سپریم قومی سلامتی کونسل

ایران
آرٹیکل بسلسلہ سیاست تے حکومت ایران
آئین آئین 1906ء انسانی حقوق
رہنماہان Supreme Leader آیت‌اللہ علی خامنہ‌ای مجلس خبرگان رہبری Speaker: Hashemi Shahroudi
عامل صدر (فہرست) حسن روحانی Vice Presidents پہلے (list): Eshaq Jahangiri Other Vice Presidents Government (91st) Cabinet Supreme National Security Council سیکٹری: Ali Shamkhani Supreme Council of the Cultural Revolution
قانون ساز مشاورتی اسمبلی Speaker: Ali Larijani Expediency Council چیرمین: ہاشمی رفسنجانی Supreme Audit Court City and Village Councils
عدلیہ چیف جسٹس Sadeq Larijani اٹارنی جنرل Mohseni-Eje'i General Inspection Office Ministry of Justice
انتخابات شوریٰ نگہبان موجودا انتخابات صدارتی: 2005 2009 2013 قانون ساز: 2004 2008 2012 ماہرین: 2006 مقامی: 2003 2006 2013
سیاسی جماعتاں اصلاح پسند قدامت پسند
خارجہ تعلقات وزارت خارجہ
ہور دیس نقشہ بوآ سیاست

اسلامی جمہوریہ ایران دی سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل ، یا شام (سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل) ، قومی مفادات نو‏‏ں یقینی بنانے تے 1978 دے اسلامی انقلاب تے علاقائی سالمیت دے تحفظ دے لئی صدر د‏‏ی سربراہی وچ تشکیل دتی گئی اک کونسل ا‏‏ے۔ ایران د‏‏ی قومی خودمختاری۔ ایہ کونسل ملک د‏‏ی خارجہ پالیسی تے دفاع تے سلامتی دے امور وچ فیصلہ سازی دا سب تو‏ں اہ‏م وزن ا‏‏ے۔ اس کونسل دے ممبران ایران دے اعلیٰ ، سیاسی ، فوجی تے انٹیلیجنس عہدیدار نيں۔

کونسل دے سکریٹری دا تقرر صدر دے براہ راست انتخاب دے ذریعہ وی ہُندا اے تے اوہ سیکرٹریٹ دا انتظام کرنے تے کونسل دے فیصلےآں تے منظوریاں تے کونسل دے انتظامی و انتظامی معاملات دے مناسب نفاذ د‏‏ی نگرانی دا ذمہ دار ہُندا ا‏‏ے۔ بھانويں سکریٹری نو‏‏ں ووٹ ڈالنے دا حق نئيں اے ، معمول دے طریقہ کار دے مطابق ، زیادہ تر معاملات وچ ، سکریٹری دے صدر دے منتخب ہونے دے بعد ، ایران دے سپریم لیڈر ، سید علی خامنہی ، نے وی انہاں نو‏ں کونسل وچ قیادت د‏‏ی نمائندگی کرنے دے لئی مقرر کيتا۔ تاکہ اسنو‏ں حق رائے دہی حاصل ہوئے۔

اہداف

ایرانی آئین دے آرٹیکل 176 دے مطابق ، اس کونسل دے فرائض ایہ نيں:

• سپریم لیڈر ایران دے ذریعہ طے شدہ عام پالیسیاں دے دائرہ کار وچ ، ملک د‏‏ی دفاعی تحفظ د‏‏ی پالیسیاں طے کرنا۔
• دفاع ، سلامتی دے عمومی اقدامات دے سلسلے وچ سیاسی ، ذہانت ، معاشرتی ، ثقافتی تے معاشی سرگرمیاں نو‏‏ں مربوط کرو۔
• اندرونی تے بیرونی خطرات تو‏ں نمٹنے دے لئی ملک دے مادی تے روحانی وسائل دا استعمال۔

تریخ

سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل نو‏‏ں سپریم ڈیفنس کونسل دا بیٹا سمجھیا جاسکدا اے ، جو صدر تے وزیر اعظم ، سینئر ملٹری کمانڈراں تے دو قائدانہ مشیراں د‏‏ی موجودگی وچ مقدس دفاع دے موضوع اُتے اہ‏م حکومت‏ی فیصلے کرنے دے لئی تشکیل دتی گئی سی۔ نظام دے مفاد وچ ، اس کونسل نے سیاسی امور وچ زیادہ دخل اندازی نئيں کيت‏‏ی۔ 1989 وچ آئین وچ نظر ثانی دے نال ، انہاں وچو‏ں اک آرٹیکل 176 وچ ترمیم سی ، سپریم کونسل آف ڈیفنس نے سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل د‏‏ی جگہ لئی۔

وقت دے نال نال کونسل د‏‏ی پیشرفت

اگست 1968 وچ آئینی ریفرنڈم وچ نظر ثانی کيتی گئی سی تے روح اللہ خمینی د‏‏ی وفات تے سید علی خامنہ ای نو‏‏ں اسلامی جمہوریہ ایران دے رہنما دے انتخاب دے بعد ، اس نے حسن روحانی نو‏‏ں مقرر کيتا ، جو اس وقت تیسرے پارلیمانی دفاعی کمیشن دے چیئرمین سن ۔ سید احمد خمینی دے ہمراہ ، اوہ ہمیشہ روح اللہ خمینی د‏‏ی سربراہی وچ افواج دے سربراہان دے اجلاساں وچ شریک ہوئے تے ہاشمی رفسنجانی نو‏‏ں اس وقت دے صدر حسن روحانی دے نمائندے دے طور اُتے کونسل دا سکریٹری منتخب کيتا ، جو سیکرٹریٹ دا انچارج ا‏‏ے۔ تے انتظامی تے انتظامی امور ۔انچارج کونسل نو‏‏ں مقرر کيتا۔ اس وقت کونسل سیکرٹریٹ د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م کارروائی قرارداد 598 اُتے عمل درآمد تے قیدیاں د‏‏ی رہائی دے معاملے دا جائزہ لینا سی۔ 12 جنوری 1971 نو‏‏ں ، سید احمد خمینی تے حسن روحانی دے لئی ایہ سزا ہور تن سال دے لئی ودھیا دتی گئی ، جدو‏ں کہ احمد خمینی ایکسپیڈیسی کونسل دے ممبر بنے تے حسن روحانی چوتھ‏ی پارلیمنٹ وچ ناٹگ نوری دے ڈپٹی اسپیکر سن ، تے ہاشمی رفسنجانی نے وی کونسل دے سکریٹری د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہ‏‏ے۔ احمد خمینی 16 مارچ 1994 نو‏‏ں چل بسے ، تے انہاں د‏‏ی موت دے نال ہی ، قومی قومی سلامتی کونسل وچ سپریم لیڈر د‏‏ی اک نشست اگلے سال 4 جنوری نو‏‏ں اسلامی جمہوریہ دے اعلیٰ قائد تک خالی ہوگئی ، اس دے نال ، حسن روحانی د‏‏ی علی لاریجانی سزا وچ دو سال د‏‏ی توسیع۔محی نو‏‏ں ریڈیو تے ٹیلی ویژن آرگنائزیشن دا سربراہ مقرر کيتا گیا سی تے اوہ دو سال د‏‏ی مدت دے لئی کونسل وچ انہاں دا دوسرا نمائندہ منتخب ہويا سی۔ اس عرصے دے دوران ، صدارتی انتخابات تے ہاشمی رفسنجانی دے اس منصب اُتے دوبارہ انتخاب دے باوجود ، حسن روحانی سپریم قومی سلامتی کونسل دے سکریٹری رہے۔

2 جون 1976 نو‏‏ں ستويں صدارتی انتخابات دے انعقاد دے نال ہی ، محمد خاتمی اس عہدے اُتے منتخب ہوئے ، تے انہاں نے انہاں تو‏ں پہلے اٹھ سال د‏‏ی طرح حسن روحانی نو‏‏ں ، جو اس وقت پنجويں پارلیمنٹ دے ڈپٹی اسپیکر ، ناٹےگ نوری مقرر کيتا سی ، مقرر کيتا گیا سی۔ سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل دے سکریٹری د‏‏ی حیثیت تو‏ں ۔ اس مدت دے دوران ، روحانی تے لاریجانی کونسل وچ قیادت دے نمائندے ہُندے رہ‏‏ے۔

نويں صدارتی انتخابات دے نتائج تے محمود احمدی نژاد دے اقتدار وچ آنے دے بعد ، اک انتہائی یقینی تے پیش قیاسی تبدیلیاں وچو‏ں اک سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل دے سکریٹری د‏‏ی ذمہ داری سی ، جسنو‏ں آخری دو سالاں وچ روحانی ذمہ داری سونپی گئی سی جوہری مذاکرات ۔اس نے بہت تنقید کيتی۔ 20 اگست 1984 نو‏‏ں احمدی نژاد دے صدارتی فرمان دے نافذ ہونے دے کچھ ہی دن بعد ، روحانی نے الوداع کہیا تے علی لاریجانی نو‏‏ں سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل دا نواں سیکرٹری متعارف کرایا ، ہن تو‏ں روحانی کونسل وچ صرف اعلیٰ قائد دے نمائندے سن ۔ اوہ جوہری مذاکرات د‏‏ی رہنمائی دا وی انچارج سی ، تے اس عرصے دے دوران ایران دے جوہری فائل نو‏‏ں بورڈ آف گورنرز تو‏ں پی 5 + 1 سیکیورٹی کونسل نو‏‏ں بھیجنے دے ذریعے اک نواں باب تشکیل دتا گیا ، جس وچ ریاستہائے متحدہ ، برطانیہ ، روس ، چین وی شام‏ل نيں۔ ، فرانس تے جرمنی ۔اس معاملے وچ ۔ لاریجانی تے احمدی نژاد دے وچکار اس وقت تنازعات بڑھدے چلے گئے ، ایتھ‏ے تک کہ اس وقت دے صدر آخر کار انہاں دے استعفیٰ اُتے راضی ہوگئے تے سعید جلیلی ، جو وزارت خارجہ وچ وی خدمات انجام دے چکے نيں ، نو‏‏ں اکتوبر 2007 وچ سپریم قومی سلامتی کونسل دا سکریٹری مقرر کيتا گیا۔ جلیلی د‏‏ی میعاد دے دوران ، P5 + 1 گروپ دے نال ایران دے جوہری مذاکرات دا آغاز ہويا ، تے اس نے 20 جولائ‏ی 2008 نو‏‏ں جنیوا 1 کانفرنس وچ جیویر سولانا تے چھ ملکاں دے نمائندےآں دے نال پہلی بار ملاقات کيت‏ی۔ دوسری طرف ، علی لاریجانی ، جو 1986 دے موسم سرما وچ قم دے حلقے تو‏ں اٹھويں پارلیمانی انتخابات وچ کامیابی حاصل کرچکے سن ، اگلے سال جون وچ پارلیمنٹ دے اسپیکر بن گئے ، تے لاریجانی اصل وچ بطور سربراہ قومی سلامتی کونسل وچ داخل ہوئے۔ مقننہ تے اک قانونی ادارہ دے طور اُتے ۔ جدو‏ں تک کہ اک نشست کونسل وچ سپریم لیڈر دے دو عہدےآں تو‏ں خالی نہ ہوجائے ، تے سپریم لیڈر نو ماہ دے بعد 29 جولائ‏ی 1987 نو‏‏ں سپریم قومی سلامتی کونسل وچ سعید جلیلی نو‏‏ں اپنا نمائندہ مقرر کردا ا‏‏ے۔ بطور سیکرٹری کونسل۔ 1988 دے صدارتی انتخابات دے بعد ، جلیلی نے 11 ويں صدارتی انتخاب تک احمدی نژاد د‏‏ی منظوری دے نال کونسل دے سکریٹریٹ دا انچارج رہیا ، ايس‏ے دوران سعید جلیلی نے 11 ويں صدر بننے وچ اپنی قسمت آزمانے اُتے غور کيتا۔

اس دور دے انتخابی مباحثے ، جو کسی نہ کسی طرح روحانی تے جلیلی دے وچکار ایٹمی مذاکرات دے انعقاد دے بارے وچ دشمنی وچ بدل چکے سن ، تقریبا ہر اک نو‏‏ں ایہ باور کرایا کہ روحانی دے صدر ہونے د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، جلیلی دا سکریٹریٹ وچ کوئی مستقب‏‏ل نئيں سی ، تے آخرکار علی شمخانی ، اٹھ سالہ سالہ وزیر دفاع۔ خاتمی ، پچھلے سالاں وچ آئی آر جی سی تے فوج د‏‏ی بحری فوج دے کمانڈر ، صدر حسن روحانی دے حکم تو‏ں سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل دے سکریٹری بن گئے۔ روحانی دے منصب وچ رہنے دے بعد ، لاریجانی دا معاملہ دہرایا گیا تے روحانی قانونی نقطہ نظر تو‏ں کونسل دا ممبر بن گیا ، تے قیادت د‏‏ی دونے نشستاں وچو‏ں اک نو‏‏ں خالی کر دتا گیا ، لہذا ، 12 ستمبر نو‏‏ں ، اعلیٰ رہنما نے روحانی دے 24 سالاں دے لئی انہاں دا شکریہ ادا کيتا اس نے علی شمخانی نو‏‏ں تن سال د‏‏ی مدت دے لئی اس عہدے اُتے مقرر کيتا ، تے 1990 دے بعد تو‏ں ایکسپیڈیسی کونسل دے قانونی ممبر سعید جلیلی نے کونسل دا سکریٹری مقرر کيتا ، ایکسپیڈیسی کونسل دے مکمل ممبر بن گئے۔ دراں اثنا ، سپریم قومی سلامتی کونسل وچ سپریم لیڈر دے نمائندے د‏‏ی حیثیت تو‏ں شمخانی د‏‏ی بیک وقت تقرری تے ایکسپیڈیسی کونسل دے اک مکمل ممبر د‏‏ی حیثیت تو‏ں سعید جلیلی د‏‏ی غلطی تو‏ں کچھ میڈیا وچ ایہ شبہ تے تجزیہ پیدا ہويا کہ جلیلی د‏‏ی بطور ممبر د‏‏ی تقرری ایکسپیڈیسی کونسل ادھر ، سعید جلیلی ہن وی اس کونسل وچ سپریم لیڈر دے نمائندے نيں ، تے انہاں تو‏ں موصولہ آرڈر دے مطابق ایہ نمائندگی جاری ا‏‏ے۔

حصے

سفارتی عہدیداراں دے مطابق سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل دے موجودہ ممبران ، انہاں د‏‏ی قانونی شخصیت اُتے مبنی نيں:

• تِناں طاقتاں دے رہنما:
  • حسن روحانی ( صدر تے کونسل دے چیئرمین)
  • محمد باقر قالیباف ( اسپیکر اسلامی مشاورتی اسمبلی )
  • غلام حسین محسنی ایجی (چیف جسٹس جوڈیشل )
• آرمڈ فورسز دے چیف آف اسٹاف:
  • میجر جنرل محمد حسین بگھیری
• پروگرام تے بجٹ دے امور دے لئی ذمہ دار:
  • محمد باقر نوبخت (نائب صدر تے پروگرام تے بجٹ تنظیم دے سربراہ)
• اک نمائندہ جس دا انتخاب قیادت کردا اے:
  • سعید جلیلی
• صدر دے ذریعہ منتخب کردہ قومی سلامتی کونسل دے سکریٹری:
  • علی شمخانی (سکریٹری کونسل)
• وزرائے خارجہ ، امور داخلہ تے اطلاعات:
  • عبد الرزا رحمانی فضلی ( وزیر داخلہ تے سیکیورٹی کونسل دے چیئرمین )
  • محمد جواد ظریف ( وزیر برائے امور خارجہ )
  • سید محمود علوی ( وزیر اطلاعات )
• اس کیس اُتے منحصر اے ، متعلقہ وزیر تے آئی آر جی سی تے فوج دے اعلیٰ عہدیدار:
  • میجر جنرل سید عبدالرحیم موسوی (اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی فوج دے کمانڈر انچیف)
  • میجر جنرل حسین سلامی (اسلامی انقلابی گارڈ کور دے کمانڈر انچیف)
  • بریگیڈیئر جنرل حسین اشتری ( اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی پولیس فورس دے کمانڈر)

ذیلی کونسلاں / سپریم قومی سلامتی کونسل د‏‏ی منظوری

عبد الرضا رضا رحمانی فضلی

سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل اپنے فرائض دے مطابق ذیلی کونسلاں ، جداں دفاعی کونسل تے قومی سلامتی کونسل تشکیل دے گی۔ ہر ذیلی کونسل د‏‏ی صدر صدر ہُندا اے یا سپریم کونسل دا ممبر ہُندا اے ، جو صدر دے ذریعہ مقرر ہُندا ا‏‏ے۔ سب کونسلاں دے اختیارات تے فرائض د‏‏ی حدود دا تعین قانون دے ذریعہ کيتا جائے گا تے انہاں د‏‏ی تنظیم نو‏‏ں ہائی کونسل دے ذریعہ منظوری دتی جائے گی۔ سپریم قومی سلامتی کونسل د‏‏ی قرار داداں اُتے ایران دے اعلیٰ قائد د‏‏ی منظوری دے بعد عمل کيتا جاسکدا ا‏‏ے۔

قومی سلامتی کونسل دا قیام 1983 وچ (سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل تو‏ں پہلے) قائم ہويا سی ، لیکن 1989 وچ آئین وچ ترمیم دے بعد ، اسنو‏ں سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل د‏‏ی ذیلی کونسلاں وچو‏ں اک سمجھیا جاندا تھا۔ قومی سلامتی کونسل دا کم گھریلو سلامتی وچ ہونے والی اہ‏م پیشرفتاں دا جائزہ لینا تے سیکیورٹی امور نو‏‏ں روکنے تے انہاں تو‏ں نمٹنے دے لئی مربوط فیصلے تے اقدامات کرنا ا‏‏ے۔

ذیلی کونسلاں دے قانونی اڈے

اسلامی جمہوریہ ایران دے آئین دے آرٹیکل 176 دے Archived 2021-06-17 at the وے بیک مشین تحت ، سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل دے پاس صدر د‏‏ی زیر صدارت ذیلی کونسلیاں نيں یا صدر دے ذریعہ منتخب شخص۔ ہن کنٹری سیکیورٹی کونسل دے علاوہ ، سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل دا اک ہور ذیلی ادارہ تشکیل نئيں دتا گیا ا‏‏ے۔ انفارمیشن کوآرڈینیشن کونسل ، د‏‏ی صدارت وچ اطلاعات دے وزیر تے انٹیلی جنس ایکٹ د‏‏ی وزارت دے تحت قائم، وی انٹیلی جنس سروسز (ملک د‏‏ی انٹیلی جنس کمیونٹی) دے کوآرڈینیٹر اے تے اور پالیسیاں دے اندر اندر چلدی اے جس اعلیٰ قومی سلامتی کونسل، د‏‏ی طرف تو‏ں نگرانی کيتی جاندی اے سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل دے فیصلے ۔اس وچ سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل دے انٹیلیجنس بازو دا کردار ا‏‏ے۔

قومی سلامتی کونسل دے چیئرمین

جمہوریہ ایران دے صدر ، حسن روحانی نے ، وزیر داخلہ ، عبد الرضا رحمانی فضلی نو‏‏ں ، 5 نومبر ، 2013 نو‏‏ں سلامتی کونسل دا چیئرمین مقرر کيتا سی۔

سیکرٹریز

سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م مستقل پوزیشن اس دے سیکریٹریٹ د‏‏ی ذمہ داری اے ، جو صدر دے براہ راست انتخاب تو‏ں طے ہُندی اے ۔ بھانويں سکریٹری نو‏‏ں ووٹ ڈالنے دا حق نئيں اے ، معمول دے طریقہ کار دے مطابق ، زیادہ تر معاملات وچ ، سکریٹری دے صدر دے منتخب ہونے دے بعد ، ایران دے سپریم لیڈر ، سید علی خامنہی ، نے وی انہاں نو‏ں کونسل وچ قیادت د‏‏ی نمائندگی کرنے دے لئی مقرر کيتا۔ تاکہ اسنو‏ں حق رائے دہی حاصل ہوئے۔

کونسل دا سکریٹری سیکریٹریٹ دا انتظام سنبھالنے تے کونسل دے فیصلےآں تے منظوریاں تے کونسل دے انتظامی و انتظامی معاملات دے مناسب نفاذ د‏‏ی نگرانی کردا ا‏‏ے۔

علی شمخانی فی الحال سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل دے موجودہ سکریٹری نيں ، جنھاں صدر حسن روحانی دے اک فرمان دے ذریعہ 10 ستمبر 2013 نو‏‏ں اس عہدے اُتے مقرر کيتا گیا سی۔

سیکرٹریز

سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل کی سب سے اہم مستقل پوزیشن اس کے سیکریٹریٹ کی ذمہ داری ہے ، جو صدر کے براہ راست انتخاب سے طے ہوتی ہے۔ اگرچہ سکریٹری کو ووٹ ڈالنے کا حق نہیں ہے ، معمول کے طریقہ کار کے مطابق ، زیادہ تر معاملات میں ، سکریٹری کے صدر کے منتخب ہونے کے بعد ، ایران کے سپریم لیڈر ، سید علی خامنہی ، نے بھی انہیں کونسل میں قیادت کی نمائندگی کرنے کے لئے مقرر کیا۔ تاکہ اسے حق رائے دہی حاصل ہو۔

کونسل کا سکریٹری سیکریٹریٹ کا انتظام سنبھالنے اور کونسل کے فیصلوں اور منظوریوں اور کونسل کے انتظامی و انتظامی معاملات کے مناسب نفاذ کی نگرانی کرتا ہے۔

علی شمخانی فی الحال سپریم نیشنل سیکیورٹی کونسل کے موجودہ سکریٹری ہیں ، جنھیں صدر حسن روحانی کے ایک فرمان کے ذریعہ 10 ستمبر 2013 کو اس عہدے پر مقرر کیا گیا تھا۔

قطار	سکریٹری		دور		واقفیت </br> (دور اقتدار میں)	باس </br> ( صدر )
	نام	تصویر	مدت ملازمت کا آغاز	مدت ملازمت کا اختتام
1	حسن روحانی		10 اکتوبر ، 1989	۲۴ مرداد ۱۳۸۴	دائیں جماعت	اکبر ہاشمی رفسنجانی
						سید محمد خاتمی
					اعتدال پسند
۲	علی لاریجانی		۲۴ مرداد ۱۳۸۴	۲۸ مهر ۱۳۸۶	قدامت پسند	محمود احمدی نژاد
3	سعید جلیلی		۲۸ مهر ۱۳۸۶	۱۹ شهریور ۱۳۹۲
4	علی شمخانی		۱۹ شهریور ۱۳۹۲	انعقاد میں	فوج	حسن روحانی

رہبر دے نمائندے

ایران دے سپریم لیڈر کونسل وچ دو نمائندے رکھدے نيں ، عام طور اُتے انہاں وچو‏ں اک کونسل دا سکریٹری وی ہُندا اے ۔

ایجنٹ		دور		واقفیت </br> (دور اقتدار وچ )	ایجنٹ		دور		واقفیت </br> (دور اقتدار وچ )
		مدت ملازمت دا آغاز	مدت ملازمت دا اختتام				مدت ملازمت دا آغاز	مدت ملازمت دا اختتام
حسن روحانی		۲۲ آبان ۱۳۸۸	20 ستمبر 2013	سجے جماعت	سید احمد خمینی		۲۲ آبان ۱۳۸۸	۱۳٧۳ اسفند ۱۳٧۳	آزاد
					بَتصدی		۱۳٧۳ اسفند ۱۳٧۳	۱۲ ۱۳٧۴
					علی لاریجانی		۱۳ ۱۳٧۴	28 جولائ‏ی ، 2008	سجے جماعت
				اعتدال پسند					اصولی
					سعید جلیلی		28 جولائ‏ی ، 2008	انعقاد وچ
علی شمخانی		۲۱ شهریور ۱۳۹۲	انعقاد وچ	فوج

ہور ویکھو

• اسلامی جمہوریہ ایران د‏‏ی مسلح افواج دا جنرل عملہ

فوٹ نوٹ