یورینیئم

یورینیم
نشانیاں
ناں، ایٹمی نمبر، نشانی	یورینیم
ٹولی	ایکٹینائڈ
گروپ، پیریڈ، بلاک	نل، 7، f
ایٹمی پعار
وکھالہ
خصوصیات
ابلن نمبر	4131 سیلسیس
پگلن نمبر	1132.3 سیلسیس
گوڑا	19.1 گرام/کیوبک سینٹی میٹر
الیکٹرونیگیٹیوٹی	1.38

یورینیم سب توں پعارا قدرتی عنصر اے۔ اے اک چندی سفید رنگ دا اک ایکٹینائڈ اے۔ ایدے چ 92 پروٹان ہوندے نیں۔ ایدے 3 آئیسوٹوپس نیں۔ اے سیسے توں 70٪ بوتا گاڑا اے پر اے سونے یا ٹنگسٹن دے برابر دا گاڑا نئی۔ اے کمزور تابکار اے تے اے بوت ہولے ہولے ایلفا پارٹیکل کڈدے ہوۓ مارا ہوندا اے۔ یورینیم نوں ایٹمی ریکٹر تے ایٹم بمب بنان چ وی استعمال کیتا جاندا اے۔ اینون ٹینکان دے گولے تے اونا دا بکتر بنان چ وی ورتیا جاندا اے۔

یورینیم نوں بوتا ورتیا جان دی اک وجہ اے وے کہ اے کلا فسل قدرتی طور تے پایا جان آلا عنصر اے۔ یورینیم اک فرٹائل عنصر اے جیدا مطلب اے کہ اے پلوٹونیم بنان چ ورتیا جا سکدا اے۔ یورینیم اس توں علاوہ شیشیاں چ پا کے ایناں چ رنگ پایا جاندا اے۔ یورینیم نوں پہلاں فوٹوگرافی چ رنگ تے گہرائی پان واسطے ورتیا جاندا سی۔ یورینیم نوں 1789 چ اک جرمن کیمسٹری گرو مارٹن ہائنرخ کلاپروتھ نے لبیا سی تے سیارے یورینس دے ناں تے ایدا ناں یورینیم رکھیا سی۔ اس دی تابکاری دا 1896 چ انٹونی بیکورل نے پتہ لایا۔ اطالوی-امریکی فزکس گرو انریکو فرمی تے کج دوجے سائنسداناں نے 1934 چ ایدے تے رسرچ کیتی جیدے توں اینوں ایٹمی ریایکٹراں چ تے ایٹم بمب بنان لئی ورتیا گیا۔ دوجی جنگ عظیم چ پہلی تے آخری واری دو ایٹم بمب انساناں دے خلاف امریکہ نے پھاڑے۔ اس جنگ توں بعد ٹرن والی امریکہ تے سوویت یونین دے وشکار ٹھنڈی جنگ چ یورینیم تے یورینیم توں نکلے پلوٹونیم توں دس ہزار دے نیڑے تریڑے ایٹم بمب بناۓ گۓ۔

خاصیتاں

اپنی خالص حالت چ یورینیم چاندی ہار چٹا، کمزور تابکار تے فولاد توں ہلکا جیا نرم، وڈا الیکٹرو پازیٹو تے بجلی دا ماٹھا کنڈکٹر ہوندا اے۔ اینوں کوٹ کوٹ کے موڑیا جاسکدا اے پر اے ٹٹدا نئیں تے ایدے چ پیرامقناطیسی ہوندی اے۔ یورینیم 7واں سب توں گوڑا عنصر اے، اے سیسے توں 70٪ بوتا گوڑا تے سونے توں تھوڑا جیا کٹ گوڑا ہوندا اے۔

یورینیم تمام غیر دعاتی عنصراں تے اوناں دے کمپاؤنڈاں دے نال ریایکٹ کردا اے تے ایدے ریایکشن گرمی دے زیادتی توں تیز ہو جاندے نیں۔ ہائیڈروکلورک تیزاب تے گنھک دا تیزاب کول دیندے نیں۔ اے ٹھنڈے پانی دے نال ریایکٹ کردا اے تے کھلی ہوا ج اینوں زنگ لگ جاندا اے۔ یورینیم نوں جدوں زمین توں کڈیا جاندا اے تے اینوں انڈسٹری چ ورتن لئی پہلاں یورینیم ڈائیآسائڈ بنایا جاندا اے تے اینوں صاف کرن واسطے یورینیم ہیگزافلورائڈ بنایا جاندا اے۔

جدوں یورینیم-235 اتے آہستہ ٹرن آلے نیوٹران مارے جاندے نیں تے اے دو نکے نیوکلیساں چ ٹٹ جاندا اے تے کج ہور نیوٹران تے طاقت گرمی دی حالت چ کڈدا اے۔ اے نکلے ہوۓ نیوٹران اگر اگلے یورینیم-235 نوں جا کے لگن تے اوہ وی ٹٹ جاندا اے تے انج طاقت بنندی جاندی اے اینوں زنجیر ریایکشن کیندے نیں۔ اگر ایناں نیوٹراناں نوں روکیا نا جاۓ تے بمب بن جاندا اے۔ 7 کلو یورینیم توں وی ایٹم بمب بنایا جا سکدا اے۔

ورتن

یورینیم دا اک وڈا ورتن فوجی اسلحہ چ وڈے گوڈے آلا بکتر توڑ گولا اے۔ اس یورینیم نوں ڈپلیٹڈ یورینیم کیندے نیں جیڑا کے یورینیم-238 دا ہوندا اے تے ایدے چ 1-2٪ دوجیاں دعاتاں کولیاں جاندیاں نیں۔ یورینیم چ اک خاصیت پائروفوسٹی اے: اے ہوا چ اگ پھڑ لیندی اے۔ ایناں گولیاں دی سختی، گوڑا پن تے پائروفوسٹی دی وجہ توں اے بکتر نوں آسانی دے نال توڑ سکدے نیں۔ ٹینک دا تے دوجی گڈیاں دا بکتر وی ڈپلیٹڈ یورینیم دے نال سخت کیتا جاندا اے۔

یورینیم دی تابکاری بوت کٹ ہوندی اے تے اینوں سیسے دی جگہ تابکار شیواں نوں بند کرن واسطے ورتیا جاندا اے۔ یورینیم اپے تے کمزور تابکار عنصر اے پر اے طاقتور تابکاری عنصر مثلا ریڈیم دی تابکاری نوں روک کے رکھدا اے۔ ایدے وزن تے کٹ مل دی وجہ توں اینوں راہ لبن آلے سسٹم، ہوائی جعازاں دے پراں چ تے بیلسٹک میزائلاں چ ورتیا جاندا اے۔ دوجی جنگ عظیم دے بعد توں یورینیم-235 توں ایٹم بمب بناۓ گۓ، اس توں بعد یورینیم-238 توں بناۓ گۓ پلوٹونیم-239 توں ایٹم بمب بنایا گیا اس توں بعد پلوٹونیم نوں یورینیم چ بند کر کے ڈیوٹریم تے ٹریٹیم توں ایٹمی فیوزن ریایکشن بنا کے ایٹم بمب بنایا گیا۔

یورینیم نوں اسلحے تے جنگی ورتن توں علاوہ اینوں ایٹمی بجلی کعراں چ ورتیا جاندا اے۔ اک کلوگرام یورینیم-235 3000 ٹن کوئلے دے برابر دی طاقت بنا سکدا اے۔ ایٹمی بجلی کعراں چ ورتے جان آلے یورینیم نوں صاف کر کے 3٪ یورینیم-235 تک لیایا جاندا اے۔ برطانیہ تے کینیڈا دے ڈیزائن دے صرف دو ریایکٹر ای نیں جیڑے غیر صاف شدہ یورینیم نوں ورتدے نیں۔ امریکی نیوی دے کول 75 ایٹمی پنڈوبیاں نیں تے 11 ایٹمی ایئرکرافٹ کیریئر نیں ایناں چ ورتیا جان آلے ایٹمی بالن چ یورینیم-235 دی مقدار بوت زیادہ ہوندی اے۔ ایٹمی بجلی کعراں دی اک قسم نوں بریڈر ریایکٹر کیندے نیں، اس ریایکٹر چ یورینیم-238 نوں پلوٹونیم چ بدلیا جا سکدا اے۔

یورینیم پچبلنڈ دی مورت چ زمین چ لبدا اے اس چ ریڈیم وی ہوندا اے۔ ریڈیم نوں نیرے ج چمکدے روغن چ ورتیا جاندا اے جیڑا کے کڑدیاں تے جعازاں دے میٹراں چ لایا جاندا اے۔ ریڈیم نوں کڈدیاں کڈدیاں یورینیم دی اک وڈی مقدار بچ جاندی سی کیونجہ اک گرام ریڈیم نوں کڈں وچ 3 ٹن یورینیم لگدا اے۔ اس بچے ہوۓ یورینیم نوں روغناں تے پالشاں چ لا دتا گیا۔ یورینیم نوں پرانے وٹیاں دی عمر ناپن واسطے وی ورتیا جاندا اے۔ یورینیم نوں ایکس-رے بنان واسطے وی ورتیا جاندا اے۔

تریخ

یورینیم دی آکسائڈ نوں پہلی واری 79 اے ڈی چ شیشہ چ پا کے ایدا رنگ پیلا کیتا گیا۔ یورینیم دی معدنیت پچبلنڈ نوں چیکو سلوواکیا چوں کڈیا جاندا سی تے اینوں شیشے نوں رنگن واسطے ورتیا جاندا سی۔ 19ویں صدی تک جگ چ یورینیم ایسے تھاں توں کڈیا جاندا سی۔ یورینیم نوں جرمن کیمسٹری گرو مارٹن ہائنرخ کلاپروتھ نے لبیا تے 1896 تک اینوں خطرناک نئیں سمجیا جاندا سی جدوں انٹونی ہنری بیکورل نے ایدی تابکاری لبی۔ بیکورل نے یورینیم دے نمک نوں اک فوٹوگرافی دی پلیٹ اتے اک دراز چ رکھ دتا تے تابکاری دے نال اے پلیٹ دنھندلی ہو گئی۔ اس توں اونے یورینیم دی تابکاری لبی۔

1934 چ انرکو فرمی دی ٹیم نے یورینیم اتے نیوٹران مارے تے اوناں نے ویکھیا کے اے چھوٹے نیوکلساں چ ٹٹ کے بیٹا تابکاری بناندا اے۔ 1939 چ برلن چ جرمن سائنس گرواں نے وی ایہو ای تجربہ کیتا تے ایدا ناں نیوکلیئر فشن رکھیا۔ فرمی نے اے ویکھیا کے یورینیم اینے نیوٹران بنا لیندا اے کے اے فشن ریایکشن نوں ودائی رکھے۔ اے وی پتہ چلیا کے یورینیم-238 نوں پلوٹونیم چ بدلیا جا سکدا اے جینوں فشن ریایکشن چ ورتیا جا سکدا اے۔ ایناں تجربیاں دی وجہ توں کئی دیس ایٹمی ریایکٹر تے ایٹم بمب بنان لگ پۓ۔