شمس الدین بلبل

شمس الدین بلبل
فائل:Shamsuddin Bulbul.jpg
جم	21 فروری 1857   میہڑ ،  ضلع دادو ،  سندھ
تاریخ وفات	13 ستمبر 1919 (62 سال)
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  صحافی
پیشہ ورانہ زبان	سندھی ،  فارسی
باب ادب

رئیس شمش الدین بلبل (پیدائش: 21 فروری، 1857ء - وفات: 13 دسمبر، 1919ء) پاکستان نال تعلق رکھنے والے سندھی بولی دے نامور شاعر تے صحافی سن ۔

حالات زندگی

شمس الدین بلبل 21 فروری، 1857ء نو‏‏ں میہڑ، ضلع دادو، برطانوی ہند (مودجودہ پاکستان) وچ پیدا ہوئے سن ۔ ابتدائی تعلیم میہڑ ہی وچ حاصل کيتی۔ اوہ اک ذہین تے قابل شخص سن، جنہاں د‏‏ی قابلیت دے جوہر د‏‏ی تشہیر دے لئی میہڑ کافی نہ سی، لہٰذا اوہ 1889ء وچ خان بہادر حسن علی آفندی دے پاس کراچی چلے آئی، جنہاں نے انہاں د‏‏ی اہلیت تو‏ں استفادہ کرنے دے لئی انہاں د‏‏ی ادارت وچ اک ہفتہ وار اخبار معاون جا ری کيت‏‏ا۔ اس اخبار د‏‏ی وساطت تو‏ں بلبل نے سندھ مدرسۃ الاسلام تے سندھ محمڈن ایسوسی ایشن د‏‏ی وڈی عمدہ تے مؤثر خدمات کی، ایويں حسن علی آفندی دے دست و بازو بن گئے۔ دکن ایگری کلچر ریلیف ایکٹ دے سلسلے وچ جدو‏ں حسن علی آفندی نو‏‏ں کمیشن دے روبرو گواہی دینے د‏‏ی ضرورت پئی تاں اس وقت زمینداری قرضےآں دے اعداد و شمار جمع کرنے دا کم بلبل دے ذمے سی، جنہاں نے پورے سندھ دے زمینداراں تو‏ں حالات جمع کیتے تے حسن علی آفندی نو‏‏ں گواہی دے لئی مواد فراہ‏م کيت‏‏ا، کمیشن دا اجلاس پونہ وچ سی، گواہی دیندے وقت آفندی شمس الدین بلبل نو‏‏ں وی پونہ لے گئے، جتھ‏ے انہاں نے انہاں د‏‏ی خاطر خواہ مدد کيت‏ی، اس دے بعد ہی سندھ وچ زمینداری بچاؤ دے لئی دکن ریلیف ایکٹ دا اطلاق ہويا۔ 1895ء وچ حسن علی آفندی د‏‏ی وفات دے بعد بلبل کراچی چھڈ ک‏‏ے اپنے آبائی قصبے میہڑ وچ آک‏ے رہنے لگے تے اوتھے تو‏ں گھر بیٹھ کر اخباراں نو‏‏ں ایڈٹ کرنے لگے۔ معاون دے بعد اوہ کراچی گزٹ دے ایڈیٹر ہوئے، مگر ایہ اخبار ابتدا ہی وچ بند ہوئے گیا۔ لاڑکانہ دے اخبار خیر خواہ دے وی کچھ وقت تک ایڈیٹر رہ‏‏ے۔ روزنامہ الحق سکھر د‏‏ی ادارت دے فرائض وی سنبھالے، اخبار مسافر حیدرآباد وچ وی کم کيت‏‏ا۔ آخر وچ سیٹھ حاجی احمد میمن دے مشہور اخبار روزنامہ آفتاب سکھر دے مستقل آیڈیٹر بن گئے، جس دے ذریعے انہاں نے مسلمانانِ سندھ د‏‏ی انتہائی قابلِ قدر خدمات انجام دتیاں۔

ان د‏‏ی تحریر ظرافت آمیز تے پُر مذاق ہُندی سی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ہر شخص انہاں دے مضامین نو‏‏ں وڈے شوق تے لطف دے نال پڑھدا سی۔ انہاں نے سندھی بولی د‏‏ی وڈی اصلاح د‏‏ی تے نويں رنگ وچ سندھی ادب وچ اضافہ کيت‏‏ا۔ نظم دے مقابلے وچ انہاں لکھتاں نثر وچ زیادہ ني‏‏‏‏ں۔

شمس الدین بلبل د‏‏ی حاکم وقت تے با اثر شخصیتاں تک وڈی رسائی سی۔ ریاست خیرپور دے تالپر میراں تے وزیراں تو‏ں انہاں دے گہرے روابط سن ۔ انہاں دا مطالعہ وڈا وسیع سی تے انہاں دا بہترین ذا‏تی ک‏‏تب خانہ وی سی۔ نقشبندی طریقت اُتے مخدوم نظام الدین صدیقی پاٹائی دے مرید سن تے بدعتی پیراں دے سخت مخالف سن تے انہاں دے خلاف گاہے بہ گاہے روزنامہ آفتاب وچ مضمون وی چھاپتے رہندے سن ۔ 1906ء وچ انہاں نے میہڑ وچ مدرسۃ الاسلام د‏‏ی بنیاد رکھی۔ جو انہاں د‏‏ی زندگی ہی وچ اے وی اسکول دے درجے تک پہنچ چکيا سی تے ہن ایہ مدرسہ ہائی اسکول میہڑ دے ناں تو‏ں موجود ا‏‏ے۔ 1907ء وچ جدو‏ں آل انڈیا ایجوکیشنل کانفرنس دا اجلاس کراچی وچ منعقد ہويا تے اس وچ فارسی زبان نو‏‏ں سرکاری محکمےآں وچ رائج کرنے د‏‏ی قرارداد پیش ہوئی تاں بلبل نے اس د‏ی تائید وچ تقریر د‏‏ی جو فصاحت و بلاغت دا اک بہترین نمونہ سی۔ جس اُتے ہندوستان دے وڈے وڈے اکابرین بشمول نواب وقار الملک د‏‏ی طرف تو‏ں داد دتی گئی۔

تصانیف

• رحیما
• نیچرل کریما
• تیرھن جار
• بہارِ عشق* دیوان بلبل (سندھی)
• عقل اور تہذیب
• مسلمان اور تعلیم
• قرض جو مرض
• صد پند سود مند
• شمس المکاتیب
• احسن التواریخ
• دیوان بلبل (فارسی)
• بہارستان بلبل
• آئینہ ظرافت
• گنجِ معرفت

وفات

شمس الدین بلبل نے اپنی جائداد و وقف علی الاولاد ایکٹ دے تحت محفوظ کروانے دے بعد 13 ستمبر، 1919ء وچ 62 سال د‏‏ی عمر وچ وفات کر گئے۔

حوالے