افغانستان دے دریا
اگرچہ افغانستان ترقی پذیر ملکاں وچوں اک نئيں اے ، اس دے دریا ملکی معیشت دی ترقی دے لئی خصوصی اہمیت رکھدے نيں۔ مندرجہ ذیل پراجیکٹس نوں شامل کيتا جاسکدا اے
- . بجلی دی پیداوار
- . زرعی ترقی دے لئی نہراں دی کھدائی
- . سیلاب دے کٹاؤ نوں روکاں
- . پانی ذخیرہ
- . مچھلی دے فارماں دا قیام
- . باغات تے جنگلات دی ترقی
- . تفریحی علاقےآں ، لاناں ، سجاوٹی درختاں تے پھُلاں دی ترقی سیاحاں نوں راغب کردی اے۔
اگرچہ کچھ دریاواں نے معاشی طور اُتے کچھ حد تک فائدہ اٹھایا اے ، اس دے فائدے یا تاں مقامی طور اُتے ہوئے یا مقامی طور اُتے ، یا ایتھے تک کہ قومی سطح اُتے بھی۔ چھ سالہ جنگ تے کچھ ہور عوامل دی وجہ توں ، اس نے ماضی وچ اپنی صلاحیت کھو دتی اے ، جو موجودہ مطالبات تے تقاضاں توں ہم آہنگ نئيں اے ، جداں ڈرونٹ پاور پلانٹ ، جس دی ابتدا وچ 8،000 کلو واٹ دی گنجائش سی۔ تاں نتیجہ ایہ نکلیا اے کہ جو ندیاں توں لیا جاندا اے اوہ بہت ہی اہمیت دا حامل اے یا کسی وی طرح توں ننيں۔ افغانستان دے وڈے دریا آمو دریا ، دریائے ہریرود ، دریائے ہلمند تے دریائے کابل نيں۔
دریائے دموسین قدیم بلخ تے ملک دے شمالی حصے دی تہذیباں دا اک ثبوت اے۔ بحیرہ ارال تک 2500 کلومیٹر لمبا اے
یہ 1200 کلومیٹر لمبی افغانستان تے وسطی ایشیائی ملکاں (تاجکستان ، ازبکستان ، ترکمانستان) دے وچکار سیاسی سرحد تشکیل دیندا اے۔
دریائے آمو دے سجے کنارے اُتے واقع دارالحکومتاں ، جو وسطی ایشیا نوں جوڑدے نيں ، کانڈ ، چک ، قزال ، وخش ، کافرھن تے سرخان نيں۔
افغانستان توں دریائے آمو تک آنے والے ندیاں وچ واخان ، کوچی تے قندوز دریا شامل نيں تے ہور ندیاں دیمو پہنچنے توں پہلے صحراواں وچ خشک ہوجاندیاں نيں جس وچ دریائے خلم ، بلخ ہن ، اندخوئی اور قیصر شامل نيں۔ کوکچی ندی دے منبع توں ایہ بہت تیز تے تیز اے تے بہت سیراب ہُندا اے تے برف دا اک بہت وڈا حصہ۔
کیردی ميں دریائے دامو دی آبی سطح 2050 مکعب میٹر فی سیکنڈ تک پہنچ جاندی اے ، لیکن جدوں ایہ بحیرہ ارال وچ وگدا اے تاں ، ایہ 1490 مکعب میٹر تک پہنچ جاندا اے کیونجے زراعت دے لئی زیادہ پانی دستیاب اے تے ہور معاشی سرگرمیاں دے لئی استعمال کيتا جاندا اے۔
دریائے آمو دریا جو خوشاب دے علاقے توں ہُندا سی ، نے دونے اطراف دا بیشتر حصہ تباہ کردتا سی لیکن ہن ایہ کسی حد تک قابو وچ اے۔ اسنوں بعض شرائط دے مطابق استعمال کيتا جاسکدا اے ، لیکن چونکہ دریائے دامو (افغانستان) دے کھبے کنارے وچ صحیح حالات تے سازوسامان موجود نئيں نيں ، اس لئی کدی کدائيں ہی استعمال ہُندا اے۔
شمالی افغانستان وچ ، جتھے زراعت تے مویشیاں دی نشوونما ہوئی اے ، دریائے دامو قندوز (کوکچی تے کوکھی ندیاں) دی اک آبدوشی اے۔
یہ دریائے قندوز تے پل خمری ٹیکسٹائل فیکٹری وچ بجلی پیدا کرنے دے لئی استعمال ہُندا اے ، جو فی گھنٹہ 460 کلو واٹ بجلی پیدا کردا اے۔ ناں کہیا جاندا اے
یہ دریاواں دی اک لسٹ اے جو مکمل طور اُتے یا جزوی طور اُتے افغانستان وچ دریا بیسن دے ذریعہ جغرافیائی طور اُتے ترتیب دتی گئی ہے ۔
بابا دے مغربی حصے توں دو ندیاں سنگل ہن تے سر جنگل وچ نکلدی نيں ، جو دولت یار دے علاقے وچ مل کے دریائے ہریروڈ دی تشکیل کردی نيں۔ دریائے ہیریرود دا تقریبا 400 کلومیٹر مسوری تے سفید پہاڑاں دے درمیان وگدا اے۔
دریائے ہریرود دی مرکزی راجگڑھ نوں تاکاوشن کہیا جاندا اے جو 200 کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع اے
یہ کالی پہاڑ دی جنوبی ڑلاناں دے نال بہندی اے تے فیر ہریرود وچ شامل ہُندی اے ۔ایہ 500 کلومیٹر دے فاصلے اُتے محیط اے۔ بارڈر تشکیل دیندا اے۔ اوږدوالی د هرات ښار او دهغی شااو خوا سيمی زرغونوی دهغی وروسته د افغانستان او ايران ترمنځ او دهغی وروسته د ايران او ترکمنستان ترمنځ سياسی سرحد جوړوی .
دریائے ہریرود دا تعلق افغانستان دے (2/3) توں اے۔ ہرات شہر دی تاریخی شہرت براہ راست دریائے ہریرود دے نال جڑی ہوئی اے ۔ہریرود دریا سطح سمندر توں 4000 میٹر بلندی اُتے اے۔ پانی دی سطح رج تک بلند اے تے فیر گھٹ کر 2500 میٹر رہ جاندی اے۔
دریائے ہلمند افغانستان دے سب توں وڈے دریاواں وچوں اک اے ۔ایہ افغانستان توں شروع توں آخر تک وگدا اے ۔ایہ سطح توں 3800 میٹر بلند ہوکے ہزارہ جان پہاڑاں توں نکلدا اے تے 1400 کلو میٹر لمبا اے۔ ایہ افغانستان دے جنوب تے جنوب مغرب وچ ہُندا اے۔ دریائے ہلمند شروع توں گرشک تک بیشتر زمین نوں سیراب کردا اے تے اس دی رفتار بہت زیادہ اے ۔گارک دے بعد اونچائی کم ہوکے 800 میٹر رہ جاندی اے۔ شامل ہُندا اے۔
دریائے ہلمند دا پانی غیر معمولی اے تے سال دے دوران پانی دی مقدار 2 توں 3 مکعب میٹر دے درمیان اتار چڑھاؤ ہُندی اے ۔ایہ تبدیلیاں کدی ڈُبی جاندیاں نيں تے کدی کدی کسی چھوٹے توں علاقے تک محدود ہُندی نيں۔ اس دی آب و ہوا اے تے لوکاں دی زندگی دریاواں اُتے منحصر اے ، لہذا دریا وچ ہونے والی انہاں تبدیلیاں نے لوکاں دی زندگی نوں مشکل بنا دتا اے۔ اس دا استعمال دریائے ہلمند دے اُتے کجاکی تے گرشک دے علاقےآں وچ بجلی پیدا کرنے دے لئی کيتا جائے گا تے دریائے ہلمند دریائے باغیز نہر دا وی ذریعہ بناواں گے۔ نہراں تے نہراں توں 14،000 ہیکٹر رقبہ سیراب ہُندا اے۔ ہلمند وچ دریائے ہلمند دی نیلیاں نے اروزگان وچ کامیان تے ترین ندیاں تے اروزگان وچ برین کوٹ ندیاں وچ شامل ہوکے ہرات وچ دریائے ہلمند وچ بہہ جاندے نيں۔
دریائے کابل پہاڑ پہاڑ دے تن پہاڑاں توں سمندر دی سطح توں 3،500 میٹر اونچائی اُتے شروع ہُندا اے ، جس دی لمبائی ماخذ توں آخر تک 700 کلومیٹر اے۔ کلومیٹر پاکستان توں گزردے نيں۔
دریائے کابل دے اوپری حصے وچ آبشار نيں جو مغرب توں مشرق تک وسیع علاقےآں تے تنگ وادیاں توں ہُندے نيں۔جداں دریائے کابل للندر آبنائے وادی نوں عبور کردا اے تاں ایہ چاردھائی دے علاقے دے بعد کابل وچ داخل ہُندا اے۔ شہر توں گزردے ہوئے ایہ تنی دے مقام اُتے دریائے لوگر توں مل جاندا اے ، تے فیر تنگی گھاٹی وچ داخل ہُندا اے ، جو نغلو وچ دریائے پنجشیر توں ملدا اے ، تے فیر سروبی دے بعد سلک گھاٹی وچ داخل ہُندا اے۔ النگر تے علیشنگ دریاواں ، لغمان دی اراضی نوں سیراب کرنے دے بعد ، دریائے کابل وچ عزیز خان کوچ دے علاقے تے ننگر ہار دے دروندی دے جنوب وچ سرخ پانی وچ شامل ہوجاندے نيں۔
دریائے کابل ننگرہار دے وڈے علاقےآں نوں نہراں دے ذریعے سیراب کردا اے۔ جدوں ایہ دریا جلال آباد شہر دے شمال مشرق وچ بہسو دے علاقے توں ہُندا اے تاں ، ایہ کامی زاخیلو دے پنڈ دے سر اُتے دریائے کنڑ توں ملدا اے تے آخر کار لال پوری آبنائے توں ہُندا ہويا پشاور دے علاقے تک جاندا اے۔ تے فیر ایہ اٹک دے علاقے وچ دریائے سندھ توں ملدا اے۔ دریائے کابل دا معاشی نقطہ نظر بہت اہم اے ۔
دریائے غزنی اُتے آبپاشی ڈیم زراعت دی سرگرمیاں نوں ودھانے دے لئی تعمیر کیتے گئے سن ۔سلطان ڈیم تے سروبی ڈیم تے کھوار ڈیم سلطنت غزنی دے دوران تعمیر ہوئے سن ۔ علاؤالدین اووری عالمی جنگ دے دوران تباہ ہويا سی ، ستويں صدی دے دوران اسنوں تباہ کردتا گیا سی۔ زمین برباد ہوئے چکی اے
سروبی ڈیم اس سال (1348) تعمیر کيتا گیا سی تے اس وچ ذخیرہ کرنے دی گنجائش (200) مکعب میٹر پانی تے بو اے۔
خاردار ڈیم وچ ذخیرہ کرنے دی گنجائش 19 مکعب میٹر تے اونچائی 30 میٹر اے تے 20 ہزار ایکڑ اراضی نوں سیراب کردی اے۔
بحیرہ عرب تک بہنے والے دریا
[سودھو]- دریائے سندھ (پاکستان)
اینڈورہیک بیسناں وچ بہندے
[سودھو]- دریائے ہاروت (یا دریائے ارداسکان)
- دریائے فرح
- دریائے ہلمند
- دریائے خاش
- دریائے ارغنداب
- دریائی دریائی
- دریائے ترنک
- دریائے ارغستان
- دریائے لورہ
- دریائی دریائی
- دریائے موسی قلعہ
- دریائے ترین
- دریائے کج
- دریائے غزنی [۱]
- دریائے جلگا
- ہری رود
- دریائے جام
- دریائے مرغاب
- دریائے کشک
- دریائے کاشکان
- امو دریا
- دریائے سفید ، ہن امو دریا تک نئيں پہنچکيا اے
- ہن دریائے بلخ ، آمو دریا تک نئيں پہنچکيا اے
- دریائے خلم (پہلے دریائے تاشکورگان) ، ہن امو دریا تک نئيں پہنچکيا اے
- دریائے قندوز (یا دریائے سرخاب)
- دریائے خان آباد
- اندراب
- بامیان دریا
- دریائے کوکچا
- دریائے پنج
- اکسو (بارٹانگ)
- دریائے پامیر
- دریائے واخان
- دریائے شیرین تگاب ، ہن امو دریا تک نئيں پہنچ پاندا اے۔
- شور دریا
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Some sources indicate that the Ab-e Istadeh lake has a seasonal outlet to the Lora River, a tributary of the Arghistan River in the Helmand basin. See Integrated Water Resources Management for the Sistan Closed Inland Deltaسانچہ:مردہ ربط pages 7-8
باہرلے جوڑ
[سودھو]- Nathan Berger (May 1992). "Afghanistan Water Constraints: Overview Analysis". http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/PNABL957.pdf. Retrieved on 2010-08-31.
- Kamal, Gomal (May 10, 2004). "River basins and Watersheds of Afghanistan". https://web.archive.org/web/20110706211414/http://nzdl.sadl.uleth.ca/gsdl/collect/areu/Upload/1710/Kamal_River%20basins%20and%20watersheds2004.pdf. Retrieved on 2010-08-31.