طلائی اردو
| طلائی اردو | |
| آلتین اوردا | |
 |
|
| طلائی اردو دا جھنڈا | |
 |
|
| سلطنت دے بانی باتو خان دا مجسمہ | |
| zقائم رہن دا ویلا
|
1240ء دی دہائی توں 1502ء
|
| راجگھر | سرائے باتو |
| بولیاں | منگول ترک بولیاں |
| مذہب
|
پہلے شمانزم فیر اسلام
|
| طرز حکومت | مشاورتی بادشاہت ، بعد چ موروثی بادشاہت |
| خان | |
| 1226-1280ء | اوردا خان چٹا اردو
|
| 1242-1255ء | باتو خان نیلا اردو |
| 1379-1395ء | توختمش |
| 1435-1459ء | کوچک محمد وڈا اردو |
| 1481-1499ء | مرتضی خان (کوچم خان دا پیؤ |
| قنون ساز ادارہ
|
قرولتائی
|
| تریخی ویلا | قرون وسطی دا اخیر |
| قائم ہوئی | 1240ء دے دہاکے چ |
| موت
|
30 اپریل 1030ء
|
| نیلا اردو تے چٹا اردو دا اتحاد | 1379ء |
| وڈا اردو چ تبدیلی | 1466ء چ
|
| سلطنت دا آخری علاقہ قریم یورتی دا باجگزار بنیا | 1502ء چ |
| طلائی اردو جانشین بنیا | منگول سلطنت دا |
| طلائی اردو دیاں جانشین ریاستاں | قریم یورتی ، خانان قاسم ، خانان قازان ، خانان قازاق ، خانان استراخان تے خانان سائبیریا |
 |
|
| طلائی اردو سلطنت دا نقشہ | |
طلائی اردو (منگولی :آلتان اورد ، تاتاری بولی :آلتین اردا ، ترکی بولی :آلتین اوردو ، روسی بولی :زولوتایا اوردا ) منگول بعد چ ترک اثرات آلی مسلمان ریاست سی جسنوں ایہہ ناں روسیاں نے دتا سی کیونجے ایہہ لوک سنہری خیمےآں (یورت) چ رہندے سن تے روسیاں نے اینہاں نوں سنہری لشکر آکھنا شروع کر دتا ۔ جہڑی 1240ء دی دہائی چ روس تے منگول حملہ ہون دے بعد منگول سلطنت دے لہندے حصے تے قائم ہوئی سی جہڑا اج دے روس ، یوکرین ، مالدویا ، قازقستان تے قفقاز(کوہ قاف) دے علاقےآں تے مشتمل سی ۔ سلطنت طلائی اردو دے علاقےآں چ اپنےعروج دے ویلے چڑھدے یورپ دا بوہتا علاقہ کوہ یورال توں لے کے دریائے ڈینیوب دے سجے کنڈے تک تے چڑھدے چ سائبیریا دےاندر دور تک دےعلاقے سن ۔ دکھن چ طلائی اردو دے کالا سمندر تے کوہ قفقاز (کوہ قاف) تے ایران تے حکومت کرن آلی منگول ایل خانی سلطنت نال ملے ہوئے سن ۔
منگول ابتدا[لکھو]
اپنی موت دے ویلے چنگیز خان نے اپنی سلطنت اپنے 4 پتراں وچکار ونڈ دتی ۔ جوجی خان سبتوں وڈا سی پر اوہ چنگیز خان توں 6 مہینے پہلے مر گئیا سی ، اس لئی لہندے دے منگول قبضے الے علاقے ، جنہاں چ روس تے قازقستان شامل سن ، اسدے پتر باتو خان نوں دے دتے گئے جہڑا نیلا اردو دا حکمران بن گئیا سی ، ایہہ اردو بعد چ چٹا اردو بن گئیا ۔ 1235ء چ باتو نے عظیم جرنیل سوبدائی بہادر نال مل کے لہندے ول حملے شروع کیتے ۔ اس نے پہلے باشکیر علاقے فتح کیتے تے فیر 1236ء چ وولگا بلغاریہ ول ٹرے ۔ ایتھوں اسنے 1237ء چ یوکرین دے دکھنی گیاہستان (سٹیپ) فتح کیتے تے کومانآں نوں لہندے ول نسن تے مجبور کر دتا ۔ اتلے ول رخ کردے ہوئے باتو نے روس تے منگول حملہ شروع کیتا تے تن سالاں چ روسی راجواڑےآں نوں فتح کر لئیا ،جدوں کہ اسدے چاچا زاداں کادان تے گویوک نے دکھن چ الانیا چ جا وڑے ۔
باتو دے اردو نے بھائیاں تے چاچا زاداں ، شیبان ، اوردا ، کادان تے خاقان مونگکے خان دی مدد نال لہندے ول حملے جاری رکھے تے پولینڈ تے ھنگری تے حملے کیتے جہڑے موہی دی لڑائی تے لیگنیکا دی لڑائی چ اپنے عروج تے پہنچ گئے ۔ 1241ء چ وڈا خان اوگدائی خان منگولیا چ مر گئیا تے باتو خان نوں اپنے ویانا دے محاصرے توں قرولتائی چ حصہ لین لئی واپس آنا پئیا ۔ تے اسدے بعد مڑ فیر کدی وی منگول فوج لہندے چ اینی دور نئیں آئی ۔ 1242ء چ ھنگری تھانیں واپس پرتدے ہوئے باتو تے بلغاریہ تے قبضہ کر لئیا ۔ باتو خان نے اپناراجگھر خزاری سلطنت دے راجگھر اتیل دی تھاں تے دریائے وولگا دے تھلڑے علاقے سرائے چ بنائیا ۔ اس توں کجھ چر پہلے باتو دے نکے بھائی شیبان نے باتو دی فوج نوں چھڈ کے یوہ یورال دے چڑھدے چ دریائے اوب تے دریائے ارتش دے نال نال اپنا علیحدہ الس (ulus) بنا لئی۔
سنہری دور[لکھو]
طلائی اردو دے لوک زیادہ تر مخلوط ترک تے منکول سن جنہاں نے اسلام قبول کر لئیا سی ۔ اردو دی بوہتی آبادی ترک نژاد ، قپچاق ، وولگا تاتار ، خوارزمی تے دوجے سن ۔ طلائی اردو ہولی ہولی ترکیت دا شکار ہو گئیا تے اپنی منگول شناخت کھو دتی تے باتو دی اولاد جہڑی اصلی منگول جنگجو سی ، نوں اعلی طبقہ (اشرافیہ) سمجھئیا جاندا سی ۔ طلائی اردو دے لوکاں نوں روسی تے یورپی عام طور تے عام ناں تاتاری نال جاندے سن ۔
اردو دی آبادی دی اکثریت خانہ بدوش تے زراعتی سی تے ایہہ قپچاق بولی بولدے سن ۔
باتو خان دی اولاد پہلے سرائے باتو تے بعد چ سرائے بیرکے توں طلائی اردو تے حکومت کردی سی ۔ اینہاں دی حکومت چ دریائے وولگا توں دریائے ڈینیوب تک سی ، جدوں کہ اینہاں دیاں اگلیاں نسلاں دی حکومت دریائے یورال توں جھیل بالکش تک سی ۔
= اندرونی انتظام[لکھو]
طلائی اردو دا سبتوں اعلی حکمران خان ہندا سی جہڑا باتو خان دی اولاد چوں قرولتائی دے زریعے چنئیا جاندا سی ۔ وزیر اعظم وی نسلی اعتبار نال منگول ہندا سی ، جسنوں "شہزادےآں دا شہزادہ" یعنی بیکلر بیک آکھئیا جاندا سی تے منتریاں نوں وزیر آکھئیا جاندا سی ۔ مقامی گورنر یاں باسقاق تاوان تے ٹیکس اکٹھا کرن دے ذمہ دار سن ۔ شہری تے فوجی انتظامیہ قنون دی رو نال علیحدہ نئیں سی ۔
==
ہور ویکھو[لکھو]
عثمانیہ · مغلیہ · سلجوق · جرمن · روسی · ھخامشی · بنو امیہ · سکھ · برطانیہ · سُنگا · عباسیہ · فاطمیہ · ایل خانی · ساسانی · غوریہ · طلائی اردو · ہسپانیہ · بازنطینی · رومی · سلطنت روم · خوارزم شاہی · مالی · تیموری · کھیمر · ڈالی · آق قویونلو · قرہ قویونلو · سامانیہ · موحدین · مرابطین · پہلی فرانسیسی · دوجی فرانسیسی · مرہٹہ · دکن · بہمنی · برازیل · کشن · سونگھائی · خوارزم شاہی · منگول · غزنویہ
