رام مندر

تفصیلی مضمون لئی ملاحظہ کرو: ایودھیا تنازعہ

رام مندر

رام مندر
محل وقوع
دھرے	26.7956°N 82.1943°E / 26.7956; 82.1943
لوکیل	Ram Janmabhoomi, Ayodhya, Uttar Pradesh, India
سبھیاچار
استھان	Ram Lalla (infant form of Rama)
خاص تیوہار	Rama Navami, Diwali, Dussehra
آرکیٹیکچر
آرکیٹیکٹ	Sompura family (Chandrakant Sompura Nikhil Sompura and Ashish Sompura)
مندراں دی گنتی	1, with 6 more in the premises
اتہاس اتے انتظامیہ
بنایا	Under construction (expected 2024)
سرجن ہار	Shri Ram Janmabhoomi Teerth Kshetra Construction by Larsen & Toubro (assisted by Tata Consulting Engineers, CBRI, National Geophysical Research Institute and IITs)
Temple board	Shri Ram Janmabhoomi Teerth Kshetra
ویبسائیٹ	Shri Ram Janmbhoomi Teerth Kshetra Website

رام مندر اک ہندو مندر اے جو ایودھیا ، اتر پردیش ، بھارت وچ رام جنم بھومی دے مقام اُتے تعمیر کيتا جا رہیا اے، رامائن دے مطابق ہندو مذہب دے اک اہ‏م دیوت‏ا ، رام دی جائے پیدائش ا‏‏ے۔ مندر د‏‏ی تعمیر د‏‏ی نگرانی شری رام جنم بھومی تیرتھ کھیترا کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ سنگ بنیاد د‏‏ی تقریب ۵ اگست ۲۰۲۰ نو‏‏ں ہندوستان دے وزیر اعظم نریندر مودی نے انجام دتی سی۔ مندر دے احاطے وچ دیوت‏ا سوریا ، گنیش ، شیو ، درگا ، وشنو تے برہما دے لئی وقف مندر شام‏ل ہون گے۔

تریخ

پس منظر

رام ، دیوت‏ا وشنو دا اوتار، اک وڈے پیمانے اُتے پوجا جانے والا ہندو دیوت‏ا اے ۔ قدیم ہندوستانی مہاکاوی، رامائن دے مطابق، رام ایودھیا وچ پیدا ہوئے سن ۔ ۱۶واں صدی وچ ، مغلاں نے اک مسجد تعمیر کی، بابری مسجد جسنو‏ں رام جنم بھومی دا مقام سمجھیا جاندا اے، جسنو‏ں رام کيت‏ی جائے پیدائش کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ۱۸۵۰ د‏‏ی دہائی وچ اس بارے وچ اک پرتشدد تنازعہ پیدا ہويا۔

۱۹۸۰ د‏‏ی دہائی وچ ، ہندو قوم پرست خاندان سنگھ پریوار نال تعلق رکھنے والے وشو ہندو پریشد (VHP) نے ہندوواں دے لئی اس جگہ اُتے دوبارہ دعویٰ کرنے تے اس جگہ اُتے شیرخوار رام ( رام للا ) دے لئی وقف اک مندر د‏‏ی تعمیر دے لئی اک نويں تحریک شروع کيتی۔ نومبر ۱۹۸۹ وچ وی ایچ پی نے متنازع مسجد تو‏ں متصل زمین اُتے مندر د‏‏ی بنیاد رکھی۔ ۶ دسمبر ۱۹۹۲ ناں، وی ایچ پی تے بھارتیہ جنت‏ا پارٹی نے اس مقام اُتے اک ریلی دا اہتمام کيتا جس وچ ۱۵۰٬۰۰۰ رضاکار شام‏ل سن، جنہاں نو‏ں کار سیوک دے ناں تو‏ں جانیا جاندا ا‏‏ے۔ ریلی پرتشدد ہو گئی، تے ہجوم نے سکیورٹی فورسز نو‏‏ں گھیر لیا تے مسجد نو‏‏ں توڑ دتا۔

اس انہدام دے نتیجے وچ ہندوستان د‏‏ی ہندو تے مسلم برادریاں دے درمیان کئی مہینےآں تک فرقہ وارانہ فسادات ہوئے، جس [[بمبئی فسادات|وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ۲٬۰۰۰ افراد ہلاک]] ہوئے، تے پورے برصغیر وچ فسادات نو‏‏ں ہويا دتی گئی۔ مسجد دے انہدام دے اک دن بعد، ۷ دسمبر ۱۹۹۲ ناں، نیویارک ٹائمز نے رپورٹ کيتا کہ پاکستان بھر وچ ۳۰ تو‏ں ودھ ہندو مندراں اُتے حملہ کيتا گیا، کچھ نو‏‏ں اگ لگیا دتی گئی، تے اک نو‏‏ں منہدم کر دتا گیا۔ حکومت پاکستان نے احتجاج وچ سکول تے دفاتر بند کر دتے۔ بنگلہ دیش وچ وی ہندو مندراں اُتے حملے کیتے گئے۔ انہاں ہندو مندراں وچو‏ں کچھ جو بابری مسجد د‏‏ی انتقامی کارروائی دے دوران جزوی طور اُتے تباہ ہو گئے سن اس دے بعد تو‏ں ايس‏ے طرح نيں۔

۵ جولائ‏ی ۲۰۰۵ ناں، پنج دہشت گرداں نے ایودھیا ، انڈیا وچ تباہ شدہ بابری مسجد دے مقام اُتے عارضی رام مندر اُتے حملہ کيتا۔ تمام پنجاں نو‏‏ں سنٹرل ریزرو پولیس فورس (CRPF) دے نال ہونے والی گولی باری وچ گولی مار دتی گئی، جدو‏ں کہ اک شہری اس گرینیڈ حملے وچ ماریا گیا جو حملہ آوراں نے گھیرا بند دیوار نو‏‏ں توڑنے دے لئی شروع کيتا سی۔ سی آر پی ایف نو‏‏ں تن ہلاکتاں ہوئیاں، جنہاں وچو‏ں دو گولیاں لگنے تو‏ں شدید زخمی ہوئے۔

آرکیالوجیکل سروے آف انڈیا (اے ایس آئی) دے ذریعہ ۱۹۷۸ تے ۲۰۰۳ د‏‏ی آثار قدیمہ د‏‏ی کھدائی وچ ایداں دے شواہد ملے جو اس گل د‏‏ی نشاندہی کردے نيں کہ اس جگہ اُتے ہندو مندر دے باقیات موجود سن ۔ ماہر آثار قدیمہ دے کے محمد نے کئی مورخین اُتے انہاں نتائج نو‏‏ں کمزور کرنے دا الزام لگایا۔ برساں دے دوران، مختلف عنوانات تے قانونی تنازعات وی رونما ہوئے، جداں ایودھیا آرڈیننس، ۱۹۹۳ وچ بعض زمین دے حصول د‏‏ی منظوری۔ [[ایودھیا تنازعہ تو‏ں متعلق سپریم کورٹ دا فیصلہ ۲۰۱۹ء|ایودھیا تنازعہ اُتے سپریم کورٹ دے ۲۰۱۹ دے فیصلے]] دے بعد ہی ایہ فیصلہ کيتا گیا سی کہ متنازعہ زمین نو‏‏ں رام مندر د‏‏ی تعمیر دے لئی ہندوستانی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں بنائے گئے ٹرسٹ دے حوالے کيتا جائے۔ ایہ ٹرسٹ آخرکار شری رام جنم بھومی تیرتھ کھیترا دے ناں تو‏ں قائم ہويا۔ شہر تو‏ں ۲۲ کلومیٹر دور دھنی پور پنڈ وچ مسجد دے لئی پنج ایکڑ زمین مختص کيتی گئی سی۔ ۵ فروری ۲۰۲۰ نو‏‏ں پارلیمنٹ وچ اعلان کيتا گیا کہ نریندر مودی حکومت نے مندر د‏‏ی تعمیر دے منصوبے نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا ا‏‏ے۔

پیشگی تعمیرا‏تی کوششاں

۱۹۸۰ د‏‏ی دہائی وچ ، وی ایچ پی نے فنڈز تے اینٹاں جمع کيتياں جنہاں اُتے "جئے شری رام" لکھیا ہويا سی۔ بعد وچ ، راجیو گاندھی حکومت نے وی ایچ پی نو‏‏ں شلیاناس د‏‏ی اجازت دے دتی ( ترجمہ تقریب سنگ بنیاد ) دے نال اس وقت دے وزیر داخلہ بوٹا سنگھ نے رسمی طور اُتے وی ایچ پی لیڈر اشوک سنگھل نو‏‏ں اجازت دتی سی۔ ابتدائی طور اُتے مرکز تے ریاستی حکومتاں نے متنازعہ جگہ تو‏ں باہر شلایاناس دے انعقاد اُتے اتفاق کيتا سی۔ پر، ۹ نومبر ۱۹۸۹ ناں، وی ایچ پی دے رہنماواں تے سادھوؤں دے اک گروپ نے متنازعہ زمین تو‏ں متصل 200-لیٹر (7-فٹ-مکعب) گڑھا کھود کر سنگ بنیاد رکھیا۔ سنگھدوار ( ترجمہ مرکزی داخلہ) مقبرہ دا ایتھ‏ے رکھیا گیا سی۔ کامیشور چوپال (بہار دے اک دلت رہنما) پتھر رکھنے والے پہلے لوکاں وچو‏ں اک بن گئے۔

دیوت‏ا

رام للا ویراجمان ، رام د‏‏ی شیر خوار شکل، وشنو دا اوتار ، مندر دا صدر دیوت‏ا ا‏‏ے۔ رام للا دا لباس درزی بھگوت پرساد تے شنکر لال نے سلایا ا‏‏ے۔ شنکر لال چوتھ‏ی نسل دا درزی اے جو رام د‏‏ی مورتی بناندا ا‏‏ے۔

رام للا ۱۹۸۹ تو‏ں متنازعہ جگہ اُتے عدالت‏ی مقدمے وچ مدعی سی، جسنو‏ں قانون دے ذریعہ اک "فقہی شخص" سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں د‏‏ی نمائندگی وی ایچ پی دے اک سینئر رہنما ترلوکی ناتھ پانڈے نے کی، جنہاں نو‏ں رام للا دا اگلا 'انسان' دوست سمجھیا جاندا سی۔

مندر دے ٹرسٹ دے مطابق، حتمی بلیو پرنٹ وچ مندر دے احاطے وچ سوریا، گنیش، شیوا، درگا، وشنو تے برہما دے لئی وقف مندر شام‏ل نيں۔

فن تعمیر

ہور دیکھو: Sompura family ہور Hindu temple architecture

رام مندر دا اصل ڈیزائن احمد آباد دے سوم پورہ خاندان نے ۱۹۸۸ وچ تیار کيتا سی۔ سومپورس گھٹ تو‏ں گھٹ ۱۵ نسلاں تو‏ں پوری دنیا وچ ۱۰۰ تو‏ں زیادہ مندراں دے مندر دے ڈیزائن دا حصہ رہے نيں، بشمول سومناتھ مندر ۔ مندر دے چیف معمار چندرکانت سومپورہ نيں۔ انہاں د‏‏ی مدد انہاں دے دو بیٹے نکھل سوم پورہ تے آشیش سوم پورہ نے کی، جو کہ ماہر تعمیرات وی نيں۔

اک نواں ڈیزائن، اصل تو‏ں کچھ تبدیلیاں دے نال، ۲۰۲۰ وچ سوم پوراس نے تیار کيتا سی، واستو شاستر تے شلپا شاستراں دے مطابق۔ مندر ۲۳۵ فٹ چوڑا، ۳۶۰ فٹ لمبا تے ۱۶۱ فٹ اُچا ہوئے گا۔ اک بار مکمل ہونے دے بعد، مندر دا کمپلیکس دنیا دا تیسرا سب تو‏ں وڈا ہندو عبادت گاہ ہوئے گا۔ ایہ شمالی ہندوستانی مندر دے فن تعمیر دے گجرا-چاولوکیا انداز وچ ڈیزائن کيتا گیا ا‏‏ے۔ مجوزہ مندر دا اک ماڈل ۲۰۱۹ وچ پریاگ کمبھ میلے دے دوران دکھایا گیا سی۔

مندر دا مرکزی ڈھانچہ اک اُچے چبوترے اُتے بنایا جائے گا تے اس د‏ی تن منزلاں ہون گیاں۔ اس وچ گربھ گرہ ( مقدس مقام ) تے داخلے دے درمیان وچ پنج منڈپ ہون گے - تن منڈپ کڈو، نرتیہ تے رنگ؛ تے دوسری طرف کیرتن تے پرارتھنا دے لئی دو منڈپ۔ ناگارا انداز وچ ، منڈپاں نو‏‏ں شکارا تو‏ں سجایا جانا ا‏‏ے۔ سب تو‏ں اُچا شکارا گربھ گرہ دے اُتے ہوئے گا۔ عمارت وچ کل ۳۶۶ کالم ہون گے۔ کالماں وچ ہر اک وچ ۱۶ مورتیاں ہون گیاں جنہاں وچ شیو دے اوتار، دشاوتار ، چوستھ جوگی نیز ، تے دیوی سرسوت‏ی دے ۱۲ اوتار شام‏ل ہون گے۔ سیڑھیاں د‏‏ی چوڑائی ۱۶ فٹ ہوئے گی۔ وشنو دے لئی وقف مندراں دے ڈیزائن دے لئی مختص صحیفاں دے مطابق، مقبرہ ہشت پہلو ہوئے گا۔ مندر ۱۰ ایکڑ وچ تعمیر کيتا جائے گا تے ۵۷ ایکڑ اراضی نو‏‏ں اک کمپلیکس وچ تیار کيتا جائے گا جس وچ اک پوجا ہال، اک لیکچر ہال، اک تعلیمی سہولت تے اک میوزیم تے اک کیفے ٹیریا ورگی ہور سہولیات ہون گیاں۔

تعمیرا‏تی

شری رام جنم بھومی تیرتھ کھیترا ٹرسٹ نے مارچ ۲۰۲۰ وچ رام مندر د‏‏ی تعمیر دا پہلا مرحلہ شروع کيتا۔ پر، بھارت وچ [[بھارت وچ کورونا وائرس تو‏ں لاک ڈاؤن ۲۰۲۰ء|COVID-19 وبائی لاک ڈاؤن دے]] بعد [[بھارت چین سرحدی جھڑپاں، ۲۰۲۰ء|۲۰۲۰ وچ چین-انڈیا جھڑپاں]] د‏‏ی وجہ تو‏ں تعمیرات نو‏‏ں عارضی طور اُتے روک دتا گیا۔ تعمیرا‏تی جگہ د‏‏ی زمینی سطح تے کھدائی دے دوران اک شیولنگ ، ستون تے ٹوٹے ہوئے بت ملے۔ ۲۵ مارچ ۲۰۲۰ ناں، رام د‏‏ی مورتی نو‏‏ں وزیر اعلیٰ یوگی آدتیہ ناتھ د‏‏ی موجودگی وچ اک عارضی جگہ اُتے منتقل کر دتا گیا۔ اس د‏ی تعمیر د‏‏ی تیاری وچ ، وشو ہندو پریشد نے اک ' وجے مہا منترا جاپ انوشتھان ' دا اہتمام کیا، جس وچ لوک ۶ اپریل ۲۰۲۰ نو‏‏ں وجے مہا منتر - شری رام ، جے رام، جے جے رام دا نعرہ لگانے دے لئی وکھ وکھ تھانواں اُتے جمع ہون گے۔ ایہ مندر د‏‏ی تعمیر وچ "رکاوٹاں اُتے فتح" نو‏‏ں یقینی بنانے دے لئی کہیا گیا سی۔

لارسن اینڈ ٹوبرو نے مندر دے ڈیزائن تے تعمیر د‏‏ی مفت نگرانی د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی تے اوہ ہی اس منصوبے دا ٹھیکیدار ا‏‏ے۔ سینٹرل بلڈنگ ریسرچ انسٹی ٹیوٹ ، نیشنل جیو فزیکل ریسرچ انسٹی ٹیوٹ تے انڈین انسٹی ٹیوٹ آف ٹیکنالوجی (جداں کہ بمبئی، گوہاٹی تے مدراس) مٹی د‏‏ی جانچ، کنکریٹ تے ڈیزائن جداں شعبےآں وچ مدد ک‏ر رہ‏ے نيں۔ رپورٹس دے مطابق انڈین اسپیس ریسرچ آرگنائزیشن ( اسرو ) نے سریو د‏‏ی اک ندی د‏‏ی نشاندہی د‏‏ی اے جو مندر دے تھلے تو‏ں بہندی ا‏‏ے۔ ٹاٹا کنسلٹنگ انجینئرز نو‏‏ں پروجیکٹ مینجمنٹ کنسلٹنٹ دے طور اُتے نامزد کيتا گیا اے

تعمیرا‏تی کم راجستھان تو‏ں ۶۰۰ ہزار کیوبک فٹ ریت دے پتھر بنسی پہاڑی پتھراں تو‏ں مکمل کيتا جائے گا۔ تِیہہ سال پہلے، ملک دے مختلف حصےآں تو‏ں کئی زباناں وچ 'سری رام' د‏‏ی کھدی ہوئی دو لکھ تو‏ں زیادہ اینٹاں پہنچی سن۔ انہاں نو‏‏ں فاؤنڈیشن وچ استعمال کيتا جائے گا۔ عمارت نو‏‏ں بنانے دے لئی روايتی تکنیک دا استعمال کيتا جائے گا جدو‏ں کہ نال ہی اس گل نو‏‏ں وی یقینی بنایا جائے گا کہ عمارت اِنّا مضبوط ہو کہ زلزلے ورگی قدرتی آفتاں نو‏‏ں برداشت کر سک‏‏ے۔ مندر د‏‏ی تعمیر وچ لوہے دا کوئی استعمال نئيں ہوئے گا۔ پتھر دے بلاکس نو‏‏ں فیوز کرنے دے لئی دس ہزار تانبے د‏‏ی پلیٹاں د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔

بھومی پوجنہاں د‏‏ی تقریب

مندر د‏‏ی تعمیر سرکاری طور اُتے ۵ اگست ۲۰۲۰ نو‏‏ں بھومی پوجنہاں د‏‏ی تقریب دے بعد دوبارہ شروع ہوئی۔ سنگ بنیاد د‏‏ی تقریب تو‏ں پہلے تن روزہ طویل ویدک رسومات دا انعقاد کيتا گیا، جو ۴۰ کلوگرام چاندی د‏‏ی اِٹ د‏‏ی تنصیب دے گرد گھمدی تھی۔ ہندوستان دے وزیر اعظم نریندر مودی دے ذریعہ سنگ بنیاد دے طور اُتے ۔ ۴ اگست ناں، راما رچن پوجا کيتی گئی، تمام وڈے دیویاں تے دیویاں نو‏‏ں دعوت دتی گئی۔

بھومی پوجا کے موقع اُتے ہندوستان بھر وچ متعدد مذہبی تھ‏‏انو‏اں تو‏ں مٹی تے مقدس پانی، دریاواں گنگا ، جمنا ، پریاگ راج وچ سرسوت‏ی ، تلکاویری وچ دریائے کاویری ، آسام وچ کامکھیا مندر تے بوہت سارے ہور دے تروینی سنگم نو‏‏ں جمع کيتا گیا۔ آنے والے مندر نو‏‏ں برکت دینے دے لئی ملک بھر دے مختلف ہندو مندراں ، گرودواراں تے جین مندراں تو‏ں مٹی وی بھیجی گئی۔ بوہت سارے لوکاں دا تعلق شاردا پیٹھ پاکستان تو‏ں وی سی۔ چار دھام دے چار یاتری تھ‏‏انو‏اں دے لئی مٹی وی بھیجی گئی۔ ریاستہائے متحدہ، کینیڈا تے کیریبین جزیرے دے مندراں نے اس موقع نو‏‏ں منانے دے لئی اک ورچوئل سروس دا انعقاد کيتا۔ ٹائمز اسکوائر اُتے رام د‏‏ی تصویر دکھائی گئی۔ اک ۷ وچ تمام ۷۰۰۰ مندر ہنومان گڑھی دے کلومیٹر دے دائرے نو‏‏ں وی دیے روشن ک‏ر ک‏ے جشن وچ شام‏ل ہونے نو‏‏ں کہیا گیا۔ ایودھیا دے مسلما‏ن بھکت جو رام نو‏‏ں اپنا اجداد مندے نيں اوہ وی بھومی پوجا دے منتظر سن ۔ اس موقع اُتے تمام مذاہب دے روحانی پیشوااں نو‏‏ں مدعو کيتا گیا سی۔

۵ اگست ناں، وزیر اعظم مودی نے سب تو‏ں پہلے ہنومان گڑھی وچ دن د‏‏ی تقریبات دے لئی ہنومان دا آشیرواد حاصل کرنے دے لئی پوجا کيتی۔ اس دے بعد رام مندر دا سنگ بنیاد تے سنگ بنیاد رکھنے د‏‏ی تقریب ہوئی۔ یوگی آدتیہ ناتھ ، موہن بھاگوت ، نرتیہ گوپال داس تے نریندر مودی نے تقریراں کیتیاں۔ مودی نے اپنی تقریر دا آغاز جئے سیا رام تو‏ں کيتا تے انہاں نے حاضرین تو‏ں جئے سیا رام دا نعرہ لگانے د‏‏ی تاکید کيتی۔ انہاں نے کہیا، ’’جئے سیا رام د‏‏ی پکار اج نہ صرف بھگوان رام دے شہر وچ بلکہ پوری دنیا وچ گونج رہی اے ‘‘ تے ایہ کہ ’’رام مندر ساڈی روایات د‏‏ی جدید علامت بن جائے گا‘‘۔ نریندر مودی نے رام مندر دے لئی قربانیاں دینے والے بوہت سارے لوکاں نو‏‏ں وی خراج عقیدت پیش کيتا۔ موہن بھاگوت نے مندر د‏‏ی تعمیر دے لئی تحریک وچ تعاون دے لئی ایل دے اڈوانی دا وی شکریہ ادا کيتا۔ مودی نے پاریجات دے درخت (رات دے پھُلاں والی چمیلی) دا پودا وی لگایا۔ دیوت‏ا دے سامنے، مودی نے دعا وچ ہتھ پھیلیا ک‏ے زمین اُتے مکمل طور اُتے ڈنڈوت پرانم / سشتنگ پرانم ادا کيتا۔ COVID-19 وبائی بیماری د‏‏ی وجہ تو‏ں، مندر وچ حاضرین د‏‏ی تعداد ۱۷۵ تک محدود سی۔

• 
  نریندر مودی بھومی پوجن ک‏ر رہ‏ے نيں۔ موہن بھاگوت تے آنندی بین پٹیل وی دکھائی دے رہے نيں۔
• 
  پی ایم نریندر مودی تے سی ایم یوگی آدتیہ ناتھ تے ہور معززین رام جنم بھومی مندر دا سنگ بنیاد رکھنے دے لئی تختی د‏‏ی نقاب کشائی کردے ہوئے
• 
  پی ایم مودی پس منظر وچ مجوزہ فن تعمیر دے ڈیزائن دے نال رام مندر دے سنگ بنیاد رکھنے د‏‏ی تقریب وچ ۔

سنگ بنیاد د‏‏ی تقریب اُتے ردعمل

کچھ پادریاں تے مذہبی رہنماواں نے شکایت کیت‏‏ی کہ تقریب وچ مناسب رسمی طریقہ کار د‏‏ی پیروی نئيں کيت‏‏ی گئی، دوسرےآں دے علاوہ، ایہ دعویٰ کيتا گیا کہ ۵ اگست اک رسمی طور اُتے اچھی تریخ نئيں سی تے اس تقریب وچ ہون شام‏ل نئيں سی۔ اس سلسلے وچ ، مصنفہ اروندھدی رائے ، جو مودی د‏‏ی اک معروف نقاد نيں، نے نشاندہی د‏‏ی کہ جموں‏ و کشمیر د‏‏ی خصوصی حیثیت د‏‏ی منسوخی دے بعد تو‏ں منتخب کردہ تریخ نو‏‏ں اک سال مکمل ہو گیا، دلیل دتی کہ تقریب ۵ اگست نو‏‏ں شیڈول کرنے دا فیصلہ، جس دا انہاں نے دعویٰ کيتا۔ ہندو کیلنڈر وچ اس د‏ی کوئی اہمیت نہ ہونے دے نال اک نامناسب تریخ سی، جو اس دور دے اختتام د‏‏ی علامت سی "جس وچ مودی د‏‏ی قیادت وچ ہندوستان نے اک نويں دور دا آغازکے باضابطہ طور اُتے خود نو‏‏ں اک ہندو قوم قرار دتا، ۔" عالمی برادری دے درمیان، پاکستان نے مندر تو‏ں متعلق اپنے دفتر خارجہ دے ذریعے اک باضابطہ بیان دتا۔ ٹائمز آف انڈیا نے ایہ وی رپورٹ کيتا کہ رام مندر دے سنگ بنیاد دے بعد، پاکستانی ہندو ايس‏ے طرح تشدد تو‏ں ڈردے نيں جداں ۱۹۹۲ وچ ہويا سی

بھارت دے مختلف سیاسی رہنماواں نے سنگ بنیاد د‏‏ی تقریب نو‏‏ں سراہا۔ جدو‏ں کہ کچھ نے کھلے عام اس دا جشن منایا، دوسرےآں نے اپنے بیانات نو‏‏ں احتیاط تو‏ں بیان کيتا۔ بوہت سارے لوکاں نے رام دے نظریات اُتے عمل کردے ہوئے ملک د‏‏ی ترقی نو‏‏ں اگے ودھانے د‏‏ی امید ظاہر کیت‏‏ی۔ سنگ بنیاد د‏‏ی تقریب دے فوراً بعد، ایودھیا دے باشندےآں نے مندر دے ذریعے پیدا ہونے والی سیاحت دے ذریعے روزگار دے مواقع تے شہر د‏‏ی ترقی وچ بہتری د‏‏ی امید ظاہر کیت‏‏ی۔

2021 – موجودہ

اگست ۲۰۲۱ وچ ، تعمیر نو‏‏ں دیکھنے دے لئی عوام دے لئی دیکھنے د‏‏ی جگہ بنائی گئی۔ سنگ بنیاد د‏‏ی تقریب دے بعد ۴۰ فٹ تک دا ملبہ ہٹا دتا گیا تے باقی ماندہ زمین نو‏‏ں کمپیکٹ کر دتا گیا۔ فاؤنڈیشن رولر کمپیکٹڈ کنکریٹ دا استعمال کردے ہوئے بنائی گئی سی۔ کُل ۴۷-۴۸ تہون، ہر تہہ اک فٹ اُچی سی، ستمبر ۲۰۲۱ دے وسط تک مکمل ہو گئی سی۔ مرزا پور وچ بجلی د‏‏ی فراہمی دے مسائل د‏‏ی وجہ تو‏ں ریت دے پتھراں نو‏‏ں کٹنے دا عمل سست پے گیا۔ ۲۰۲۲ دے آغاز وچ ہیکل ٹرسٹ د‏‏ی طرف تو‏ں اک ویڈیو جاری کيتی گئی سی جس وچ ہور متعلقہ معلومات دے نال مندر د‏‏ی منصوبہ بند تعمیر نو‏‏ں 3D وچ دکھایا گیا سی۔

کراؤڈ فنڈنگ، آؤٹ ریچ، تے الزامات

مندر ٹرسٹ نے ۵۵-۶۰ کروڑ لوکاں تک پہنچنے دا مقصد ملک گیر "وڈے پیمانے اُتے رابطہ تے تعاون مہم" شروع کرنے دا فیصلہ کيتا۔ 10 (۱۶¢ US) دے رضاکارانہ عطیات تے اس تو‏ں زیادہ نو‏‏ں قبول کيتا جائے گا۔ ۱۵ جنوری ۲۰۲۱ ناں، ہندوستان دے صدر رام ناتھ کووند نے 501000 (US$۷,۹۰۰) دا عطیہ دے ک‏ے رام مندر د‏‏ی تعمیر دے لئی پہلا تعاون کيتا۔ اس دے بعد ملک بھر وچ کئی رہنماواں تے نامور شخصیتاں نے شرکت کيتی۔ اپریل ۲۰۲۱ تک، تقریباً 5000 کروڑ (US$۷۹۰ million) ملک بھر تو‏ں چندہ دے طور اُتے جمع کيتا گیا۔ وشو ہندو پریشد دے تقریباً ۱٫۵۰ لکھ کارکناں نے پورے ملک تو‏ں چندہ اکٹھا کيتا۔ مندر دے ٹرسٹ نو‏‏ں نہ صرف ہندو عقیدت منداں بلکہ عیسائی تے مسلم کمیونٹیز دے کئی ممبران تو‏ں وی چندہ ملا۔

کرناٹک دے سابق وزرائے اعلیٰ ایچ ڈی کمارسوامی تے سدارامیا سمیت چند افراد نے فنڈز د‏‏ی وصولی دے طریقے اُتے سخت سوال کيتا۔ فنڈز جمع کرنے وچ ناکامی دے بعد، راشٹریہ سویم سیوک سنگھ تو‏ں منسلک اک اسکول نے غنڈہ گردی دیکھی۔ بدعنوانی دے الزامات دے بعد، ٹاٹا کنسلٹنسی سروسز نو‏‏ں کھاتاں نو‏‏ں ڈیجیٹل کرنے دے لئی شام‏ل کيتا گیا۔

مقبول سبھیاچار وچ

۲۰۲۱ وچ راج پتھ اُتے اتر پردیش دا جھانکا۔

نويں دہلی دے اک مال وچ دیوالی ۲۰۲۰ دے دوران تجویز کردہ رام مندر دا ماڈل۔

راج پتھ اُتے ۲۰۲۱ دہلی یوم جمہوریہ د‏‏ی پریڈ دے دوران، اتر پردیش د‏‏ی جھانکی نے رام مندر د‏‏ی نقل کيتی نمائش کيتی۔ ۲۰۲۱ وچ دیوالی وچ مندر دے چھوٹے سائز د‏‏ی نقلاں بندی دیکھی گئياں۔

نعرے۔

مندر واہی بنائے گے (دیوناگری: मंदिर वही बनाएंगे, ISO: Mandir wahi banayenge, Trans The مندر اوتھ‏ے بنے گا) ہندی وچ اک اظہار اے، جس دا ترجمہ "مندر اوتھ‏ے بنے گا" ا‏‏ے۔ ایہ رام جنم بھومی تحریک تے رام مندر دے سلسلے وچ سب تو‏ں زیادہ مقبول نعراں وچو‏ں اک اے جو ۱۹۸۵-۸۶ دے اوائل وچ استعمال کيتا گیا سی، جو ۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی وچ مقبول ہويا سی، تے اس وچ متعدد تغیرات نيں۔ نعرے نو‏‏ں مثبت تے منفی دونے مفہوم وچ استعمال کيتا گیا ا‏‏ے۔ ایہ امید د‏‏ی علامت رہیا اے تے ایہ اک طرف تہواراں دا حصہ بن گیا اے تاں دوسری طرف ایہ اسٹینڈ اپ کامیڈی، لطیفاں تے میمز دا حصہ بن گیا ا‏‏ے۔ ۲۰۱۹ وچ ، ایہ نعرہ ہندوستان د‏‏ی پارلیمنٹ وچ استعمال کيتا گیا سی، تے میڈیا ہاؤسز نے وی استعمال کيتا ا‏‏ے۔ نعرے نو‏‏ں دھمکی دے نال نال منت دے طور اُتے وی استعمال کيتا گیا ا‏‏ے۔

نعرے د‏‏ی مختلف حالتاں نيں جداں کہ لال کرشن اڈوانی نے استعمال کيتا سی: "سوگندھ رام د‏‏ی گل اے ؛ اسيں مندر اوتھے بنے گی" ہور تبدیلیاں تے موافقت وچ "اوتھے بنے گا مندر" (ترجمہ اوتھے مندر بنے گا)، "جہا رام دا جنم ہويا سی، اسيں مندر اوہ بنے گا" (ترجمہ اوہ مندر بنے گا جتھے رام پیدا ہويا سی)، "رام للہ ہم" آئیاں گے؛ مندر واہی بنے گے" (ترجمہ: اسيں آرہے نيں رام للا، مندر اوتھے بنے گا) تے "پہلے مندر، فیر سرکار" (ترجمہ - پہلے مندر، فیر حکومت)۔

کتاباں تے فلماں۔

۲۰۲۰ وچ ، کنگنا رناوت نے ایودھیا تنازعہ دے بارے وچ اپراجیتھا ایودھیا دے عنوان تو‏ں اک فلم د‏‏ی ہدایت کاری دے منصوبےآں دا اعلان کیا، جس دے مصنف دے وی وجےندرا پرساد نيں۔ فلم وچ بھومی پوجا وی ہوئے گی۔

اکتوبر ۲۰۲۱ وچ ، سلمان خورشید نے اک ہور کتاب شائع کيتی، سن رائز اوور ایودھیا: نیشن ہڈ انہاں اوور ٹائمز ، جو ایودھیا وچ رام مندر د‏‏ی تعمیر اُتے ہندوستان وچ سیکولرازم دے زوال دے بارے وچ سی۔ ایہ کتاب بی جے پی دے ارکان دے درمیان متنازع بن گئی کیونجے اس دے اک باب وچ ہندوتوا دا اسلامی دہشت گردی تو‏ں موازنہ کيتا گیا سی۔

وی دیکھو

• ایودھیا تنازعہ
• رام رتھ یاترا
• ہندوستان وچ ہندو مندراں د‏‏ی لسٹ
• غیر اسلامی عبادت گاہاں نو‏‏ں مسیتاں وچ تبدیل کرنا
• مسیتاں نو‏‏ں غیر اسلامی عبادت گاہاں وچ تبدیل کرنا

حوالے

باہرلے جوڑ

• سانچہ:Commons category-inline