تواریخ گرو خالصہ

تواریخ گرو خالصہ

تواریخ گرو خالصہ ایہہ وڈے سائز دی سکھ اتہاس اُتے گیانی گیان سنگھ (ویکھو) دی رچنا اے۔ اس دے پنج حصہ ہن، جویں (1) جنمساکھی دساں گروآں، (2) شمشیر خالصہ ، (3) راج خالصہ، (4) سردار خالصہ اتے (5) پنتھ خالصہ۔ اس دے پہلے حصہ وچ دس گرو صاحبان دے جیون-تذکرےآں توں علاوہ سکھ قوم دے خالصہ سجے جان تک دی تریخ دتی گئی اے۔ دوجے حصہ وچ بندہ سنگھ بہادر دیاں مہماں اتے شہیدیاں دا حال انکت کرن توں بعد سکھاں اتے ڈھائے گئے ظلماں اتے اوہناں دے درعمل وجوں قائم ہویا ‘دل خالصہ ’ اتے اس دے جدوجہد دا ذکر ہویا اے۔ تیجے حصہ وچ مسلاں دیاں کاروائیاں دے چترن توں بعد مہاراجہ رنجیت سنگھ دی بادشاہی دی مہانتا نوں درسایا گیا اے اتے انت وچ پنجاب اتے انگریزاں دے قبضے دی گل کیتی گئی اے۔ چوتھے حصہ وچ اوہناں سکھ ریاستاں دا ذکر درج اے جو مہاراجہ رنجیت سنگھ دے راج وچ شامل نہیں ہوئیاں سن۔ پنجویں حصہ وچ سکھ قوماں ، گوردواریاں، سنگتاں، پرچار-مرکزاں وغیرہ اتے چاننا پایا گیا اے۔

انے وڈے سائز والے اتہاس نوں لکھن لئی گیانی جی نے سامان اکٹھا کرن اتے لگبھگ 15 ورھے لگائے اتے تن پرکار دے زریعہ ورتے۔ اک، پرانے سکھاں نال رابطہ؛ دوجا ، سارے دیس دا سفر اتے تیجا، پرانے سکھ اتہاس۔ اس اتہاس دے پہلے تن حصہ گرو گوبند سنگھ پریس، سیالکوٹ ولوں سن 1891–92 ء وچ شائع کیتے گئے۔ اس پرکاشن لئی سیالکوٹ دے مہنت پریم سنگھ اتے بھائی ہری سنگھ اتے راولپنڈی دے س۔ بوٹا سنگھ نے مالی مدد دتی۔ باقی دو حصہ اجے چھپے نہیں سن کہ گیانی جی امرتسر آئے اتے سخت بیمار ہو گئے۔ اوہناں دی ماڑی حالت ویکھ کے خالصہ ٹریکٹ سوسائٹی دے مکھی میمبراں نے گیانی جی نوں پریر کے چھپیاں انچھپیاں کتاباں دے کھرڑے لے کے اوہناں دے پرکاشن دے حقوق سوسائٹی دے ناں لکھوا لئے اتے اس دے بدلے وچ گیانی جی نوں 12 روپئے مہینہ دین دا اقرارنامہ لکھ دتا۔ پر سوسائٹی نے کھرڑے نا شائع کیتے اتے نا ہی گیانی جی نوں پرتائے۔ اس حقیقت بارے گیانی جی نے خود لکھیا ہے—اتی انیائے ان ظلم بڈ مجھ سوں کینو آپ۔ نہ کھرڑے مجھ دیت ہیں نہِ چھاپ ہیں آپ۔ برکھ ستاراں بھئے ہیں ان کو دئے بنائ۔ کھٹے مں پا رکھے ہیں ٹالا کرت رہائِی۔ … ساگر سمع مم کرت سے ٹریکٹ چھاپ کئی۔ دھن عر نام کما رہے پنتھک آگوُ نیک۔ (گرمتِی پرکاش، 9/1992)।

تواریخ گرو خالصہ دا چوتھا حصہ (سردار خالصہ) اجے تک نہیں چھپیا اتے پنجویں حصہ (پنتھ خالصہ) دا سن 1919ء وچ صرف اردو اڈیشن چھپیا اے۔ پہلے تن کھنڈاں نوں اکٹھیاں اتے وکھرے وکھرے روپ وچ کئی وار اردو اتے پنجابی وچ چھاپیا جا چکا اے۔ سن 1970ء وچ بولی ڈیپارٹمنٹ نے وی اس نوں دو حصیاں وچ چھاپیا اے۔

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ