دھریک
نم ٹبر | |
پچھان | |
دیس: | بوٹے |
برادری: | پھلوالے بوٹے |
ٹبر: | نم ٹبر |
سائینسی ناں | Melia azedarach |
دھریک نم ٹبر دا اک رکھ اے۔ ایہ پنجاب چ ہون آلا عام رکھ اے۔ اے ست توں بارہ میٹر تک اچا جاندا اے۔ پھل چھوٹے تے خوشبو آلے ہوندے نیں۔ اسنوں دریک دھریک، ڈھیک ، بکائن وی کہندے نیں ۔
بکائن یا دھریک (نباتیاتی نام:Melia azedarach، ہور نام: بکانیہ(گجراتی)، بکائن نم(سندھی)، نمب برکش(سنسکرت)، Persian Lilac یا Bead Tree یا Ceylon Cedar(انگریزی)) اک وڈا گھنا تے سایہ دار درخت اے۔ اس دے پتے، پھُل تے پھل نیم دے درخت توں مشابہہ ہُندے نيں لیکن پھل دے چار خانے ہُندے نيں جنہاں وچ ہر خانہ وچ اک سیاہ جھلی والا بیج ہُندا اے جو اندر توں سفید ہُندا اے۔ اس بیج نوں تخم بکائن یا پنجابی وچ دھرکونے کہیا جاندا اے۔ اس سفید گودے دے طبی فائدے بے شمار نيں۔ اس درخت دا آبائی وطن بھارت، پاکستان، چین تے آسٹریلیا نوں سمجھیا جاندا اے۔
ایہ درخت صرف موسم گرمہ وچ ہرا بھریا رہندا اے۔ اونچائی 7 توں 12 میٹر تک ہُندی اے۔ سایہ دار اے۔ پھُل ہلکی خوشبو رکھدا اے۔ پتے ہرے رنگ دے تے 50 سنٹی میٹر تک لمبے ہُندے نيں۔ لکڑی مضبوط تے قابل استعمال ہُندی اے۔
عام استعمال
[سودھو]اسنوں بخوبی لکڑی دے لئی استعمال کيتا جاندا اے۔ درمیانی کمیت دی اس لکڑی دا رنگ ہلکے بھورے توں ہلکے سرخ تک ہُندا اے۔ اسنوں 1830ء وچ امریکا وچ لگایا گیا جتھے ایہ خوب پھلیا پھلیا۔ موجودہ دور وچ بعض امریکی اسنوں اجنبی درخت (Invasive species) گرداندے نيں کیونجے ایہ یورپی نئيں۔ اس دے برعکس بے شمار یورپی درختاں نوں جو امریکا وچ لگائے گئے نيں انہاں نوں اجنبی نئيں کہیا جاندا۔
ادویاتی استعمال
[سودھو]اس دے بیج دے اندر سفید مغز نوں دوا دے طور اُتے استعمال کیتی جاندا اے جسنوں تخم بکائن کہندے نيں۔ اسنوں خون صاف کرنے دے لئی، درد وچ آرام دے لئی، بواسیر وچ بہتری دے لئی استعمال کيتا جاندا اے۔ پتے تے پھل وی خون صاف کرنے دے لئی صدیاں توں ہندی تے چینی طبیب استعمال کردے رہے نيں۔ پھل زیادہ مقدار وچ کھایا جائے تاں زہریلے اثرات ہوئے سکدے نيں۔ جدوں اس دا پھل پک کر زرد ہوئے جائے تاں اسنوں پانی وچ پکا کر سر دھونے توں جوئاں مر جاندیاں نيں۔ جے اس دے بیج ست اٹھ توں زیادہ کھا لئی جاواں تاں انسان دی موت وی واقع ہوئے سکدی اے کیونجے ایہ زہریلا ہُندا اے۔ البتہ بعض پرندے ایہ بیج بغیر کسی نقصان دے کھا سکدے نيں۔
اس دا ذائقہ تلخ تے مزاج گرم خشک ہُندا اے۔
-
A Chinaberry tree bearing fruit
-
Fruit-bearing branches, after losing leaves in autumn
-
Fruit
-
Bark
-
Melia azedarach - Museum specimen
ہور ویکھو
[سودھو]- نیم (Azadirachta indica)
وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: دھریک |