آتش فشاں

آتش فشاں
انتظامی تقسیم
کامنز مورتاں	Volcano
ماخذ	بروخوف و یفروں دائرۃ المعارفی لغت مختصر بروخوف و یفروں دائرۃ المعارفی لغت دائرۃ المعارف بریطانیکا 1911ء

آتش فشاں د‏‏ی ساخت:
1.تفتال خانہ 2. سنگ‌بستر 3. نالی 4. پایہ / بنیاد 5. سِل 6. شاخی نلی 7. خارج شدہ راکھی تہاں 8. کوکھ	9. خارج شدہ لاوی تہاں 10. گلہ 11. طفیلی مخروط 12. لاوا دا بہاؤ 13. نکاس 14. دہانہ 15. راکھ دا دُھواں

الاسک‏ا دے کلیولینڈ دا آتش فشاں، بین الاقوامی خلائی اسٹیشن تو‏ں لی گئی تصویر - مئی 2006

فلپائن دے ماؤنٹ پیناٹوبو دے آتش فشاں پھٹن تو‏ں راکھ دا اڑنا- تصویر 1991

آتش فشاں (فارسی تو‏ں آتش یعنی اگ تے فشان یعنی اُگلن والا یا برساؤن والا۔ عربی: برکان. انگریزی: Volcano) تو‏ں مراد ایسا مخروطی پہاڑ جس دا دہانہ قیف نما ہوئے جس وچو‏ں گرم مادہ نکلدا ہوئے۔ دہانے تو‏ں راستہ بطن ارض وچ گہرائی تک جاندا ہووے۔ جیہدے ذریعے گیس، لاوا تے بھاپ سطح ارض اُتے برآمد ہُندی ا‏‏ے۔ آتش فشاں دا پہاڑ ہونا ضروری نئيں۔

دراصل اوہ نشیب جس تو‏ں مادہ نکلدا ہوئے اوہ آتش فشاں کہلاندا اے تے برآمد شدہ مادے تو‏ں مخروطی پہاڑ متشکل ہُندا ا‏‏ے۔

آتش فشاں جاں اگ پہاڑ زمین دی پدھر یا چھلڑ تے اک مگھورا ہُندا اے جتھوں میگما، سواء تے گیساں پدھر دے تھلیوں باہر آوندیاں نیں۔ اگ والے پہاڑ اوتھے ہُندے نیں جتھے پلیٹ ٹیکٹونکس رلدیاں نیں یا وکھریاں ہُندیاں نیں۔

آتش فشاناں دیاں قسماں

آتش فشاں پہاڑاں د‏‏ی فعالیت دے اعتبار تو‏ں تن وڈی قسماں نيں :

1. زندہ آتش فشاں
2. خفتہ آتش فشاں
3. مردہ آتش فشاں

زندہ آتش فشاں

جزیرۂ سسلی اُتے واقع مشہور کوہ ایٹنا، جو دنیا دا متحرک ترین آتش فشاں اے

وہ آتش فشاں جنہاں وچ آتش فشانی دا عمل گاہے بگاہے ہُندا رہندا اے تے لاوا وغیرہ دا اخراج تھوڑے وقفے تو‏ں جاری رہندا اے تے اس عمل وچ طویل عرصہ حائل نئيں رہندا زندہ آتش فشاں کہلاندے نيں۔ انہاں وچ مادے دے اخراج د‏‏ی رفتار کم زیادہ ہُندی رہندی ا‏‏ے۔

خفتہ آتش فشاں

بعض آتش فشاں خاصے طویل عرصے تک خاموش رہندے نيں اس دے بعد اچانک آتش فشانی شروع کر دیندے نيں اوہناں نو‏‏ں خفتہ آتش فشاں کہیا جان٘دا اے۔

مردہ آتش فشاں

ایداں دے آتش فشاں جیہناں تو‏ں کِسے زمانے وچ آتش فشانی ہُندی سی مگر ہن اس دا کوئی امکان نظر نئيں آندا، ایہ آتش فشاں مردہ آتش فشاں کہلاندے نيں۔

پلیٹ ٹیکٹانکس

مختلف آتش فشانی چٹاناں دی حدود نو‏‏ں دسن والا خاکہ

دُنیا دے اہ‏م ترین آتش فشاں

• ویسوویس، اٹلی
• ایٹنا، سسلی، اٹلی
• ماؤنا لوا، ہوائی، ریاستہائے متحدہ امریکا
• اسٹرمبولی، اٹلی
• فیوجی، جاپان
• کوٹوپیکسی، ایکواڈور
• سینٹ ہیلنز، واشنگٹن، ریاستہائے متحدہ امریکا

ہور دیکھو

• لاوا
• حلقہ آتش

باہرلے جوڑ

حوالے