بسمارک

آٹو فان بسمارک

جرمن سلطنت دا پہلا چانسلر
جمیا:	1 اپریل 1815 پرشیا
مریا:	30 جولائی 1898 جرمن سلطنت
کم :	چانسلر (21 مارچ 1871 – 20 مارچ 1890)
گن:	جرمنی نوں اک کرن والا
دسخط:

اٹو ایڈورڈ لیوپولڈ فان بسمارک-شونہاؤزن (1 اپریل 1815- 30 جولائی 1898) جیہنوں اٹو فان بسمارک یا صرف بسمارک وی کیا جاندا اے، اک جرمن سیاستدان تے سیانا سیاسی آگو سی۔ 1871 وچ اوہنے کئی جرمن دیساں نوں رلا کے اک تکڑی جرمن سلطنت دی نیو رکھی تے ایہد اوہ 1890 تک چانسلر ریا۔ جرمنی جیہڑا صدیاں توں نکے نکے دیساں وج ونڈیا ہویا سی بسمارک نے اوہناں نوں کٹھیاں کرکے اک تکڑے جرمنی وچ پلٹ دتا۔

بسمارک پرشیا دا 1862–90 منسٹر پریزیڈنٹ ریا تے پر شیا نوں ایسیاں لڑائیاں وچ پایا جیدے وچ آسٹریا تے فرانس نوں ہار تے پرشیا نوں جت ہوئی تے نکے جرمن دیساں نوں پرشیا نال رلایا۔ جرمنی نوں کٹھا کرن مگروں اوہنے یورپ وچ طاقت دی ترکڑی نوں اک پدھر تے رکھیا تے یورپ نے 1870 تے 1880 دے دھاکیاں وچ امن دے مزے لۓ.

اوہنے اک نویں قوم دیس دی نیوں رکھی تے اک لوک بھلائی سرکار دا راہ کڈھیا۔ اوہنوں بدیساں وچ کلونیاں بنانا پسند نہیں سے پر لوکاں دے کین تے ایہ کم کیتا۔ اوہنے سارے مرداں نوں وو دا حق دتا پر چنے ہوۓ لوکاں کول چوکھی طاقت نہیں سی۔ بسمارک نوں لوکراج تے ایتبار نہیں سی تے اوہ اک تکڑی چنگی سکھائی گئی بیوروکریسی راہیں راج کردا سی جیدی طاقت جنکر ہتھ سی جیہڑی چڑھدے ول دی اک زمیندارہ پدھر سی۔

بسمارک اک جنکر نواب سی جیدا ویس اگے ودھواں تے تکڑا سی۔ اوہ اک لمی دیسی تے بدیسی سوچ رکھدا سی پر نکے موٹے رپھڑاں تے وی اوہدی اکھ سی۔ اوہدے کماں نے اوہنوں جرمناں دا اک قومی ہیرو بنا دتا تے اوہدے لئی کئی تھاواں تے یادگاراں بنائیاں گئیاں۔ اوہنے یورپ وچ اک ایسی پدھر بنائی جیدے نال امن ریا تے اوہنوں جرمنی دا موڈھی وی منیا جاندا اے۔

جم پل

اٹو فان بسمارک برلن دے لیندے ول پرشیا دے سیکسنی صوبے دی تھاں شونہاؤزن وچ اک امیر ٹبر وچ جمیا۔ اوہدا پیو کارل ولہلم فرڈیننڈ بسمارک (1771 - 1845) اک جنکر زمیندار تے پرشیائی فوجی افسر سی تے اوہدی ماں ولہمائن لوئزی مینکن برلن دے اک سرکاری ملازم دی چنگی پڑھی لکھی تی سی۔ بسمارک نے مڈھلی پڑھائی یوہان ارنسٹ پلامان ایلیمنٹری سکول تے فریڈرش ولہلم تے گراؤس کلوسٹر سیکنڈری سکول توں کیتی۔ 1832 تون 1833 تک اوہ گوٹنگن یونیورسٹی وچ قنون پڑھدا ریا تے 1833 توں 1835 تک ہمبولٹ یونیورسٹی برلن پڑھدا ریا۔ گوٹنگن وچ اوہدی یاری اک امریکی جان لاتھراپ موٹلے نال ہوئی جو فیر اک لکھاری بنیا۔ اوہنے بسمارک نوں اپنیاں لکھتاں وچ وکھرا تیز پر بڑا گنیا لکھیا اے۔ آس تے اوہنوں سفارتکاری دی سی پر اوہنے اپنے کم دا مڈھ آخن تے پوٹسڈیم توں وکالت توں کیتا۔ بنا کسے نوں پچھے دسے اوہ دو انگریزی کڑیاں پچھے گیا پر ویاہ ناں کیتے۔ اک سال اوہنے فوج وچ وی گزاریا۔ 25 دے دوالے اوہ اپنی ماں دے مرن تے اپنی زمین تے شونہاؤزن آیا۔ 30 دے دوالے اوہدی گوڑی یاری میری فان تھڈن نال ہوئی جیدا نواں ای ویاہ اک اوہدے یار نال ہویا سی تے اوہدیاں گلاں وچ آکے اوہ لوتھرن بن گیا تے بسمارک نے میری دی ساک اک امیر سوانی یوہانا فان پٹکامر نال 28 جولائی 1847 نوں کیتا۔ اوہناں دے تن نیانے ہربرٹ، ولہلم تے میری ہوۓ۔ اوہدی ٹبری اک شرمیلی، کلیاں رہن والی تے مزہبی سوانی سی۔

سیاست وچ

32 سال دی عمر وچ 1847 نوں، اوہدے ویاہ دے سال اوہنوں پرشیا دی قنون بنانوالی اسمبلی دا سنگی چن لیا جاندا اے۔ ایتھے اوہدی مشہوری اک پرانیاں سوجاں رکھن والے شاہ پسند سیاستدان دی ہوندی اے جیہڑا بادشاہ لئی تیز چبھدیاں ہویاں تقریراں کر لیندا سی۔ 1848 وچ پرشیا وچ آن والے انقلاب وچ بادشاہ ول اپنے زمینداراں نوں پڑکایا. بادشاہ برلن توں نس گیا تے انقلاب جدون مٹھا پے گیا تے واپس برلن آیا۔ 1849 وچ اوہ لینڈٹاگ دا سنگی چنیا گیا۔ جرمن دیساں دی پارلیمنٹ وچ جیہڑی ارفرٹ وچ ہوئی اوہ پرشیا ولوں گیا تے اوتھے جرمن دیساں دے اک جرمن دیس وچ پلٹن دے خلاف بولیا جے اوہدی سوچ وچ انج پرشیا اک وڈے جرمنی وچ گم ہوجائیگا۔ 1850 وچ جرمنی پرشیا تھلے اک ہوندے کول سی پر آسٹریا دے ناں کر باہجوں ایہ کم ناں ہوسکیا۔ کریمیا دی لڑائی تے مگروں ہونوالی گل بات وچ کسے نے پرشیا نوں ناں پچھیا۔ 1851 وچ پرشیا دے بادشاہ فریڈرک ولیم IV نے اوہنوں فرینکفرٹ وچ جرمن دیساں دی پارلیمنٹ وچ پیجیا۔ بسمارک نے اپنی لیندٹاگ والی تھاں چھڈ دتی پر کج ورے مگروں اوہنوں پرشیائی ہاؤس آف لارڈز دا سنگی بنالیا جاندا اے۔ بسمارک نے 8 سال فرینکفرٹ لگاۓ تے ایس ویلے وچ اوہنے کافی کچھ سکھیا۔ اپنے پرشیائی پرانی سوچاں ولے بیلیاں تو دور اوہ پرانیاں سوچاں دا گھٹ تے پریکٹیکل زیادھ ہویا۔ ایہ سوچ اوہدے اندر جڑ پکڑ گئی جے آسٹریا نوں تھلے لان لئی اوہنوں دوجے جرمن دیساں نوں نال رلانا پویگا۔ ایہ گل اوہنوں اک جرمن قوم دی سوچ ول لے گئی۔ بسمارک نے روس نال یاری نبھا کے رکھی تے فرانس دے نپولین III نال کم چلاؤ یاری نوں رکھیا پر ایسی پالیسی دی لوڑ سی جے آسٹریا نوں یرکا کے تے فرانس نوں روس دا بیلی بنن توں روک کے رکھیا جاۓ۔ 1871 دے مگروں فرانس جرمنی دا پکا ویری تے 1890 وچ فرانس روس دا جٹ وی ہوجاندا اے۔

1857 وچ فریڈرک ولیم IV نوں دل دا دورہ پیندا اے تے ولیم I اوہدی تھاں تے سرکار چلان لگ جاندا اے۔ اوہ بسمارک نوں فرینکفرٹ توں روس سفیر بنا کے پیجدا اے تے نالے ہیلمٹ فان مولٹک نوں پرشیا دیاں فوجاں دا کمانڈر تے البرخت فان رون نوں وزیر لڑائی بناندا اے۔ رون نال بسمارک دی یاری سی تے اوس توں اوہنوں پرشیا تے برلن دیاں دساں ملدیاں ریندیاں سن۔ 1862 وج بسمارک نوں فرانس وچ سفیر بنایا جاندا اے۔ ایہناں گرمیاں وچ ای اوہ لندن وی جاندا اے۔ ایہناں ملنیاں نال اوہنوں اپنے اگے آن والے ویلے وچ ویریاں نپولین III، برطانوی وزیراعظم پالمرسٹن تے اوہدے سیکٹری ارل رسل تے پرانی سوچ دے برطانوی سیاستدان ڈزرائیلی نال جیہڑا مگروں برطانیہ دا وزیراعظم بندا اے نال ملنی ہوئی۔ ڈزرائیلی دا بسمارک دے لندن آن تے اوہدے شبداں وچ کیا سی:"ایس بندے توں بچ کے رینا - اوہدا ہر شبد سوچن والا اے۔"

وزیراعظم

1861 وچ اپنے پرا دے مرن تے ولیم I پرشیا دا بادشاہ بندا اے۔ نویں بادشاہ لئی پرشیا دی پارلیمنٹ اک رپھڑ سی ولیم فوج دے خرچے وچ وادا کرنا چاندا سی پر اوہدی پارلیمنٹ نئیں سی من رئی۔ اوہ اپنے تخت نوں چھڈن تک اپڑ گیا۔ ستمبر 1862 وچ اوہنے جیہڑا فوج لئی خرچہ منگیا اوہ پارلیمنٹ نے ناں کردتی۔ رون دی صلآ تے 23 ستمبر 1862 نوں بسمارک نوں بلا کے وزیرخارجہ تے وزیراعظم لادتا جاندا اے۔ بادشاہ اوہدا بنن والا بادشاہ تے ملکہ بسمارک دے خلاف سن پر اوہناں نوں دسیا گیا جے بسمارک ای ایس پارلیمنٹ نوں نبڑ سکدا اے۔

بسمارک، رون تے مولٹک تنے اوس ویلے پرشیا دی سرکار وج آندے نیں جدوں وڈیاں طاقتاں وچ پرشیا سب توں تھلے گنیا جاندا سی، طاقتاں دے آپسی جوڑ کریمیا لڑائی 1854–55 باجوں تے اٹلی دی لڑائی (1859) باجوں خراب سن۔ ایس افراتفری وچ جرمن سلطنت دا بننا یورپ وچ اک سکون تے برابری لے کے آیا۔ جرمن سلطنت دا بننا بسمارک دی سیاست، رون دی فوج دی تیاری تے مولٹک دی لڑائی دیاں چالاں تے جتاں باجوں ای ہوسکیا۔ ۔

اک جرمنی

رت تے لوۓ والی تقریر

جرمنی دا اک ہونا 1848-49 دے انقلاباں دا اک وڈا سفنہ سی۔ فرینکفرٹ وچ ہون والی جرمن دیساں دے آگواں نے فرینکفرٹ پارلیمنٹ وچ جرمن دیساں دے اک جٹ ہون دا قنون تے عام ووٹاں نال چنی جان والی اک جرمن پارلیمنٹ دا ہوکا دتا تے پرشیا دے بادشاہ فریڈرک ولیم IV نوں جرمن شہنشاہ بنن دا وی کیا پر اوہنے جرمن شہزادیاں توں تے آسٹریا تے روس دی فوجی چڑھائی توں ڈردیاں ہویاں جرمن لوکاں دی ایہ منگ ناں منی۔ 30 ستمبر 1862 نوں پرشیا دی پارلیمنٹ دی بجٹ ملنی وچ تقریر کردیاں ہویاں اپنے کماں دے انت نوں جتن لئی لوۓ تے رت تے زور دتا۔

پرشیا نوں لازمی اپنی طاقت نوں کٹھا تے قائم رکھنا پویگا تاں جے کسے چنگے ویلے توں فیدا چکیا جاوے جیہڑے کئی کھنجاۓ جاچکے نیں۔ ویآنا ٹریٹی باجوں پرشیا دیاں ولگناں اک تکڑے دیس لئی ٹھیک نئیں۔ ویلے دے وڈے سوالاں دے حل گلاں تے چوکھے لوکاں دے فیصلیاں نال نئیں - جیہڑی کہ 1848 تے 1849 دی غلطی سی- بلکہ لوۓ تے رت نال حل ہون گے۔

ڈینمارک نوں ہرانا

جرمنی جیہڑا نکے نکے دیساں وچ ونڈیا ہویا سی بسمارک نے گویڑہ لایا جے ایہ تاں ای کٹھا ہوسکدا اے جے ایس ملے وچوں آسٹریا نون باہر کڈیا جاوے۔

نومبر 1863 وچ ڈینمارک دے بادشاہ دے مرن تے اوہدے دو راجواڑیاں شلسوگ تے ہولسٹائن دا رپھڑ پے جاندا اے۔ ایہناں دی لوک گنتی جرمن سی پر ایہ ڈینمارک کول سن۔ بسمارک دی سیاست نال پرشیا تے آسٹریا ڈینمارک تے چڑھائی کرکے شلسوگ تے ہولسٹائن اوہدے کولوں کھو لیندے نے تے 1865 وچ آپس وچ ونڈ لیندے نیں۔

آسٹریا نوں ہرانا

1866 وچ آسٹریا نے شلسوگ ہولسٹائن دے رپھڑ نوں جرمن دیساں دی پارلیمنٹ وچ ناں لجان تے پرشیا دی نندا کیتی۔ بسمارک نے پرشیا دی فوج ہولسٹائن پیج کے اوس تے مل مار لیا۔ اینج چلاکی نال اسٹریا نوں غصہ دوا کے اوہدے نال لڑائی چھیڑی۔ البرخت فان رون دی تیاری باجوں پرشیا دی فوج آسٹریا دے برابر سی تے مولٹک دی ود سیانف نے 6 جولائی 1866 نوں ہون والی اسثریا نال کونگزرات دی لڑائی وچ آسٹریا نوں ہرایا۔ بادشاہ تے پرشیائی جرنیل بوہیمیا تے ویآنا تک جانا چاندے سن پر بسمارک نے اوہناں نوں روک دتا۔ بسمارک نوں ایہ ڈر سی جے پرشیا دی قسمت پلٹ وی سکدی اے تے فرانس آسٹریا ول ہوکے لڑائی وچ آ وی سکدا اے۔ پرشیا دی ایس جت نے سارے یورپ نوں حیران کردتا۔ بسمارک آسٹریا نال امن بناندا اے ایس گل تے جے فیر آسٹریا جرمن دیساں دے ماملیاں وچ نئیں پویگا۔ بسمارک شلسوگ، ہولسٹائن، نساؤ، فرینکفرٹ، ہینور تے ہیسے کیسل نوں پرشیا وچ رلا دندا اے۔ پرانی جرمن کنفیڈریشن مکا کے نویں بہلی جرمن کنفیڈریشن 1867 وچ بنائی جاندی اے جیدا آگو پرشیا، چانسلر بسمارک تے پرشیا دا بادشاہ اوہدا صدر سی۔ بسمارک نوں دیس ولوں پیسے میجر جرنل دا رینک ملدا اے تے پرشیا وچ اوہدی چنگی واہ واہ ہوندی اے۔

جرمن فرانس لڑائی

پرشیا دی آسٹریا اتے جت نے فرانس نال کھیچل ودھادتی۔ فرانسیسی شہنشاہ نپولین III نوں ایہ ڈر سی جے اک تکڑا جرمنی یورپ وچ طاقت دی ترکڑی اپنے ول کر لیگا۔ اک فرانسیسی سیاستدان ایڈلف تھائیرز دا ایہ کینا ٹھیک سی جے کونگزرات وچ آسٹریا نئیں بلکہ فرانس ہاریا سی۔ بسمارک نے فرانس نال لڑائی توں بچن دی چنتا وی ناں کیتی۔ لڑائی دا ویلہ اودوں آیا جدوں اک جرمن شہزادے نوں سپین دے تخت تے بیٹھن دا کیا گیا۔ فرانس نے ایہ گل ناں منی تے پرشیا نوں کیا جے اوہ ایس گل دی گرنٹی دیوے جے ہوہنزولرن ٹبر دا کوئی بندا سپین دے تحت تے نئیں بویگا۔ فرانس نوں لڑائی تے غصے وچ لیان لئی بسمارک نے فرانسیسی سفیر تے پرشیا دے باشاہ دی گل بات اخباراں نوں دیتی جینوں پڑھ کے دوواں دیساں دیاں لوکاں نوں اگ لگ گئی۔ 19 جولائی 1870 نوں فرانس نے لڑائی دا ہوکا دتا۔ جرمن دیس اپنے جرمن نال پیار تے فرانس دے ڈر باجون پرشیا دے پچھے لگ کے لڑائی وچ اوہدے نال آگۓ۔ مولٹک دی اگوائی وچ جرمن فوج نے فرانسیسی فوج نوں سیڈان تے میٹز وچ ہرایا، فرانس دے بادشاہ نوں بندی بنالیا تے پیرس نوں کیرے وچ لیلیا۔ بسمارک نے ویلے توں فیدا چکدیاں ہویاں ورسائی دے محل وچ 18 جنوری 1871 نوں پرشیا دے بادشاہ نوں جرمن شہنشاہ تے جرمن دیساں نوں رلا کے اک جرمن سلطنت بنان دا ہوکا دتا۔ فرانس دے جرمن بولی بولن والے تھاں السائس تے لورین جرمن سلطنت وچ رلا لۓ جاندے نیں۔ فرانس دے اتے لڑائی چھیڑن دا جرمانہ کیتا جاندا اے تے ایہ اوناں ای سی جناں 1807 وچ نپولین نے پرشیا تے پایا سی۔

جرمن سلطنت دا چانسلر

1871 وچ بسمارک نوں شہزادھ تے جرمن سلطنت دا چانسلر بنا دتا جاندا اے۔ ایدے نال اوہ پرشیا دا وزیراعظم تے بارلے ماملیاں دا وزیر وی ریندا اے فوج وچ لیفٹیننٹ جرنل بنا دتا جاندا اے تے ہیمبرگ کول فریڈرشروح دی زمین سغات لئی دتی جاندی اے۔ اینج اوہ اک وڈا تے امیر زمیندار وی بن جاندا اے۔ جرمنی تے پرشیا دے وڈے دفتر اوہدے کول ہون باجوں اوہ جرمنی تے پرشیا دے اندر تے باہر دے سارے ماملیاں نوں نبڑدا اے۔

1871 وچ بسمارک نے پرشیا وچ کیتھولک چرچ نوں رگڑا لایا اوہدے بشپ تے پادری پھڑ لے گۓ یا اوہ باہر نس گۓ۔ کیتھولک لوک پرشیا دے لوکاں دا تیجا انگ سن تے اوہناں کول سیاسی زور وی سی۔ ریشتاگ وچ اپنی سنگی نیشنل لبرل پارٹی نوں نال رلا کے پرشیا دی رہتلی وزارت وچ کیتھولک انگ نوں مکادتا گیا۔ جیسوتاں نوں جرمنی وچوں کڈ دتا گیا۔ 1873 وچ ایہ قنون بنایا گیا جے سرکار کیتھولک پادریاں دے پڑھاۓ جان والے سلیبس نوں ویکھ یا پلٹ سکدی اے۔ کیتھولک چرچ نوں ہور میجے وچ لیان لئی اوہنے 1875 وچ ایہ قنون وی پاس کروایا جے ویاہ گرجے تے باہر وی ہوسکے گا۔ ایہناں گلاں نال کیتھولک ڈر کے اپنی سٹر پارٹی نوں تکڑا کیتا۔ 1878 وج اوہنے ایہ لڑائی بند کردتی جے اوہنوں سوشلسٹاں نال لڑن لئی اوہناں دے ووٹاں دی وی لوڑ سی۔ 1873 وچ ساری دنیا وچ کم کاج تے بپار وچ مندی ہوندی اے جس تے بسمارک اپنے بپاریاں نوں بدیسی مال تے ٹیکس لا کے سہارا دیندا اے۔ پولش لوکاں نال اوہدے ساک وگڑے رے۔ اون ایہناں نوں جرمنی لئی خطرہ سمجدا سی۔

بسمارک نے انشورنس دا اک پربندھ شروع کیتا تے بڈھے لوکاں، پھٹڑاں، روگیاں تے ویلیاں لئی انشورنس دا مدھ رکھیا ایس نوں اک ویلفیر دیس ول پہلا پیر وی سمجھیا جاندا اے۔

انت

1888 نوں جرمن شہنشاہ ولہلم I مردا اے تے اہودی تھاں اوہدا کینسر دا روگی پتر فریڈرک III روگی رہن مگروں مرجاندا اے۔ اوہدی تھاں اوہدا پتر ولہلم راج گدی تے بیندا اے۔