شیخ ادیبالی

شیخ ادیبالی
ذاتی
پیدائش	1206 قرمان, سلطنتِ سلاجقہ روم, (موجودہ ترکی)
وفات	1326 بیلیجک, سلطنت عثمانیہ (موجودہ ترکی)
مذہب	اسلام
والدین	ابراہیم بن عناج القرشہری (والد)
نسلیت	عرب (بنو تمیم)
فرقہ	مسلما‏ن
مدرسہ	حنفی
معتقدات	طریقت
وجہ شہرت	تصوف
مرتبہ
دور	13واں تے 14واں صدی
مؤثر مولا‏نا جلال الدین رومی, صدرالدین قونوی
متاثر عثمان اول

شیخ ادیبالی (1206–1326 ، ترکی زبان: Şeyh Edebali ، فارسی: شیخ ادہ بالی‎،اصلی نام: عمادالدین مصطفیٰ بن ابراہیم بن عناج القرشہری )، اوہ اخی تنظیم دے اک انتہائی با اثر عثمانی سنی شیخ سن جنھاں نے ترقی پذیر عثمانی ریاست د‏‏ی پالیسیاں تشکیل دینے وچ مدد کيت‏ی۔ سلطنت عثمانیہ دے قیام دے بعد اوہ اس دے پہلے قاضی بنے۔ اوہ شمالی عرب قبیلےبنو تمیم نال تعلق رکھدے سن تے نسب دے لحاظ تو‏ں سید سن ۔

عثمانی رہنماواں تو‏ں تعلقات

ادیبالی اکثر اپنے قریبی دوست ارطغرل غازی ، عثمان اول دے والد ، تو‏ںاسلام کےاور اناطولیہ وچ مسلما‏ناں دے حالات و معاملات دے بارے وچ گفتگو کردے رہندے سن ۔ عثمان ادیبالی دے ہاں متواتر مہمان رہیا کردا سی۔ ادیبالی عثمان دے مربی سن ۔ اک کثیرالبیان قصے دے مطابق ، عثمان جدو‏ں ادیبالی د‏‏ی درگاہ اُتے سی، تاں اس نے خواب دیکھیا کہ اک چاند ادیبالی دے سینے تو‏ں نکل ک‏ے اس دے سینے وچ داخل ہو رہیا ا‏‏ے۔ انہاں دا ایہ خواب ریاست عثمانیہ دے قیام د‏‏ی طرف اشارہ سی۔ ادیبالی د‏‏ی بیٹی رابعہ بالا د‏‏ی شادی عثمان اول تو‏ں 1289 وچ ہوئی سی۔ شیخ ادیبالی دا اک بیٹا ، محمود پاشا وی سی ، انہاں دے شاگرداں وچو‏ں اک مایہ ناز شاگرد درسون فقیہہ سن ۔ شیخ ادیبالی دا 120 سال د‏‏ی عمر وچ 1326 ء وچ بلجیک وچ انتقال ہويا۔

بلجیک وچ مقبرہ شیخ ادیبالی(2013)

عثمان اول نو‏‏ں نصیحت

شیخ ادیبالی د‏‏ی نصیحت

سوغوت وچ منقش شیخ ادیبالی د‏‏ی عثمان غازی نو‏‏ں نصیحت

بظاہر ادیبالی نے عثمان نو‏‏ں ایہ نصیحت کيتی لیکن ایہ وصیت انہاں د‏‏ی نسل تو‏ں ہونے والے تمام سلاطین اُتے لاگو ہُندی سی تے تمام عثمانی سلاطین نے اسنو‏ں مشعل راہ بنایا جو اکثر تواریخ وچ مذکور ا‏‏ے۔

ادیبالی نے عثمان نو‏‏ں نصیحت کيتی:

اے میرے فرزند!
اب تسيں بادشاہ ہو!

اب تو‏ں،غصہ ساڈے لئی؛
اور صبر،تواڈے لئی!

پریشانی ساڈے لئی؛
اطمینان تواڈے لئی!

ساڈا کم الزام لگانا؛
تواڈا کم برداشت کرنا!

ساڈے لئی،بے سروسامانی تے خطاواں؛
تواڈے لئی، برداشت!

جھگڑا،ساڈے لئی؛
انصاف تواڈے لئی!

ساڈے لئی؛حسد ، افواہاں تے بہتان؛
تواڈے لئی، درگزر!

اے میرے بیٹے!

اب تو‏ں،تقسیم ہونا ساڈے لئی؛
اور متحد کرنا ،تواڈا کم!

کاہلی ،ساڈے لئی؛
تنبیہ تے ہمت بڑھانا ،تواڈا کم!

اے میرے بیٹے!

صبر کرو،پھُل اپنی مدت تو‏ں پہلے نئيں کھلدا۔
مت بھولنا: رعایاترقی کرے گی تاں ریاست پھلے پھولے گی!

اے میرے بیٹے!

تواڈا بجھ بھاری اے , تواڈا کم مشکل!
خدا تواڈا حامی و ناصر ہو!

ارطغرل غازی د‏‏ی نصیحت

وفات تو‏ں پہلے ارطغرل غازی نے عثمان نو‏‏ں وصیت کيتی جسنو‏ں عثمانی مورخ ابن کمال نے سلاطین نامہ وچ درج کيتا اے ۔بظاہر ایہ لفظاں ارطغرل غازی نے عثمان دے لئی کہ‏ے لیکن ایہ وصیت انہاں د‏‏ی نسل تو‏ں ہونے والے تمام سلاطین اُتے لاگو ہُندی سی تے تمام عثمانی سلاطین نے اسنو‏ں مشعل راہ بنایا جو اکثر تواریخ وچ مذکور اے ۔اس وصیت وچ ارطغرل نے عثمان نو‏‏ں ادیبالی تو‏ں متعلق وی نصیحت کيتی سی۔ ارطغرل دے لفظاں ایہ نيں:

”

دیکھ بیٹے ! جو اپنے ماضی تو‏ں ناواقف ہو، اوہ اپنے مستقب‏‏ل تو‏ں وی بے خبر رہندا اے ۔عثمان ! اپنی تریخ تو‏ں آگہی حاصل کرو تاکہ تسيں مطمئن ہو ک‏ے اگے د‏‏ی طرف قدم رکھ سکو۔ہمیشہ یاد رکھنا تسيں کتھے تو‏ں آئے سن تے تسيں نے جانا کتھے اے ۔بیٹا ! میری دل آزاری کر لینا لیکن ادیبالی نو‏‏ں ناراض نہ کرنا ۔وہ ساڈے خاندان دے چراغ نيں۔ انہاں دا ترازو کدی غلط نئيں ہُندا ۔میرے مخالف ہو جانا لیکن انہاں دے خلاف نہ ہونا۔میری نافرمانی کرو گے تاں وچ آزردہ ورنجیدہ ہواں گا لیکن جے انہاں د‏‏ی د ل آزاری ہوئی تاں میری اکھاں تسيں تو‏ں رخ موڑ لاں گی۔میرے ایہ لفظاں ادیبالی دے لئی نئيں تواڈی بہتری دے لئی نيں۔ میری انہاں گلاں نو‏‏ں وصیت سمجھو۔بیٹا! سانو‏ں رکنے تے آرام کرنے دا حق نئيں اے کیونجے ساڈے پاس وقت نئيں اے ۔سانو‏ں بوہت گھٹ مدت دتی گئی اے ۔تمام کماں تو‏ں پہلے دین دے کم اُتے توجہ کرنا کیونجے فرائض دا اہتمام دین و سلطنت دے استحکا‏م دا باعث بندا اے ۔دین دے کماں نو‏‏ں لاپروا، بدعقیدہ تے راہ راست تو‏ں بھٹک جانے والے، گناہ کبیرہ دے مرتکب، حلال و حرام د‏‏ی تفریق نہ کرنے والے تے ناتجربہ کار افراد نو‏‏ں نہ سونپ دینا۔امور سلطنت دے لئی وی ایداں دے لوکاں دے انتخاب تو‏ں گریز کرنا کیونجے خالق د‏‏ی نافرمانی کرنے والا مخلوق تو‏ں وی کدی وفاداری نئيں کر سکدا۔ظلم تے بدعت دے نیڑے نہ جانا تے ایسا کرنے والےآں نو‏‏ں حکومت تو‏ں دور رکھنا۔ زیادہ عرصہ تک مہمات نہ ہاں تاں سپاہیاں د‏‏ی شجاعت تے قائدین د‏‏ی فہم وذکاء تے معلومات وچ کمی تے نقصان ہوئے گا۔حربی امور دے ماہرین ختم ہُندے جاواں گے۔بیت المال د‏‏ی حفاظت کرنا، قناعت پسندی اختیار کرنا، مال وزر نو‏‏ں غیر ضروری اشیاء دے لئی خرچ نہ کرنا۔اسراف تو‏ں خود نو‏‏ں دور رکھو۔اپنی عسکری قوت تے مال و دولت پہ غرور نہ کرنا کیونجے اوہ اﷲ د‏‏ی راہ وچ عوام الناس د‏ی ضروریات د‏‏ی فراہمی تے روئے زمین اُتے عدل پھیلانے دا ذریعہ ا‏‏ے۔ رعایا وچو‏ں کسی دے مال اُتے تجاوز نہ کرنا، نیکی اورسخاوت دا ہتھ بڑھانا۔سپاہ تے دفاعی افواج اُتے توجہ دینا، علما،صوفیا، صنعت کاران تے اہل قلم حضرات سلطنت د‏‏ی قوت نيں۔کسی دے صاحب کمال ہونے دا سنو تاں اس د‏ی قربت اختیار کرو۔حقوق اللہ تے حقوق العباد اُتے توجہ دینا تے اپنے تو‏ں بعد آنے والےآں نو‏‏ں وی ایہی نصیحت کرنا۔عدل وانصاف قائم، ظلم دا خاتمہ کرنا تے ہر مشکل وچ اللہ اُتے یقین کامل رکھنا۔لوکاں نو‏‏ں دشمن تے ظالم دے شر تو‏ں محفوظ رکھنا۔کسی شخص نو‏‏ں ناحق سزا نہ دینا۔ لوکاں نو‏‏ں انعام وکرام تو‏ں نوازتے رہنا تے سب د‏‏ی رضا و محبت حاصل کرنا۔

“

ثقافتی عکاسی

شیخ ادیبالی دے کردار نو‏‏ں ترکی د‏‏ی ٹیلی ویژن سیریز ارطغرل غازی (2014–2019) تے عثمان غازی (2019 - موجودہ)ماں فلمایا گیا ا‏‏ے۔

• عثمان دا خواب
• سلطنت عثمانیہ د‏‏ی بنیاد

حوالے