خاندانہائے زبان (Language Families) توں مراد زباناں دی اک ایسی درجہ بندی اے جس وچ اک گروہ وچ شامل زباناں عموماً اک مشترک بولی توں نمودار ہوئی ہون۔ مگر بے انتہا تحقیق دے باوجود زباناں دی درجہ بندی وچ اختلافات نيں اس لئی بعض درجہ بندیاں نوں حتمی نئيں سمجھیا جاسکدا۔
ان درجہ بندیاں دے لئی مختلف زباناں دی مشترک خصوصیات دی بنا اُتے اندازہ لگایا جاندا اے کہ کسی بولی دی پیدائش تے ترقی کس قدیم بولی نال ہوئی اے۔ اس دے علاوہ اکثر زباناں ایسی زباناں دے اختلاط توں وجود وچ آندیاں نيں جو خود اک خاندان یا گروہ نال تعلق نئيں رکھتاں۔ ایہی وجہ اے کہ زباناں دی درجہ بندی بے انتہا مشکل اے۔ ایتھے جو خاندانہائے بولی پیش کیتے جا رہے نيں انہاں دی بنیاد ایتھنولوک (Ethnologue) خاندان بندی اُتے رکھی گئی اے۔[۱] ایتھنولوک خاندان بندی وچ قدیم امریکی زباناں نوں علاحدہ علاحدہ خانداناں وچ رکھیا گیا اے مگر اس مضمون وچ قدیم امریکی زباناں (Amerind) نوں اک ہی خاندان وچ دکھایا جائے گا مگر قدیم امریکی زباناں دی ایہ خاندان بندی اس بنیاد اُتے نئيں اے کہ اوہ اک مشترک قدیم بولی توں نکلے نيں بلکہ ایہ صرف آسانی دے لئی کيتا گیا اے۔ قدیم امریکی زباناں وچ جو مختلف خاندانہائے بولی شامل نيں انہاں نوں تفصیل توں اس دے متعلقہ مضمون وچ دیکھیا جاسکدا اے۔
کل 7,313 زباناں دی خاندان بندی درج ذیل اے۔ ایہ تعداد انہاں زباناں دی اے جو ایتھنولوک خاندان بندی وچ شامل نيں تے اس دے علاوہ کچھ ناپید زباناں وی شامل نيں۔ اردو حروف دے لحاظ توں ترتیب دینے دے لئی نمبر شمار دے حساب توں ترتیب دتیاں جے بولے جانے والے افراد دے حساب توں ترتیب داں تاں آخر وچ دس زباناں ہاں گی جنہاں نوں اج دنیا دی ننیانوے فی صد آبادی بولدی اے۔
†قدیم امریکی زباناں نوں ایتھے جوزف گرینبرگ دی تحقیق دے نتیجے وچ پیش کيتا گیا اے جو بہت تنقید دا نشانہ بنی اے۔ اصل وچ حقیقی امریکی لوکاں دی زباناں نوں ہزاراں زباناں وچ تقسیم کيتا جاندا اے۔ جوزف گرینبرگ نے انہاں قدیم زباناں وچوں اسکیمو۔الیوت زباناں تے نادینی زباناں دے علاوہ باقی تمام نوں قدیم امریکی زباناں (Amerind) کہیا اے۔ جس توں دوسرے محققاں متفق نئيں۔ اس لئی ایتھے اگرچہ اسيں قدیم امریکی زباناں نوں ایتھے برقرار رکھدے نيں مگر یاد رہے کہ ایہ اک خاندان نئيں بلکہ بے شمار خانداناں دی اک درجہ بندی اے جس دی تفصیل آپ قدیم امریکی زباناں وچ دیکھ سکدے نيں۔
اسی طرح براہوئی زباب دے حوالے توں وی محققاں دی رائے منقسم اے۔
براہوئی بولی دے لسانی خاندان دے حوالے توں محققاں منقسم نيں۔ اس حوالے توں تن نظریے سامنے آندے نيں۔
-1 دراوڑی نظریہ
-2 انڈو یورپی یا ہند آریائی نظریہ
-3 تورانی یا الطائی نظریہ
اول الذکر نظریے دے خالق انگریز تے غیر بولی مستشرقین نيں۔ انہاں وچ ڈاکٹر ارنسٹ ٹرمپ، بشپ کالڈویل، گرائرسن، ڈینس برے جولز بلاخ، ایم بی ایمینو، ٹی برو، ایم ایس انڈروف، ذویلیبل نيں۔ اس نظریے دے ماہرلسانیات براہوئی بولی نوں دراوڑی خاندان توں گرداندے نيں۔ براہوئی بولنے والے ماہر لسانیات دے مطابق براہوئی بولی انڈو یورپی یا ہند آریائی خاندان نال تعلق رکھدا اے۔ انہاں ماہر لسانیات وچ میر گل خان نصیر، میر عاقل خان مینگل، پروفیسر عبد اللہ جمالدینی، پروفیسر ڈاکٹر عبد الرزاق صابر، اثیر عبد القادر شاہوانی، آغا نصیر احمد خان احمد زئی دا ناں آندا اے۔ براہوئی بولی دے خاندان دے حوالے توں تیسرا نظریہ تورانی یا الطائی نظریہ آغا نصیر احمد خان احمد زئی نے متعارف کرایا اے۔ اس حوالے توں انہاں دے علاوہ کوئی وی اس اُتے متفق نئيں اے۔
