دلاور خان
دلاور خان | |
---|---|
راجہ دلال | |
سندویپ دا راجا | |
معیاد عہدہ | ۱۶۲۲-۱۶۶۶ |
جانشین | عبد الکریم خان (مغل فوجدار) |
نسل | موسی بی بی، مریم بی بی، شریف خان تے دوسرے |
پیدائش | دلاور خان ۱۵۸۵ ڈھاکہ |
وفات | جنوری 1666 جہانگیر نگر | (عمر Error: Need valid year, month, day)
مذہب | سنی اسلام |
پیدائش تے بچپن
[سودھو]ان دے بچپن دے بارے وچ بہت ساریاں افواہاں نيں۔ بعض اطلاعات دے مطابق بچہ دلاور اپنی والدہ دے نال جہاز اُتے سی۔ جہاز ڈُب گیا تے اوہ سندویپ دے ساحل اُتے آ گئے۔ سندیپ تب پرتگالی قزاقی دے لئی مشہور سی۔ روایت اے کہ اک کوبرا نے بچہ دلاور نوں دُھپ توں بچایا، جس توں پتہ چلدا اے کہ دلاور سندویپ دے مستقبل دے لئی کتنا اہم ہوئے گا۔ [۱]
مورخین سید مرتضیٰ علی تے محمد عبدالقادر دا کہنا اے کہ دلاور دا آبائی وطن ڈھاکہ سی، جو دسدا اے کہ اسنوں اوتھے مغل بحریہ وچ ملازمت کِداں ملی۔ [۴] جدوناتھ سرکار دے مطابق، دلاور مغل بحریہ دے اک سابق کپتان سن جنہاں نے بھج کر سندویپ وچ خود نوں اک آزاد بادشاہ دے طور اُتے قائم کيتا۔ [۵]
قاعدہ
[سودھو]چونکہ سندویپ وچ کئی دہائیاں توں بحری قزاقی دا رواج سی، اس لئی بوہت سارے لوکاں نے سندویپ اُتے حکومت کیتی۔ اراکان ریاست پرتگالی بحری قزاق سیباسٹین گونزالیز تباو نوں شکست دینے دے بعد اقتدار اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہو گئی۔ مغل بادشاہ جہانگیر تے بنگال دے صوبہدار ابراہیم خان فتح جنگ دے دور وچ ، دلاور نوں ڈھاکہ وچ مغل بحریہ دے کمانڈر دی نوکری مل گئی۔ دلاور نے سندویپ اُتے قبضہ کرنے دے لئی خفیہ طور اُتے اس عہدے توں استعفیٰ دے دتا تے سندویپ وچ اپنے خاندان تے نجی فوج دے نال آزادانہ طور اُتے حکومت کرنے لگا۔ سید مرتضیٰ علی دے مطابق، دلاور سندویپ اُتے پرامن طریقے توں حکومت کرنے دے قابل سی کیونجے مغلاں نے اراکانیاں دے خلاف جنگ شروع دی سی۔ [۶] اس وقت ایہ معلوم نئيں اے کہ اوہ عہدہ چھڈنے دے بعد کيتا کرن گے۔ [۴] اس دی حکومت دا تخمینہ ۵۰ سال سی، جس دا آغاز ۱۸۱۸ تے ۱۸۲۲ دے درمیان سی۔ [۱] مغلاں نے دلاور دے بیٹے شریف خان نوں ۵۰۰ سپاہیاں دا منصب دار بنایا۔ [۶]
اک انگریز سیاح سامیول پرچس نے لکھیا کہ بھانويں سندویپ وچ مسلم اکثریت سی، دلاور نے اقليتی ہندوواں دے نال چنگا سلوک کيتا۔ دلاور دا عدالتی نظام منفرد سی۔ اس دا قاعدہ سی کہ جھگڑے دے بعد دونے فریق اک ہی جگہ کھڑے ہاں تے دلاور دے آنے تے فیصلے دے بعد ہی جگہ خالی کيتی جاسکدی اے۔ معلوم ہويا اے کہ دلاور نے ضرورت پڑنے اُتے اپنے رشتہ داراں دے خلاف کارروائی کرنے توں وی دریغ نئيں کيتا۔ انہاں نے ہندو مذہب وچ ذات پات وی تردید کيتی۔ [۶]
دشمن یا فوجی حکمت عملی توں سندویپ دی تحویل دے معاملے وچ ، دلاور دی 'نو مین آرڈر' دی پالیسی سی۔ سندویپ دی واحد سڑک کریک نال ہُندی اے جو جزیرے نوں سرزمین توں وکھ کردی اے۔ ایہ اتلی تے بہت تنگ سی تے سمندری لہر یا بور جو دن وچ دو بار پہاڑ ورگی لہر دی آواز دے نال آندی اے، اس وچوں لنگھدی اے تے اسنوں جہاز رانی دے لئی خطرناک بنا دیندی اے۔ اس بوران دے خوف توں کوئی کشتی دن وچ تن یا چار گھینٹے توں زیادہ کھڑی نئيں رہ سکدی۔ اس چینل دے منہ اُتے اس نے اک قلعہ بنایا جتھوں ہزاراں بندوقاں دشمن دا راستہ روک سکدی سی یا تباہ کرسکدی سی۔ جزیرے دے اندر، اس دا محل اک قلعہ سی، جس دے چاراں طرف اک گھاٹی تے پِچھے گھنے جنگل سن ۔ [۷]
۱۶۲۹ وچ ، اراکان دے بادشاہ سیری سدّھم نے محسوس کيتا کہ دلاور اراکان اُتے اپنا تسلط قبول کرنے دے لئی تیار نئيں اے، اس لئی اس نے اک فوج سندویپ بھیجی۔ دلاور نے فوراً اپنے جنگجوواں نوں حکم دتا کہ اوہ سندویپ دے داخلی راستے اُتے موجود نالی وچ خاموش رہیاں۔ نالے توں داخل ہو کے اراکانیاں اپنی کشتی توں بے خوف ہو کے نکلے تے دلاور دے محل دی طرف چلنے لگے۔ ايسے لمحے دلاور دے سپاہیاں اراکانیاں اُتے حملہ کرنے نکلے تے قلعہ دے سپاہیاں نے وی انہاں اُتے گولیاں برسانا شروع کر دتیاں۔ بھانويں بوہت سارے اراکانیاں مارے گئے یا پکڑے گئے، کچھ اپنی تباہ شدہ کشتیاں وچ اراکان دی طرف بھج گئے۔ اس علاقے نوں اج وی اس حملے دی یاد وچ مگدھارا (مگ یعنی اراکانی پکڑے گئے نيں) دے ناں توں جانیا جاندا اے۔ سندویپ تب توں اک پرامن جزیرہ رہیا اے، تے دلاور نے پورے جزیرے نوں محفوظ بنایا تاکہ اس اُتے دشمناں دا قبضہ نہ ہو سکے۔ [۶]
زوال
[سودھو]۱۸ نومبر ۱۶۶۵ نوں بنگال دے صوبہدار شائستہ خان نے اپنے اک سپاہ سالار ابوالحسن نوں سندویپ نوں فتح کرنے دا حکم دتا جس اُتے دلاور دی حکومت سی۔ ولندیزی فوج نے وی آپریشن دی حمایت کيتی۔ [۸] [۹] اراکانیاں دی پرتگالیاں توں جھڑپ ہوئی، جنہاں نے مغلاں دی مدد وی کيتی۔ شریف خان نے سندویپ دی حفاظت کيتی پوری کوشش کيتی لیکن زخمی ہو کے ہار گئے۔ مغل فوجاں فیر دلاور دے گھر دی طرف بڑھاں جتھے اک ہور لڑائی ہوئی۔ دلاور نے ضد دے نال مزاحمت دی پیشکش کیتی لیکن مغل گھڑسوار فوج دے ہتھوں پکڑے جانے دے بعد اسنوں ہتھیار سُٹن اُتے مجبور کر دتا گیا۔ فتح ۲۶ جنوری ۱۶۶۶ نوں حاصل ہوئی تے یورپی قزاقاں دے کپتان نوں انعام دتا گیا۔ دلاور، اس دے بیٹے شریف تے ۹۲ ساتھیاں نوں جہانگیر نگر وچ لوہے دے پنجرے وچ قید کر دتا گیا جتھے کچھ دناں بعد دلال دی موت ہو گئی۔ [۱۰][۳] جارج ابراہم گریئرسن نے دعویٰ کيتا کہ انہاں نوں مرشد آباد وچ حراست وچ لیا گیا سی لیکن مؤرخ محمد عبدالقادر نے اس دعوے دی تردید دی کیونجے مرشد آباد نوں اصل وچ اٹھارويں صدی دے اوائل وچ مرشد قلی خاننے بنگال دے راجگڑھ دے طور اُتے قائم کيتا سی۔ [۱۱][۴] بیشتر مورخین نے لکھیا اے کہ دلاور نوں زمیندار منور خان (عیسیٰ خان دی اولاد) دے الزام وچ گرفتار کر کے جہانگیر نگر بھیج دتا گیا تے بعد وچ اوتھے انتقال کر گیا۔ [۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۷] ۱۶۶۶ عیسوی وچ عبدالکریم نوں سندویپ دا فوجدار مقرر کيتا گیا۔ [۱۶]
وارث
[سودھو]دلاور دے کئی بیٹے تے دو بیٹیاں (موسی بی بی تے مریم بی بی) سی۔ لڑکےآں وچ صرف شریف خان دا ناں معلوم اے۔ معاوضے دے طور پر، بنگال دے صوبیدارشائستہ خان نے دلاور دے جوان بیٹےآں نوں ڈھاکہ شہر دے نیڑے ۱۰-۱۲ دیہاتاں دی جاگیر دی، جو کہ دریائے دھلیشوری دے کنارے اُتے پتھرگھاٹہ-میٹھاپکر کے علاقے وچ اے۔ ۲۰۰ سال بعد ایہ دیہات دریا دے کٹاؤ توں تباہ ہو گئے۔ اس دے بعد دلاور دا خاندان سابھار دے گانڈا پنڈ چلا گیا۔ [۱۷][۱۸]
دلاور دی دو بیٹیاں دی اولاد البتہ سندویپ وچ ہی رہی۔ [۲] سب توں وڈی بیٹی موسی بی بی نے چاند خان نال شادی کيتی، تے سب توں چھوٹی بیٹی مریم بی بی نے موليش خان نال شادی کيتی۔ [۱۹] سندویپ وچ ہن وی موسی پور دا اہم علاقہ تے وسی بی بی دی جھیل موجود اے۔ چاند خان تے موسی بی بی دے چار بیٹے جنود خان، مقیم خان، سور اللہ خان تے نور اللہ خان نيں۔ محمد راجہ، جنود دا بیٹا، ابو تراب تے پھُل بی بی دا باپ اے۔ مقیم خان دا بیٹا محمد حسین تے اس دا بیٹا محمد مراد۔ پھُل بی بی تے محمد مراد شادی شدہ سن تے انہاں دا بیٹا محمد حنیف وی سندویپ دا اک قابل ذکر زمیندار سی۔ [۲] ابو تراب دا محل ہرش پور وچ واقع سی، تے ۱۷ وچ اوہ بنگال وچ پہلے برطانوی باغی رہنما سن ۔
حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ ۲.۲ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ "মরিয়ম বিবি শাহাবানী মসজিদ" (in bn). https://web.archive.org/web/20171013154539/http://www.chittagong.gov.bd/site/tourist_spot/56ccb675-2147-11e7-8f57-286ed488c766/%E0%A6%AE%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%AE-%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%BF-%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%80-%E0%A6%AE%E0%A6%B8%E0%A6%9C%E0%A6%BF%E0%A6%A6.
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ ۴.۲ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
- ↑ Sir Jadunath Sarker, The History of Bengal, Vol II, Muslim Period, 1943, University of Dhaka
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ ۶.۲ ۶.۳ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ Journal of the Muslim Institute, July–ستمبر 1907, Dilal Rajah by Maulvi M. Abdul Halim
- ↑ سانچہ:Cite Banglapedia
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
- ↑ Calcutta Review, جولائی 1871
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
- ↑ The Riyazu-s-Salatin, A History of Bengal, Ghulam Husain Salim,P.230
- ↑ History of Aurangzib, Vol 3, Jadunath Sarkar,P.204
- ↑ History of the Muslims of Bengal, Vol 1A, Professor Mohammad Mohol Ali
- ↑ A History of Chittagong, Volume one, Suniti Bhushan Qanungo, P.363
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.
- ↑ এবিএম সিদ্দীক চৌধুরী (১৯৮৮). শাশ্বত সন্দ্বীপ
- ↑ রাজিব হুমায়ূন সন্দ্বীপের ইতিহাস, সমাজ ও সংস্কৃতি (১৯৮৭) পৃ ৮০ -৯১
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Utilities' not found.