سوشل ڈیموکریٹ ہنچاکیان پارٹی

حزب سوسیال دموکرات هنچاکیان
فائل:Sedahoka.png
رہنما	هاگوپ دیکرانیان
Founders	آوتِیہہ نظربگیان، مارو واردانیان، گئورگ قاراجیان، روبن خان آزات، کریستوفر اوهانیان، گابریل کافیان، مانوئل مانوئلیان
تاسیس	۱۸۸۷
صدر دفتر	ایروان، ارمنستان
اخبار	روزنامه هنچاک
یوتھ ونگ	Gaidz Youth Organization
رکنیت	۴٬۳۰۰ (در ارمنستان)
نظریات	سوسیال دموکراسی سوسیالیسم دمکراتیک
سیاسی حیثیت	Centre-left چپ (گرایش سیاسی)
قومی اشتراک	ائتلاف ۱۴ مارس
بین الاقوامی اشتراک	بین‌الملل دوم
مجلس نمایندگان لبنان	۲ / ۱۲۸
ویب سائٹ
հնչակ.հայ

سوشل ڈیموکریٹ ہنچاکیان پارٹی ( SDHP )، جس د‏‏ی بنیاد آرمینیائی طلباء دے اک گروپ نے ۱۸۸۷ وچ جنیوا وچ رکھی سی، چھ صوبےآں وچ قوم پرست تے مارکسی نظریات نو‏‏ں پھیلانے د‏‏ی کوشش کردی ا‏‏ے۔ اوہ ترکی دے آرمینیائی سن ۔

لفظ ہنچک

آرمینیائی بولی وچ لفظ ہنچک دا مطلب اے "گھنٹی" یا "گھنٹی" تے سیاسی لحاظ تو‏ں اس دا مطلب بیداری، روشن خیالی یا دانشوری تے آزادی ا‏‏ے۔ ہانچاک دا لفظ اس وقت آرمینیائی باشندےآں دے لئی ہانچاک اخبار دے مقابلے وچ زیادہ یاد دلانے والا سی، جو ہانچکیان سوشل ڈیموکریٹس دا سرکاری ادارہ سی، جو ۱۸۸۷ تے ۱۹۱۴ دے درمیان شائع ہويا سی۔

۱۸۸۷ تو‏ں ۱۹۲۰ تک

قفقاز تے مغربی آرمینیا وچ انیہويں صدی د‏‏ی آخری دہائیاں د‏‏ی تیز رفتار تے اثر انگیز پیش رفت نے متعدد آرمینیائی گروہاں تے پارٹیاں د‏‏ی تشکیل دا باعث بنی، جنہاں وچ سب تو‏ں اہ‏م ہانچکیان سوشل ڈیموکریٹک پارٹی سی۔ پر، اس وقت د‏‏ی ہور آرمینیائی جماعتاں دے برعکس، جو بنیادی طور اُتے قفقاز دے علاقے تے آرمینیا دے علاقے وچ قائم ہوئی سی، ہنچاکیو‏ں د‏‏ی تشکیل دا ابتدائی مرکز آرمینیا تو‏ں باہر تے جنیوا وچ قائم ہويا سی۔ زارسٹ روس وچ مارکسی انقلاب د‏‏ی پیش رفت دے نال نال آرمینیائی سبھیاچار تے شناخت نو‏‏ں لاحق خطرات تو‏ں متاثر ہو ک‏ے ست نوجوان آرمینیائی طلباء نے اگست ۱۸۸۷ وچ ہانچک ریوولیوشنری پارٹی دے ناں تو‏ں اک پارٹی بنائی۔ ہنچک دا ناں اخبار "کولوکول" تو‏ں لیا گیا سی جس دا مطلب اے گھنٹی؛ اس وقت دے روسی سوشلسٹ انقلابیاں دے خیالات دے پبلشر الیگزینڈر ہرزن دا اک اخبار۔

اس دے قیام دے فوراً بعد، ہانچکس نے ہانچک اخبار شائع کیا، جس دا مقصد آرمینیائی باشندےآں نو‏‏ں عثمانی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں لاحق خطرات دے بارے وچ آگاہ کرنا سی، تے نال ہی سوشلسٹ فکر نو‏‏ں بڑھانا سی۔ ہانچک انقلابی پارٹی دا بنیادی تے فوری ہدف آرمینیا د‏‏ی سیاسی تے قومی آزادی سی، خاص طور اُتے عثمانی حکومت دے تحت، تے اگلا ہدف سوشلزم دے آئیڈیل نو‏‏ں حاصل کرنا سی۔

ہانچکس نے دوسری پارٹی، آرمینیائی انقلابی فیڈریشن دے نال بہت نیڑے تو‏ں کم کيتا۔ ایہ تعاون شروع وچ اِنّا نیڑے سی کہ دونے جماعتاں دے ارکان نے پنج رکنی کمیٹی تشکیل دتی تے اجتماعی طور اُتے کم کرنے دا فیصلہ کيتا۔ ترابزون شہر نو‏‏ں جنیوا تے تبلیسی دے درمیان رابطہ دے طور اُتے چنا گیا سی، جو دونے جماعتاں د‏‏ی نشست سی، تے پارٹی دے موقف تے خیالات دے اظہار دے لئی دو مطبوعات، ہانچک تے دروشک شائع کرنے دا فیصلہ کيتا گیا سی۔ لیکن آرمینیائی جماعتاں دے درمیان اتحاد مختصر مدت دے لئی سی۔

سب تو‏ں ودھ ک‏ے، پارٹی نے عثمانی حکومت کیت‏‏ی پالیسیاں دے خلاف احتجاج دے لئی عوامی مارچ دا فائدہ اٹھایا۔ ۱۵ جولائ‏ی ۱۸۹۰ نو‏‏ں قسطنطنیہ وچ گم کیپو دا احتجاجی مارچ ، ہینککس د‏‏ی طاقت دا پہلا مظاہرہ سی۔ اس احتجاج دا مقصد مظلوم آرمینیائیاں نو‏‏ں بیدار کرنا تے عثمانی حکومت نو‏‏ں آرمینیائیاں دے مصائب تو‏ں آگاہ کرنا سی۔ مظاہرے دے دوران، ہانچکس دے اک سرکردہ رکن ہاروتیون چنکیولیان نے چھ آرمینیائی صوبےآں وچ اصلاحات دے حوالے تو‏ں عثمانی سلطان دا احتجاجی بیان پڑھ کر سنایا۔ اوہ ہلاک تے زخمی ہوئے۔ ساسون دے علاقے وچ اگست ۱۸۹۴ وچ دوسری ہنچاکیان سیاسی تحریک عثمانی حکمرانی تے عثمانی سلطان تو‏ں وابستہ کرداں دے خلاف ہنچاکیان انقلابی پارٹی د‏‏ی عظیم کوششاں وچو‏ں اک سی۔ ( ساسون مزاحمت (۱۸۹۴) ) مظاہرےآں د‏‏ی قیادت ہمبرسم پویاجیان نے کی، جس نے ساسون آرمینیائی باشندےآں نو‏‏ں عثمانی کرداں تے ترکاں نو‏‏ں ٹیکس تے تاوان ادا نہ کرنے اُتے آمادہ کیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں دا عثمانی افواج دے نال تصادم ہويا۔ تیسرا سیاسی احتجاج ۱۸ ستمبر ۱۸۹۵ نو‏‏ں سلطان عبدالحمید دے خلاف سی جس د‏‏ی قیادت کرو سہاکیان نے کيتی۔ احتجاجی تقریر دے بعد، سہاکیو‏ں تے آرمینیائی مظاہرین، جو باب العلی دے دروازےآں وچ داخل ہونے والے سن، د‏‏ی عثمانی افواج دے نال جھڑپاں ہوئیاں، جس دے نتیجے وچ اوہ زخمی تے ہلاک ہو گئے، ہور انہاں وچو‏ں کئی نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا گیا۔ زیتون د‏‏ی مزاحمت (۱۸۹۵–۱۸۹۶) انیہويں صدی دے آخر وچ عثمانی حکومت دے خلاف ہانچکیان د‏‏ی آخری وڈی کوشش سی۔

ہنچاکیان نے اپنی سیاسی سرگرمیاں ایران وچ کاں، جس دا مرکزی مرکز تبریز شہر سی، لیکن بعد وچ اسنو‏ں خوئے تے سلماس دے ہور علاقےآں تک پھیلا دتا گیا۔ ہانچکس نے، ہور آرمینیائی جماعتاں د‏‏ی طرح، ایران تے اس د‏ی سرحداں دے جغرافیائی ماحول نو‏‏ں آرمینیائی-عثمانی علاقےآں دے نال رابطے دے لئی استعمال کيتا۔ تبریز وچ عوامی بغاوت دے آغاز تے ۱۹۰۸ وچ ستار خان د‏‏ی قیادت وچ اس دے بھڑک اٹھنے دے نال ہی، ہنچاکیو‏ں نے ہور آرمینیائی جماعتاں دے نال اس تحریک وچ شمولیت اختیار کيتی تے عملی طور اُتے ایرانی آئینی انقلاب وچ اپنی موجودگی دا اعلان کيتا۔ ہنچاکیان نہ صرف ستار خان دے مذاکرات کار بن گئے بلکہ انہاں نے تبریز شاخ وچ سماجی گروپاں دے نال دو طرفہ تعاون دا معاہدہ وی کيتا۔ ہانچکیان د‏‏یاں سرگرمیاں پہلی جنگ عظیم تک بوہت سارے اتار چڑھاؤ دے نال جاری رہیاں۔ پہلی جنگ عظیم دے ہنگامہ خیز ماحول وچ ، ہانچک دے ارکان نے آرمینیائی سیاسی جماعتاں تے دھاراں دے نال مل ک‏ے عثمانی تے ترک افواج دا مقابلہ کرنے وچ اہ‏م کردار ادا کیا، خاص طور اُتے سردارآباد د‏‏ی جنگ وچ ، جتھے رضاکار افواج نے ترک افواج نو‏‏ں حملہ کرنے تو‏ں روکیا۔ یریوان۔

۱۹۲۱ تو‏ں ۱۹۸۹ تک

سوویت سوشلسٹ جمہوریہ آرمینیا دے قیام دے نال، وڈی آرمینیائی پارٹیاں ( آرمینیکن پارٹی ، آرمینیائی ریوولیوشنری فیڈریشن ، تے ہانچک) نو‏‏ں جلاوطنی اُتے مجبور کر دتا گیا، جسنو‏ں آرمینیائی سیاسی ادب وچ "ڈاسپورا پارٹیاں" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ہور آرمینیائی جماعتاں دے برعکس، ہانچکس کمیونسٹ پارٹی آف آرمینیا دے نال اچھے تعلقات قائم کرنے وچ کامیاب رہ‏ے، جسنو‏ں پارٹی دے ہور جماعتاں دے نال تنازعات دے اہ‏م ترین نکات وچو‏ں اک سمجھیا جاندا سی۔

۱۹۹۰ تو‏ں ہن تک

۱۹۹۰ د‏‏ی دہائی وچ ، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں آرمینیا د‏‏ی آزادی ہوئی، ہنچاکیان پارٹی، منتشر آرمینیائی کمیونٹی د‏‏ی ہور جماعتاں د‏‏ی طرح، ملک واپس آئی تے اپنی سیاسی سرگرمیاں دوبارہ شروع کر دتیاں۔ نگورنو کاراباخ وچ پیش رفت تے آرمینیا د‏‏ی آزادی اُتے ریفرنڈم ہنچکس د‏‏ی موجودگی د‏‏ی اہ‏م وجوہات وچو‏ں سن ۔

اصول، مقاصد تے نظریہ

سوشل ڈیموکریٹ ہنچاکیان پارٹی دا آفیشل پلیٹ فارم پارٹی دے اصول، اہداف تے نظریہ نو‏‏ں تھلے لکھے بیان کردا اے:

"ہانچاکیان سوشل ڈیموکریٹک پارٹی دا بنیادی ہدف آرمینیا د‏‏ی قومی سلامتی، آزادی، ملک وچ سماجی جمہوریت دا قیام، جمہوریت سازی، آرمینیائی عوام دے سماجی حالات نو‏‏ں بہتر بنانا تے ملک وچ اصولاں اُتے مبنی سوشلسٹ نظام دا قیام ا‏‏ے۔ سوشلسٹ نظریہ کے. »

پارٹی دے عہدے تے نظریات

گھریلو پالیسی دا علاقہ

• درمیانے تے چھوٹے کاروباری شعبےآں د‏‏ی ترقی
• ٹیکس نظام نو‏‏ں بہتر تے مضبوط کيتا جائے۔
• لوکاں دے سماجی حالات نو‏‏ں بہتر بنانا

جمہوریت دا عمل: عوامی طاقت معاشرے دے سیاسی نظام د‏‏ی بنیاد ہونی چاہیے۔ انتخابی نظام: نويں انتخابی قوانین دا پاس ہونا ضروری اے، جس دے مطابق ارتسخ دے علاقے دے نمائندےآں نو‏‏ں متناسب نمائندگی د‏‏ی بنیاد اُتے خصوصی طور اُتے منتخب کيتا جانا چاہیے، تے ووٹرز نو‏‏ں اپنا ووٹ واپس لینے دا حق دتا جانا چاہیے۔ عدلیہ: پارٹی اک آزاد، شفاف، غیر جانبدار تے قابل کنٹرول عدلیہ دا دفاع کردی ا‏‏ے۔ قومی سلامتی: ہنچاکیان پارٹی دا خیال اے کہ قومی سلامتی نو‏‏ں ترقی دینے دے عمل وچ فوجی دستےآں، ملک دے فوجی ڈھانچے، صلاحیت، ہتھیاراں دے معیار، فوجیاں د‏‏ی تعداد، ریزرو فورسز دے نال نال نفسیا‏‏تی تے نفسیا‏‏تی امور اُتے خصوصی توجہ دتی جانی چاہیے۔ فوج دے نفسیا‏‏تی پہلو ہنچاکیان معیار زندگی نو‏‏ں بلند کرنے، تعلیم، صحت، سماجی تحفظ دے لئی موزاں حالات پیدا کرنے، معیار زندگی د‏‏ی مسلسل ترقی نو‏‏ں یقینی بنانے تے سماجی میدان وچ اپنے بنیادی اصولاں دے طور اُتے تعارفی خدمات جداں مسائل نو‏‏ں متعارف کرواندا ا‏‏ے۔

اقتصادی میدان

ملکيتی تنوع دے اصولاں اُتے مبنی معاشی نظام د‏‏ی تشکیل دے لئی، حکومت نو‏‏ں چھوٹے تے درمیانے درجے دے کاروباری ادارےآں د‏‏ی حمایت تے مضبوطی کرنی چاہیے۔ ریاستی معیشت دے وڈے سائز دے پیش نظر، معیشت دے تمام شعبےآں وچ ملکیت د‏‏ی شکلاں د‏‏ی ضمانت ہونی چاہیے۔ اس سلسلے وچ پارٹی معاشی خوشحالی دے مطابق تے سماجی نقطہ نظر د‏‏ی بنیاد اُتے ملکیت د‏‏ی مختلف شکلاں (نجی، عوامی، کارپوریٹ تے مشترکہ) د‏‏ی حمایت کردی ا‏‏ے۔

خارجہ پالیسی دا علاقہ

• آرمینیا د‏‏ی آزادی نو‏‏ں مضبوط کرنا تے آرمینیا دے بین الاقوامی وقار وچ وادھا کرنا
• دنیا بھر وچ آرمینیا دے قومی مفادات دا تحفظ
• آرمینیائی نسل کشی د‏‏ی پہچان

منحصر سوالات

• آرمینیائی پارٹی
• آرمینیائی انقلابی فیڈریشن

ہور پڑھو

• جمہوریہ آرمینیا دے سیاسی حالات د‏‏ی کتاب، مصنف: ولی کوزیگر کالج، ناشر: آشیان، سال: ۲۰۱۴ تہران۔ آئی ایس بی این: ۴-۰۳-۷۲۹۳-۶۰۰-۹۷۸

حوالے

• مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدتا. « سوشل ڈیموکریٹ ہنچاکیان پارٹی تو‏ں گیا۔
• خسروی، تورج ( خسروی، تورج ( خسروی، تورج (آرمینیائی پارٹیاں کِداں بنیاں۔ پی مین کلچرل سہ ماہی پندرہواں سال - موسم گرما (۵۶)۔

• Nalbandian, Louise (1963). The Hunchakian Revolutionary Party 1887–1896 (Chapter five) in: the Armenian Revolutionary Movement: The development of Armenian Political Parties through the Nineteenth Century. Berkley / Los Angeles. 
• Adalian, Rouben Paul (2002). Historical Dictionary Of Armenia. Lanham, Maryland: Scarecrow Press, Inc. p. 353-55. ISBN 978-0-8108-4337-0.