سبھاش چندر بوس

سبھاش چندر بوس ہندستان دا ازادی لئی لڑن والا سی۔

سبھاش چندر بوس
(بنگالی وچ: সুভাষচন্দ্র বসু)
نیتا جی
جم	23 جنوری 1897   کٹک، بنگال، بھارت
وفات	18 اگست 1945 (48 سال)
وجہ وفات	آتش زدگی
قومیت	بھارتی
مذہب	ہندو
جماعت	بھارتی نیشنل کانگرس، فارورڈ بلاک
شریک حیات	امیلی سچینکل
اولاد	انیتا بوس پپھاپھ
تعداد اولاد	1
والد	جانکی ناتھ بوس
والدہ	پاروتی دیوی
مناصب
صدر انڈین نیشنل کانگریس (55  )
دفتر وچ ۱۸ جنوری ۱۹۳۸  – ۲۹ اپریل ۱۹۳۹
جواہر لعل نہرو   سبھاش چندر بوس
کمانڈر ان چیف
دفتر وچ ۴ جولائی ۱۹۴۳  – ۱۸ اگست ۱۹۴۵
در	آزاد ہند فوج
موہن سنگھ (جنرل)
عملی زندگی
تعليم	انڈین سول سروس
مادر علمی	کلکتہ یونیورسٹی
پیشہ	سیاست دان ،  انقلابی ،  لکھاری ،  حریت پسند
مادری زبان	بنگالی
پیشہ ورانہ زبان	ہندی ،  بنگالی ،  انگریزی
ملازمت	انڈین سول سروس
وجہ شہرت	آزادی کارکن
تحریک	بھارت دی آزادی دی تحریک
عسکری خدمات
شاخ	آزاد ہند فوج
لڑائیاں تے جنگاں	دوجی وڈی لڑائی
دستخط
Signature of Subhas Chandra Bose
ویب سائٹ
ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ (انگریزی )
	IMDB اُتے صفحات

سبھاش چندر بوس 23 جنوری، 1897-دا جم اڑیسہ دے کٹک شہر وچ اک بہت وڈے وکیل جانکی داس بوس دے گھر نوں پیدا ہوئے۔ اوہ قومی لیڈر سن اتے دیس دی آزادی لئی جدوجہد کافی کیتی۔ اوہناں نے دسویں دا امتحان کٹک وچ ہی پاس کیتا تے پھر اچیری سکھیا لئی پریزیڈینسی کالج کلکتہ وچ داخل ہوئے۔ اتھے اک اؤٹین ناں دا انگریز پروفیسر بھارتیاں بارے ہمیشہ بے عزتی بھرے شبد بولدا سی۔ اک دن سبھاش چندر بوس نے غصے وچ کلاس وچ ہی اس دے اک تھپڑ مار دتا۔ اس کارن آپ نوں کالج وچوں کڈھ دتا گیا۔ پھر آپ نے سکٹس چرچ کالج وچوں بی۔ اے۔ آنرز کیتی تے 1919 وچ اوہ اچیری سکھیا لئی انگلینڈ چلے گئے۔ اتھے اٹھاں مہینیاں دے محدود جہے ویلے وچ اوہناں نے انڈین سول سروس دا امتحان پاس کر لیا۔

نیتا جی

آزاد ہند فوج دے مشہور آگوُ سبھاش چندر بوس جنہاں نوں بھارت دے لوک ستکار نال نیتا جی کہہ کے بلاؤندے ہن، آزاد ہند فوج دے بانی سن۔ اوہناں نے انگریزی سامراج دے ہندیاں ہی بھارت دی دھرتی اپر آزاد بھارت دا جھنڈا لہرا دتا۔

آزادی دی لڑائی

اپریل 1919 دے جلھیانوالا باغ دے ساکے نے سارے پاسے ترتھلّ مچا دتی۔ دیش بھگت سبھاش چندر بوس کویں چین نال بہہ سکدے سن۔ سو، لیڈر جی 1921 وچ کانگرس دے لیڈر بن گئے۔ اوہناں دناں وچ مہاتما گاندھی نے ناملورتن تحریک چلائی ہوئی سی۔

جدوں بوس بھارتی قومی کانگرس دے پردھان بنن ویلے مہاتما گاندھی

1921 وچ انگلینڈ دے بادشاہ دا شاہزادہ بھارت آیا۔ نیتا جی دی ذمہ واری لائی گئی کہ جد پرنس آف ویلز کلکتے آوے تاں شہر وچ ہڑتال کرائی جاوے۔ ہڑتال مکمل طور اُتے ہوئی۔ سبھاش چندر بوس اتے ہور آگوآں نوں گرفتار کر لیا گیا تے اٹھاں مہینیاں بعد چھڈّ دتا گیا۔ 1929 وچ اوہ آل انڈیا ٹریڈ یونین کانگرس دے پردھان بنے اتے 1930 وچ کلکتہ کارپوریشن دے پردھان بنے۔ 1938 وچ 51ویں اجلاس دے پردھان چنے گئے۔

آزاد ہند فوج

سبھاش چندر بوس، ٹوکیؤ، 1943

20 جون، 1940 نوں سبھاش چندر بوس نے ویر ساورکر نال ملاقات کیتی تاں نیتاجی نوں اوہناں توں بہت پریرنا ملی۔ 16 جنوری، 1941 دی رات نوں بھیس بدل کے کلکتے توں پشاور چلے گئے۔ اتھے اوہ کابل اتے جرمنی گئے۔ نیتا جی نے بھارت آزاد کراؤن لئی آزاد ہند فوج دا مڑقیام کیتا تے 21 اکتوبر 1943 نوں آزاد ہند فوج نوں عارضی حکومت دا اعلان دتا۔ آزاد ہند فوج دا نعرہ سی 'دلی چلو'۔ 30 دسمبر، 1943 نوں نیتا جی نے ایہناں دناں وچ آزاد بھارت دا جھنڈا جھلا دتا۔

جدوں وی بھارت دی آزادی دی حصول واسطے کیتے گئے جدوجہد دی گل چلدی اے تاں جتھے 1857 عیسوی دی جنگ آزادی ، کوکیاں دی تحریک، غدر لہر، انڈین نیشنل کانگرس دی کارگزاری اتے ہور سیاسی، مذہبی جتھیبندیاں دا ذکر آؤندا اے، اتھے ‘آزاد ہند فوج دیاں پراپتیاں دا ذکر وی خاص روپ وچ کیتا جاندا اے۔

جدوجہد

اسیں جدوں ‘آزاد ہند فوج’ دی قیام جاں اس دے کارنامیاں اپر دیرگھ نظر پاؤندے ہاں تاں، ساڈے ساہمنے اس فوج دے مکھی لیڈر جی سبھاء چندر بوس جی دا ولکھن قربانیاں اتے جدوجہداں تھانیں لنگھیا جیون اکھاں اگے آ جاندا اے۔ بھارت ماں دے اس سچے سپوت نے سری رام بہاری بوس دے سچے سپنے نوں جتھے بچپن توں جوان کیتا، اتھے جوانی توں پورنتا اتے سمچتا تک وی پہنچا دتا اتے کھنڈت ہو چکے بھارتیاں اگے اک ووہارک نعرہ بلند کیتا:

‘‘تسیں مینوں خون دیو، میں تہانوں آزادی دیاںگا۔’’

اس بلوان نعرے نوں بلند کرن والے لیڈر جی سبھاش چندر بوس دا جم 23 جنوری، 1897 عیسوی نوں پیؤ سری رائے بہادر جانکی داس بوس دے گھر کٹک وکھے ہویا۔ اس وقت آپ جی دے پیؤ سرکاری وکیل سن اتے آپ جی دے ماں جی بڑی سگھڑ-سیانی عورت سی، جس دا سبھاش بابو دے بچپن اتے جوان شخصیت نوں سوارن وچ خاص یوگدان رہا۔ آپ جی نے دسویں گٹھ دا امتحان سمچے بنگال صوبہ وچوں دوجے ستھان تے رہِ کے، پاس کیتا۔ اس اپرنت آپ کلکتہ دے پریزیڈینسی کالج وچ داخل ہوئے۔ جیون دے مڈھلے دور وچ آپ جی تے سری رام کرشن پرم ہنس جی اتے مالک وویکانند جی دا وی بڑا اثر سی۔

بی۔اے۔ پاس کرن اپرنت آپ نے ولایت جا کے آئی۔سی۔ایس۔ دا امتحان پاس کیتا۔ اتھے ہی پڑھائی دوران رہندیاں جدوں آپ نے آزادی دا ماحول ویکھیا تاں بڑے متاثر ہوئے اتے سوعدہ لگ پئے کہ جے بھارت وی آزاد ہو جاوے تاں بھارتی لوک وی اسے طرحاں آزاد جیون بصر کر سکدے ہن۔ ایہناں ہی دناں وچ مہاتما گاندھی ولوں چلائی ‘نہ-ملورتن لہر’ بھارت وچ زوراں تے چل رہی سی۔ سبھاش چندر بوس اپر اس لہر دا وی اثر پیا اتے آپ جی نے آئی۔سی۔ایس۔ دی نوکری توں استعفٰی دے دتا اتے بھارت دی آزادی واسطے لڑے جا راے گھول وچ سری چترنجن داس جی دے ساتھی بن کے شامل ہو گئے۔

آزادی حصول ہتّ آپ ہر طرحاں سرگرمیاں وچ خوب جوجھن لگ پئے۔ سٹے وجوں 1924 عیسوی وچ وقت دی حکومت نے آپ نوں نظربند کرکے مانڈلے جیل بھیج دتا گیا۔ آپ جی اسے جیل وچ ہی سن کہ آپ جی نوں لوکاں نے بنگال کونسل دا میمبر چن لیا۔ 1927 وچ اوہناں دی صحتَ بہت ہی وگڑ جان صدقہ رہاء کر دتا گیا۔ پر اوہناں مقرر ٹیچیاں دی حصول لئی سدا جوجھدے راے۔ آپ جی دی اگوائی ہیٹھ جدوں 26 جنوری، 1930 نوں کلکتہ وکھے آزادی دن منایا جا رہا سی، تاں انگریز حکومت ولوں آپ نوں پھر گرفتار کیتا گیا اتے پھر جیل بھیج دتا گیا۔ اس ویلے دوران آپ جی نوں بہت سارے تسیاے دتے گئے اتے اس شرط تے مڑ رہاء کیتا گیا کہ سبھاش چندر بوس جیل ’چوں نکلدے سار ہی یورپ وچ چلیا جاوے۔

یورپ وچ سبھاش چندر بوس نے فرانس، انگلینڈ، اٹلی، جرمنی، آئرلینڈ دی سفر کیتی۔ اتھوں دے سیاسی آگوآں نوں ملدیاں-گلدیاں لیڈر جی نے وڈا سیاسی تجربہ حاصل کیتا۔ یورپ وچ رہندیاں ہویاں ہی آپ نے وکھ-وکھ تھاواں تے کئی لکچر دتے جنہاں وچ برطانوی سرکار دے اتیاچاراں اتے تشدداں نوں ننگیاں کیتا گیا سی۔

کانگرس دا پردھان

1933 عیسوی نوں ہریپور وکھے ہون والی کانگرس دا آپ نوں پردھان چن لیا گیا۔ پھیر 1939 عیسوی وچ آپ نوں دوبارہ کانگرس دا پردھان چن لیا گیا، پر گاندھی جی اتے پنڈت جواہر لال نہرو نال آپ دی زیادہ دیر تک نہ نبھ سکی۔ سٹے وجوں بوس جی نے اس عہدے توں تیاگ پتر دے دتا کیوں جو آپ جی گروہی ایجیٹیشن اتے گرم کاروائی کرنا چاہندے سن۔ انگریز حکومت ولوں جدوں آپ جی اپر سخت پہرے لگے ہوئے سن تاں آپ 12 جنوری، 1941 نوں، اک پٹھان دے بھیس وچ راتو-رات کلکتے توں پشاور پہنچ گئے۔ پھر پشاور توں کابل پہنچے۔ جتھے جا کے ایہناں نے اپنا ناں ضیاء الدین رکھیا ہویا سی۔ اسے طرحاں ہور جدوجہداں نال جوجھدے ہوئے 23 مارچ، 1941 نوں آپ برلن پہنچے اتے ہٹلر نال جا ملاقات کیتی۔ اس توں مگروں اٹلی جا کے مسولینی نال وی میل کیتا۔ ایہناں سارے دیساں وچ جان دا اکو-اک مقصد اپنے دیش دی آزادی واسطے کوئی جگت-جگاڑ قائم کرنا ہی سی۔

ٹوکیو وچ

20 جون، 1943 نوں نیتا جی ٹوکیؤ پہنچے۔ ٹوکیؤ وکھے اوہناں نے دل ٹمبواں بھاشن دتا اتے ساری اجلاس وچ آزادی دے جدوجہد وچ تن، من اتے دھن قربان کر دین دا جذبہ بھر دتا۔ اس اپرنت سری راس بہاری بوس نے انڈین انڈیپینڈینس لیگ’ دی پردھانگی سبھاش چندر بوس نوں سونپ دتی۔ بڑی لمی-چوڑی اتے سارتھک بھاونا نال جولائی 1943 عیسوی نوں ‘آزاد ہند فوج’ دی اعلان سروجنک روپ وچ کر دتی گئی اتے اس دے کم کارنی اہلکار سبھاش چندر بوس ہی سن۔ ایہناں ہی دناں وچ آزاد ہند فوج دا نعرہ ‘جےَ ہند’ مقرر کیتا گیا۔ ملایا اتے برما وچ وسن والے ہندوستانیاں نے لیڈر سبھاش چندر بوس دی ہر طرحاں دی مدد کیتی۔

21 اکتوبر، 1943 دا اجیہا دن سی جدوں سبھاش چندر جی پہلی وار دنیا دے ساہمنے ‘لیڈر جی’ دے روپ وچ آئے سن اتے آپ نے ‘آزاد ہند فوج’ دے سرب اچّ اہلکار دی حیثیت وچ ‘آزاد ہند فوج’ دی عارضی سرکار قایم کرن دا اعلان کر دتا سی۔ اس عارضی سرکار نوں تھوڑھے ہی ویلے وچ جاپان، جرمنی، برما، اٹلی، پھلپائین، چین اتے تھائیلینڈ آدی دیساں ولوں مانتا مل گئی۔ جاپانی سرکار نے تاں انڈیمان اتے نکوبار دے بھارتی دیپ انگریزاں توں مکت کروا کے اس فوج نوں دے دتے سن اتے ایہناں دیپاں تے بھارتی جھنڈا جھولن لگ پیا سی۔

لیڈر جی سبھاش چندر بوس نے وقت دی نزاکت نوں سمجھ کے آزاد ہند فوج دا پنر گٹھن وی کیتا اتے اک طاقتور برگیڈ میجر جنرل شاہ نواز خان دی اگوائی وچ جاپانیاں دے تعاون نال ہندوستان دی قائم حکومت خلاف حملہ کرن لئی بھیجیا اتے ججھارو سپاہیاں نوں اوہناں دی منزل دلی دا لال قلعہ دسیا گیا۔ آزاد ہند فوج دے مقررہ کیتے گئے ٹیچیاں ول ودھن لئی اس فوجی برگیڈ دے تن ڈویزن بنائے گئے۔ پہلا ڈویزن کرنل ایم۔آئی۔ کیانی دی اگوائی ہیٹھ آسام وچ جنگ کرن لئی بھیجیا گیا۔ دوجا ڈویزن کرنل عزیز احمد خان دی کمانڈ ہیٹھ رنگون وچ سی اتے تیجا کرنل آر۔جی۔ ناگر دی سرپرستی ہیٹھ سنگھاپور وچ سی۔

18 مارچ، 1944 نوں لیڈر جی دی فوج نے ‘ٹڈم’ نوں جت کے بھارتی برما سرحد نوں پار کر لیا سی اتے ہندوستان وچ داخل ہو چکی سی۔ پہلے دور وچ آزاد ہند فوج نے خوب ذکر یوگ ملھاں ماریاں پر ایہہ فوج برطانوی فوجاں دے مقابلے بت گھٹ گنتی وچ سی اتے نہ ہی ایہناں کول برطانوی فوج ورگے نوینتم ہتھیار سن۔ اس توں علاوہ دکھ دی گل ایہہ وی سی کہ اس ویلے قدرتی بیماری پھیلن نال آزاد ہند فوج دے سپاہیاں نوں کئیاں ہور مشکلاں دا ساہمنا وی کرنا پے رہا سی۔

1944 عیسوی وچ اٹلی ولوں ہتھیار سٹے جانے اتے جاپان دے دو وڈے گھگّ وسدے شہراں ہیروشیما تے ناگاساکی اپر سٹے گئے ایٹم بمباں نے سبھناں دے حوصلے توڑ دتے سن۔ اس طرحاں جاپان دی ہار صدقہ آزاد ہند فوج دی طاقت کمزور ہو گئی۔ سٹے وجوں آزاد ہند فوج دے کئیاں افسراں اتے سپاہیاں تے فوجی عدالتاں تعینات کرکے مقدمے چلا ئے گئے اتے کئیاں ہورناں نوں موت دے گھاٹ اتار دتا گیا۔ بھاویں ایہہ حصول دی تھاویں احصول ہی سی پر اپروکت جدوجہداں دے سٹے وجوں ہی کلکتہ، بمبئی، دلی اتے کئی ہور مہاننگراں وچ مقصد دی حصول ہتّ تحریک شروع ہوئے جنہاں صدقہ برطانوی سرکار دے قبضے وچوں ہندوستان دی واگڈور کھسکن لگی اتے بھارتی بچہ-بچہ آزادی دے جدوجہد وچ جٹّ گیا۔

موت

نیتا جی سبھاش چندر بوس 18 اگست 1945 نوں ہوائی جہاز رایں فارموسا وکھے پہنچے اتے اتھے آپ نوں کجھ ویلے ٹھہرانا پیا۔ اتھے تائیہوک ہوائی اڈے اُتے ہوائی جہاز دے اڈان بھرن ویلے جہاز نوں اگّ لگ گئی تے نیتا جی بری طرحاں جھلس گئے تے کجھ ویلے بعد مر گئے۔

ہورویکھو

• آزاد ہند فوج

حوالے

باہرلےجوڑ