آرگینک کیمسٹری
آرگینک کیمسٹری کیمسٹری دا اک انگ اے جیدے وچ کاربن والے کمپاؤنڈ ہائیڈروکاربن دیاں خوبیاں بناوٹ تے بنن دی جانکاری لئی جاندی اے۔ اینوں کاربن تے جانداراں دی کیمسٹری وی کیندے نیں۔ آرگینک کیمسٹری دی خاصیت اس وجہ توں اے وے کہ ایدے چ جانداراں دے اندر ہون آلے کم تے اوناں دی بناوٹ نوں سمجیا جاندا اے۔ کیونجے جانداراں دی کھل توں لے کے ڈی این اے تک ہر شے چ کاربن ہوندا اے ایس لئی کاربن آرگینک کیمسٹری دی نیو اے۔ آرگینک کیمسٹری کئی شیواں دے بنان چ اہم ہتھ رکھدی اے جیناں چ عام ورتن چ آن آلیاں شیواں ھیگیاں نیں: کیمیکل، کھان پین، پلاسٹک، دوائیاں، پٹرول تے کئی دوجیاں شیواں۔
آرگینک کیمسٹری چ زیادہ تر کاربن دے کمپائونڈاں دی بناوٹ، خاصیتاں، کم تے مورت پڑی جاندی اے۔ ایناں کمپاؤنڈاں دی وڈی ٹولی ہائیڈروکاربن اے پر ایناں چ کج دوجے عنصر وی ہوندے نیں جیناں چ ہائیڈروجن، نائیٹروجن، آکسیجن، ہالوجن، فاسفورس، سلفر تے سلیکان ہے گے نیں۔ آرگینک کمپاؤنڈ مورتاں دے سعاب نال بوت وکھرے نیں۔ ایناں توں بوت شیواں بنندیاں نیں۔ انسان دے عام ورتن دیاں کئی شیواں ایناں توں بنے ہوندے نیں۔ نیرے نیڑے ساری زمین دے اتے وسدا جیون آرگینک کمپاؤنڈاں توں بنیا ہوئیا اے۔
تریخ[سودھو]
انیویں صدی دے شروع تک کیمسٹری گرو اس گل تے یقین رکھدے سن کے آرگینک کمپاؤنڈ جیڑے جانداراں توں حاصل کیتے جاندے نیں اوناں نوں آپے نئیں بنایا جا سکدا۔ اوناں نے اس گل دے اتے وائٹل فورس تھیوری دتی کے جانداراں چ اک خاص طاقت ہوندی اے جیدے توں اے کمپاؤنڈ بنندے نیں۔ اس دی وجہ توں اکثر کیمسٹری گروواں نے آرگینک کمپاؤنڈاں دی بجاۓ دوجے عنصراں تے کمپاؤنڈاں نوں پڑنا شروع کر دتا۔
1828 چ اک جرمن کیمسٹری گرو فریڈرخ وہلر نے یوریا(اک آرگینک کمپاؤنڈ)، جیڑا کے موتر چ پایا جاندا اے، امونیم سائینیٹ NH4OCN (اک انآرگینک کمپاؤنڈ) نوں گرم کر کے بنا لیا۔ اس تجربے توں وائٹل فورس تھیوری ختم ہو گئی تے آرگینک کیمسٹری نوں کیمسٹری گروواں نے دوبارہ سمجن دی کوشش شروع کر دتی۔ 1856 چ ولیم ہینری پرکن نے جامنی رنگ دی آرگینک ڈائی کونین بنان دے چکر چ غلطی توں بنا لئی مگر اونے اس ڈائی توں بوت پیسہ کمایا۔
آرگینک کیمسٹری چ ترقی جاری رئی: سب توں پہلاں پٹرول دی دریافت ہوئی تے کچے تیل نوں صاف کر کے اینوں کڈنا شروع کر دتا گیا، پٹرول دی دریافت توں پیٹروکیمیائی صنعت ٹری جیدے چ پہلی واری نقلی ربر بنایا گیا، گونداں بنائیاں گئیاں، پٹرول چ ملان آلے محلول بناۓ گۓ تے پلاسٹک بناۓ گۓ۔
اسے طرح دوائیاں بنان آلی صنعت انیویں صدی چ اس ویلے شروع ہوئی جدوں بائر نے جرمنی چ اسپرین بنانی شروع کیتی۔ اسپرین سر درد دی دوائی اے۔
خاصیتاں[سودھو]
- آرگینک کمپاؤنڈاں دا ابلن تے پگلن نمبر اوناں دی پولیریٹی تے وزن دے اتے انخصار کردا اے۔ سمٹرکل آرگینک کمپاؤنڈ عام طور تے بغیر پگلے ابل جاندے نیں۔ زیادہ تر آرگینک کمپاؤنڈ 300 ڈگری سینٹی گریڈ توں بعد سٹیبل نئیں ریندے۔
- اے کمپاؤنڈ زیادہ تر پاني چ نئیں کلدے مگر جیناں آرگینک کمپاؤنڈاں چ آئیونائزیبل گروپ ہون، کم وزنی الکحل، امائن، یا کاربواوگزائلک تیزاب جیناں چ ہائیڈروجن بانڈنگ ہوندی اے اوہ پانی چ حل ہو جاندے نیں۔
- آرگینک کمپاؤنڈ پولیمر بنا سکدے نیں۔ پولیمر کاربن-کاربن ایٹماں دی لمبی چین نوں کیندے نیں۔
ونڈاں[سودھو]
آرگینک کمپاؤنڈاں نوں مختلف تریقیاں توں قسماں چ بٹیا جاندا اے:
فنکشنل گروپ[سودھو]
فنکشنل گروپ آرگینک کیمسٹری چ بنیادی حیثیت رکھدے نیں۔ ایناں توں مورتاں تے خاصیتاں دی کھوج لائی جاسکدی اے۔ فنکشنل گروپ بانڈ دی گنتی یا جڑے ہوۓ مالیکیول نوں کیندے نیں۔ فنکشنل گروپ آرگینک کمپاؤنڈ دی کیمیائی تے فزکل خاصیتاں دی وی وجہ بن سکدا اے۔ مثال دے طور تے اکحل دا فنکشنل گروپ -OH اے جیڑا کے کسے کاربن ایٹم دے نال جڑیا ہوندا اے۔ اس دی وجہ توں الکحلاں چ ہائیڈروجن بانڈنگ ہوندی اے تے اے پانی چ کل سکدے نیں۔
الیفیٹک کمپاؤنڈ[سودھو]
الیفیٹک کمپاؤنڈ کاربن تے ہائیڈروجن توں بناۓ گۓ کماؤنڈ ہوندے نیں جیڑے کے سدے، وکھری ٹعنی آر تے چکر ورگی مورت دے ہوندے نیں۔ ایناں دے تین وڈے گروپ ہوندے نیں: پیرافن جیناں چ سنگل بانڈ ہوندا اے، اولیفن جیناں چ ڈبل بانڈ ہوندا اے تے الکائن جیناں ج ٹرپل بانڈ ہوندا اے۔ ایناں گروپاں دیاں کلاساں فنکشنل گروپاں توں دسیاں جاندیاں نیں۔
ارومیٹک کمپاؤنڈ[سودھو]
ارومیٹک ہائیڈروکاربن آرگینک کمپاؤنڈاں دی اک قسم نیں جیناں چ اک سنگل توں بعد ڈبل بانڈ آندا اے۔ سب توں سادہ ارومیٹک کمپاؤنڈ بینزین اے۔ ایناں دی مورت کیوکل نے 1865 چ دسی اس توں پہلاں گروواں نوں ایناں دے چکر ورگی مورت دی سمج نئیں آرئی سی۔ کیونجہ اکثر ارومیٹک کمپاؤنڈاں توں خشبو آندی اے اس واسطے ایناں دا ناں ارومیٹک رکھیا گیا جیدا مطلب خشبودار اے۔
پولیمر[سودھو]
کاربن دی اک اے خاصیت اے کے اے کاربن دیاں دوجیاں ایٹماں دے نال رل کے لمبیاں زنجیراں تے اک نیٹورک بنا سکدا اے۔ انج دی شے نوں پولیمر کیندے نیں۔ پولیمراں دی دو قسماں ہوندیاں نیں: صنعتی پولیمر جیناں نوں نقلی طور تے بنایا جاندا اے تے بائیوپولیمر جیڑے کے جانداراں چ پاۓ جاندے نیں۔ پولیمر بوت کم دی شے وے۔ پہلا پولیمر بیکلائٹ سی جیدے توں سرکٹ بورڑ بناۓ جاندے نیں تے اس توں بعد کئی دوجے بناۓ جا چکے نیں۔