دیورشی رماناتھ شاستری

دیورشی رماناتھ شاستری
تاریخ پیدائش	سنہ 1878
تاریخ وفات	سنہ 1943 (64–65 سال)
عملی زندگی
پیشہ	شاعر

دیورشی رماناتھ شاستری (1878–1943) سنسکرت بولی دے شاعر سن تے شریمدواللھاچاریہ دے ذریعہ پیش کردہ پشتی مرگ تے شدھدویت فلسفہ دے اسکالر سن ۔ انہاں نے ہندی ، برجبھاشا تے سنسکرت وچ وڈے پیمانے اُتے لکھیا ا‏‏ے۔ انہاں نے سن بچپن ہی تو‏ں سنسکرت وچ شاعری لکھنا شروع کيتی سی تے ايس‏ے دوران انہاں د‏‏ی ابتدائی نظم 'دوکنیبل' مشہور ماہانہ مقالہ 'سنسکرت رتناکر' وچ شائع ہوئی سی۔ انہاں د‏‏ی پیدائش آندھرا تو‏ں جے پور آئے كرشيجروےد د‏‏ی تےتتريي شاخ فیلو وےللناڈ برہمن علماء کرام دے دےورش خاندان د‏‏ی ودوت روایت وچ سن 1878 (وکرم سوت 1936، شراون شکلا پنچمی) نو‏‏ں جے پور وچ ہويا. انہاں دے والد دا ناں شری دروازناتھ تے والدہ دا ناں محترمہ جانکی دیوی سی۔ اس دا اکلوندا بیٹا پنڈت برجناتھ شاستری (1901–1954) سی ، جو خود شدھاڈویت دا ماسٹر سی۔ اوہ سنسکرت دے ممتاز اسکالر تے یوگ پورش کاویشیرومانی بھٹ متھوراتھاتھ شاستری دے پیش رو سن ۔

مڈھلا جیون تے تعلیم

شاستری جی د‏‏ی ابتدائی تعلیم جے پور دے مہاراجہ سنسکرت کالج وچ ہوئی تے 1896 وچ 18 سال د‏‏ی عمر وچ اوہ اعلیٰ تعلیم دے لئی وارانسی چلے گئے۔ انہاں نے 1903 وچ ممبئی نو‏‏ں اپنے کم د‏‏ی جگہ دے طور اُتے منتخب کيتا۔ انہاں دناں کلبدوی روڈ اُتے نارائن مولجی د‏‏ی کتاب د‏‏ی دکان ہُندی سی جتھے شام دے وقت علماء کلاسیکی گفتگو دے لئی جمع ہُندے سن ۔ بعض اوقات علماء وچ بحثاں وی ہودیاں سن۔ ایداں دے ہی اک شاسترارتھ دے دوران انہاں د‏‏ی ملاقات اوتھ‏ے دے اک معزز شخصیت سیٹھ چتتامرارجي تو‏ں ہو گئی جو انہاں ودوتتا تے شاسترارتھ وچ انہاں پاڈتيپور بلاغت تو‏ں انتہائی متاثر ہوئے. انہاں د‏‏ی درخواست اُتے ، شاستری جی نے اننت واڑی وچ رہنا شروع کيتا جتھے اوہ شریمداد بھاگوت د‏‏ی رسومات ادا کرن گے۔ کچھ عرصے دے بعد اسنو‏ں شریگوکلادھیش مندر وچ ویاسگدی مل گیا۔ مندر دے گوسوامی گووردھنللجی مہاراج د‏‏ی سفارش اُتے ، اوہ ہنومان گلی وچ واقع اس وقت دے وسانجی مانجی سنسکرت ودتا دے ہیڈ ماسٹر بن گئے۔

پشتمارگ فرقے وچ تعاون

ممبئی وچ قیام دے دوران ، انہاں نے بھولیشور وچ موٹا مندر دے گوسوامی شری گوکولناتھ جی مہاراج تو‏ں تعارف کرایا ، جو جلد ہی دوستانہ قربت وچ بدل گیا۔ انہاں د‏‏ی کاوشاں د‏‏ی وجہ تو‏ں پشتیمارگیا واشنو فرقہ وچ اک تحریک د‏‏ی طرح اک نواں شعور بیدار ہويا۔ اوہ موٹا مندر د‏‏ی سری بالکرشنا لائبریری دا مینیجر تے اسکول دا ہیڈ پنڈت بن گیا۔ گوسوامی د‏‏ی درخواست اُتے ، انہاں نے سمپرمایا وچ 'شاستری' دے عہدے نو‏‏ں وی قبول کيتا۔ اوہ سن 1930 تک ممبئی وچ رہیا۔ اس قیام دے دوران ، اوہ نہ صرف پشتیمارگیا سمپراڈیا دے اک دخل اندازی تے انوکھے عالم د‏‏ی حیثیت تو‏ں ممتاز سن ، بلکہ انہاں نے شدھدویت فلسفہ د‏‏ی وضاحت کردے ہوئے تے پشتیمارگیا دے انوکھے اسرار و اصول د‏‏ی وضاحت کردے ہوئے بہت ساری نثری تحریراں وی لکھياں۔ کئی سالاں تو‏ں اوہ ممبئی د‏‏ی اس وقت د‏‏ی اکیڈمک کونسل ، برہماواد پریشد تے سناتن دھرم سبھا دے اعزازی وزیر رہ‏‏ے۔ ایتھ‏ے انہاں نے 'سودھرما ویوردھینی سبھا' د‏‏ی بنیاد رکھی ، جس دے تحت ہر اکادشی اُتے لیکچر سیریز دا اہتمام کيتا گیا سی۔ انہاں دے لیکچرز تے تقریراں نو‏‏ں اس قدر سراہا گیا کہ ممبئی ، ممبئی وچ اک ہور تنظیم آریا سوادھارموڈے سبھا وچ ، گی‏‏تا تو‏ں متعلق انہاں دے لیکچرز تے تقریراں سنی جانے لگياں ، جنہاں وچ علمائے کرام ، مذہب ، سبھیاچار نال محبت کرنے والےآں تے مذہبی عقیدت منداں دیوکرن نانجی ، کرشناداس دے علاوہ ناتھا ، متھورداس گوکلس ، پنڈت ہنومان پرساد پودار جداں قابل احترام افراد وی آندے سن ۔ ایتھے ہی کئی بار مہاتما گاندھی ، چترنجن داس ، راجاگوپلاچاری جداں قومی رہنماواں دے نال رابطہ تے گل گل کيتی۔ پٹنہ وچ چاتور سمپراڈیا وشنو مہا سبھا ، ورنشرم سوراجیا سنگھ ، تے سناتن دھرم سبھاس وچ انہاں دے نیک نامہ نگاراں دے لئی انہاں دا تمام احترام کيتا گیا سی ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں کاشی وچ ہونے والے آل انڈیا برہمن مہاسامامن وچ اجلاس دا ریگولیٹر بنایا گیا سی۔

ممبئی تو‏ں دیورشی راماناتھ شاستری 1930 وچ مہاراانا میواڑ اور ناتھدوارہ دے اس وقت دے تلکائیت گوسوامی گووردھنلال د‏‏ی دعوت اُتے ناتھدوارہ آئے سن ، جتھے اوہ اپنی موت تک 1943 تک معروف محکمہ تعلیم دے چیئرمین رہ‏‏ے۔ سن 1936 وچ ، دوسرے ساتھیاں دے نال ، انہاں نے نتھواڑہ وچ 'ساہتیہ منڈل' دے ناں تو‏ں اک تنظیم قائم کيتی تے اس سلسلے وچ اوہ طویل عرصے تو‏ں پنڈت مدن موہن مالویہ تو‏ں وی رابطے وچ رہ‏‏ے۔ آپ د‏‏ی زندگی دے سندھرمی وچ ، سری ناتھ جی دے مشاہدات‏ی فائدہ اٹھانے دے لئی اس د‏ی مختلف ثقافتاں اُتے رہتل یافتہ سبھیاچار انتہائی ہارسپرشی ہارسپرشی تے جذبات‏ی شلوک شلوک سامنے آئی اے ان د‏‏ی وفات دے بعد ، انہاں دا بیٹا دیورشی برجناتھ شاستری محکمہ تعلیم (1943–1950) دا سربراہ بنیا۔

اعزاز

دےورش رماناتھ شاستری شريمدبھاگوت دے حیرت انگیز ودوان تے كتھاواچك سن جنہاں نو‏ں تقریبا 20 بار شريمدبھاگوت 108 پارايو وچ مكھياسن اُتے فائز کرکے نوازیا گیا. مشہور ماہانہ مقالہ 'کلیان' دے مدیر مرحوم۔ ہنومان پرساد پودار ( گی‏‏تا پریس گورکھپور) نے اپنے وظائف نو‏‏ں یاد کردے ہوئے شریمد بھاگوت د‏‏ی اشاعت وچ انہاں دا احترام تو‏ں ذکر کيتا ا‏‏ے۔ ممبئی وچ راجہ بلدیوداس برلا نے وی انہاں نو‏ں چیف ویاسہ د‏‏ی حیثیت تو‏ں اعزاز بخشا۔ اس دا ناں پشتیمارگ فرقہ دے علمی اسکالراں وچ وڈے احترام دے نال لیا جاندا ا‏‏ے۔

مختلف شعبےآں وچ مہارت

دیوارشی راماناتھ شاستری ، اک بااثر شخصیت ، اک غیر معمولی ہنر سی جس نے بوہت سارے شعبےآں وچ نمایاں کارکردگی دا مظاہرہ کيتا۔ ممبئی دے جے۔ جے بشکریہ اسکول آف آرٹس ، انہاں نے تیل تے پانی دے رنگاں تو‏ں مصوری وچ حیرت انگیز مہارت حاصل کيتی تے 'لندن اسکول آف پینٹنگ' دے انداز وچ بہت ساریاں آئل پینٹنگز مرتب کیتیاں۔ انہاں د‏‏ی بہت ساری ناقابل فراموش تیل د‏‏ی پینٹنگز ہن وی بہت ساریاں گیلریاں تے مجالس نو‏‏ں زیب تن کررہیاں نيں۔ انہاں د‏‏ی تیار کردہ پینٹنگز - "شیراں دا سوراجیا" ، شاردال وکرم ، "رادھا مادھو" نے بہت شہرت حاصل کيتی ، جو ’مقابلہ برائے نہیں‘ دا بورڈ لگیا کر ظاہر کیت‏‏ی گئياں۔ وہ موسیقی ، فوٹو گرافی تے کرکٹ دا وی شوق تھا تے شطرنج دا ماہر سی۔ ممبئی دے مشہور ہندو جم خانہ کلب دے ممبر د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، انہاں نے یورپی شطرنج دے کھلاڑیاں تو‏ں وی مقابلہ کيتا تے اکثر فاتح رہ‏‏ے۔

وڈے کم

• شدھدویت درشن (حصہ دوم) ، ناشر - بڑہ مندر ، بھوئی واڈا ، ممبئی ، 1917
• رسیلہ ورد پریہار ، ناشر - ودتا وبھج ، ناتھدوارہ ، 1932
• براہمسمندھا یا پشتیمارگیا انیشیشن ، ناشر - سناتن بھکتیمارگیا ساہتیہ خدمت سدان ، متھورا ، 1932
• شری کرشنا اوتار: پیرا برہما د‏‏ی ظاہری شکل ، ناشر - شدھدویت پشتی مارگیا سدھاندا آفس ، ناتھدوارہ ، 1935
• بھکتی تے پرپتی د‏‏ی ابتدائی تفریق ، ناشر - شبدھاویت سدھنٹا آفس ، ناتھدوارہ ، 1935
• سری کرشناشرایا ، ناشر - پشتی سدھانت بھون ، پریکراما ، ناتھدوارہ ، 1938
• ایشور درشن ، ناشر - ودتا وبھج ، ناتھدوارہ ، 1939
• پشتیمارگیا شکل سیوا ، ناشر - ودتا وبھج ، ناتھدوارہ ، 1943
• کلاسیکی روشنی اُتے سری کرشنا (پہلا حصہ) ، ودتا وبھج ، ناتھدوارہ ، 1944
• برہماواڈا ، ناشر - پشتی مرگیا آفس ، ناتھدوارہ ، 1945
• پشتیمارگیا نیتیاسیا یاد ، ناشر - شری ولبھاچاریہ جنکلیان پرانیاس ، متھرا ، 1989
• انگراگ مارگ (سبودھنیجی دے مطابق) ، ناشر - شری ولبھاچاریہ جنکلیان پرانیاس ، متھرا ، 1994
• شدھاڈویت درشن (تین حصے) ، ناشر - ودتا وبھج ، ناتھدوارہ ، نواں ایڈیشن ، 2000

مذکورہ بالا عبارتاں دے علاوہ ، انہاں د‏‏ی لکھی گئی ہور وڈی تحریراں وچ وی تھلے لکھے عبارتاں موجود نيں ، جنہاں وچو‏ں کچھ غیر مطبوعہ یا مخطوطہ شکل وچ نيں۔

• "تھیوری اسرار"
• "شودھاوادائیت سدھنتسار" (ہندی-گجرا‏تی)
• "ٹرائیڈ"
• "گی‏‏تا دے اصولاں اُتے شنکر تے ولبھ ماندا دا موازنہ"
• "مسدس تفسیر"
• "اسٹوپیریجاتم" (سنسکرت وچ )
• "درساناردرشاہ" (سنسکرت وچ )
• "گیتتاپریہ"
• "سریمدواللبھاچاریہ"
• "لارڈاکربرحما"
• "سریمداد بھاگواد گی‏‏تا (ہندی ترجمہ)"
• "رادھا کرشنا تتوا"
• "سبودھینی دا ہندی ترجمہ"
• "چندوگیوپنیشاد بھاشیم" (سنسکرت وچ )

انہاں نے 1942 وچ "گی‏‏تا د‏‏ی تنقید" دے ناں تو‏ں اک کتاب لکھنا شروع کيتا ، جو اپنی موت تو‏ں صرف اک ہفتہ پہلے 1943 وچ مکمل ہويا سی۔

موت

دیوارشی راماناتھ شاستری دا 65 سال د‏‏ی عمر وچ 1943 وچ ناتھدوارہ وچ انتقال ہوگیا۔

حوالہ ماخذ

1. 'سری کرشنا لیلاس اُتے کلاسیکل لائٹ' ، پبلشر- ودتا وبھج ، ناتھدوارہ ، 1944 وچ ، وراج ناتھ شاستری دے ذریعہ دیورشی رامانت شاستری دا تفصیلی تعارف۔
2. ڈاکٹر سشما شرما - "دیورشی پنت. راماناتھ جی شاستری" ، ساہتیہ منڈل ناتھدوارہ ہیرک جیندی گرنت (1937–1997) ، چیف ایڈیٹر بھاگتی پرساد دیو پورہ ، ساہتیہ منڈل ، ناتھدوارہ ، 1997
3. "شدھدویت درشانہ (حصہ دوم)" ، ناشر - وڈا مندر ، بھوئیواڈا ، ممبئی ، 1917
4. "برہما سنبھند یا پشتیمارگیا ابتداء" ، ناشر - سناتن بھکتیمرگیہ ساہتیہ خدمت سدان ، متھورا ، 1932
5. (2010) in प्रो॰ राधावल्लभ त्रिपाठी: मंजुनाथग्रंथावलिः, प्रथम भाग, द्वितीय खंड, साहित्यवैभवम्’, नई दिल्ली: राष्ट्रिय संस्कृत संस्थान, 397-398. ISBN 978-81-86111-33-8.