اوغوز نامہ

اوغوز نامہ
مصنف	رشید الدین فضل اللہ ہمدانی
اصل زبان	فارسی،  ترکی
ملک	ترکی
موضوع	اوغوز ترک

اوغوز نامہ (انگریزی: OGHUZ-NAMA، ترکی: Oguznama) اوغوز ترک قبیلے د‏‏ی بہادری اُتے مبنی روایات اُتے مشتمل ادب د‏‏ی اک اصطلاح اے جس د‏‏ی دریافت اورخان اول دے زمانہ حکومت وچ ہوئی سی۔

تریخ

جامع التواریخ دا اک منقش صفحہ۔

اوغوز نامہ دراصل اوغوز ترک قبیلے د‏‏ی بہادری اُتے مبنی زبانی روایات تے بعد وچ تحریری روایات دا اک مجموعہ اے جسنو‏ں ادب وچ اوغوز ترک قبیلے د‏‏ی تریخ وی کہیا جاسکدا ا‏‏ے۔ اوغوز نامہ تو‏ں اوغوز ترک قبیلے دے ابتدائی دور تے اُنہاں دے حکومت کرنے تے حکمراناں تو‏ں متعلق تاریخی مواد فراہ‏م ہُندا ا‏‏ے۔ اوغوز نامہ دے متعلق تاریخی شواہد اورخان اول دے کتبےآں نال ہُندی اے تے ایتھے تو‏ں اوغوز نامہ دا پہلی بار تحریری ادب وچ پتا چلدا ا‏‏ے۔ ستويں صدی تے اٹھويں صدی وچ کوک یا سلیشی ترک سلطنت دے زوال دے بعد اوغوز قبیلے مغربی علاقے د‏‏ی جانب نقل مکانی کرگئے۔ اٹھويں تے نويں صدی دے بعد تو‏ں اِنہاں دے دریائے سیحاں دے سطحی تے بالائی طاس وچ موجود قازقستان وچ بحیرہ ارال تے جھیل بلکش دے درمیان وچ آباد ہوݨ دا ثبوت ملدا اے جتھے اُنہاں نے قبائلی وفاق قائم کرلیا سی۔ سلجوقی وی اِنہاں دا حصہ سن جنہاں نے گیارہويں صدی او ر اُس دے بعد دے دور وچ ایران تے ایشیائے کوچک نو‏‏ں تاخت و تاراج کيتا۔

ادب وچ مقام

اوغوز قبیلہ د‏‏ی ایہ شجاعانہ روایات زمانہ پہلے ازاسلام تو‏ں چلی آ رہیاں نيں جنہاں دا منبع دریائے سیحوں دا علاقہ ا‏‏ے۔ عوامی شاعری تے نسلی روایات د‏‏ی طرح ایہ شجاعانہ روایات وی شروع وچ زبانی ہی اک نسل تو‏ں دوسری نسل تک منتقل ہُندی رہیاں نيں۔ اِنہاں روایات دے افسانوی ہیرو دا ناں اوغوز سی، اِسی نسبت تو‏ں اِس ادب نو‏‏ں اوغوزنامہ کہیا جانے لگا۔ اِنہاں روایات دے راوی اوزن کہلاندے سن جو کوپوز دے نال مل ک‏ے اِنئيں پڑھدے تے گایا کردے سن ۔ تحریری اوغوز نامہ د‏‏ی ابتداء سلجوقی عہد وچ یعنی کہ تیرہويں صدی نال ہُندی اے لیکن امتدادِ زمانہ دے باعث اورغوز نامہ دا کوئی تحریری مخطوطہ سلجوقی عہد دا محفوظ نئيں رہ سکیا ۔ جو قدیم ترین اوغوزنامہ اسيں تک پہنچیا اے، اوہ ایرانی النسل مؤرخ رشید الدین فضل اللہ ہمدانی د‏‏ی تصنیف جامع التواریخ وچ مذکور اے جس د‏‏ی ابتداء غازان خان دے عہد وچ ہوئی تے اُس دے جانشین محمد خدابندہ اولجایتوکے عہد وچ مکمل ہوئی۔ اوغوزنامہ دے مصنف نے حقائق تے زبانی روایات نو‏‏ں یکجا کردتا اے تے ایہی وجہ اے کہ اِنہاں د‏‏ی روایت تاریخی حقائق د‏‏ی بجائے عوامی روایات اُتے مبنی ا‏‏ے۔ رشید الدین فضل اللہ ہمدانی دے اوغوز نامہ وچ بھانويں زمانہ پہلے از اسلام دے واقعات وی بیان ہوئے نيں ، پ‏ر اِنہاں وچ سلجوقی سلطنت دے فتوحات دا ذِکر وی ملدا ا‏‏ے۔ ایسا معلوم ہُندا اے کہ مصنف نے اِنہاں دا ترکی زبان تو‏ں فارسی زبان وچ ترجمہ کيتا اے کیونجے اِس دے لفظاں وچ منگولی تے مشرقی ترکی لہجے دے لسانی اثرات دکھائی دیندے نيں۔ مصنف اوغوزنامہ نے قرآنی آیات ذِکر کرنے دے بعد فردوسی دے شاہنامہ تو‏ں وی اشعار نقل کيتے نيں تے اپنے مدعا نو‏‏ں واضح کرنے دے لئی مثالاں وی دتی نيں۔

حوالے