سرائے (شہر)
سرائے یاں سرائے باتو طلائی اردو دا راجگھر تے گھبلے ویلےآں دے وڈے شہراں چوں اک سی ، جس دی آبادی 2005ء دے برٹانیکا دے اندازے موجب 6 لکھ دے نیڑے سی ۔
ناں سرائے فارسی توں آیا اے جس دا مطلب محل اے ۔ 14ویں صدی عیسوی چ سرائے شہر دی تباہی دے مگروں اس دے نیڑے سارتسان (موجودہ وولگو گراد) دے قلعے دا قیام عمل چ آیا ۔
پرانا سرائے
[سودھو]سرائے باتو (یاں سرائے بیرقے) دریائے وولگا دے تھلویں علاقے چ روس دے استراخان اوبلاست دے خارابالنسکی ضلع چ سیلیترینوئے پنڈ دے نیڑے واقع سی تے استراخان شہر توں 120 کلومیٹر اتلے چ سی ۔ منگول حکمران باتو خان نے 1240ء دے دہاکے دے ادھ چ سقسین شہر (جہڑا شاید خود وی خزار سلطنت دے راجگھر اتیل دی تھاں تے اساریا گیا سی) دی تھاں تے سرائے شہر اساریا ۔
سرائے باتو دی اہیمت اس حقیت توں وی واضع اے کہ روسی راجواڑے دے حکمراناں نے سرائے توں خان کولوں حاکمیت دی سند حاصل کردے سن ۔ اس نال شہزادےآں چ مقابلے دی دوڑ شروع ہو گئی تے طلائی اردو دا روسی راجواڑے تے کنٹرول ہور مضبوط ہو گیا ۔
نویں سرائے
[سودھو]نواں سرائے ، جس نوں سکےآں تے سرائے الجدید لکھیا جاندا سی ، اج دے کولوبووکا شہر دی تھاں واقع سی ، اج ایہہ اثار قدیمہ دی تھاں وولگو گراد توں 85 کلومیٹر چڑھدے چ واقع اے ۔ ایہہ 13ویں صدی عیسوی دے ادھ چ سرائے باتو دی تھاں طلائی اردو دا راجگھر بنیا ۔
اک یاں ایہہ دونہے شہر کئی بار تباہ ہوئے ۔ امیر تیمور نے نویں سرائے نوں 1395ء چ تباہ کیتا ۔ قریم یورتی دے مینلی اول گیرائے نے نویں سرائے نوں 1502ء دے لاگے تباہ تے برباد کیتا ۔ اس دی اخیرلی تباہی 1556ء چ روسی سلطنت دے زار ایوان گروزنی دے خانان استراخان نوں فتح کرن دے مگروں ہوئی ۔
1623ء چ اک روسی تاجر فیدوت افاناسیئوچ کوتوف ایران گیا ۔ اس نے تھلویں وولگا بارے ایہہ لکھیا : ایتھے دریائے اختوبا تے طلائی اردو قائم سی ۔ خان دا دربار ، محل، تے مسیتاں سب پتھر دیاں بنیاں سن ۔ پر ہن اینہاں ساریاں عمارتاں توں توڑ کے پتھر استراخان لے جائے جا چکے نیں ۔
نکی سراے
[سودھو]سرائے جوک (نکی سرائے) ، سرائے ناں دا ہور شہر سی جہڑا دریائے یورال تے واقع سی ۔ ایہہ شہر طلائی اردو دیاں جانشین ریاستاں چوں اک نگوئے اردو دا وڈا شہر سی ۔ 1580ء چ کوہ یورال دے کاسکاں نے اسنوں تباہ کر دتا ، بعد چ ایہہ کجھ قازق خانان دے راجگڑھ دے طور تے ورتیا جاندا رہیا ۔