Jump to content

اجناد القفقاز

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
اجناد القفقاز
عربی: أجناد القوقاز
شامی خانہ جنگی چ شریک
فائل:Ajnad al-Kavkaz flag.png
Flag of Ajnad al-Kavkaz.
متحرک2015[۱]present
نظریئے
آگو
  • Abdul Hakim Shishani[۳] (overall emir)
  • Khamza Shishani [۴] (military emir)
  • Abu Bakr Shishani[۵][۶] (commander, 2016–17)
کاروائی دے علاقےسوریہ
قوت
  • 2014: 80+ (Jamaat al-Khilafa al-Qawqazia);[۷] 32 (Jamaat Jund al-Qawqaz)[۸]
  • 2016: 100+[۲]
  • 2017: ت. 50–100[۹]
  • 2018: ت. 200[۱۰]
حصہArmy of Conquest[۱۱] (formerly)
وجۂ آغاز Jamaat al-Khilafa al-Qawqazia[۱۲]
Jamaat Jund al-Qawqaz[۸]
مخالفین شام
 ایران
 روس
لڑائیاں تے جنگاںشامی خانہ جنگی

اجناد القفقاز ( عربی: أجناد القوقاز ، مطلب "قفقاز دے سپاہی"؛ مختصر: AK یا AAK) اک چیچن زیرقیادت جہادی اسلامی بنیاد پرست باغی گروہ شمالی شام وچ سرگرم اے ، بنیادی طور اُتے شمالی لطاکیہ گورنریٹ دے پہاڑی ، جنگلاندی علاقےآں وچ ۔ اگرچہ قفقاز امارت دے سابق جنگجوواں دے ذریعہ تشکیل دتے گئے تے عارضی طور اُتے اس تنظیم تو‏ں وابستہ سن ، [۲۱] اجناد القفقاز شروع ہی تو‏ں مکمل خود مختار چل رہیا سی تے بعد وچ اس نے قفقاز امارات تو‏ں اپنے رابطے منقطع ک‏‏‏‏ر دتے۔ ستمبر 2016 تک ،اجناد القفقاز سابقہ سوویت یونین تو‏ں شام وچ لڑنے والے مسلم دھڑاں وچ سب تو‏ں وڈا گروہ بن گیا سی۔

تریخ

[سودھو]

فاؤنڈیشن

[سودھو]

2009 دے ارد گرد دوسری چیچن جنگ دے آخری مرحلے دے دوران ، قفقاز امارات دے متعدد جنگجو عارضی طور اُتے اکثر طبی علاج معالجے دے لئی تردی چلے گئے سن ، لیکن اس دے بعد اوہ شورش جاری رکھنے دے لئی روس واپس نئيں آسک‏‏ے سن ۔ اس طرح پھسے ہوئے ، عسکریت پسند غیر ارادی طور اُتے جلاوطنی دے تحت ترکی تے شام وچ آباد ہوئے گئے ، حالانکہ شمالی قفقاز وچ انہاں دے اپنے وطن واپسی دا منصوبہ جاری رکھے ہوئے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں د‏‏ی صورت حال ڈرامائی طور اُتے تبدیل ہوئے گئی ، اُتے ، جدو‏ں سن 2011 وچ شام د‏‏ی خانہ جنگی شروع ہوئی ، جدو‏ں چیچن عسکریت پسنداں نے اک بار فیر اسلحہ اٹھایا ، بہت ساریاں ملیشیا تشکیل داں تے بشار الاسد د‏‏ی حکومت دے خلاف بغاوت وچ مقامی شامی اسلام پسنداں دا نال دتا۔

دو چھوٹی ملیشیاواں نہاں نے بعد وچ اجناد القفقاز د‏‏ی بنیاد رکھی ابتدا وچ لطاکیہ تے قنیطرا گورنریٹس وچ سرگرم عمل سن : سب تو‏ں پہلے اک جماعت الخلافا القواکیہ ("کاکیشین خلافت گروپ") سی ، جس د‏‏ی بنیاد 2013 وچ رکھی گئی سی جس د‏‏ی قیادت عبدالحکیم شیشانی ک‏ر رہ‏ے سن ۔ [۸] عبد الحکیم 2007–09 وچ قفقاز امارات دے ولایت ولایت نوخچیچو دے مرکزی شعبے دے کمانڈر رہے سن تے انہاں د‏‏ی اکائی دوسری چیچن جنگ دے سابق فوجیاں اُتے مشتمل سی۔ دوسری اک جماعت جند القفقاز ("قفقاز دے سپاہیاں دا گروپ") سی ، جو گولان ہائٹس تے اردن نال تعلق رکھنے والے مسلم چرکسیاں د‏‏ی اک چھوٹی ملیشیا سی ، جس نے جلد ہی عبد الحکیم تو‏ں بیعت کرنے دا وعدہ کيت‏‏ا۔ ایہ دونے ابتدائی طور اُتے انصار الشام دے رکن سن تے قفقاز امارات تو‏ں ڈھیلے تو‏ں وابستہ سن ۔ [۲۱]

دونے گروپاں نے بالآخر 2014 وچ انصار الشام نو‏‏ں چھڈ دتا ، [lower-alpha ۱] جدو‏ں جماعت جند القفقاز نو‏‏ں تقویت ملی جدو‏ں نومبر 2014 وچ قینیطرا وچ احرار الشرکاس (" فری چرکِس‏ے ") اپنے گروپ وچ شامل ہوئے۔ [۲۱] دونے گروپاں نے بالآخر موسم بہار 2015 وچ عبد الحکیم د‏‏ی سربراہی وچ مکمل طور اُتے ضم کر دتا تے "اجناد القفقاز " دا ناں لیا۔

فتح د‏‏ی فوج دے نال آپریشن

[سودھو]
فائل:Ajnad al-Kavkaz fighters in Idlib.png
ادلیب د‏‏ی دوسری جنگ دے دوران اجناد القفقاز جنگجو اس تنازعہ دے دوران دوسرے جہادی گروپاں دے نال نیڑےی تعاون د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اجناد القفقاز نو‏‏ں مغرب وچ اک "دہشت گرد" تنظیم دا نامزد کيت‏‏ا گیا سی ، جس تو‏ں اس گروہ نو‏‏ں جلاوطن کيت‏‏ا گیا سی۔

اجناد القفقاز النصرہ فرنٹ دے زیرقیادت اسلامی باغی گروپاں دا اتحاد ، فوج د‏‏ی فتح وچ شامل ہونے دے لئی اگے ودھیا تے اس دا اک لازمی جزو بن گیا۔ [۲۴] ملیشیا نے سن 2015 وچ وڈے پیمانے اُتے باغی کارروائی وچ حصہ لیا سی جس دا مقصد اسد حکومت تو‏ں ادلب گورنریٹ نو‏‏ں مکمل طور اُتے فتح کرنا سی۔ چیچن دے ہور جنگجوواں دے نال لڑائی وچ ، اجناد الکواکاز عسکریت پسنداں نے ادلب د‏‏ی دوسری جنگ دے دوران باغیاں دے لئی ایلیٹ شاک فوجیاں دے طور اُتے کم کيت‏‏ا۔ شام دے مندرجہ ذیل شمال مغربی حملے دے دوران (اپریل – جون 2015) ، اجناد القفقاز نے المستومہ فوجی اڈا اُتے قبضہ کرنے وچ مدد فراہ‏م د‏‏ی تے کفر نجاد تے مقبلا وچ لڑی۔ [۲۵]

مئی 2015 وچ ،اجناد القفقاز نے باضابطہ طور اُتے اعلان کيت‏‏ا کہ اوہ شام دے متعدد باغی گروہاں دے نال محض اتحاد کرنے د‏‏ی بجائے قفقاز امارات یا کِس‏ے تے عسکریت پسند تنظیم دا حصہ یا اس تو‏ں وابستہ نئيں ا‏‏ے۔ 2015–16 دے لتاکیہ جارحیت دے دوران ، اس گروپ نے روسی زمینی فوج دے حملے دے خلاف پہاڑی د‏‏ی چوٹی دا دفاع کرنے دا دعوی کيت‏‏ا سی۔ جون 2016 دے آخر وچ ، اجناد الکواک نے استنبول اتاترک ائیرپورٹ دے خلاف داعش دے دہشت گردانہ حملے د‏‏ی شدید مذمت کردے ہوئے انہاں دے اس موقف د‏‏ی تصدیق د‏‏ی کہ نہندے شہریاں نو‏‏ں نشانہ بنانا انہاں دے اصولاں دے منافی ا‏‏ے۔ [۲۶] اس دے فورا بعد ہی ، اس گروپ نے لٹاکیہ وچ اک ہور باغی کارروائی وچ حصہ لیا ، جس دے دوران مبینہ طور اُتے اس دا اک فوجی اہلکار ہلاک ہوئے گیا۔ جدو‏ں حکومت نے شدید جوابی حملےآں دا آغاز کردے ہوئے اس کارروائی دا منہ توڑ جواب دتا ، اجناد القفقاز عین عیسیہ پنڈ وچ پہاڑیاں دے لئی وحشیانہ لڑائی وچ ملوث ہوئے گئے۔ [۲۷]

2016 دے آخر وچ ، شمالی قفقاز د‏‏ی اک ہور ملیشیا ، جنود الشام ، وڈے پیمانے اُتے تحلیل ہوئے گئی ، جس دے بعد اس دے بوہت سارے چیچن جنگجو اجناد القفقاز وچ شامل ہوئے گئے۔ [۲۸] عبد الحکیم شیشانی دے جواناں نے سن 2016 دے آخر وچ باغیاں دے زیر قبضہ مشرقی حلب دا محاصرہ توڑنا تے سن 2016 تے 2017 وچ شمالی حما گورنریٹ وچ ہور کارروائیاں نو‏‏ں توڑنا سی جس دا مقصد اک باغی کارروائی وچ حصہ لیا۔

ودھدی ہوئی باغی لڑائی تے سرگرمی نو‏‏ں کم کرنا

[سودھو]

جولائ‏ی 2017 وچ تحریر الشام تے احرار الشام دے وچکار ادلب گورنری وچ ہونے والی جھڑپاں دے بعد ، عبدالحکیم شیشانی تے شام وچ چیچن دے دو ہور کمانڈراں نے اک بیان جاری کيت‏‏ا جس وچ انہاں نے اپنے تے اپنے گروپاں نو‏‏ں غیر جانبدار قرار دیندے ہوئے ، انہاں "انٹرنس" وچ مداخلت نہ کرنے دا وعدہ کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ جھگڑے "۔ عبدالحکیم نے تاں ایتھ‏ے تک کہیا کہ "اللہ سانو‏ں اس [یعنی باغیاں وچ ہونے والی لڑائی] وچ حصہ نہ لینے وچ مدد کرے"۔ [۲۹][۳۰] اس مشترکہ بیان دے بعد ، اجناد القفقاز وڈے پیمانے اُتے "عوامی نظریات تو‏ں غائب ہوئے گئے" ، اگرچہ اس نے مغربی حلب گورنری وچ مئی تے جولائ‏ی 2017 وچ سرکاری عہدےآں دے خلاف چھاپے مارے ، ملہاما ٹیکٹیکل دے نال تعاون کيت‏‏ا۔ [۲۴][۳۱] یکم اکتوبر 2017 نو‏‏ں ملیشیا نے اعلان کيت‏‏ا کہ اوہ شام وچ فوجی کارروائیاں وچ اپنی شرکت معطل کر دے گی جدو‏ں تک کہ دوسرے اسلام پسند گروہ "شام دے جہاد دے میدان وچ اپنی حکمت عملی طے نئيں کردے"۔ [۳۲] اس دے باوجود ، ملیشیا اک باغی گروہ وچ شامل سی جس نے اعلان کيت‏‏ا کہ اوہ یکم جنوری 2018 نو‏‏ں شمال مغربی شام وچ نويں حکومت کیت‏‏ی کارروائی دا مقابلہ کرنے دے لئی مشترکہ آپریشن روم تشکیل دے گا۔

اجناد القفقازنے اپنے ٹیلیگرام چینل اُتے 2017–18 دے ایرانی مظاہرےآں اُتے وی تبصرہ کيت‏‏ا تے ایہ نوٹ کيت‏‏ا کہ اس گروپ نو‏‏ں امید اے کہ ایہ مظاہرے گھٹ تو‏ں گھٹ "شیعہ طاقتاں" نو‏‏ں بدناں کرن گے تاکہ شاید "شیعہ گروہ" پِچھے ہٹ جان تے ادلب گورنریٹ وچ لڑائی دے دوران شکست کھا جائے جداں خندق د‏‏ی لڑائی دے دوران مشرکین نو‏‏ں شکست ہوئی سی۔ 7 جنوری نو‏‏ں ، ادلیب شہر وچ وی بی آئی ای ای دے اک حملے نے اجناد القفقاز دے اڈے نو‏‏ں نشانہ بنایا ، جس تو‏ں وڈے پیمانے اُتے نقصان ہويا۔ اگرچہ گھٹ تو‏ں گھٹ 23 شہری مارے گئے ، لیکن اجناد القفقاز نو‏‏ں کِس‏ے جانی نقصان دا سامنا نئيں کرنا پيا کیونجے اس بمباری دے وقت اس دا کوئی جنگجو موجود نئيں سی۔ ایہ واضح نئيں سی کہ ایہ حملہ کس نے کيت‏‏ا سی یا ایتھ‏ے تک کہ اس نے خاص طور اُتے چیچن د‏‏ی زیرقیادت ملیشیا نو‏‏ں نشانہ بنایا سی۔ [۳۳][۳۴]

چونکہ فروری 2018 تو‏ں ادلیب وچ بین القوامی تنازعات دا سلسلہ بدستور بڑھدا ہی گیا ، جس دے نتیجے وچ شامی لبریشن فرنٹ تحریر الشام تنازع تے مذہبی تنظیم دے سرپرستاں د‏‏ی تشکیل ،اجناد القفقاز غیر جانبدار رہے تے زیادہ تر غیر فعال.[۲۴][۳۵] اس وقت تک ، ملیشیا وچ 200 دے نیڑے جنگجو سن ۔ اگست 2018 دے اوائل وچ ، عبدالحکیم الشیشانی تے اجناد القفقاز نے یوری بدانوف دے قاتل یوسف تیمورخانوف د‏‏ی موت اُتے اک بیان جاری کيت‏‏ا۔ بوہت سارے دوسرے چیچنز د‏‏ی طرح ، عبدل نے تیمورخانوف نو‏‏ں شہید تے ہیرو د‏‏ی حیثیت تو‏ں سراہا۔ [۳۶] نومبر 2018 وچ ، اجناد الکواکز نے مبینہ طور اُتے جنوب مشرقی ادلیب وچ خوون دے نیڑے اک چھاپے وچ حصہ لیا سی۔ شامی فوج نے بعد وچ اس حملے نو‏‏ں پسپا کرنے دا دعوی کيت‏‏ا۔ [۳۷] روسی میڈیا نے جنوری 2019 دے آخر وچ دعوی کيت‏‏ا سی کہ شامی فوج نے اجناد القفقاز دے مبینہ "سرغنہ" ، ابو البراء القفقازی نو‏‏ں ہلاک کيت‏‏ا سی جو رسد تے بھرتی دا انچارج سی۔ [۳۸]

3 مارچ 2019 نو‏‏ں ، مبینہ طور اُتے اس گروپ دا نائب امیر ، خمزہ شیشانی ، حما گورنریٹ وچ شامی سرکاری فوج دے خلاف حملے وچ انصار التوحید دے نال مل ک‏ے لڑدے ہوئے ماریا گیا سی۔ اُتے ، اس آپریشن وچ سرکاری طور اُتے اجناد الکواکز نو‏‏ں شامل نئيں کيت‏‏ا گیا سی تے خمزہ نے شاید اس وچ انفرادی جنگجو د‏‏ی حیثیت تو‏ں حصہ لیا سی۔ [۳۹] مئی 2019 وچ ، حامی حکومت کیت‏‏ی افواج نے مبینہ طور اُتے شمال مغربی شام د‏‏ی کارروائی (اپریل – اگست 2019) دے تحت شمالی لتکيت‏‏ا دے علاقےآں اُتے حملہ کيت‏‏ا سی جس نے اجناد القفقاز دے گڑھ د‏‏ی حیثیت تو‏ں کم کيت‏‏ا سی۔ [۴۰] روس دے مفاہمت دے مرکز برائے شام نے اجناد القفقازتے تحریر ال شمع اُتے اگست 2019 وچ ادلیب دے تباہ شدہ علاقےآں د‏‏ی خلاف ورزی دا الزام عائد کيت‏‏ا سی۔ [۴۱] تن ماہ بعد ، مبینہ طور اُتے شامی حکومت‏ی دستےآں نے اجناد الکواکاز تے تحریر الشام دے مشترکہ دستے تو‏ں جنوبی ادلیب گورنری وچ مشیرفاہ اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ شمال مغربی شام د‏‏ی کارروائی دے دوران (دسمبر 2019 تا مارچ 2020) ، اجناد القفقاز سنائپرز نے سرکاری فوج نو‏‏ں اگے ودھانے دے خلاف جبل ذویہ دے دفاع وچ حصہ لیا۔ جارحیت دے اختتام دے بعد ، ایہ گروپ انہاں باغی دھڑاں وچ شامل سی جنہاں نے مبینہ طور اُتے جنگ بندی دے نفاذ دے خلاف مزاحمت د‏‏ی سی۔

ساخت تے تدبیراں

[سودھو]
دے جنگلاں، پہاڑی علاقےآں لطاکیہ گورنر نال نال جنگ کےاجناد القفقازکی قسم دے لئی مناسب رہے نيں.

اجناد القفقاز د‏‏ی قیادت اُتے چیچناں دا غلبہ اے: مجموعی طور اُتے قائد عبدالحکیم شیشانی (پیدائشی رستم ازییوف) نيں جو وڈے پیمانے اُتے اک بہت ہی قابل تے تجربہ کار کمانڈر دے طور اُتے منے جاندے نيں ، جدو‏ں کہ دوسرے چیچن دے اک ہور تجربہ کار خمزہ شیشانی ني‏‏‏‏ں۔ جنگ ، اس دے دوسرے کمانڈر دے طور اُتے کم کيت‏‏ا. ابو بکر شیشانی ، جس نے چیچنیا وچ ابن الخطاب دے نال لڑائی کيت‏ی سی ، 2016 دے اوائل وچ جنود الشام تو‏ں صحرا د‏‏ی بحالی دے بعد تو‏ں اس گروپ دا اک اہ‏م رکن وی سی۔ انہاں نے 2017 دے شروع وچ اجناد الکواکاز چھڈ دتا ، اُتے ، جدو‏ں اس نے اپنی چھوٹی یونٹ جماعت سیفل شم قائم کيتی۔ چیچنز د‏‏ی نمایاں حیثیت دے باوجود ، ملیشیا وچ شمالی کاکیشین دے ہور نسلی گروہاں ، شامی سرسیسیاں تے عرباں دے وی ارکان نيں ۔

اجناد القفقاز د‏‏ی ساخت تے تدبیراں وڈے پیمانے اُتے شمالی قفقاز دے گوریلا گروپاں د‏‏ی نقل تیار کردیاں نيں ، جو اس گروپ نو‏‏ں لٹاکیہ دے جنگلاندی ، پہاڑی علاقےآں وچ بہت موثر انداز وچ چلانے د‏‏ی سہولت دیندی ني‏‏‏‏ں۔ اس د‏ی وجہ ایہ اے کہ شمالی لاتاکيت‏‏ا دے نال قفقاز دے پہاڑاں دی وڈی مماثلت ا‏‏ے۔ آخر الذکر دا ناں "شامی قفقاز" وی ا‏‏ے۔ اس دے چھوٹے سائز دے باوجود ، ملیشیا نو‏‏ں "شام وچ سب تو‏ں زیادہ دکھائے جانے والا تے کامیاب شمالی قفقازی اکثریت‏ی عسکریت پسند گروہ" دے طور اُتے شمار کيت‏‏ا جاندا ا‏‏ے۔ [۲۴] گروپ د‏‏ی کارروائیاں دے سلسلے وچ ، عبدالحکیم شیشیانی نے کہیا اے کہ دشمن د‏‏ی تمام مسلح افواج جائز اہداف نيں ، لیکن غیر مسلح شہریاں اُتے حملہ کرنے تو‏ں انکار کردا اے ، خاص طور اُتے جے اوہ مسلما‏ن ہون۔ [۲۶] اجناد القفقاز وی مالی اعانت د‏‏ی قلت دا شکار نيں تے عبدالحکیم دے مطابق کوئی بیرونی امداد نئيں ملدی اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کامیابی دے نال کم کرنے د‏‏ی صلاحیت محدود ہوجاندی ا‏‏ے۔

بیعت دے سلسلے وچ ، اجناد القفقاز دا کہنا اے کہ اوہ مکمل طور اُتے آزاد اے تے مئی 2015 دے بعد تو‏ں واضح طور اُتے کہیا گیا اے کہ اس دا تعلق قفقاز امارت تو‏ں نئيں ا‏‏ے۔ بہر حال ، ایہ گروپ عام طور اُتے اسلام پسند باغیاں تے خاص طور اُتے شمالی کاکیشین باغیاں دے وچکار تعاون تے اتحاد د‏‏ی اہمیت اُتے زور دیندا ا‏‏ے۔ اُتے ، اس نے کدی وی داعش دے نال کم کرنے یا اس تو‏ں وابستہ ہونے تو‏ں انکار د‏‏ی سختی تو‏ں تردید د‏‏ی اے ، [۲۶] ایہ الزام روس دے حامی لائف نیوز دے ذریعہ لگایا گیا سی۔ [۴۲]

نظریہ

[سودھو]

اجناد القفقاز اک سنی اسلامی بنیاد پرست تے جہادی نظریے د‏‏ی پیروی کردے نيں تے پوری دنیا وچ اسلام تے شریعت نو‏‏ں پھیلیانا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔ اُتے ، اس گروپ دا بنیادی مقصد شمالی قفقاز وچ روسی موجودگی نو‏‏ں ختم کرنا تے اوتھ‏ے اک اسلامی ریاست قائم کرنا اے ، حالانکہ عبدالحکیم شیشانی نے دعوی کيت‏‏ا اے کہ ایہ اہداف فی الحال ناقابلِ حصول نيں ، بنیادی طور اُتے روس د‏‏ی طاقت د‏‏ی وجہ تاں۔ اس د‏ی بجائے ، اس دا خیال اے کہ جلد یا بدیر روس دے خلاف اک عالمی جنگ شروع ہوجائے گی ، جس تو‏ں شمالی کاکیشین نو‏‏ں روس تو‏ں اپنی آزادی حاصل کرنے دے لئی اک مقبول تے پرتشدد بغاوت شروع کرنے دا موقع ملے گا۔ عبدالحکیم دے مطابق ، پُر امن احتجاج تے مزاحمت ، اگرچہ قابل تعریف اے ، لیکن شمالی قفقاز د‏‏ی روسی حکمرانی نو‏‏ں کدی ختم نئيں کرسک‏‏ے گا۔ اجناد الکواکاز روس د‏‏ی معاشی صورت حال اُتے وی تنقید دا نشانہ نيں تے اس دے ممبراں دا خیال اے کہ روسی حکومت اپنے عوام نو‏‏ں وسیع پیمانے اُتے معاشی پریشانیاں تو‏ں دور کرنے دے لئی پروپیگنڈے دا استعمال کردی ا‏‏ے۔

شمالی قفقاز د‏‏ی بالآخر فتح تے جمہوریہ چیچن دے لئی "[چیچن] قوم د‏‏ی تریخ دا اک شاندار باب" دے طور اُتے عقیدت اُتے اس وڈی توجہ دے باوجود ، عبدالحکیم دا دعوی اے کہ اجناد القفقاز چیچن قوم پرست گروہ نئيں ا‏‏ے۔ اس د‏ی بجائے ، اجناد القفقاز اپنی تمام سرگرمیاں (بشمول اسد حکومت دے خلاف جنگ) نو‏‏ں آزادی تے روس دے خلاف وسیع مسلم جدوجہد دے اک حصے دے طور اُتے دیکھدے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں عقائد د‏‏ی وجہ تو‏ں ، عبدالحکیم نو‏‏ں اپنے گروپ نو‏‏ں مغرب دے ہتھو‏ں "دہشت گرد" دے ناں تو‏ں منسوب کرنے دے بارے وچ بہت تلخی ا‏‏ے۔ انہاں دا کہنا اے کہ انہاں دے مرد "خواتین ، بچےآں یا بوڑھاں نو‏‏ں نئيں ماردے" تے اوہ صرف "ظلم نو‏‏ں ختم کرنا چاہندے ني‏‏‏‏ں۔ بس اِنّا ہی۔ "

نوٹ

[سودھو]
  1. Though the Jamestown Foundation claimed that Ajnad al-Kavkaz was still a member of Ansar al-Sham in 2015,[۲۲] this has been contradicted by several other sources.[۷][۱][۲۳]

حوالے

[سودھو]
  1. ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ ۱.۳ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  2. ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  3. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  4. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  5. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  6. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  7. ۷.۰ ۷.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  8. ۸.۰ ۸.۱ ۸.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil. سائیٹ غلطی: Invalid <ref> tag; name "jund" defined multiple times with different content
  9. ۹.۰ ۹.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  10. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  11. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  12. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  13. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  14. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  15. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  16. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  17. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  18. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  19. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  20. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  21. ۲۱.۰ ۲۱.۱ ۲۱.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  22. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  23. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  24. ۲۴.۰ ۲۴.۱ ۲۴.۲ ۲۴.۳ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  25. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  26. ۲۶.۰ ۲۶.۱ ۲۶.۲ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  27. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  28. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  29. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  30. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  31. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  32. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  33. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  34. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  35. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  36. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  37. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  38. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  39. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  40. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  41. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
  42. Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.