جسا سنگھ اہلو والیا

جسا سنگھ اہلو والیا
(تیلگو وچ: జస్సా సింగ్ అహ్లూవాలియా)
تاریخ پیدائش	3 مئی 1718
وفات	سنہ 1783 (64–65 سال)  امبرسر

کپورتھلا پنجاب دے نقشے وچ

جسا سنگھ اہلو والیا (1718–1783) اٹھارویں صدی دا اک مشہور سکھ سردار سی۔ اوہ لہور دے نیڑے اک پند اہلوال چ جمیا۔ نواب کپور سنگھ نے اودی دلیری تے خوش ہوکے 1753 چ اپنے مرن تے اونوں اپنا وارث بنایا۔ جسا سنگھ نے 1761 ج لہور تے مل مار لیا۔ احمد شاہ ابدالی نال اودیاں کئی لڑائیاں ہویاں۔ 1772 چ اونے کپورتھلہ ریاست دی نیو رکھی جیہدا راجگڑھ کپورتھلا شہر سی ۔

آباؤ اجداد

دل خالصے دے سپہ سالار جسا سنگھ آہلوالیا دے پوروج لگبھگ سولہویں صدی عیسوی وچ ترنتارن دے نزدیک آ گئے سن۔ سکھ پنتھ دے نال اوہناں دا تعلقات چھویں گرو ہرگوبند صاحب دے ویلے ولوں شروع ہندا اے۔ اوہناں دناں تہاڈے پوروجاں وچ سردار سادھو سنگھ اتے اوہناں دے سپتر گوپال سنگھ اتے اوہناں دے پوتے دیوا سنگھ جی ولوں چلدا اے۔ دیوا سنگھ جی کئی وار اپنے چھوٹے سپتر بدرسنگھ دے نال گرو گوبند سنگھ جی دے درشن لئی آنندپور آؤندے رہندے سن۔

سن 1699 دی ویساکھی دے بعد انھاننے وی حضوری پنج پیاریاں ولوں امرت دھارن کیتا۔ سردار بدر سنگھ جی سکھ نظریات دے متعلق اتھاہ عقیدت رکھدے سن، اوہناں دے دل وچ گرو دے متعلق اٹوٹ عقیدت سی۔ سردار بدر سنگھ جی دا ویاہ گرام ہلاں–سادھے دے سردار باہا سنگھ جی دی بھین دے نال سمپنّ ہویا۔ اس دیوی اتے وی سکھ دھرم دیاں مریاداواں دا گہرا رنگ چڑھیا ہویا سی۔ اوہ، سکھ مذہبی گرنتھاں وچ پوری طرحاں روچی رکھدی سی اتے انھاننوں گروبانی بہت زیادہ کنٹھستھ سی۔ گرووانی دے فی اوہناں دا لگاؤ اتے اوہناں دی سریلی آواز انھاننوں کیرتن نیمی روپ ولوں کرن وچ مجبور کردی سی۔ ات: انھاننے سنگیت تعلیم وی سکھی، جسدے نال اوہ دوتارا نکّ وادآلہ وجاؤن وچ وی بوہت زیادہ نپن/ماہر ہو گئی۔

جم

تن مئی 1718 عیسوی نوں تسی اک بالک نوں جنم دتا۔ جیہدا نام جسا سنگھ رکھیا گیا۔ جدوں جسا سنگھ چار سال دے ہوئے تاں اوہناں دے پیؤ سردار بدر سنگھ دا انتقال ہو گیا۔ اس کارن جسا سنگھ دی پالن پوسنا اتے گھر باہر دے ہور سارے کارجاں دا سارا بھار اسدی ماں دے کندھاں اتے آ پیا۔ ماں لئی ایہہ بہت اوکھا سماں سی۔ اک طرف تاں پتی دا سایہ سر ولوں اٹھ گیا اتے دوجے پاسے مغل سرکار وی سکھاں دے خون دی پیاسی ہو گئی سی۔ پر جسا سنگھ دی ماں ڈٹی رہی۔ اوہ پتی دی ادور موت نوں واہگرو دا بھانا سمجھکے ادور پرکھ دی رضا اتے اسدی یاد وچ جیونیاپن کرن لگی۔

نواب کپور سنگھ دے نال

اوہناں دناں مغل سرکار سکھاں دا سروناش کرن لئی تلی ہوئی سی۔ اپنے اس مقصد دی تکمیل لئی اسنے گشتی فوجی ٹکڑیاں تعینات کر رکھیاں سن۔ ایہہ فوجی ٹکڑیاں ڈھونڈھ–ڈھونڈھ کے سکھاں نوں گرفتار کر لیندیاں اتے ڈٹ کے مقابلہ کرن والیاں نوں موت دے گھاٹ اتار دندیاں۔

مغل سرکار دا ایہہ دمن چکر لاہور نگر دے ارد–گرد کجھ زیادہ کٹھور سی۔ اجیہی سمت وچ باگھ سنگھ نے ایہہ بہتر سمجھیا کہ ہلاں گرام تیاگکے جالندھر وچ وسیا جاوے۔ اوہناں دناں سردار کپور سنگھ جی اپنے جتھے سمیت کرتارپور نگر دوآبے دے کول ڈیرہ پائے بیٹھے سن۔ سردار باگھ سنگھ جی اکثر سردار کپور سنگھ ولوں ملدے رہندے اتے اوس ویلے دے سیاسی حالات اتے وچار ومرش کردے۔

سنجوگ ولوں گرو نانک دیو جی دا روشنی پرو نزدیک آ گیا۔ ات: باگھ سنگھ دے من وچ ایہہ بھاونا جاگرت ہوئی کہ ایہہ اک بہت شبھ موقع ہووےگا، جیکر اسدی بھین اتے بھانجے جسا سنگھ نوں گرو پرو دے پروگراماں وچ کیرتن کرن دا سحصہ حاصل ہو جاوے۔ بہتر سماں ویکھکے انھاننے سردار کپور سنگھ جی نوں اپنے من دی اچھا دسی۔ سردار کپور سنگھ جی نے ماں پتّ ولوں گائی گئی گرووانی سنی تاں اوہ بہت متاثر ہوئے۔ انھاننے گرو پرو اتسوَ وچ ماں پتّ نوں کیرتن کرن دا موقع حاصل کیتا۔

ساری سنگت نے ماں پتّ ولوں گائی ‘آسا دی وار’ نامک بانی دا دوتارے واجاں ولوں کیرتن سنیا اتے خوش دل ولوں اوہناں دی پرشنسا کیتی۔ سنگت دے آگرہ کرن اتے سردار کپور سنگھ جی نے جسا سنگھ نوں اپنے کول ٹھہریا لیا۔ جسا سنگھ دی عمر اس ویلے لگبھگ 12 سال دی سی۔ انی چھوٹی سمت وچ اسدے نیمی جیون سشیل سبھاء، سیوابھاو اتادِ شبھ گن ویکھکے سردار کپور سنگھ جی بوہت زیادہ متاثر ہوئے۔

اک دن انھاننے باگھ سنگھ اتے اوہناں دی بھین ولوں جسا سنگھ نوں پنتھ دی سیوا ہیتُ منگ لیا۔ سردار کپور سنگھ جی دا آگرہ، اوہ ٹال نہیں سکے۔ ات: انھاننے وڈی نمرتاپوروک بنتی کیتی کہ ٹھیک اے، اسیں اپنے اس لال نوں تہاڈی جھولی شرن وچ پاؤندے ہاں۔ ہن تسی اسنوں اپنا ہی پتّ منو۔ اتھے موجود سنگت نے ترنت ‘ست شری اکال’ دی جےَ جیکار کیتی اتے شری گرو گرنتھ صاحب جی دے ساہمنے ارداس کیتی۔ اسی دن ولوں جسا سنگھ دی کھیاتی سردار کپور سنگھ دے سپتر وچ ہون لگی۔

سردار کپور سنگھ جی نے جسا سنگھ نوں گھڑسواری، تلوار چلاؤنا، نیجاباجی اتے دھنرودھا دے ادھیاپن ہیتُ یدھکلا وچ نپن آدمیاں دے حوالے کیتا۔ انھاننے اسنوں لڑائی دے دانو پینچ وی سکھا دتے۔ اس پرکار نیمی روپ ولوں کسرت کرن دے کارن جسا سنگھ اک بلشٹھ جوان بنن گیا۔ اسدی بھجاواں وچ انا زور آ گیا کہ اوہ 16 سیر بھار دی گدا ہتھ وچ تھام کے اس پرکار گھماندا، منو اوہ اک حلقہ جیہا تینکا ہووے۔ کجھ سالاں بعد سردار کپور سنگھ جی نے آپ پنج پیاریاں وچ شامل ہوکے جسا سنگھ نوں ‘کھنڈے دا امرت چھکایا’ اتے خالصے دی رہت مریادا وچ درڑ رہن دا آدیش دتا۔

اس پرکار جسا سنگھ سکھی وچ نپن ہندا چلا گیا۔ کتے جسا سنگھ نوں اپنی اپلبدھیاں اتے تجربہ نہ ہو جاوے، اسلئی کپور سنگھ جی بہت چیتنتا ولوں اسنوں نمرتا دا پاٹھ پڑھاندے اتے اسنوں اسدے لئی کجھ اجیہی سنوجواناں کرن نوں کہندے، جو نمن پدھر دی ہندیاں۔ پانی ڈھونا اتے لدّ چکنا اتادِ کم اسنوں سونپے جاندے۔ آگیاکاری جسا سنگھ وی پرسنچت مطلب ولوں اپنے سارے اتردائتواں دا پالنا کردا۔ ایہناں کماں ولوں جسا سنگھ دے دل وچ ساریاں نوں سامان منن دی بھاونا پیدا ہو گئی۔ اوہدی نظر وچ کوئی چھوٹا وڈا نہیں رہیا۔

ہور دیکھو

• بندہ سنگھ بہادر
• بابا دیپ سنگھ
• مثل
• نواب کپور سنگھ ورک
• ہرنول گڑھ د‏‏ی جنگ

حوالے