ایٹمی توانائی

ایٹمی توانائی لگاتار ٹرن آلے ایٹمی فشن توں گرمی بنان تے فیدے دے کم کرن دا ورتن اے۔ ایٹمی بجلی گھر جگ دی 6٪ طاقت تے 13-14٪ بجلی بناندے نیں تے امریکہ، فرانس تے جپان جگ دی 50٪ ایٹمی بجلی بناندے نیں۔ 2007 چ 31 دیساں چ 439 ایٹمی ریایکٹر نیں۔ ایٹمی طاقت تے ٹرن آلے 150 سمندری جعاز وی بناۓ گۓ نیں۔

اج کل ایٹمی طاقت دے ورتن تے گل بات ہو رئی اے۔ ورلڈ نیوکلیئر اسوسیشن تے انٹرنیشنل ایٹامک انرجی ایجنسی کیندی اے کہ ایٹمی طاقت اک لگاتار ٹرن آلی طاقت دا گڑھ اے جیڑا کٹ کاربن دیاں شیواں چھڑدا اے۔ گرینپیس دے کئی گروپاں دی خیال چ ایٹمی طاقت بندیاں تے آلے دوالے واسطے نقصاندہ اے۔

ایٹمی بجلی گھراں چ پج ٹٹ وی ہوئی اے: چرنوبل (1986)، فوکاشیما (2011) تے تین میل جزیرہ پج ٹٹ(1979)۔ ایٹمی پن ڈبیاں چ پج ٹٹ ہوئی اے۔ مگر دوجے بجلی بنان دے طریقیاں دے لحاظ نال ایٹمی بجلی کاٹا دین چ چھوکی چنگی اے۔ اینوں مزید بہتر بنان دی کوشش کیتی جا رئی اے تے مستقبل چ ایٹمی فیوژن وی بجلی بنان چ ورتن دی کوشش ہو رئی اے۔

چین 25 ایٹمی بجلی گھر بنا ریا اے تے کئی مزید بنان دا ارادہ اے۔ امریکہ چ تقریبا ادے ایٹمی بجلی کعراں نوں 60 وریاں تک ٹرن دے لائسنس لب گۓ نیں۔ جپان دے فوکاشیما ایٹمی بجلی گھر دی پج ٹٹ نے کئی دیساں نوں ایٹمی طاقت دے وارے چ دوبارہ سوچن تے مجبور کر دتا اے۔ جرمنی 2022 چ سارے ایٹمی بجلی گھر بند کردے گا، اٹلی نے ایٹمی طاقت تے پابندی لا دتی اے۔ فوکاشیما دی پج ٹٹ دے بعد انٹرنیشنل ایٹمی ایجنسی نے 2035 تک ایٹمی بجلی بنان نوں ادا کر دتا اے۔

ورتن

2005 چ جگ چ 439 ایٹمی بجلی گھر سن تے 2009 چ اے 436 ٹردے پۓ نیں۔ 1950 دی دہائی چ ایٹمی بجلی بنانی شروع ہوئی تے 2008 پہلا ورہ سی جیدے چ کوئی نواں ایٹمی بجلی گھر نئیں ٹریا، مگر 2009 چ دو لاۓ گۓ سن۔ 2007 توں ایٹمی بجلی کٹ رئی اے، 2009 چ 1.8٪ کٹ کے 2558 ٹیراواٹ-کینٹہ ہو کے جگ چ 13-14٪ بجلی بنا رئی اے۔ ایدی اک وجہ جپان چ 2007 آلے زلزلے دی وجہ توں کاشیوازاکی-کاریوا ایٹمی گھر دی لمے ویلے تک بندش اے۔

جگ چ سب توں بوتی ایٹمی طاقت امریکہ بناندا اے، اپنے ورتن دا 19٪۔ فرانس اپنے ورتن دا 80٪ ایٹمی بجلی توں کڈدا اے جیڑا جگ چ سب توں زیادہ اے۔ ساری یورپی یونین چ 30٪ بجلی ایٹمی طاقت توں کڈی جاندی اے۔ یورپی یونین چ کئی دیس ایٹمی بجلی نوں نئیں ورتدے: آسٹریا، اسٹونیا، آئرلینڈ تے اٹلی دے کول کوئی ٹردا بجلی گھر نئیں۔

کئی فوجی تے کج شہری جعاز ایٹمی طاقت نوں ٹرن واسطے ورتدے نیں۔ کج خلائی سیٹلائٹاں وی ایٹمی ریایکٹراں دے نال چھڈیاں گئیاں نیں۔

ایٹمی بالن دا جیون

ایٹمی بالن: یورینیم یا پلوٹونیم ہوندا اے۔ پلوٹونیم قدرتی طور تے نئیں پایا جاندا تے اینوں ایٹمی ریایکٹراں چ بنایا جاندا اے تے یورینیم زمین دی کھل چ مجود اے۔ اینوں زمین توں کڈیا جاندا اے تے فیر اینوں پیلے کیک(yellowcake) چ بدل دتا جاندا اے جیڑا کہ 80٪ یورینیم ڈائی آکسائڈ ہوندا اے، اس یورینیم نوں پہلاں یورینیم ہیگزافلورائڈ چ بدل کے صاف کیتا جاندا تے تے فیر 3-4٪ یورینیم-235 دا ہوجاندا اے جیڑا کے ایٹمی ریایکٹر لئی ٹھیک ہوندا اے۔ ایٹم بمباں واسطے کم از کم 90٪ یورینیم-235 دا یورینیم بالن چائیدا ہوندا اے۔ اس توں بعد بالن دی مورت تے ایدے چ یورینیم-235 دی مقدار ریایکٹر دے حساب نال رکھی جاندے۔ اس یورینیم بالن نوں 6 وریاں تک تقریبا وقفے وقفے نال ایٹمی ری ایکٹر چ ورتیا جاندا اے تے اس ویلے چ جدوں 3٪ یورینیم فشن ریایکشن چ ورت کے مک جاندا اے تے فیر اینوں پانی دے تالاب چ پا دتا جاندا اے جتھے اے کوئی 5-10 وریاں تک ایتھے پیا ریندا اے۔ اس ویلے دے بعد اس بالن دی تابکاری تے گرمی اینی کٹ جاندی اے کے فیر اینوں دوبارہ ٹھیک کر کے ورتیا جاسکدا اے یا فیر بند کر کے فارغ کیتا جاسکدا اے۔

یورینیم زمین دی کھل چ بوتے وڈے پیمانے تے پایا جاندا اے۔ یورینیم زمین چ ٹن تے جرمینیم جنا بوتا پایا جاندا اے چاندی توں 40٪ بوتا۔ یورینیم چٹاناں، مٹی تے سمندراں ج پایا جاندا اے۔ مگر مسئلہ اے وے کے یورینیم ایناں پھیلیا ہویا اے کہ اینوں کڈن دا مل بوت زیادہ ہوندا اے۔ فیر وی 130 ڈالر/کلوگرام دے ریٹ تے وی کم از کم اک صدی واسطے یورینیم مجود اے۔ اے دوجیاں دعاتاں دے لحاظ نال بوتا زیادہ اے۔ اے گل وی درست اے کے جدوں جدوں یورینیم کٹے گا ایدا مل ودے گا مگر ایٹمی طاقت دا سب توں بوتا مل ایٹمی رایکٹر نوں بنان تے لگدا اے۔ اٹمی بجلی اس لحاظ نال کافی سستی ہوندی اے۔ مثال دے طور تے اگر یورینیم دا مل دگنا کردیو تے ایٹمی بجلی دا مل 7٪ ودے گا تے اگر قدرتی گیس دا مل دگنا کردیو تے بجلی دا مل 70٪ تک ود جاۓ گا۔ ویلے دے لنگن نال نال یورینیم نوں گرینائٹ دے وٹیاں تے سمندراں توں کڈن دی ٹیکنالوجی بن جاۓ گی۔ اج کل دے ہلکے پانی دی ریایکٹر ایٹمی بالن دا مہنگا ورتن کردے نیں: اوہ صرف یورینیم-235 ورت سکدے نیں۔ باقی یورینیم نوں ایٹمی ریپراسسنگ دے نال دوبارہ ورتیا جاسکدا اے تے بہتر ریایکٹر دے ڈیزائن وی کٹ بالن کھاندے نیں۔