امبرسر
امبرسر | |
---|---|
نقشا | نشان |
ضلع | |
دیس | بھارت |
صوبہ | پنجاب |
کوآرڈینیٹس | 31 64 شمال، 77 12 مشرق |
بنیاد | 15 دسمبر 1911 |
آبادی: | |
- سارا (2011)[۱] | 1 132 761 |
- میٹروپولیٹن علاقے:[۲] | 1 183 705 |
وقتی خطہ | آئی.ایسّ.ٹی (یو.ٹی.سی +5:30) |
میئر | بکشی رام اروڑا |
سرکاری ویب سائیٹ | www.amritsarcorp.com |
امبرسر (Amritsar)( تلفظ (help·info); سانچہ:Lang-pa; پنجابی اچارن: [əm:ɾɪt̪səɾ]) (مقامی پنجابی تلفظ امبرسر وی اے ) بھارتی پنجاب دا اک شہر اے تے ہندوستان دی شمال مغربی ریاست (پنجاب) دے راجگڑھ، چندی گڑھ توں 217 کلومیٹر (135 میل) تے پاکستان دے لہور توں 28 کلومیٹر (17.4 میل) مشرق دی جانب واقع اے۔ 2001ء دی مردم شماری دے مطابق اس شہر دی آبادی پندرہ لکھ دسی جاندی اے جدوں کہ تمام ضلع امبرسر دی آبادی قریباً چھتیس لکھ بیان ہُندی اے۔ امبرسر شہر وچ سکھ مت دا روحانی مقام ہرمندر صاحب واقع اے۔
امبرسر پنجاب دے ضلع امبرسر وچ اک شہر اے ۔ ایہ تھاں سکھ دھرم دا مذہبی تے تہذیبی مرکز اے ۔ ایہ شہر ضلع امبرسر دا انتظامی راجگڑھ اے ۔ امبر سر شہر لہور توں 67 کلومیٹر دور اے ۔ یاترا لئی سبھ توں ودھیا سماں اکتوبر تے مارچ وچ اے ۔ امبرسر وچ پنجابی بولی جاندی اے ۔
ناں
[سودھو]امبرسر پنجابی دے دو شبداں دا مجموعا اے ۔ امبر دا مطلب اسمان تے سر دا مطلب تلا (تلاب) اے ۔ ایہنوں امرسر تے امبرسر وی آکھیا جاندا اے پر پنجابی بول چال وچ امبرسر ای کہیا جاندا اے ۔
تریخ
[سودھو]امبرسر شہر دی نیہہ 1577 وچ گرو رام داس جی نے پوتر سروور نوں ٹک لا کے رکھی سی ۔ کجھ حوالیاں دے مطابق ایہہ زمین نیڑے دے تنگ پنڈ دے واسیاں کولوں خریدی گئی سی تے کجھ ہوراں دے مطابق گرو امرداس دے ویلے مغل بادشاہ اکبر بادشاہ نے ایہہ زمین بی بی بھانی نوں اوہناں دی گرو رام داس نال ویاہ ویلے تحفے وچ دتی سی ۔ اوس ویلے سروور دے آلے دوآلے جیہڑا نگر وسیا اوہدا شروع وچ ناں رامداسپور ، چک رام داس یا چک گرو پیا ۔ گرو ارجن، جنہاں نے سروور مکمل کروایا ۔ سنتوکھسر تے رامسر دے تال کھدوائے تے سروور دے وچکار ہرمندر صاحب بنوایا، دے ویلے ایہہ شہر ترقی کردا گیا۔گرو ہرگوبند صاحب نے ہرمندر دے ساہمنے ادور تخت بنوایا اتے کولسر تے ببیکسر دے تال کھدوائے اتے شہر دی مغربی حدود وچ لوہ گڑھ دا قلعا اسروایا ۔ 1635 وچ جدوں گرو ہرگوبند صاحب کیرتپور صاحب پرستھان کر گئے تاں تقریباً 65 سال شہر دا پربندھ پرتھی چند دے وارثاں ہیٹھ رہا ۔ 1699 وچ گرو گوبند سنگھ نے خالصہ ساجن اپرنت بھائی منی سنگھ نوں امبرسر شہر دے پربندھ لئی گھلیا۔
18ویں صدی وچ کئی اتار چڑاؤ شہر وچ ہوئے ۔ 1765 وچ مسلاں دی سرداری قایم ہون اپرنت کئی مثل سرداراں نے امبرسر دا پربندھ سمبھالیا ۔ وکھ وکھ سرداراں نے پوتر سروور دے آلے دوآلے اپنے بنگے قایم کیتے اتے باہروار کٹڑے یا حلقے قایم کیتے جوکِ وپاریاں تے دستکاراں دی ترقی تے وادھے لئی سن ۔ اہم فیصلے لین لئی امبرسر وچ سربت خالصہ دیوان کیتے جاندے سن۔اس طرحاں ایہہ شہر خالصے دے راجگڑھ دے روپ وچ ساہمنے آیا۔ 18ویں صدی دے انت تک امبرسر پنجاب دا اک اگھا وپاری مرکز بن چکا سی۔
امبرسر شہر دی ابتدا دے بارے وچ ایہ ذکر وی تریخ وچ ملدا اے پئی مغلیہ سلطنت دے شہنشاہ اکبر نے امبرسر دا علاقہ سکھاں دے چوتھے روحانی پیشوا گرو رام داس نوں دے دتا سی تے رام داس نے ایتھے رام داس پور دی بنیاد پائی جس دا ناں بعد وچ امبرسر ہويا [۳]۔[۴]؛ لیکن ایہ وی کہیا جاندا اے کہ شہنشاہ اکبر نے 1565ء وچ گرو امر داس تے فیر 1579ء وچ گرو رام داس تے 1606ء وچ گرو ارجن دیو نوں علاقے دی پیشکش کیتی سن جنہاں نوں انہاں تِناں لوک نے قبول نئيں کيتا سی ؛ گرو امرداس دی نسبت ایہ وی تریخ وچ آندا اے کہ جاگیر قبول کرن توں انکار دے بعد اکبر نے اوہ جاگیر جس اُتے امبرسر قائم ہويا امرداس دی بیٹی بی بی بھانی نوں ویاہ دے تحفے دے طور تے دے دتی سی جس توں امر داس انکاری نہ ہوئے سکے [۵] ہور ایہ کہ اکبر نے سکھاں دے تمام علاقے نوں محصول ادا کرنے توں آزاد کر دتا سی ۔[۶] امبرسر دے لئی پرانے ناں رام داس پور دے علاوہ گرو چک تے رام داس چک وی استعمال ہُندے رہے نيں۔ کرتار پور وچ 1539ء وچ اپنے انتقال توں پہلے گرو نانک نے گرو انگد دیو نوں نواں گرو نامزد کر دتا سی فیر تیجے گرو امر داس (1479ء توں 1574ء) دے بعد آنے والے چوتھے گرو رام داس (1534ء توں 1581ء) نے امبرسر دے پرانے تالاب دی مرمت دا کم شروع کيتا تے اس دے درمیان وچ اک مندر یا گردوارہ، دربار صاحب تعمیر کيتا جس نوں ہرمندر صاحب وی کہیا جاندا اے۔ شہنشاہ اکبر تے اس دے بعد وی عمومی تعلقات رام داس پور (امبرسر) دی جانب اچھے رہندے تے مغلیہ سلطنت وچ رام داس پور دی حیثیت نیم خود مختار علاقے دی سی سی لیکن فیر سولہويں صدی توں اس علاقے وچ مکمل آزادی یا خود مختاری دے احساست نمودار ہونا شروع ہوئے ۔[۷] تصوف دے کرشمات نوں سکھاں تے مسلماناں دے وچکار نظر انداز نئيں کيتا جاسکدا تے عرصے تک تصوف دے افکار توں اک مبہم صورت قائم رہی حتیٰ کہ گرو نانک نوں مسلمان وی کہیا جاندا اے [۳]۔
لہور توں امبرسر
[سودھو]شہنشاہ جہانگیر دے زمانے وچ وی سکھ مت اِنّا واضح تے وکھ مذہب نئيں بنا سی لیکن آثار نمایاں ہونے لگے سن کہ ہن سکھ مغلیہ سلطنت دے مرکز برائے پنجاب یعنی لہور دی بجائے امبرسر دی جانب دیکھنے لگے سن ۔[۸] سکھ ذرائع دے مطابق شہنشاہ جہانگیر دے کہنے اُتے ادی گرنتھ وچ ترامیم توں گرو ارجن دے انکار پر، اس نے خسرو نوں امداد فراہم کرن دا بہانا بنا کے اوہناں نوں قتل کروا دتا سی [۹] تے اس گل نے انہاں دے بیٹے تے چھیويں گرو ہرگوبند (1595ء توں 1644ء) نوں عسکری طاقت ولوں مائل کر دتا سی جس دے رد عمل دے طور اُتے جہانگیر نے اک بار امبرسر توں ہرگوبند نوں گرفتار وی کيتا لیکن فیر آزاد کر دتا۔ ہرگوبند نے مغلیہ سلطنت نوں ناجائز قرار دے کے اپنے پیروکاراں نوں اسنوں تسلیم کرنے توں منع کر دتا سی تے گرو نوں خدا دی جانب توں دتی جانے والی سلطنت نوں جائز قرار دتا؛ شاہجہان دے دور (1628ء توں 1658ء) وچ رام داس پور (امبرسر) اُتے حملہ کيتا گیا تے ہرگوبند نے امبرسر توں بھج کر کرتار پور وچ سکونت اختیار کيتی۔ اورنگزیب دے تبدیل ہُندے ہوئے کردار نے مختلف واقعات نوں جنم دتا جنہاں وچ اک سکھاں توں معاملات دا واقع وی اے جس وچ محصول یا جزیہ اُتے ہونے والی معاشیاندی کشمکش نوں مذہب تے خود مختاری توں جوڑ دتا گیا۔ تیغ بہادر دے قتل نوں متعدد تاریخی دستاویزات وچ سکھ مسلم ناچاقی یا نفرت دا آغاز کہیا جاندا اے [۱۰]۔
رام داس پوری سیاست
[سودھو]سولہويں صدی دے اواخر دے امبرسر (رام داس پور) وچ گروگوبند سنگھ دی خالصہ براہ راست مغلیہ سلطنت توں ٹکرانے اُتے تیار ہوئے رہی سی [۱۱]؛ گو کہ اکبر توں لےکے شاہجہان تک مغلاں دا رویہ گروواں دی جانب مناسب ہی نئيں باعزت وی رہیا لیکن امبرسر ولوں جہانگیر تے شاہجہان دوواں دی حکومت دے دوران سلطنت مغلیہ دے معاملات وچ مداخلت کيتی جاندی رہی۔
1947ء تقسیم ہند
[سودھو]برطانوی قانون آزادی ہند 1947ء دے تحت برطانوی ہند اگست 1947ء نوں پاکستان تے بھارت وچ تقسیم ہويا جس توں امبرسر اُتے بلحاظ آبادیات، معاشیات، سبھیاچار، سیاسی تے سماجی ڈھانچے اُتے گہرا اثر پيا۔ صوبہ پنجاب (برطانوی ہند) دی بھارت تے پاکستان وچ ونڈ تے امبرسر اک سرحدی شہر بن گیا۔ تقسیم توں پہلے مسلم لیگ امبرسر نوں لہور توں وتھ (30 میل دا فاصلے) تے تقریبا 50 فیصد مسلم آبادی پاروں پاکستان وچ شامل کرنا چاہندی سی، لیکن شہر بھارت دا حصہ بن گیا۔ امبرسر نوں بھارت دی تقسیم دے دوران بدترین فرقہ وارانہ فسادات دا سامنا کرنا پيا۔ امبرسر دے مسلمان رہائشی مسلم مخالف فسادات پاروں گھراں تے املاک نوں چھڈ کے امبرسر توں ہجرت کرن تے مجبور ہو گئے۔
امبرسر ضلع وچ اہم مسلم اکثریت دیہات پہلے تقسیم سلطان پور، کالا افغانہ، عبد ل کلاں، رشید بال، لہوریے، شاہ پور، شاہ کوٹ، علی پور، علی وال، اللہ آباد، فتح آباد، چک، گوزہ چک، جٹاں تے چیمہ سن ۔
آپریشن بلیو سٹار
[سودھو]1984ء وچ بھارتی فوج دا اپنے ہی ملک وچ امبرسر شہر وچ واقع ہرمندر صاحب اُتے کيتا جان والا آپریشن۔ ایہ آپریشر اس وقت دی بھارتی وزیر اعظم اندرا گاندھی دے حکم توں 3 توں 8 جون تک ہويا۔[۱۲]
اہم تھاںواں
[سودھو]گولڈن ٹیمپل
[سودھو]گولڈن ٹیمپل امبرسر دا سب توں اہم مقام اے جو سکھ مذہب دی اک مقدس عبادت گاہ اے۔ اس دا اصل ناں ہرمندر صاحب اے لیکن ایہ گولڈن ٹیمپل دے ناں توں مشہور اے۔ امبرسر شہر گولڈن ٹیمپل دے چاراں طرف بسا ہويا اے۔ گولڈن ٹیمپل وچ روزانہ ہزاراں سیاح آندے نيں۔ امبرسر دا ناں اس تالاب دے ناں اُتے رکھیا گیا اے جس دی تعمیر گرو رام داس نے اپنے ہتھوں توں کروائی سی۔
سکھ گولڈن ٹیمپل وچ داخل ہونے توں پہلے مندر دے سامنے سر جھکاندے نيں، فیر پیر دھونے دے بعد سیڑھیاں توں مندر تک جاندے نيں۔ سیڑھیاں دے نال نال اس دی مکمل تریخ لکھی ہوئی اے۔ گولڈن ٹیمپل انتہائی خوبصورت اے تے اس وچ روشنی دا خوبصورت انتظام کيتا گیا اے۔ سکھاں دے علاوہ وی بوہت سارے سیاح ایتھے آندے نيں۔
جلیانوالہ باغ
[سودھو]13 اپریل، 1919ء نوں اس مقام اُتے اک اجتماع منعقد کيتا گیا سی جس انگریز فوج دے جنرل ڈائر دے احکام اُتے سینکڑاں حریت پسنداں نوں گولی مار دے ہلاک کر دتا۔ جلسہ دے دوارن جنرل ڈائر نے باغ دے واحد راستے نوں اپنے فوجیاں دے نال گھیر لیا تے ہجوم اُتے اَنھّا دھند گولیاں برسانا شروع کر دتیاں۔ اس واقعہ نوں تریخ دی سب توں دردناک واقعات وچوں اک سمجھیا جاندا اے۔
جلیانوالہ باغ دا قتل عام اِنّا زیادہ سی کہ اس باغ وچ واقع کنواں لاشاں توں مکمل بھر گیا۔ ہن اسنوں اک خوبصورت پارک وچ تبدیل کر دتا گیا اے تے اک یادگار وی تعمیر کيتی گئی اے۔ اس دی دیکھ بھال تے حفاظت کيتی ذمہ داری جلیانوالہ باغ ٹرسٹ دے سپرد اے۔ ایتھے خوبصورت درخت لگائے گئے نيں۔ باغ وچ آنے دا وقت موسم گرما وچ صبح 9 بجے توں شام 6 بجے تک تے موسم سرما وچ صبح 10 بجے توں شام 5 تک رکھیا گیا اے۔
ہور تھاںواں
[سودھو]
مکھ سیر تھاں
[سودھو]ایہہ شہر سکھ تریخ دا گڑھ رہیا اے ۔ امبرسر وچ تے اس دے نزدیک سکھاں دے بہت سارے تریخی تے مذہبی ستھلّ موجود ہن ۔ امبرسر دلی توں جالندھر آؤندے جی ٹی روڈ تے بھارت دا آخری مکھ شہر اے اتے اس توں اگے ایہہ سڑک لہور نوں تر جاندی اے ۔ لہور جو کہ ونڈ تو پہلے پنجاب دا راجگڑھ سی، امبرسر تو سارا 50 ک۔م دی دوری تے اے ۔ امبرسر شہر امبرسر ضلعے دا انتظامی مرکز اتے وپاری گڑھ وی اے ۔ پر اسدے بارڈر توں نزدیکی ہون کرکے اس دی صنعتی ترقی نہیں ہو سکی ۔امبرسر شہر دا مکھ ہوائی اڈا راجا ساہنسی انٹرنیشنل ہوائی اڈا اے ہو کہ شہر دے مرکز توں گیاراں کلو میٹر دی دوری تے اے ۔ اس اڈے توں بہت ساریاں غیرملکی اڈاناں چڑھدیاں نیں۔ اتھوں سنگاپور، تاشقند، اشگابات اتے لندن، برمنگھم تے ٹورنٹو نوں وی اڈاناں نیں ۔ پنجابیاں دی ودیساں وچ بڑی آوا-جائی ہون کرکے ایتھوں ہور اڈاناں دے شروع ہون دیاں وی گنجیشاں نیں ۔ امبرسر دے مکھ وپاری کاروبار ٹوریزم، ایتھوں دا کپڑا بازار، کھیتی باڑی، دستکاری، سیوا کھیتر اتے لائیٹ انجنئرنگ اے ۔
تعلیم
[سودھو]خالصا کالج اس علاقے دو سبتوں پرانا تعلیمی ادادہ اے ۔ صدی پرانا ایہہ ادارہ 1892 وچ قایم ہویا سی | ایہہ سائنس، کلا، کامرس، کمپیوٹر، بولیاں، سکھیا، کھیتی باڑی تے فزیوتھراپی دے کھیتراں وچ تعلیم دیندا اے ۔ 1969 وچ امبرسر وچ گرو نانک دیو یونیورسٹی قایم ہوئی ۔ امبرسر وچ ڈی اے وی کالج تے بی بی کے-ڈی اے وی کالج فار وومین وی موجود نیں ۔
مذہبی تھاواں
[سودھو]شہر وچ تھلے دتیاں مذہبی تھاواں نیں :
٭ اکال تخت
٭ BebakSar
٭ Birth Place of Guru Hargobind Sahib
٭ Bir Baba Budha Ji، Thattah-Chabhal
٭ Sri Darbar Sahib، Khadoor Sahib
٭ ChhehartaSahib، Guru Hargobind Ji
٭ Baba Bakala، Guru Teg Bahadur Ji
٭ Birth Place of Baba Budha Ji، Kathunangal
گردوارے
[سودھو]امبرسر دے جنوب وچ ستوكھسر صاحب تے ببے سر صاحب گردوارے نيں۔ انہاں وچوں ستوكھسر گرودوارہ گولڈن ٹیمپل توں وی وڈا اے۔ مہاراجہ رنجیت سنگھ نے رام باغ پارک وچ موسم گرما دے لئی اک محل بنوایا سی۔ اس دی اچھی دیکھ بھال کيتی گئی اے جس دی وجہ توں ایہ اج وی صحیح حالت وچ موجود اے۔ اس محل دی بیرونی دیواراں اُتے سرخ پتھر لگے ہوئے نيں۔ اس محل نوں ہن مہاراجا رنجیت سنگھ عجائب گھر وچ تبدیل کر دتا گیا اے۔ اس عجائب گھر وچ متعدد تصاویر تے فرنیچر دی نمائش کيتی گئی اے۔ ایہ اک پارک دے وسط وچ بنیا ہویا اے جو اک خوبصورت پارک اے۔ اس پارک نوں لہور دے شالیمار باغ جداں بنایا گیا اے۔ عجائب گھر وچ داخلے دا وقت صبح 10 بجے توں شام 5 بجے تک رکھیا گیا اے۔ عجائب گھر پیر نوں بند رہندا اے۔
درگیانا مندر
[سودھو]درگیانا مندر اک قدیم ہندو مندر اے جو ہاتھی گیٹ دے علاقے وچ واقع نيں۔ اس مندر نوں ہرمندر دی طرح بنایا گیا اے۔ درگیانا مندر دے بالکل پِچھے ہنومان مندر واقع اے۔
خیرالدین مسجد
[سودھو]یہ مسجد گاندھی گیٹ دے نیڑے ہال مارکیٹ وچ واقع اے۔ نماز دے وقت ایتھے بہت بھیڑ ہُندی اے۔ مناسب دیکھ بھال دی وجہ توں بھیڑ دے باوجود انہاں دے حسن وچ کوئی کمی واقع نئيں ہوئی۔ ایہ مسجد اسلامی فن تعمیر دی اک جیندی جاگتی تصویر اے اس دی دیواراں اُتے آیتاں لکھی ہوئیاں نيں۔ ایہ گل قابل توجہ اے کہ جلیانوالہ باغ دے اجتماع دے لئی سیف الدین کچیلو تے ستیہ پال ايسے مسجد ہی اجتماع نوں خطاب کر رہے سن ۔
بابا اٹل رائے مینار
[سودھو]یہ گرو ہرگوبند دے نو سالہ بیٹے دی شہادت دا جائے مقام اے۔
رام تیرتھ
[سودھو]یہ بھگوان رام دے بیٹےآں لو تے کش کيتی جائے پیدائش تصور کيتی جاندی اے۔
نواحی تھاںواں
[سودھو]واہگہ بارڈر
[سودھو]واہگہ بارڈر پاکستان تے بھارت دے وچکار اک سرحدی لانگا ہیگا اے جیہڑا لہور نوں امبرسر توں ملاندا اے۔ ہر شام ایتھے بھارت بارڈر سکیورٹی فورس تے پاکستان رینجرز دے فوجی اپنے جھنڈے لاہون دی تقریب منعقد کردے نيں۔ خاص موقعاں اُتے مثلا بنیادی طور اُتے 14 اگست پاکستان دے یوم آزادی دی شام تے بھارت دے یوم آزادی دی صبح ہُندی اے۔ اس شام اوتھے اُتے امن دے لئی رات بیداری کيتی جاندی اے۔
ترن تارن
[سودھو]امبرسر توں تقریبا 22 کلومیٹر دور اس مقام اُتے اک تالاب اے۔ ایسا منیا جاندا اے کہ اس دے پانی وچ بیماریاں نوں دور کرنے دی طاقت اے۔
پکوان
[سودھو]امبرسر دے پکوان پوری دنیا وچ مشہور نيں۔ ایتھے دا بنی مرغی، مکئی دی روٹی، سرساں دا ساگ تے لسی بہوں مشہور نيں۔ ایتھے دی اسپیشل سیلی وی بہوں مشہور اے۔ نالے لارنس روڈ دی ٹکی آلو تے آلو پراٹھے بہوں مشہور نيں۔ امبرسر دے امبرسری كلچے بہت مشہور نيں۔ امبرسری كلچے دے لئی سب توں بہتر تھاں مقبول روڈ دے ڈھابے نيں۔ ایتھے صرف دو بجے تک ای كلچے ملدے نيں۔ پپڈی چاٹ تے ٹکی دے لئی برجواسی دی ہٹّی مشہور اے۔ ایہ ہٹّی کوپر روڈ اُتے واقع اے۔ لارنس روڈ اُتے بی بی دے دیو کڑیاں دے کالج دے نیڑے شہر دے سب توں ودھیا امب پاپڑ ملدے نيں۔ سبزی کھاناں دے نال نال امبرسر آپ گوشت توں بنے کھاباں دے لئی وی مشہور اے۔ گوشت خور ترکیباں وچ امبرسری مچھی بہوں مشہور اے۔ اس ڈش نوں چالیہ سال پہلے چمن لال نے تیار کيتا سی۔ ہݨ ایہ پکوان امبرسر دے گوشت پکواناں دی شناخت اے۔ لارنس روڈ اُتے سرجیت چکن ہاؤس آپ بھنے ہوئے چکن دے لئی تے کٹرا شیر سنگھ اپنی امبرسری مچھی دے لئی پورے امبرسر وچ مشہور اے۔
خریداری
[سودھو]امبرسر دا بازار بہت چنگا اے۔ ایتھے ہر طرح دے مقامی تے غیر ملکی كپئے دستیاب نيں۔ اس دا بازار کجھ لاجپت نگر جداں اے۔ امبرسر دے پرانے شہر دے ہال مارکیٹ دے آسے پاسے دے علاقے بنیادی طور کوتوالی علاقے دے نیڑے روايتی بازار نيں۔ ایتھے اُتے زیورات توں لے کے باورچی خانے تک دا تمام سامان ملدا اے۔ ایہ اپنے پاپڑ دے لئی بہت مشہور اے۔ پنجابی پہناوا وی پوری دنیا وچ بہت مشہور اے۔ خاص طور اُتے کڑیاں وچ پنجابی سوٹ دا بوہتا شوق اے۔ سوٹاں دے علاوہ ایتھے اُتے پگ، شلوار قمیض، رومال تے پنجابی جُتیاں دی بوہتی منگ اے۔
دربار صاحب دے باہر جیہڑا بازار لگدا اے اس وچ سٹیل دے اعلیٰ معیار دے بھانڈے تے کرپان ملدے نيں۔ کرپان نوں سکھاں وچ بہت مقدس سمجھیا جاندا اے جیہڑا پنج ککاں وچوں ہک اے۔ اس دے علاوہ ایتھے سکھ مذہب توں متعلقہ کتاباں وی ملدیاں نيں۔
جغرافیہ تے آب و ہوا
[سودھو]امبرسر بھارت دے بالکل مغربی سرے اُتے واقع اے۔ ایتھے توں پاکستان صرف 25 کلومیٹر دے فاصلے اُتے اے۔ نیشنل ہائی وے 1 دے ذریعے کرنال، انبالہ، کھنہ، جالندھر تے لدھیانہ توں ہُندے ہوئے امبرسر پہنچیا جا سکدا اے۔ امبرسر دہلی کت شمال مشرق وچ 447 کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع اے۔
امبرسر دا موسم | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
مہینا | جنوری | فروری | مارچ | اپریل | مئی | جون | جولائی | اگست | ستمبر | اکتوبر | نومبر | دسمبر | سال |
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 29.0 (84.2) |
31.1 (88) |
35.7 (96.3) |
41.9 (107.4) |
48.1 (118.6) |
46.2 (115.2) |
42.0 (107.6) |
37.2 (99) |
36.5 (97.7) |
34.6 (94.3) |
29.3 (84.7) |
23.2 (73.8) |
۴۸.۱ (۱۱۸.۶) |
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 19.4 (66.9) |
21.6 (70.9) |
26.5 (79.7) |
33.8 (92.8) |
38.7 (101.7) |
39.4 (102.9) |
35.0 (95) |
34.2 (93.6) |
34.5 (94.1) |
32.3 (90.1) |
27.1 (80.8) |
21.3 (70.3) |
۳۰.۳ (۸۶.۵) |
روزانہ اوسط سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 11.6 (52.9) |
13.9 (57) |
18.7 (65.7) |
25.1 (77.2) |
29.9 (85.8) |
32.1 (89.8) |
30.2 (86.4) |
29.7 (85.5) |
28.3 (82.9) |
23.8 (74.8) |
17.9 (64.2) |
12.9 (55.2) |
۲۲.۸ (۷۳) |
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 3.7 (38.7) |
6.0 (42.8) |
10.9 (51.6) |
16.3 (61.3) |
21.1 (70) |
24.6 (76.3) |
25.3 (77.5) |
25.1 (77.2) |
22.2 (72) |
15.1 (59.2) |
8.7 (47.7) |
4.4 (39.9) |
۱۵.۳ (۵۹.۵) |
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | -3.5 (25.7) |
−1.6 (29.1) |
2.6 (36.7) |
5.7 (42.3) |
7.7 (45.9) |
13.8 (56.8) |
14.0 (57.2) |
15.0 (59) |
10.5 (50.9) |
4.6 (40.3) |
1.7 (35.1) |
−2.7 (27.1) |
−۳.۵ (۲۵.۷) |
بارش م م (انچ) | 24 (0.94) |
33 (1.3) |
48 (1.89) |
29 (1.14) |
25 (0.98) |
62 (2.44) |
231 (9.09) |
187 (7.36) |
79 (3.11) |
18 (0.71) |
6 (0.24) |
18 (0.71) |
۷۶۰ (۲۹.۹۲) |
% نمی | 74 | 70 | 64 | 47 | 38 | 48 | 72 | 77 | 69 | 67 | 73 | 76 | ۶۴.۶ |
اوسطاً روزانہ بارش (≥ 1.0 mm) | 2.8 | 3.7 | 5.0 | 3.5 | 2.8 | 4.6 | 11.4 | 9.1 | 4.3 | 1.4 | 1.2 | 2.0 | ۵۱.۸ |
دھپ (گھینٹے) | 181.7 | 192.7 | 219.4 | 265.0 | 294.7 | 269.0 | 215.5 | 227.7 | 240.8 | 253.2 | 220.1 | 182.2 | ۲,۷۶۲ |
جتھوں لیا: [۱۳] |
آوا جائی
[سودھو]دہلی توں سفر وچ براستہ ریلوے تے سڑک تقریبا 9 گھینٹے تے ہوائی جہاز توں 1 گھنٹہ لگدا اے۔
فضائی راستہ
[سودھو]سری گرو رام داس جی بین الاقوامی ہوائی اڈا امبرسر توں تقریبا 11 کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع اے، جسنوں طے کرنے وچ تقریبا 15 منٹ دا وقت لگدا اے۔
ریل
[سودھو]دہلی توں ٹریناں دے ذریعے آسانی توں امبرسر ریلوے اسٹیشن پہنچیا جا سکدا اے۔
سڑک
[سودھو]ذاتی گڈی توں وی گرینڈ ٹرنک روڈ دے ذریعے آسانی توں امبرسر پہنچیا جا سکدا اے۔ درمیان وچ آرام کرنے دے لئی کئی اچھے ڈھابے تے ریستوران موجود نيں۔ ایتھے اُتے رک کر کچھ دیر آرام کيتا جا سکدا اے تے کھانے دا لطف وی لیا جا سکدا اے۔ اس دے علاوہ دہلی دے کشمیری گیٹ بس اڈے توں وی امبرسر دے لئی بساں جاندیاں نيں۔
سیاست
[سودھو]انتظامی ٹاؤن
[سودھو]آبادیات
[سودھو]2011ء دی مردم شماری دے مطابق امبرسر بلدیہ دی آبادی 1،132،761 [۲] تے شہری اسيں بستگی دی آبادی 1،183،705 سی۔[۱] بلدیہ دا جنسی تناسب 1،000 مرد فی 879 خواتین جدوں کہ آبادی دا 9.7 فیصد چھ سال دی عمر سی۔[۲] موثر خواندگی تناسب 85،27 فیصد سی؛ مرد خواندگی 88،09 فیصد جدوں کہ خواتین خواندگی 82،09 فیصد سی۔[۲]
مذہب
[سودھو]بھارت دی 2011ء دی مردم شماری دے مطابق امبرسر شہر دے اہم مذاہب وچ ہندو مت تے سکھ مت سر لسٹ سن ۔ ہندواں دا تناسب 49،36٪ تے سکھ 49.00٪ سن ۔ حالانکہ پورے امبرسر ضلع وچ پینڈو علاقےآں سمیت سکھ 70 فیصد نيں۔[۱۵] امبرسر شہر وچ مسلمان 0.51%، مسیحی 0.23% تے تقریبا 0.23% کوئی خاص مذہب نوں مننے والے نئيں۔
جڑواں شہر
[سودھو]قابل ذکر رہائشی
[سودھو]- اکشے کمار، بھارتی اداکار
- بھارتی سنگھ، بھارتی اسٹینڈ اپ کامیڈین
- بیشن سنگھ بیدی، کرکٹر
- دارا سنگھ، پہلوان بھارتی اداکار
- دیپا مہتا، انڈو کینیڈین فلم ساز
- دیپتی نیول، بھارتی اداکارہ
- گیتا بالی، بھارتی اداکارہ
- غلام عباس (افسانہ نگار)
- گرو تیغ بہادر، سکھ گرو
- کپل شرما، کامیڈین
- کرشن کانت، بھارت دے نائب صدر
- مدن لال، کرکٹر
- منموہن سنگھ، بھارت دے وزیر اعظم
- ڈاکٹر ایم ڈی تاثیر، اردو شاعر
- میرا نائر، ہند نژاد امریکی فلمساز
- محمد رفیع، بھارتی ریکارڈنگ آرٹسٹ
- نوجوت سنگھ سدھو، کرکٹر
- راجیش کھنہ، بھارتی اداکار
- فیلڈ مارشل مانک شاء، بھارت دے فیلڈ مارشل
- شمشاد بیگم، ہندوستانی کلاسیکی گلوکارہ
- یش جوہر، ڈائریکٹر تے ہندی فلماں دے پروڈیوسر
تعلیمی ادارے
[سودھو]- گرو نانک دیو یونیورسٹی
- انڈین انسٹی ٹیوٹ آف مینجمنٹ، امبرسر
- خالصہ کالج، امبرسر
- سینٹ فرانسس اسکول، امبرسر
- امبرسر کالج آف انجینئری اینڈ ٹیکنالوجی
- بی بی دے دیو کالج برائے خواتین، امبرسر
- دیو کالج امبرسر
- دہلی پبلک اسکول، امبرسر
- ہولی ہارٹ پریزیڈینسی اسکول
- پولیس دیو پبلک اسکول، امبرسر
مورتاں
[سودھو]-
گولڈن ٹیمپل
-
مہاراجہ رنجیت سنگھ رام باغ باغات
-
گولڈن ٹیمپل
-
درگیانا مندر پل
-
امرت جل
-
جلیانوالہ باغ
-
جلیانوالہ باغ
-
امرت جل
-
گولڈن ٹیمپل
-
گولڈن ٹیمپل
-
سکھ گوردوارہ
-
امرت جل
ہور دیکھو
[سودھو]باہرلے جوڑ
[سودھو]وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: امبرسر |
- امبرسر دی سیر
- امبرسر
- امبرسر
- Official Website of District of Amritsar
- Official Website of Amritsar Municipal Corporation
- Amritsar HRIDAY city
- Maharaja Ranjit Singh Panorama
- Places to visit in Amritsar
٭ امبرسر ضلعے بارے معلومات دیکھن لئی٭
٭ Amritsar District Administration
٭ Amritsar Municipal Corporation
٭ Shri Durgiana Tirath Archived 2006-06-13 at the وے بیک مشین
٭ Tourist Office Archived 2004-08-02 at the وے بیک مشین
٭ City Map
٭ Route from Chandigarh to Amritsar
حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ ۲.۳ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ India by Karen schreitmüller
- ↑ Later Mughal: Atlantic publishers and distributors, New Delhi
- ↑ Maharaja ranjit singh, the last to lay arms by Kartar singh duggal
- ↑ Temple of Sprituality Or Golden Temple of Amritsar by Jagjit singh
- ↑ Religions of south asia: an introduction by Sushil mittal, Gene R. thursby
- ↑ Holy people of the world: Volume 3 by Phyllis G. jestice
- ↑ History of sikh gurus retold: 1469–1606 C.E By Surjit singh gandhi
- ↑ The new encyclopaedia britannica: Encyclopaedia britannica, inc
- ↑ The city of golden temple by J S Grewal
- ↑ http://www.rediff.com/news/2004/jun/03spec.htm Rediff.com. 6 June 1984. Retrieved 9 August 2009.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
- ↑ Amritsar City Population Census 2011 | Punjab
- ↑ Census of India 2011
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/ar at line 3438: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
سانچہ:ضلع امبرسر سانچہ:بھارت دے اک ملین توں زیادہ آبادی والے شہر
|
· ابوہر · احمد گڑھ · امر گڑھ · امبرسر · برنالا · بٹالا · بٹھنڈا · چندی گڑھ · فریدکوٹ · فتح گڑھ · فیروز پور · فاضلکا · گرداسپور · ہشیار پور · جلندھر · کھنا · کلانور · کپورتھلا · لدھیاݨا · ماچھی واڑا · ملیر کوٹلا · ملوٹ · مانسا · موگا · موہالی · مکتسر · نابھا · نکودر · نواں شہر · پٹھانکوٹ · پٹیالا · پھگواڑا · رائے کوٹ · روپ نگر · سمرالا · سنگرور · سرہند · ترن تارن ·
|
- Pages with non-numeric formatnum arguments
- Articles with hAudio microformats
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- امبرسر
- 1574ء وچ آباد ہونے والے تھاں
- بھارت دے شہر
- پنجاب (بھارت) دے شہر
- سابقہ ہندوستانی پایۂ تخت
- سکھ تھاںواں
- شاہراہ ریشم دے آباد تھاں
- ضلع امبرسر دے شہر تے قصبے
- مقدس شہر
- مقدس تھاںواں
- چڑھدے پنجاب دے شہر
- چڑھدا پنجاب