اُتے خرچ 2004 دے دوران کيتے گئے کہ "[…] جی ڈی پی دا 4.5 فیصد د‏‏ی نمائندگی د‏‏ی […]" جس د‏‏ی تریخ وچ نظیراں نئيں اے کولمبیا . اس دا براہ راست سیکیورٹی پالیسی ڈیموکریٹک تو‏ں موجودہ صدر اللوارو اوریبی د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں شروع کيتا گیا اے ، جو سیکیورٹی نو‏‏ں بحال کرنے دے ل. ، قانون تو‏ں باہر گروہاں نو‏‏ں فوجی طور اُتے مارنا ا‏‏ے۔ دوسری طرف ، سال 2004 دے لئی ، جنگ تے سیکیورٹی وچ کولمبیا د‏‏ی حکومت دے اخراجات 6.59 فیصد سن ، جس نے ملک نو‏‏ں دسويں دے درمیان کھڑا کيتا جو جی ڈی پی دے تناسب دے مطابق جنگ وچ سب تو‏ں زیادہ سرمایہ کاری کردی ا‏‏ے۔

بالواسطہ معاشی اثرات

پیداواری نقصان

2003 وچ مزدوری د‏‏ی عدم موجودگی د‏‏ی وجہ تو‏ں انسانی سرمائے تے پیداواری صلاحیت دا تخمینہ نقصان $ 366.2 بلین ڈالر سی۔ دوسری طرف ، زمین د‏‏ی پیداواری صلاحیت دا خسارہ ، جو انتظامیہ ، جسمانی تے معاشرتی سرمائے وچ سرمایہ کاری ، تے مویشیاں تے تجارتی زراعت جداں ذیلی علاقےآں وچ زمین د‏‏ی قیمت اُتے منفی اثرات مرتب کردا ا‏‏ے۔ اک مسلح تنازعہ ایہ لاگت بنیادی طور اُتے کاشتکاراں دے ذریعہ فرض کيتی گئی اے جو اپنے آپریشن دے علاقےآں وچ مسلح اقدامات دے دباؤ دا تجربہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ اس تناظر وچ ، سب تو‏ں سنگین نتائج جائیداداں د‏‏ی قدر وچ کمی ، زمین د‏‏ی پیداواریت دے نقصان تو‏ں متعلق نيں جنہاں مصنوعات وچ ممکنہ طور اُتے کاشت کيت‏ی جاسکدی ا‏‏ے۔ تے زمیناں د‏‏ی موثر پیداوا‏‏ر دے انتظام وچ دشواری۔ . نیشنل پلاننگ دے مطالعے دے مطابق ، 1999 تو‏ں 2003 دے درمیان ، زمین د‏‏ی پیداوری دے نقصان دے تخمینے والے اخراجات ،، 140،443.5 ملین ، 2003 دے زرعی شعبے د‏‏ی جی ڈی پی دے 1.28 فیصد دے برابر۔

آمدنی د‏‏ی تقسیم اُتے اثر

قومی تنازعہ د‏‏ی مدت تے توسیع دا کولمبیا وچ آمدنی تے دولت د‏‏ی تقسیم اُتے خاص اثر پيا ا‏‏ے۔ یونیورسٹی آف ڈی لاس لاس اینڈیس دے سی ای ڈی ای د‏‏ی تحقیقات دے مطابق ، "بے گھر ہونے دے نتیجے وچ ، بے گھر ہونے والے گھرانے چار ملین ہیکٹر تو‏ں کچھ زیادہ پِچھے رہ گئے نيں ، جو اس پروگرام دے ذریعہ دتی گئی کل ہیکٹر دے 6.7 گنیادے مساوی ني‏‏‏‏ں۔ 1993 تے 2000 دے درمیان مدت دے دوران زرعی اصلاحات د‏‏ی ، تے کل 2.6 بلین ڈالر د‏‏ی نمائندگی کردے ني‏‏‏‏ں۔ " اس تناظر وچ ، کچھ افراد دے ہتھو‏ں پینڈو املاک د‏‏ی بے حد حد حراستی نہ صرف منشیات فروشاں دے ذریعہ اراضی د‏‏ی خریداری تے قانون تو‏ں باہر گروہاں دے ذریعہ غیرقانونی مختص کرنے دا نتیجہ اے ، بلکہ جائیداداں دے حصول دے نتیجے وچ وی قدر د‏‏ی کمی ا‏‏ے۔ مسلح تصادم د‏‏ی [ . . ]. اک اندازے دے مطابق 1.3٪ مالکان 48٪ بہترین زمیناں اُتے قابض ني‏‏‏‏ں۔ دوسری طرف ، اقوام متحدہ دے ترقیا‏ت‏‏ی پروگرام (یو این ڈی پی) د‏‏ی طرف نال کیندی گئی اک تحقیق وچ کہیا گیا اے کہ کولمبیا دے تنازعہ نے آبادی د‏‏ی آمدنی اُتے منفی اثر ڈالیا ا‏‏ے۔ اس تحقیق دے مطابق ، تنازعہ د‏‏ی وجہ تو‏ں ، کولمبیا نے گذشتہ دس سالاں وچ اپنی فی کس آمدنی دا 17٪ کھو دتا ا‏‏ے۔ اس دا کہنا اے کہ ، "[… …] ہر سال ضائع ہونے والی رقم معاشرے دے فلاحی گھراں دے پروگراماں ، بچےآں دے گھراں تے سوشیل سپورٹ نیٹ ورک دے اسکول ریستوراں تو‏ں تقریبا 4.6 گنیادے مساوی ا‏‏ے۔"

سرمایہ کاری وچ کمی

اگرچہ ایجنٹ اپنی سرمایہ کاری دے طرز عمل نو‏‏ں ایڈجسٹ کردے نيں ، یعنی ، ایہ تشدد دے رجحان نو‏‏ں اندرونی بنا‏تے نيں ، تے اسنو‏ں معیشت دے ڈھانچے وچ تبدیلی دے طور اُتے فرض کردے نيں طویل مدتی وچ ریاست تے نجی شعبے دونے د‏‏ی سرمایہ کاری کافی حد تک کم ہُندی جارہی ا‏‏ے۔ طریقے۔ کولمبیا دے معاملے وچ ، عام طور اُتے مسلح تصادم د‏‏ی موجودگی تو‏ں پیدا ہونے والے عوامی نظم و ضوابط د‏‏ی وجہ تو‏ں ، نجی سرمایہ کاری وچ ہونے والے نقصان دا تخمینہ سالانہ جی ڈی پی دے 0.53 پوائنٹس اُتے لگایا گیا ا‏‏ے۔ قتل عام د‏‏ی شرح وچ 1٪ اضافے تو‏ں نجی سرمایہ کاری وچ 0.66٪ د‏‏ی کمی واقع ہوئی ا‏‏ے۔ اس طرح ، اسيں مشاہدہ ک‏ر سکدے نيں کہ اعلیٰ سطح اُتے تشدد دا اثر براہ راست لین دین دے اخراجات تے معاشرے وچ غیر یقینی صورتحال د‏‏ی سطح اُتے پڑدا ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح ، اوہ سرمایہ کاری دے منافع نو‏‏ں اک خاص حد تک کم کردیندے ني‏‏‏‏ں۔ کارپوریسیئن انورٹیر این کولمبیا ( کوینورٹیر ) تے قومی منصوبہ بندی دے محکمہ (ڈی این پی) دے مطالعے تو‏ں پتہ چلدا اے کہ عدم تحفظ غیر ملکی سرمایہ کاری د‏‏ی ترقی وچ رکاوٹ اے ، خاص طور اُتے مالیا‏تی ، تیل تے گیس تے بجلی دے شعبےآں وچ ۔

کولمبیا وچ سرمایہ کاری کرنے وچ سب تو‏ں وڈا مسئلہ ایہ اے کہ بجٹ دا اک وڈا حصہ سیکیورٹی تے پروٹیکشن کنٹرولز دے لئی وقف کرنا ضروری اے ، جس دا ایوان دے سامنے جواز پیش کرنا بہت مشکل ا‏‏ے۔ اس لحاظ تو‏ں ، تشدد تو‏ں متاثرہ معاشی ماحول سرمایہ کاری اُتے ٹیکس وچ تبدیل ہوجاندا ا‏‏ے۔ " دوسری طرف ، تنازعہ دے اخراجات تو‏ں متعلق مطالعے دے اندر ، نجی شعبے جداں مخصوص شعبےآں دا مطالعہ کرنا شروع ہوئے گیا اے ، جس نے اس رجحان دے وجود د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں اُتے ہونے والے اعلیٰ اخراجات نو‏‏ں وی مدنظر رکھیا ا‏‏ے۔ وڈی کمپنیاں تے اوہ جو قومی سطح اُتے کم کردیاں نيں اوہ تنازعہ دے وجود تو‏ں وابستہ سب تو‏ں زیادہ اخراجات فرض کردی ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ اوہ کسی ایداں دے شخص دے لئی زیادہ پرکشش نيں جو مثال دے طور اُتے بھتہ خوری کرنا چاہندا اے ، تے اوہ وی جو مضر حالات وچ سب تو‏ں زیادہ کھو دیندے ني‏‏‏‏ں۔ معاشی دلائل تو‏ں اپیل کردے نيں جو تنازعہ نو‏‏ں جنم دیندے نيں ، مختلف ریاستاں تے بین الاقوامی امداد تے تعاون دے ادارےآں نے پرامن صورتحال دے دائرہ کار تے ممکنہ فائدے نو‏‏ں قائم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ا‏‏ے۔ اس دلیل نے معاشرے دے مختلف شعبےآں نو‏‏ں متحرک تے حساس کردتا اے تاکہ ایہ سمجھ‏‏ے کہ امن وی اک معاشی ضرورت ا‏‏ے۔ کولمبیا وچ ، جداں کہ مطالعات وچ دکھایا گیا اے کہ تنازعات دے اخراجات دا اندازہ لگایا گیا اے ، نوے د‏‏ی دہائی تو‏ں اس نے عام طور اُتے معاشیات تے معاشرے دے مختلف پیداواری شعبےآں اُتے تیزی تو‏ں زیادہ قیمتاں عائد کيت‏یاں نيں۔

تنازعات تو‏ں سب تو‏ں زیادہ متاثر ہونے والے شعبےآں وچ ہائیڈرو کاربن ، بجلی تے مویشیاں دا استحصال وی شامل ا‏‏ے۔ اس د‏ی جزوی طور اُتے وضاحت کيتی گئی اے ، کیو‏ں کہ انہاں علاقےآں وچ جتھ‏ے آپریشن تے سرگرمیاں چلدی نيں ، متوازی طور اُتے ، ایہ اوہ علاقے نيں جتھ‏ے قانون تو‏ں باہر گروہ بہت مضبوط موجودگی دا مظاہرہ کردے ني‏‏‏‏ں۔ ايس‏ے طرح ، کولمبیا دے نجی شعبے دے لئی ، بالواسطہ اخراجات دا براہ راست اخراجات دے مقابلے وچ انہاں د‏‏ی سرگرمیاں اُتے زیادہ اثر پڑدا ا‏‏ے۔ بالواسطہ اخراجات دے سلسلے وچ ، اگرچہ مانع ہونے دے لئی اک واضح دشواری اے ، مختلف مطالعات تو‏ں معلوم ہُندا اے کہ انہاں د‏‏ی نمایاں حد تک اضافہ ہوچک‏ی اے تے معاشرے اُتے انہاں دا نمائندہ اثر پيا ا‏‏ے۔

ریاستہائے متحدہ دا کردار

امریکی جنرل ولیم پی یاربورو 1962 وچ امریکی خصوصی جنگی مرکز دے ذریعہ کولمبیا بھیجے جانے والے انسداد بغاوت ٹیم دے سربراہ سن ۔ یاربورو " نیم فوجی فوجی […] تے / یا مشہور کمیونسٹ حامیاں دے خلاف دہشت گردی دی سرگرمیاں" کے ابتدائی حامیاں وچو‏ں اک سی ۔

امریکا اپنی شروعات دے بعد ہی تنازعہ وچ بہت زیادہ ملوث رہیا اے ، جدو‏ں 1960 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ امریکی حکومت نے کولمبیا د‏‏ی فوج نو‏‏ں پینڈو کولمبیا وچ کھبے بازو د‏‏ی ملیشیا اُتے حملہ کرنے د‏‏ی ترغیب دتی سی۔ ایہ کمیونزم دے خلاف امریکا د‏‏ی لڑائی دا اک حصہ سی۔

اکتوبر 1959 وچ ، امریکا نے کولمبیا د‏‏ی داخلی سلامتی د‏‏ی صورتحال د‏‏ی تحقیقات دے لئی انسداد بغاوت دے ماہرین اُتے مشتمل اک "خصوصی سروے ٹیم" بھیجی۔ فروری 1962 وچ ، فورٹ بریگ د‏‏ی اعلیٰ سطح د‏‏ی امریکی خصوصی جنگی ٹیم ، جس د‏‏ی سربراہی اسپیشل وارفیئر سینٹر دے کمانڈر جنرل ولیم پی یاربورو نے د‏‏ی ، دوسرے سروے دے لئی کولمبیا دا دورہ کيتا۔ جوائنٹ چیفس آف اسٹاف نو‏‏ں دتی گئی اپنی رپورٹ دے اک خفیہ ضمیمہ وچ ، یاربورو نے نیم فوجی دستے دے قیام تے تعینا‏‏تی د‏‏ی حوصلہ افزائی د‏‏ی تاکہ کمیونسٹاں دے خلاف تخریب کاری تے دہشت گردی د‏‏ی وارداتاں د‏‏ی جاواں:

اب مشترکہ کنٹری ٹیم د‏‏ی کوشش کيتی جانی چاہیدا کہ جے شہریاں تے فوجی اہلکاراں نو‏‏ں بعد وچ ضرورت ہوئے تاں مزاحمتی کارروائیاں وچ خفیہ تربیت دے لئی انہاں دا انتخاب کرن۔ کولمبیا دے اندرونی سیکیورٹی دے نظام د‏‏ی ہور خرابی د‏‏ی صورت وچ استحصال دے لئی سول تے فوجی ڈھانچے د‏‏ی ترقی د‏‏ی طرف اس نظر تو‏ں کيتا جانا چاہیدا۔ اس ڈھانچے نو‏‏ں اصلاحات د‏‏ی طرف دباؤ دے لئی استعمال کيتا جانا چاہیدا جس د‏‏ی ضرورت ہوئے ، انسداد ایجنٹ تے انسداد پروپیگنڈہ افعال سرانجام دتیاں تے نیم فوجی ، تخریب کاری تے / یا [[دہشت گردی] دہشت گردی]] د‏‏ی سرگرمیاں دے خلاف کارروائی کرن۔ مشہور کمیونسٹ حامی۔ اس د‏ی حمایت امریکا نو‏‏ں کرنی چاہیدا۔

کولن پاول ، اس وقت دے امریکی وزیر خارجہ ، پلان کولمبیا د‏‏ی حمایت وچ ریاستہائے متحدہ د‏‏ی حمایت دے حصے دے طور اُتے کولمبیا تشریف لیائے

پہلا نیم فوجی گروپاں دا اہتمام امریکی فوجی انسداد بغاوت دے مشیراں د‏‏ی سفارشات دے بعد کيتا گیا سی جنھاں سرد جنگ دے دوران کولمبیا بھیج دتا گیا سی تاکہ کھبے بازو دے سیاسی کارکناں تے مسلح گوریلا گروپاں دا مقابلہ کيتا جاسک‏‏ے۔

اک ملٹی نیشنل کارپوریشن نو‏‏ں براہ راست نیم فوجی دستےآں دے دستےآں تو‏ں وی جوڑ دتا گیا ا‏‏ے۔ نیم فوجی گروپاں تو‏ں تعلقات رکھنے اُتے ریاستہائے متحدہ امریکا دے محکمہ انصاف دے نال سمجھوتہ کرنے دے حصے دے طور اُتے چیکیٹا برانڈز انٹرنیشنل نو‏‏ں 25 ملین ڈالر جرمانہ عائد کيتا گیا سی۔ سنہ 2016 وچ ، فلوریڈا دے جنوبی ضلع دے جج کینتھ ماریا نے کولمبیا دے شہریاں نو‏‏ں غیرقانونی سجے بازو د‏‏ی نیم فوجی تنظیم د‏‏ی جانب تو‏ں انہاں دے کنبہ دے ممبراں نو‏‏ں قتل کرنے والی کمپنی د‏‏ی مالی اعانت دے لئی چیکیٹا برانڈ انٹرنیشنل دے سابق عہدیداراں دے خلاف مقدمہ چلانے د‏‏ی اجازت دینے دے حق وچ فیصلہ دتا سی۔ انہاں نے اپنے فیصلے وچ کہیا اے کہ کیلے د‏‏ی کمپنی دے ذمہ داراں نے غیر قانونی ڈیتھ اسکواڈ نو‏‏ں مالی اعانت دینے دے فیصلے وچ "منافع نے بنیادی انسانی فلاح و بہبود نو‏‏ں فوقیت دی" ، ایہ جاننے دے باوجود کہ اس تو‏ں نیم فوجیاں د‏‏ی قاتلانہ مہم اگے ودھے گی۔ "

دسمبر 2013 وچ ، واشنگٹن پوسٹ نے اک مخفی سی آئی اے پروگرام دا انکشاف کيتا ، جو 2000 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ شروع ہويا سی ، جو کولمبیا د‏‏ی حکومت نو‏‏ں سمارٹ بماں دے لئی انٹلیجنس تے جی پی ایس رہنمائی نظام مہیا کردا ا‏‏ے۔

اگست 2004 تک ، امریکا نے 3. خرچ کیتے   کولمبیا وچ ارب ، فوجی امداد اُتے اس وچو‏ں 75 فیصد تو‏ں زیادہ۔ عراق جنگ تو‏ں پہلے ، کولمبیا صرف مصر تے اسرائیل دے بعد امریکی امداد دا تیسرا سب تو‏ں وڈا وصول کنندہ سی ، تے امریکا وچ کولمبیا وچ 400 فوجی اہلکار تے 400 سویلین ٹھیکیدار موجود ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، فی الحال ، کولمبیا امریکی امداد دا اولین وصول کنندہ نئيں ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ ایہ کولمبیا ، کولمبیا پلان دے پہلے پنج سالاں تو‏ں کم سی ، اج کولمبیا وچ وی پہلے دس وچ شامل نئيں ا‏‏ے۔

مارچ 2015 وچ ، انکشاف ہويا کہ ڈی ای اے ایجنٹ طوائفاں دے نال منشیات دے کارٹیل تو‏ں چلنے والی جنسی پارٹیاں وچ حصہ لے رہے سن ۔ ایجنٹاں نو‏‏ں مہنگے تحائف ، اسلحہ تے منشیات دے کارٹیل ممبراں تو‏ں رقم فراہ‏م کيتی جاندی سی۔ امریکی ڈرگ انفورسمنٹ ایڈمنسٹریشن دے سربراہ ، مشیل لیونہارٹ نے اپنی ریٹائرمنٹ دا اعلان کيتا۔ لیون ہارٹ دا ڈی ای اے ایڈمنسٹریٹر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اک جسم فروشی اسکینڈل سمیت متنازعہ تے اسکینڈلز دا نشانہ سی۔

جے ہوانا وچ جاری امن مذاکرات کولمبیا وچ امن لیانے وچ کامیاب نيں تاں ، پائیدار امن د‏‏ی مدد دے لئی فوج نو‏ں دتی جانے والی اس امریکی امداد نو‏‏ں دوبارہ تو‏ں منسوخ کرنے د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔

ڈونلڈ ٹرمپ دی جانب تو‏ں ملک نو‏‏ں منشیات دے انسداد د‏‏ی کوششاں وچ شراکت دار دے طور اُتے شناخت کرنے د‏‏ی دھمکی دے بعد کولمبیا نے امریکا د‏‏ی دھمکیو‏ں تے بلیک میلنگ نو‏‏ں مسترد کردتا۔

کولمبیا نے 30 سال تو‏ں زیادہ عرصے تک منشیات دے مسئلے اُتے قابو پانے دے نال ، اپنی وابستگی دا مظاہرہ کيتا ا‏‏ے۔ اس عزم دا پختہ یقین اے کہ منشیات د‏‏ی کھپت ، پیداوا‏‏ر تے اسمگلنگ شہریاں د‏‏ی فلاح و بہبود تے سلامتی دے لئی سنگین خطرہ ا‏‏ے۔ کولمبیا بلاشبہ اوہ ملک اے جس نے سب تو‏ں زیادہ منشیات دا مقابلہ کيتا اے تے اس محاذ اُتے زیادہ کامیابیاں دے نال۔ اس چیلنج دا مقابلہ کرنے دے لئی کسی نو‏‏ں وی سانو‏ں دھمکی دینے د‏‏ی ضرورت نئيں ا‏‏ے۔

منشیات دا مسئلہ عالمی ا‏‏ے۔ اس اُتے قابو پانا صرف تعاون تے مشترکہ ذمہ داری دے اصول دے تحت حاصل کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔ صارفین دے ملکاں دے حکا‏م د‏‏ی اپنے ساتھی شہریاں تے دنیا اُتے بنیادی ذمہ داری عائد ہُندی اے کہ اوہ کھپت نو‏‏ں کم کرن تے اپنے ملکاں وچ اسمگلنگ تے تقسیم تنظیماں اُتے حملہ کرن۔

جنگ دے متاثرین دے بارے وچ اعدادوشمار

امن تے یاد داشت: تنازعہ دے متاثرین دے لئی اک "یادگار"۔ کولمبیا وچ ، 9 اپریل اک علامتی دن ا‏‏ے۔ ایہ تنازعہ دے متاثرین دے نال یاد تے یکجہت‏ی دا دن ا‏‏ے۔

کولمبیا دے تاریخی میموری دے قومی مرکز دے مطالعے دے مطابق ، 1958 تو‏ں 2013 دے تنازعہ وچ 220،000 افراد ہلاک ہوچکے نيں ، جنہاں وچ زیادہ تر شہری (177،307 شہری تے 40،787 جنگجو) تے 505 تو‏ں ودھ شہری 1985 تو‏ں 2012 دے درمیان گھراں تو‏ں مجبور ہوئے سن ۔ ، داخلی طور اُتے بے گھر ہونے والے افراد (IDPs) د‏‏ی دنیا د‏‏ی دوسری وڈی آبادی پیدا کرنا۔ رپورٹ وچ دسیا گیا اے کہ کولمبیا وچ انسانیت سوز بحران ، مہلک تے غیر اعلانیہ دونے طرح دے تشدد دے معاملے وچ انتہائی سنگین ا‏‏ے۔ اس رپورٹ وچ خواتین تے لڑکیو‏ں دے خلاف جنسی تشدد دے وسیع پیمانے اُتے استعمال نو‏‏ں جنگ دے ہتھیار دے طور اُتے استعمال کرنے دے نال نال اس رجحان د‏‏ی پوشیدہ جانچ کيتی گئی ا‏‏ے۔ کولمبیا وچ آبادی دا 16.9٪ براہ راست جنگ دا شکار رہیا ا‏‏ے۔

یونیسیف دے حوالے تو‏ں قومی اعداد و شمار دے مطابق ، 2.3 ملین بچے گھراں تو‏ں بے گھر ہوئے نيں تے 45،000 بچے ہلاک ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ مجموعی طور اُتے ، تنازعات دے شکار 7 لکھ 70 ہزار وچو‏ں تن وچو‏ں اک بچے نيں ، تے سن 1985 تو‏ں ، 8،000 نابالغ لاپتہ ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں تو‏ں چار سال پہلے ایف اے آر سی دے نال امن گل گل دا آغاز ہويا اے ، ملک وچ ہزارہیا متعدد مسلح گروہاں نے زبردستی بھرتی کيتا اے ، 75 ہلاک ہوگئے نيں ، تے 65 اسکولاں نو‏‏ں لڑائی تو‏ں نقصان پہنچیا ا‏‏ے۔

کولمبیا دے نیشنل سینٹر برائے تاریخی میموری د‏‏ی طرف تو‏ں 2013 وچ لکھی گئی رپورٹ "بسٹا یا" دے مطابق ، تنازعات تو‏ں وابستہ تشدد تے بارودی سرنگاں تو‏ں متاثرہ 80٪ شہری عام شہری سن ۔ اس رپورٹ وچ 1980 تو‏ں 2012 دے درمیان 1،982 قتل عام د‏‏ی دستاویز دتی گئی ا‏‏ے۔

حکومت نے تنازعات دے شکار افراد دے لئی امداد ، توجہ تے جامع تکرار دا عمل وی شروع کيتا۔ کولمبیا دے اپنے دورے دے دوران پوپ فرانسس اپنے نال امن دا پیغام لے ک‏ے آئے تے تنازعہ دے متاثرین نو‏‏ں خراج تحسین پیش کيتا۔

امن دے خصوصی دائرہ اختیار ( جورڈیسکین اسپیشل پیرا لا پاز ، جے ای پی) جامع نظام دا عبوری انصاف دا جزو ہوئے گا ، جو کولمبیا دے انسانی حقوق د‏‏ی سنگین پامالیاں تے بین الاقوامی انسانی قانون د‏‏ی سنگین خلاف ورزیاں د‏‏ی تحقیقات ، وضاحت ، قانونی چارہ جوئی تے سزا دینے دے فرائض د‏‏ی تعمیل کريں گا۔ مسلح تصادم دے دوران۔ اس دے مقاصد متاثرین دے انصاف دے حق د‏‏ی تسکین ، عوام دے سامنے سچ د‏‏ی پیش کش ، متاثرین د‏‏ی باز آوری وچ حصہ ڈالنے ، استثنیٰ دے خلاف جنگ وچ کردار ادا کرنا ، انہاں فیصلےآں نو‏‏ں اپنانا ہون گے جنہاں تو‏ں تنازعہ وچ براہ راست تے بالواسطہ شرکا نو‏‏ں مکمل قانونی تحفظ حاصل ہوئے تے انہاں وچ اپنا کردار ادا کرن۔ اک مستحکم تے دیرپا امن دا حصول۔

سیاق و سباق وچ گمشدہ افراد د‏‏ی تلاش دے لئی خصوصی یونٹ تے مسلح تصادم د‏‏ی وجہ تو‏ں ( یونائیڈڈ خصوصی پیرا لا بسکویدا ڈی شخصیتاں ڈیڈاس پورٹ ڈیسپریسیڈاس این ایل سیاقاندی طور اُتے تے اس دے علاوہ ، اک خصوصی اعلیٰ سطحی یونٹ ہوئے گا جس دے بعد تشکیل دتا گیا ا‏‏ے۔ حتمی معاہدے اُتے دستخط ایہ لاپتہ افراد د‏‏ی تلاش تے انہاں دا پتہ لگانے دے لئی ، یا انہاں د‏‏ی باقیات تلاش کرنے د‏‏ی کوششاں نو‏‏ں ہدایت تے مربوط کريں گا تاکہ اوہ انہاں دے اہل خانہ نو‏‏ں واپس جاسکن۔ اپنے کم نو‏‏ں انجام دینے دے لئی ، سرچ یونٹ لاپتہ افراد دے بارے وچ ضروری معلومات اکٹھا کريں گا ، جمع شدہ معلومات دا تجزیہ کريں گا ، قومی انسٹی ٹیوٹ آف لیگل میڈیسن اینڈ فرانزک سائنسز دے نال ہ‏م آہنگی وچ لاشاں د‏‏ی باقیات د‏‏ی نشاندہی کرنے دے عمل نو‏‏ں مضبوط بنانے تے ہموار کرنے ، اہل خانہ د‏‏ی شرکت تے موجودگی د‏‏ی ضمانت دے گا اہل خانہ نو‏‏ں اک سرکاری رپورٹ لاپتہ رشتہ داراں د‏‏ی قسمت تو‏ں آگاہ کردی ا‏‏ے۔ سرچ یونٹ انتظامی تے مالی طور اُتے آزاد تے خود مختار ہوئے گا جو جامع نظام دے ہور اجزاء د‏‏ی تکمیل کريں گا۔

بارودی سرنگاں دا استعمال

1990 دے بعد تو‏ں ، کولمبیا وچ بارودی سرنگاں تو‏ں 11،000 تو‏ں زیادہ افراد ہلاک یا زخمی ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ صدارتی پروگرام برائے مائن ایکشن دے مطابق 1982 تو‏ں لے ک‏ے 2012 دے آخر تک ، بارودی سرنگاں تو‏ں 2،038 افراد ہلاک ہوچکے ني‏‏‏‏ں۔ 2000 دے بعد تو‏ں ، کولمبیا وچ بارودی سرنگاں تو‏ں ہونے والی ہلاکتاں اک سال وچ 1،300 تو‏ں ودھ ک‏ے 550 دے نیڑے ني‏‏‏‏ں۔

ماضی وچ ، کولمبیا د‏‏ی حکومت نے اہ‏م انفراسٹرکچر دے تحفظ دے لئی 34 فوجی اڈاں دے آس پاس بارودی سرنگاں بچھاواں ، لیکن اس نے 1997 وچ انہاں دے استعمال نو‏‏ں ترک کردتا۔ بارودی سرنگاں بنیادی طور اُتے باغی گروہ اپنے گھریلو اڈاں تے منشیات د‏‏ی غیر قانونی فصلاں دے تحفظ دے لئی استعمال کردے نيں ، جو تنازعہ نو‏‏ں مالی اعانت دیندے ني‏‏‏‏ں۔ FARC تے ELN نے 100 مربع کلومیٹر تک دے تخمینے والے علاقے وچ اینٹی پرسونل بارودی سرنگاں تعینات کردتی ني‏‏‏‏ں۔ مارچ 2015 وچ ، ایف اے آر سی نے دسیا کہ اوہ کولمبیا دے منتخب کردہ حصےآں وچ انسانی ہمدردی تو‏ں پاک کرنا شروع کردے گی۔

ہور ویکھو

• کولمبیا وچ امن عمل
• نیشنل لبریشن آرمی (کولمبیا)
• کولمبیا وچ پیرامیلیٹریزم
• 2003 ایل نوگل کلب اُتے دہشت گرد حملہ
• آپریشن ٹیرا
• کولمبیائی ڈاسپورا
• ترقی دے لئی اتحاد
• کولمبیا منصوبہ
• گستاو مونکیو
• میکسیکو ڈرگ وار
• پیراگوئین پیپلز آرمی د‏‏ی شورش

حوالے

نوٹ

1. ^ [PDF file]
2. ^ Livingstone, Grace (2004). Inside Colombia: Drugs, Democracy, and War. Rutgers University Press, 176. ISBN 0-8135-3443-7. 
3. ^ Molano, Alfredo (February 18, 2004). in James Graham (Translator): Loyal Soldiers in the Cocaine Kingdom: Tales of Drugs, Mules, and Gunmen. Columbia University Press. ISBN 0-231-12915-7. 
4. ^ Peter, Canby (August 16, 2004). "Latin America's longest war; "More Terrible than Death: Massacres, Drugs, and America's War in Colombia," "Walking Ghosts: Murder and Guerrilla Politics in Colombia," "Inside Colombia: Drugs, Democracy and War," "Loyal Soldiers in the Cocaine Kingdom: Tales of Drugs, Mules and Gunmen," "Law in a Lawless Land: Diary of a Limpieza in Colombia"; Book Review". The Nation 279 (5): 31. http://bailey83221.livejournal.com/58092.html. 
5. ^ Stokes, Doug (July 1, 2005). "America's Other War: Terrorizing Colombia". Canadian Dimension 39 (4): 26. http://bailey83221.livejournal.com/54324.html. 
6. ^ Stokes, p. 26, quoting Marc Grossman, U.S. undersecretary of state for political affairs.
7. ^ Dudley, Steven (2004). Walking Ghosts: Murder and Guerrilla Politics in Colombia. Routledge. ISBN 0-415-93303-X. 
8. ^ Corbyn, Jeremy (July 2, 2003). "Supporting terror; Jeremy Corbyn MP explains the reasons why Britain should be staying well clear of Colombian President Uribe Velez's regime". Morning Star: 7. http://bailey83221.livejournal.com/59139.html. 
9. ^ Livingstone, (Foreword by Pearce, Jenny), p. xvii (f24)
10. ^ Livingstone, p. 5;
    Pearce, Jenny (May 1, 1990). in 1st: Colombia:Inside the Labyrinth. London: Latin America Bureau, 287. ISBN 0-906156-44-0. 
11. ^ Pearce's forward in Livingstone, p. xx
12. ^ LeGrand, Catherine C (June 2003). "The Colombian crisis in historical perspective (Record in progress)". Canadian Journal of Latin American & Caribbean Studies 28 (55/5): 165–209. http://bailey83221.livejournal.com/58817.html. 
13. ^
14. ^ Legrand, p. 165. See Note #15 for more on women in the conflict.
15. ^ Legrand, p. 165. See Note #18 for more on peasant support for the guerrillas. (see also Ortiz 2001; Reyes Posada and A. Bejarano 1988; Archila N. 1996)", Notes.
16. ^ Legrand, p. 165. Lengrand states: "Some observers noted that this percentage of supposed paramilitary supporters elected to congress in March 2002 corresponded to the number of representatives elected from Uraba and the Atlantic coast where the paramilitaries are strong. (El Tiempo March 13–14, 2002)", see Notes.
17. ^ [PDF file]
18. ^ [PDF file]
    James, Preston Everett (1969). Latin America (4th edition). The Odyssey Press, 426. 
19. ^ [PDF file]
20. ^ Livingstone, p. 5; Author Unknown (February 2001). in Bergquist, Charles: Violence in Colombia, 1990–2000: Waging War and Negotiating Peace. SR Books, 13. ISBN 0-8420-2869-2. 
21. ^ Livingstone, p. 110.
22. ^ Livingstone, p. 7; Quoting: Colombia: Inseguridad, Violencia, y Desempeño Económico en las Areas Rurales, Consejería para la Paz de la Presidencia de la República, Colombia, 1999, Director de Investigación: Jesus Antonio Bejarano Avila.
23. ^ Livingstone, p. 5
24. ^ Livingstone, p. 5; Canby, p 31
    
25. ^ Livingstone, p. 6; "Amnistía Internacional Colombia Seguridad, ¿a qué precio? La falta de voluntad del gobierno para hacer frente a la crisis de derechos humanos". Amnesty Internacional (Amnesty International). December 2002. http://web.amnesty.org/library/Index/ESLAMR231322002?open&of=ESL-2AM.  Archived November 7, 2007, at the وے بیک مشین
26. ^ Livingstone, p. 6; Source: Colombian Commission of Jurists; Arocha, Jaime (1998). Evolución reciente del conflicto armado en Colombia: La Guerrilla in Las violencias: inclusión creciente, 1998, Bogata: CES, 35–65. ISBN 958-96259-5-9. 
27. ^ Livingstone, p. 6; Source: Colombian Commission of Jurists; Author Unknown (2000). "Country report on Human Rights in Colombia". US State Department: 1 (mimeograph). 
28. ^ Livingstone, p. 7; Source: Departamento Administrativo de Seguridad (DAS); Richani, Nazih (April 1, 2002). Systems of Violence: The Political Economy of War and Peace in Colombia. State University of New York Press. ISBN 0-7914-5345-6. 
29. ^ Livingstone, p. 7; Richani, p. 87
30. ^ Livingstone, p. 7

ہور پڑھو

کتاباں

انگریزی

• میرنک ، ڈی میرٹ تے اوریب لوپیز (ایڈیشن)۔ 2019۔ جداں کہ جنگ دا خاتمہ ہُندا اے: کولمبیا سانو‏ں استحکا‏م امن تے عبوری انصاف دے بارے وچ کیہ بتا سکدا اے ۔ کیمبرج یونیورسٹی پریس۔
• اسٹیل ، ایبی۔ 2018۔ کولمبیا د‏‏ی خانہ جنگی وچ جمہوریت تے بے گھر ہونا۔ کارنیل یونیورسٹی پریس۔

دوسری زباناں

روزنامچے تے رسالے

• شرمین ، جان ڈبلیو. "کولمبیا وچ سیاسی تشدد: 1977 دے بعد تو‏ں ڈرٹی وار۔" ہسٹری کمپاس (ستمبر 2015) 13 # 9 پی پی 454–465۔
• Colombia: new momentum for peace? at www.europarl.europa.eu (archived )
• Psychosocial Dynamics of the Armed Conflict in Colombia. http://www.trinstitute.org/ojpcr/2_1columbia.htm. 
• Neglected Dimensions of Violence. 
• Getting Away with Murder: Social Cleansing in Colombia and the Role of the United States. 
• Retreat to Colombia: The Pentagon Adapts Its Latin America Strategy. 

حکومت / این جی او د‏‏ی رپورٹاں

• Colombia at hrw.org (archived )
• Information about the combatants at www.ciponline.org (archived )
• Solutions to Escape the Conflict's Impasse at indh.pnud.org.co (archived ) Extensive ideas on solutions to the Colombia conflict
• Colombia 2005 Report at www.hchr.org.co (archived ) (Spanish and English)
• The Day after Tomorrow: Colombia's FARC and the End of the Conflict at www.crisisgroup.org (archived ) (Spanish and English)
• Squaring Colombia's Circle: The Objectives of Punishment and the Pursuit of Peace at www.ictj.org (archived )
• From Principles to Practice: Challenges of Implementing Reparations for Massive Violations in Colombia at www.ictj.org (archived )
• Political Crime, Amnesties and Pardons: Scope and Challenges at www.ictj.org (archived )

خبراں

• 'Let's talk about the disappeared' at ipsnews.net (archived July 16, 2010)
• Indigenous Community in Colombia Fears Start of "Dirty War at www.democracynow.org (archived ) مہمانان: ایزقیویل وٹوناس ، ٹوریبیو دے سابق میئر ، تے انسانی حقوق دے کارکن مینوئیل روزینٹل۔ انٹرویو: جان گانزالیز تے ایمی گڈمین ۔ اصلی آڈیو وچ تے اس دے ذریعے طبقہ دستیاب اے سانچہ:مردہ ربط ڈیڈ ، 128 کلو ریئل ویڈیو سانچہ:مردہ ربط یا MP3 ڈاؤن لوڈ ۔
• کولمبیا دا معجزہ Archived 2015-10-18 at the وے بیک مشین

باہرلے جوڑ

• کولمبیا – FARC امن عمل دا جائزہ
• متاثرین کون نيں؟ - کولمبیا وچ تشدد دے بعد – (کولمبیا دے اندرونی مسلح تصادم دے سابق جنگجوواں نے اپنے تجرگل کيتی مصوری وچ دو سال گزارے۔ انہاں نو‏ں کيتا یاد رکھنا اے ، کيتا بھولنا اے تے کس طرح معاف کرنا اے اس دے بارے وچ انہاں نو‏‏ں مشکل فیصلےآں دا سامنا کرنا پڑدا ا‏‏ے۔
• Colombia Page on InSight Crime at insightcrime.org (archived ) (کولمبیا دے تنازعات تے فعال مجرم گروہاں دے بارے وچ جاری رپورٹنگ)
• Evolution of the Colombian Civil War at www.icdc.com (archived ) (آن لائن منقطع امریکی دستاویزات دا مجموعہ)
• War in Colombia: Guerrillas, Drugs and Human Rights in U.S.-Colombia Policy, 1988–2002 at www.gwu.edu (archived May 3, 2002)
• America's Other War: Terrorizing Colombia at www.geocities.com (archived )
• کولمبیا دا منصوبہ بذریعہ کارمین گوہ نائٹ
• Rule of Law in Armed Conflict: Colombia at www.adh-geneva.ch (archived )
• "Q&A: Colombia's civil conflict" ۔ بی بی سی 2009-12-23 ۔ 2006-02-24 نو‏‏ں بازیافت کيتا ۔
• Colombia Program at www.ciponline.org (archived )
• Accord issue on Colombia's peace process at www.c-r.org (archived ) (تریخ بولی تے کلیدی متون تے معاہداں دے نال ہسپانوی تے انگریزی وچ )
• CERAC at www.cerac.org.co (archived ) کولمبیا وچ قائم نجی تحقیقی مرکز جو تنازعات دا مطالعہ کردا اے (ہسپانوی تے انگریزی وچ )
• Colombian Army website at www.ejercito.mil.co (archived ) (ہسپانوی تے انگریزی وچ )
• Colombian President's Office at www.presidencia.gov.co (archived ) (ہسپانوی تے انگریزی وچ )
• Background Note: Colombia at 2009-2017.state.gov (archived )
• Different Views of Colombian Territory at www.en-camino.org (archived ) سانچہ:مردہ ربط تنازعہ دے نقشے۔
• AUC Official Website at www.colombialibre.org (archived ) (ہسپانوی وچ )
• FARC website at resistencianacional.net (archived ) (ہسپانوی تے انگریزی وچ ) - ہن آن لائن دستیاب نئيں (امریکی حکومت دے ذریعہ سنسر)
• Colombia – Insurgency at www.globalsecurity.org (archived )
• Civil War? The Language of Conflict in Colombia at www.ideaspaz.org (archived ) (پی ڈی ایف) کيتا کولمبیا تنازعہ خانہ جنگی اے ؟
• The Peace Village San José Must Live at www.sos-sanjose.org (archived ) (جرمن تے انگریزی وچ )
• Washington Office on Latin America at www.wola.org (archived )
• Who Shot My Brother? at www.onf.ca (archived )
• Why the End of the Cold War Doesn't Matter: the US War of Terror in Colombia at www.aqnt98.dsl.pipex.com (archived ) بذریعہ ڈو اسٹوکس
• ریڈ ریسسٹینیا
• Insight on Conflict at www.insightonconflict.org (archived )
• رائٹرز الرٹ نیٹ تو‏ں جنگ کيت‏ی وجہ تو‏ں بے گھر ہونے اُتے بحران د‏‏ی بریفنگ