سعید بن مسیب
| سعید بن مسیب | |
|---|---|
 |
|
| جم | سنہ 642 |
| وفات | سنہ 715 (72–73 سال) |
| رکن | ست فقہائے مدینہ |
| عملی زندگی | |
| پیشہ | محدث ، فقیہ |
 باب اسلام
| |
ترمیم  | |
| ست فقہائے مدینہ |
|---|
سعید بن مُسَیِّبِ دا شمار مدینہ دے اکابر فقہا تے تابعین وچ ہُندا اے۔ آپ دا ناں سعید، آپ دے والد دا ناں مسیب تے آپ دی کنیت ابو محمد اے۔[۱] مالکی طرز فقہ دی داغ بیل جنہاں ائمہ نے مالک بن انس توں پہلے پائی، انہاں وچ سعید بن مسیب دا وی شمار اے۔
آپ دا نسب کچھ ایويں اے۔ سعید بن المسیّب بن حزن بن ابی وہب بن عمرو بن عائذ بن عمران بن مخزوم القرشی المخزومی
آپ دا شمار دوسرے طبقہ توں ہُندا اے۔ آپ دی مرسل نوں زیادہ صحیح مرسل سمجھیا جاندا اے تے مدینی دا قول اے کہ میرے علم وچ تابعین وچوں آپ دے علم جداں کوئی ننيں۔ آپ مدینہ دے فقیہ سن ۔[۲]
آپ دے والد مسیب تے دادا دونے صحابی سن، فتح مکہ دے دن مشرف باسلام ہوئے سن ۔ آنحضرت ؐ ایداں دے ناواں نوں جنہاں دے معنی وچ برائی دا پہلو نکلدا ہوئے پسند نہ فرماندے سن، اس لئی حزن دا ناں بدل کے سہل رکھنا چاہیا لیکن حزن نے آنحضور ؐ توں عرض کيتی کہ ایہ والدین دا رکھیا ہويا ناں اے تے اس ناں توں مشہور ہوئے چکيا ہاں اس لئی اسنوں نہ بدلئے۔ انہاں دے عذر اُتے آنحضرت ؐ نے رہنے دتا۔ لیکن سعید بن مسیب بیان کردے نيں کہ ساڈے گھراں وچ ہمیشہ غمگینی چھائی رہی۔[۳]
ولادت
[سودھو]آپ دی پیدائش وچ اختلاف اے۔ اک روایت وچ اے کہ آپ حضرت عمر ؓ دے خلیفہ بننے دے دو سال بعد پیدا ہوئے۔ اک بیان ایہ وی اے کہ حضرت عمر ؓ دی وفات توں دو سال پہلے پیدا ہوئے لیکن پہلی روایت زیادہ معتبر اے۔[۴]
تحصیل علم
[سودھو]آپ نے حضرت عثمان، زید بن ثابت، ام المومنین حضرت عائشہ، سعد بن ابی وقاص، ابو ہریرہ تے دوسرے صحابہ توں اکتساب علم کیتا۔ آپ وسیع العلم، واجب الاحترام تے دینداری وچ مضبوط، حق دا بر ملیا اعلان کرنے والے تے فقیہ النفس سن ۔[۵] مشہور حافظ حدیث صحابی حضرت ابو ہریرۃ انہاں دے خسر سن ۔ اس تعلق توں انہاں خصوصیات دے نال زیادہ فیضیاب ہوئے سن ۔ چنانچہ انہاں دی مرویات دا اک وڈا حصہ ابو ہریرۃ دی ہی احادیث اُتے مشتم اے۔ حافظہ اِنّا قوی سی کہ اک مرتبہ جو گل کاناں وچ پڑ جاندی اوہ ہمیشہ دے لئی محفوظ ہوئے جاندی۔ اس حافظہ تے ذوق شوق نے حدیث وچ سعید بن مسیب دا دامن علم نہایت وسیع کر دتا۔[۶]
علما دا اعتراف
[سودھو]ان دے عہد دے تمام علما انہاں دے کمال حفظ حدیث دے معترف سن ۔ کلجول جو خود وڈے امام تے محدث سن کہندے سن کہ ميں نے علم دی تلاش وچ ساری دنیا دا سفر کيتا، لیکن سعید بن مسیب جداں عالم کوئی نئيں ملا۔[۷] امام زید العابدین کہندے نيں ميں نے سعید بن مسیب توں وڈا واقف دا ر حدیث دا نئيں دیکھیا۔ علی بن مدائنی کہندے نيں کہ وچ تابعین دی جماعت وچ سعید بن مسیب توں زیادہ وسیع العلم کِسے نوں نئيں مندا۔[۸]
روایات دا پایہ
[سودھو]محدثین تے ارباب فن دے نزدیک انہاں دی مرویات دا پایہ تنا بلند سی کہ امام احمد بن حنبل وغیرہ انہاں دی مرسلات نوں وی صحاح دا درجہ دیندے سن ۔ امام شافعی فرماندے نيں کہ سعید دی مرسلات ساڈے نزدیک حسن نيں۔ علی بن مدائنی کہندے سن کہ کِسے مسئلہ وچ سعید بن مسیب دا صرف ایہ کہہ دینا کہ اس بارہ وچ سنت موجود اے کافی اے۔[۹]
تلامذہ
[سودھو]=ابن مسیب دے تلامذہ دا دائرہ نہایت وسیع سی، بعض مشہور تے ممتاز تلامذہ دے ناں ایہ نيں :سلام بن عبد اللہ بن عمر، زہری، قتادہ، شریک بن ابی نمیر، ابو الزناد، سعد بن ابراہیم، عمرو بن مرہ، یحییٰ بن سعید انصاری، داؤد بن ابی ہند، طارق بن عبد الرحمن، عبد الحمید بن جبیر، عبد المجید بن سہیل، عمر وبن مسلم امام باقر، ابن منکدر تے یونس بن یوسف وغیرہ۔[۱۰]
ذوق سخن
[سودھو]آپ اگرچہ خاص مذہبی بزرگ سن، اس دے باوجود انہاں نوں شعر و سخن دا وی مذاق سی، اوہ اسنوں خلاف تقویٰ نئيں سمجھدے سن ۔ آپ خودشعر نئيں کہندے سن مگر سننا پسند کردے سن ۔
فضائل اخلاق
[سودھو]علمی کمالات دے نال سعید بن مسیب فضائل اخلاق دی دولت توں وی مالا مال سن ۔ آپ وڈے عابد و زاہد بزرگ سن ۔ ابن حبان لکھدے نيں کہ ابن مسیب فقہ، دین داری، زہد و ورع، عبادت و ریاضت جملہ فضائل وچ سادات تابعین وچوں سن ۔
ذریعہ معاش
[سودھو]اگرچہ آپ وڈے عابد و زاہد تے دنیا توں کنارہ کش سن ۔ اس قدر ترک دنیا نا پسند کردے سن جس توں انسان اپنی عزت قائم نہ رکھ سکے تے دوسرےآں دے نال سلوک نہ کر سکے اس لئی کسبِ معاش دے تجارت دا پاک شغل اختیار کیتا سی۔ روغن زیتون وغیرہ دی تجارت کردے سن ۔[۱۱]
وفات
[سودھو]ولید دے عہد 94 وچ مرض الموت وچ مبتلا ہوئے۔ دم آخرت اپنے صاحبزادے محمد نوں بلیا کے تجہیز و تکفین وغیرہ دے متعلق وصیت کيتی کہ جنازہ اُتے سرخ چادر نہ اڑھائی جائے۔ ایداں دے بین کرنے والے نال نہ ہوئے ں جو اوہ اوصاف بیان کرن جو مجھ وچ ننيں۔ کِسے نوں جنازہ اٹھانے دی اطلاع نہ دتی جائے۔ صرف چار آدمی اٹھانے دے لئی کافی ہون گے۔ اسی مرض وچ 94ماں وفات پائی۔ وفات دے وقت پچھتر سال دا سن شریف سی۔ ایہ عجیب اتفاق اے کہ اس سال بہت وڈے وڈے فقہا دا انتقال ہويا ايسے لئی اس سنہ نوں سنۃ الفقہاء کہیا جاندا اے۔[۱۲]
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ تذکرۃ الحفاظ جلد 1مترجم صفحہ63
- ↑ رہتل الرہتل ابن حجر عسقلانی جلد 1صفحہ201
- ↑ ابن سعد جلد5صفحہ88
- ↑ (تذکرۃ الحفاظ جلد 1صفحہ64)
- ↑ تذکرۃ الحفاظ جلد 4صفحہ64
- ↑ سیرۃ الصحابہ جلد 13صفحہ177
- ↑ (تذکرۃ الحفاظ جلد 1صفحہ63)
- ↑ رہتل الرہتل جلد 4صفحہ86
- ↑ سیرۃ الصحابہ جلد 13صفحہ178
- ↑ رہتل الرہتل ابن حجر جلد 1صفحہ 209
- ↑ =تذکرۃ الحفاظ جلد نمبر 1صفحہ67=
- ↑ ابن سعد