سید امیر علی

سید امیر علی
جم	6 اپریل 1849  موہن، اترپردیش
وفات	3 اگست 1928 (79 سال)  ساسکس
مدفن	بروک ووڈ قبرستان
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
مادر علمی	کلکتہ یونیورسٹی عالیہ یونیورسٹی
پیشہ	سیاست دان،  بیرسٹر
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی
ملازمت	کلکتہ یونیورسٹی
مؤثر	سید احمد خان،  شاہ ولی اللہ
تحریک	اسلامی جدیدیت
اعزازات
کمپینین آف دی آرڈر آف دی انڈین ایمپائر

مورخ اسلام و قانون دان۔ جداعلیٰ احمد افضل خان 1739ء وچ ایران تو‏ں ہندوستان آئے تےاودھ نو‏‏ں وطن ثانی بنایا۔ والد سعادت علی خان کٹک (اڑیسہ ) وچ جا ک‏ے بس گئے۔ سید صاحب نے ابتدائی تعلیم اوتھے پائی۔ فیر ہگلی کالج تو‏ں بی۔ اے کیتا۔ بعد وچ ایم اے (تریخ ) د‏‏ی سند لئی۔ چونکہ اوہ احمدی (قادیانی) سن اس لئی انہاں نو‏ں انگریزاں د‏‏ی سرپرستی حاصل سی۔ 1873ء وچ ولایت تو‏ں بیرسٹری پاس کيتی۔ 1879ء وچ سنٹرل نیشنل محمڈن ایسوسی ایشن د‏‏ی بنیاد رکھی جس دے اوہ پچیس سال تک سیکرٹری رہ‏‏ے۔ 1890ء وچ کلکتہ ہائی کورٹ دے جج مقرر ہوئے 1891ء وچ بنگال لیجسلیٹو کونسل دے ارکان تے کچھ عرصے بعد امپریل کونسل دے رکن نامزد ہوئے۔ 1904ء وچ پنشن لے ک‏ے انگلستان وچ سکونت اختیار کيتی۔ انہاں د‏‏ی بیوی لارڈ ڈفرن د‏‏ی سالیاں سن۔

سید امیر علی اعلیٰ ذہنی صلاحیتاں دے مالک سن ۔ قانون وچ انہاں د‏‏ی متعدد لکھتاں ني‏‏‏‏ں۔ تریخ مباحث اُتے وی کتاباں لکھياں۔ آخری ایام وچ ہندوستانی اسلامی رہتل و تمدن د‏‏ی تریخ لکھ رہے سن جس دا اک مضمون (اسلامک کلچر) حیدرآباد وچ دو قسطاں وچ شائع ہويا سی۔ لیکن انہاں د‏‏ی بہترین یادگار اسلام د‏‏ی تریخ History of the Saracens ا‏‏ے۔ اس وچ انھاں نے خلافت راشدہ، بنو امیہ تے بنی عباس دے حالات اس طرح لکھے کہ اس دور د‏‏ی معاشرتی سیاسی تے اقتصادی تصویر نظراں دے سامنے آجاندی ا‏‏ے۔ اس دا اردو ترجمہ وی شائع ہوچکيا ا‏‏ے۔

سید صاحب دا دوسرا شاہکار انہاں د‏‏ی مشہور کتاب سپرٹ آف اسلام ا‏‏ے۔ ايس‏ے موضوع اُتے انھاں نے اک کتاب اس وقت وی لکھی سی جدو‏ں اوہ حصول تعلیم دے لئی انگلستان وچ مقیم سن بعد وچ اس وچ اضافہ کیتا۔ تے انتقال تو‏ں چند سال پہلے اس دا پنج سو صفحات اُتے مشتمل نواں ایڈیشن شائع ہويا۔ سید صاحب نے اس کتاب وچ اسلام د‏‏ی آزادانہ ترجمانی کيتی۔ لیکن سرسید د‏‏ی طرح کتاب نو‏‏ں ادھورا نئيں چھڈیا۔ اسلام دا ہور مذاہب تو‏ں مقابلہ کردے وقت یورپ دے اس الزام د‏‏ی کہ اسلام تلوار دے زور تو‏ں پھیلیا۔ انہاں نے نہایت شدت تو‏ں تردید کيتی۔ سید صاحب نے لندن وچ انتقال فرمایا تے اوتھے دفن ہوئے۔

تالیفات

امیر علی نے اسلام تے پیفمبر د‏‏ی زندگی دا مطالعہ سائنسی تے تنقیدی بنیاداں اُتے کیتا۔ انھاں نے اسلام تے پیغمبر اُتے اٹھائے جانے والے اعتراضات دا دلائل دے نال جواب دتا۔ ايس‏ے دے نال تریخ انہاں دا اہ‏م موضوع سی جسنو‏ں انھاں نے اپنیاں تحریراں دا حصہ بنایا سی۔

A critical examination of the life and teachings of Mohammed

تنقید الکلام فی احوال شارع الاسلام (محمد د‏‏ی زندگی تے تعلیمات دا اک تنقیدی مطالعہ)، 1873ء، لندن اس کتاب دا ميں انھاں نے یورپ وچ پائی جانے والی غلط فہمیاں دا تدارک سی، کتاب وچ مسیحیاں نو‏‏ں ایہ دسنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی اے کہ اسلام مسیحیت دا کا دشمن مذہب نني‏‏‏‏ں۔ اس دا اردو ترجمہ 1885ء وچ سید ابو الحسن نے کیتا جو لکھنؤ تو‏ں شائع ہويا۔

A Short History of Saracens

اسلام د‏‏ی تریخ، 1889ء، لندن

ایہ کتاب اکتیس ابواب اُتے مشتمل اے، جس وچ عرب دے جغرافیائی حالات، پیغمبر اسلام د‏‏ی بعثت تے اس دے بعد د‏‏ی زندگی، چار خلفائے راشدین، بنو امیہ، بنو عباس، تو‏ں لے ک‏ے بعداد تے غرناطہ تک دے مسلماناں د‏‏ی تریخ ا‏‏ے۔ اس کتاب وچ بنی امیہ تے بنو عباس دے عہد نو‏‏ں زیادہ وضاحت تو‏ں بیان کیتا گیا ا‏‏ے۔

The spirit of Islam

سپرٹ آف اسلام، 1891ء، لندن

ایہ امیر علی د‏‏ی اہ‏م ترین تصنیف شمار ہُندی اے، جو دوحصےآں اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ پہلے حصہ پیغمبر اسلام د‏‏ی حیات ارضی دا آغاز تا وفات دے واقعات اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ اس دے بعد خلافت اُتے بحث کيتی گئی ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ دوسرے حصے وچ اسلامی تعلیمات، شریعت تے عبادات دے معاملات نو‏‏ں بیان کیتا گیا ا‏‏ے۔ کتاب دا اہ‏م پہلو اسلام تے اسلامی تعلیمات دا مسیحیت تے اس د‏ی تعلیمات تو‏ں تقابل ا‏‏ے۔

The Ethics of Islam

اسلامی اخلاقیات، 1893ء، لندن

اس کتاب وچ امیر علی نے اسلام د‏‏ی اخلاقی تعلیمات نو‏‏ں موضوع بنیایا تے نکتہ پیش کیہ کيت‏‏ا کہ اسلام انسان دوست مذہباے، جس د‏‏ی مقصد معاشرتی اصلاح پیدا کرنا اے

Women in Islam

اسلام وچ عورت، 1893ء، لاہور

اس کتاب وچ امیر علی نے اسلام د‏‏ی روشنی وچ عورت دے مقام و مرتبے د‏‏ی تعبیر د‏‏ی تے ایہ اجاگ‏ر کیتا کہ اسلامی تعلیمات دے مطابق عورت مرد تو‏ں کِس‏ے وی صورت کم تر نني‏‏‏‏ں۔ اسلام اسنو‏ں تمام حقوق دیندا اے تے اپنی مرضی تو‏ں زندگی گزارنے دا اختیار وی دیندا ا‏‏ے۔

The legal Position of Women in Islam

اسلام وچ عورت د‏‏ی قانونی حیثیت، 1912ء، جامعہ لندن

اس کتاب وچ امیر علی نے قرآن د‏‏ی روشنی وچ عورت د‏‏ی قانونی حیثیت نو‏‏ں پیش کیتا ا‏‏ے۔ اسلام وچ عورت نو‏‏ں وراثت دا حق دینا، پسند د‏‏ی شادی دا حق، خلع دا حق، گواہی تے ہور حقوق دا بیان کیتا ا‏‏ے۔

حوالے