سوشل ڈیموکریٹ ہنچاکیان پارٹی
حزب سوسیال دموکرات هنچاکیان | |
---|---|
فائل:Sedahoka.png | |
رہنما | هاگوپ دیکرانیان |
Founders | آوتِیہہ نظربگیان، مارو واردانیان، گئورگ قاراجیان، روبن خان آزات، کریستوفر اوهانیان، گابریل کافیان، مانوئل مانوئلیان |
تاسیس | ۱۸۸۷ |
صدر دفتر | ایروان، ارمنستان |
اخبار | روزنامه هنچاک |
یوتھ ونگ | Gaidz Youth Organization |
رکنیت | ۴٬۳۰۰ (در ارمنستان)[۱] |
نظریات | سوسیال دموکراسی سوسیالیسم دمکراتیک |
سیاسی حیثیت | Centre-left چپ (گرایش سیاسی) |
قومی اشتراک | ائتلاف ۱۴ مارس |
بین الاقوامی اشتراک | بینالملل دوم |
مجلس نمایندگان لبنان | ۲ / ۱۲۸ |
ویب سائٹ | |
հնչակ.հայ | |
سوشل ڈیموکریٹ ہنچاکیان پارٹی ( SDHP )، جس دی بنیاد آرمینیائی طلباء دے اک گروپ نے ۱۸۸۷ وچ جنیوا وچ رکھی سی، چھ صوبےآں وچ قوم پرست تے مارکسی نظریات نوں پھیلانے دی کوشش کردی اے۔ اوہ ترکی دے آرمینیائی سن ۔ [۲]
لفظ ہنچک
[سودھو]آرمینیائی بولی وچ لفظ ہنچک دا مطلب اے "گھنٹی" یا "گھنٹی" تے سیاسی لحاظ توں اس دا مطلب بیداری، روشن خیالی یا دانشوری تے آزادی اے۔ ہانچاک دا لفظ اس وقت آرمینیائی باشندےآں دے لئی ہانچاک اخبار دے مقابلے وچ زیادہ یاد دلانے والا سی، جو ہانچکیان سوشل ڈیموکریٹس دا سرکاری ادارہ سی، جو ۱۸۸۷ تے ۱۹۱۴ دے درمیان شائع ہويا سی۔
۱۸۸۷ توں ۱۹۲۰ تک
[سودھو]قفقاز تے مغربی آرمینیا وچ انیہويں صدی دی آخری دہائیاں دی تیز رفتار تے اثر انگیز پیش رفت نے متعدد آرمینیائی گروہاں تے پارٹیاں دی تشکیل دا باعث بنی، جنہاں وچ سب توں اہم ہانچکیان سوشل ڈیموکریٹک پارٹی سی۔ پر، اس وقت دی ہور آرمینیائی جماعتاں دے برعکس، جو بنیادی طور اُتے قفقاز دے علاقے تے آرمینیا دے علاقے وچ قائم ہوئی سی، ہنچاکیوں دی تشکیل دا ابتدائی مرکز آرمینیا توں باہر تے جنیوا وچ قائم ہويا سی۔ زارسٹ روس وچ مارکسی انقلاب دی پیش رفت دے نال نال آرمینیائی سبھیاچار تے شناخت نوں لاحق خطرات توں متاثر ہو کے ست نوجوان آرمینیائی طلباء نے اگست ۱۸۸۷ وچ ہانچک ریوولیوشنری پارٹی دے ناں توں اک پارٹی بنائی۔ ہنچک دا ناں اخبار "کولوکول" توں لیا گیا سی جس دا مطلب اے گھنٹی؛ اس وقت دے روسی سوشلسٹ انقلابیاں دے خیالات دے پبلشر الیگزینڈر ہرزن دا اک اخبار۔
اس دے قیام دے فوراً بعد، ہانچکس نے ہانچک اخبار شائع کیا، جس دا مقصد آرمینیائی باشندےآں نوں عثمانی حکومت کیتی طرف توں لاحق خطرات دے بارے وچ آگاہ کرنا سی، تے نال ہی سوشلسٹ فکر نوں بڑھانا سی۔ ہانچک انقلابی پارٹی دا بنیادی تے فوری ہدف آرمینیا دی سیاسی تے قومی آزادی سی، خاص طور اُتے عثمانی حکومت دے تحت، تے اگلا ہدف سوشلزم دے آئیڈیل نوں حاصل کرنا سی۔
ہانچکس نے دوسری پارٹی، آرمینیائی انقلابی فیڈریشن دے نال بہت نیڑے توں کم کيتا۔ ایہ تعاون شروع وچ اِنّا نیڑے سی کہ دونے جماعتاں دے ارکان نے پنج رکنی کمیٹی تشکیل دتی تے اجتماعی طور اُتے کم کرنے دا فیصلہ کيتا۔ ترابزون شہر نوں جنیوا تے تبلیسی دے درمیان رابطہ دے طور اُتے چنا گیا سی، جو دونے جماعتاں دی نشست سی، تے پارٹی دے موقف تے خیالات دے اظہار دے لئی دو مطبوعات، ہانچک تے دروشک شائع کرنے دا فیصلہ کيتا گیا سی۔ لیکن آرمینیائی جماعتاں دے درمیان اتحاد مختصر مدت دے لئی سی۔
سب توں ودھ کے، پارٹی نے عثمانی حکومت کیتی پالیسیاں دے خلاف احتجاج دے لئی عوامی مارچ دا فائدہ اٹھایا۔ ۱۵ جولائی ۱۸۹۰ نوں قسطنطنیہ وچ گم کیپو دا احتجاجی مارچ ، ہینککس دی طاقت دا پہلا مظاہرہ سی۔ اس احتجاج دا مقصد مظلوم آرمینیائیاں نوں بیدار کرنا تے عثمانی حکومت نوں آرمینیائیاں دے مصائب توں آگاہ کرنا سی۔ مظاہرے دے دوران، ہانچکس دے اک سرکردہ رکن ہاروتیون چنکیولیان نے چھ آرمینیائی صوبےآں وچ اصلاحات دے حوالے توں عثمانی سلطان دا احتجاجی بیان پڑھ کر سنایا۔ اوہ ہلاک تے زخمی ہوئے۔ ساسون دے علاقے وچ اگست ۱۸۹۴ وچ دوسری ہنچاکیان سیاسی تحریک عثمانی حکمرانی تے عثمانی سلطان توں وابستہ کرداں دے خلاف ہنچاکیان انقلابی پارٹی دی عظیم کوششاں وچوں اک سی۔ ( ساسون مزاحمت (۱۸۹۴) ) مظاہرےآں دی قیادت ہمبرسم پویاجیان نے کی، جس نے ساسون آرمینیائی باشندےآں نوں عثمانی کرداں تے ترکاں نوں ٹیکس تے تاوان ادا نہ کرنے اُتے آمادہ کیا، جس دی وجہ توں انہاں دا عثمانی افواج دے نال تصادم ہويا۔ تیسرا سیاسی احتجاج ۱۸ ستمبر ۱۸۹۵ نوں سلطان عبدالحمید دے خلاف سی جس دی قیادت کرو سہاکیان نے کيتی۔ احتجاجی تقریر دے بعد، سہاکیوں تے آرمینیائی مظاہرین، جو باب العلی دے دروازےآں وچ داخل ہونے والے سن، دی عثمانی افواج دے نال جھڑپاں ہوئیاں، جس دے نتیجے وچ اوہ زخمی تے ہلاک ہو گئے، ہور انہاں وچوں کئی نوں گرفتار کر ليا گیا۔ زیتون دی مزاحمت (۱۸۹۵–۱۸۹۶) انیہويں صدی دے آخر وچ عثمانی حکومت دے خلاف ہانچکیان دی آخری وڈی کوشش سی۔
ہنچاکیان نے اپنی سیاسی سرگرمیاں ایران وچ کاں، جس دا مرکزی مرکز تبریز شہر سی، لیکن بعد وچ اسنوں خوئے تے سلماس دے ہور علاقےآں تک پھیلا دتا گیا۔ ہانچکس نے، ہور آرمینیائی جماعتاں دی طرح، ایران تے اس دی سرحداں دے جغرافیائی ماحول نوں آرمینیائی-عثمانی علاقےآں دے نال رابطے دے لئی استعمال کيتا۔ تبریز وچ عوامی بغاوت دے آغاز تے ۱۹۰۸ وچ ستار خان دی قیادت وچ اس دے بھڑک اٹھنے دے نال ہی، ہنچاکیوں نے ہور آرمینیائی جماعتاں دے نال اس تحریک وچ شمولیت اختیار کيتی تے عملی طور اُتے ایرانی آئینی انقلاب وچ اپنی موجودگی دا اعلان کيتا۔ ہنچاکیان نہ صرف ستار خان دے مذاکرات کار بن گئے بلکہ انہاں نے تبریز شاخ وچ سماجی گروپاں دے نال دو طرفہ تعاون دا معاہدہ وی کيتا۔ [۳][۴] ہانچکیان دیاں سرگرمیاں پہلی جنگ عظیم تک بوہت سارے اتار چڑھاؤ دے نال جاری رہیاں۔ پہلی جنگ عظیم دے ہنگامہ خیز ماحول وچ ، ہانچک دے ارکان نے آرمینیائی سیاسی جماعتاں تے دھاراں دے نال مل کے عثمانی تے ترک افواج دا مقابلہ کرنے وچ اہم کردار ادا کیا، خاص طور اُتے سردارآباد دی جنگ وچ ، جتھے رضاکار افواج نے ترک افواج نوں حملہ کرنے توں روکیا۔ یریوان۔
۱۹۲۱ توں ۱۹۸۹ تک
[سودھو]سوویت سوشلسٹ جمہوریہ آرمینیا دے قیام دے نال، وڈی آرمینیائی پارٹیاں ( آرمینیکن پارٹی ، آرمینیائی ریوولیوشنری فیڈریشن ، تے ہانچک) نوں جلاوطنی اُتے مجبور کر دتا گیا، جسنوں آرمینیائی سیاسی ادب وچ "ڈاسپورا پارٹیاں" کہیا جاندا اے۔ ہور آرمینیائی جماعتاں دے برعکس، ہانچکس کمیونسٹ پارٹی آف آرمینیا دے نال اچھے تعلقات قائم کرنے وچ کامیاب رہے، جسنوں پارٹی دے ہور جماعتاں دے نال تنازعات دے اہم ترین نکات وچوں اک سمجھیا جاندا سی۔
۱۹۹۰ توں ہن تک
[سودھو]۱۹۹۰ دی دہائی وچ ، جس دی وجہ توں آرمینیا دی آزادی ہوئی، ہنچاکیان پارٹی، منتشر آرمینیائی کمیونٹی دی ہور جماعتاں دی طرح، ملک واپس آئی تے اپنی سیاسی سرگرمیاں دوبارہ شروع کر دتیاں۔ نگورنو کاراباخ وچ پیش رفت تے آرمینیا دی آزادی اُتے ریفرنڈم ہنچکس دی موجودگی دی اہم وجوہات وچوں سن ۔
اصول، مقاصد تے نظریہ
[سودھو]سوشل ڈیموکریٹ ہنچاکیان پارٹی دا آفیشل پلیٹ فارم پارٹی دے اصول، اہداف تے نظریہ نوں تھلے لکھے بیان کردا اے:
"ہانچاکیان سوشل ڈیموکریٹک پارٹی دا بنیادی ہدف آرمینیا دی قومی سلامتی، آزادی، ملک وچ سماجی جمہوریت دا قیام، جمہوریت سازی، آرمینیائی عوام دے سماجی حالات نوں بہتر بنانا تے ملک وچ اصولاں اُتے مبنی سوشلسٹ نظام دا قیام اے۔ سوشلسٹ نظریہ کے. »
پارٹی دے عہدے تے نظریات
[سودھو]گھریلو پالیسی دا علاقہ
[سودھو]- درمیانے تے چھوٹے کاروباری شعبےآں دی ترقی
- ٹیکس نظام نوں بہتر تے مضبوط کيتا جائے۔
- لوکاں دے سماجی حالات نوں بہتر بنانا
جمہوریت دا عمل: عوامی طاقت معاشرے دے سیاسی نظام دی بنیاد ہونی چاہیے۔ انتخابی نظام: نويں انتخابی قوانین دا پاس ہونا ضروری اے، جس دے مطابق ارتسخ دے علاقے دے نمائندےآں نوں متناسب نمائندگی دی بنیاد اُتے خصوصی طور اُتے منتخب کيتا جانا چاہیے، تے ووٹرز نوں اپنا ووٹ واپس لینے دا حق دتا جانا چاہیے۔ عدلیہ: پارٹی اک آزاد، شفاف، غیر جانبدار تے قابل کنٹرول عدلیہ دا دفاع کردی اے۔ قومی سلامتی: ہنچاکیان پارٹی دا خیال اے کہ قومی سلامتی نوں ترقی دینے دے عمل وچ فوجی دستےآں، ملک دے فوجی ڈھانچے، صلاحیت، ہتھیاراں دے معیار، فوجیاں دی تعداد، ریزرو فورسز دے نال نال نفسیاتی تے نفسیاتی امور اُتے خصوصی توجہ دتی جانی چاہیے۔ فوج دے نفسیاتی پہلو ہنچاکیان معیار زندگی نوں بلند کرنے، تعلیم، صحت، سماجی تحفظ دے لئی موزاں حالات پیدا کرنے، معیار زندگی دی مسلسل ترقی نوں یقینی بنانے تے سماجی میدان وچ اپنے بنیادی اصولاں دے طور اُتے تعارفی خدمات جداں مسائل نوں متعارف کرواندا اے۔
اقتصادی میدان
[سودھو]ملکيتی تنوع دے اصولاں اُتے مبنی معاشی نظام دی تشکیل دے لئی، حکومت نوں چھوٹے تے درمیانے درجے دے کاروباری ادارےآں دی حمایت تے مضبوطی کرنی چاہیے۔ ریاستی معیشت دے وڈے سائز دے پیش نظر، معیشت دے تمام شعبےآں وچ ملکیت دی شکلاں دی ضمانت ہونی چاہیے۔ اس سلسلے وچ پارٹی معاشی خوشحالی دے مطابق تے سماجی نقطہ نظر دی بنیاد اُتے ملکیت دی مختلف شکلاں (نجی، عوامی، کارپوریٹ تے مشترکہ) دی حمایت کردی اے۔
خارجہ پالیسی دا علاقہ
[سودھو]- آرمینیا دی آزادی نوں مضبوط کرنا تے آرمینیا دے بین الاقوامی وقار وچ وادھا کرنا
- دنیا بھر وچ آرمینیا دے قومی مفادات دا تحفظ
- آرمینیائی نسل کشی دی پہچان
منحصر سوالات
[سودھو]- آرمینیائی پارٹی
- آرمینیائی انقلابی فیڈریشن
ہور پڑھو
[سودھو]- جمہوریہ آرمینیا دے سیاسی حالات دی کتاب، مصنف: ولی کوزیگر کالج، ناشر: آشیان، سال: ۲۰۱۴ تہران۔ آئی ایس بی این: ۴-۰۳-۷۲۹۳-۶۰۰-۹۷۸
حوالے
[سودھو]- ↑ سانچہ:Hy icon Յուրաքանչյուր երկրորդ չափահաս հայաստանցին կուսակցակա՞ն Archived 2013-07-31 at the وے بیک مشین
- ↑ Social Democrat Hunchakian Party
- ↑ سید سعید جلیلی، هنچاکیان در انقلاب مشروطه ایران، جستارهای سیاسی معاصر، سال سوم، شماره دوم، پاییز و زمستان ۱۳۹۱، صفحه:۵۰
- ↑ محمد حسین خسروپناه، خسرو شاکری، آرشاویر چلنگریان و تیگران درویش (گردآورنده)، نقش ارامنه در سوسیال دموکراسی ایران (۱۹۰۵-۱۹۱۱)، تهران. شیرازه،۱۳۸۲، صفحه:۶۶
- مشارکتکنندگان ویکیپدتا. « سوشل ڈیموکریٹ ہنچاکیان پارٹی توں گیا۔
- خسروی، تورج ( خسروی، تورج ( خسروی، تورج (آرمینیائی پارٹیاں کِداں بنیاں۔ پی مین کلچرل سہ ماہی پندرہواں سال - موسم گرما (۵۶)۔
- تریخ اجتماعی و سیاسی ارامنه؛ آرمناکان، هنچاکیان و داشناکسوتیون۔ انتشارات سازمان فرهنگی پاد
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.
- Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/COinS' not found.