Jump to content

عبدالحق خیرآبادی

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
عبدالحق خیرآبادی
جم سنہ 1828   ویکی ڈیٹا اُتے (P569) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


دہلی ،  مغلیا سلطنت   ویکی ڈیٹا اُتے (P19) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

وفات 5 مارچ 1899 (70–71 سال)  ویکی ڈیٹا اُتے (P570) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن


دہلی ،  برطانوی ہندستان   ویکی ڈیٹا اُتے (P20) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن

والد فضل الحق خیرآبادی   ویکی ڈیٹا اُتے (P22) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
عملی زندگی
پیشہ عالم ،  لکھاری   ویکی ڈیٹا اُتے (P106) د‏‏ی خاصیت وچ تبدیلی کرن
باب اسلام

عبد الحق خیرآبادی (پیدائش: 1828ء— وفات: 5 مارچ 1899ء عالم دین سن ۔

سوانح

[سودھو]

مولا‏نا عبدالحق خیرآبادی 1244ھ مطابق 1828ء وچ دہلی وچ پیدا ہوئے۔ والد علامہ فضل حق خیرآبادی سن جنہاں نے جنگ آزادی 1857ء د‏‏ی پاداش وچ آخری عمر جلاوطنی د‏‏ی صورت وچ جزائر انڈمان وچ بسر کيتی۔ جس زمانے وچ مولا‏نا پیدا ہوئے تاں اُس وقت دہلی دے علمی اُفق اُتے مولا‏نا مملوک علی نانوتوی (متوفی 1851ء)، مولا‏نا رشیدالدین (متوفی 1833ء) تے شاہ محمد اسحاق دہلوی (متوفی 1845ء) جداں ستارے جگمگا رہے سن ۔ دہلی وچ وڈے وڈے شاعر غالب (متوفی 15 فروری 1869ءمومن (متوفی مئی 1852ء) تے مفتی صدر الدین خان آزردہ (متوفی 16 جولائ‏ی 1868ء) جداں افراد دا ڈنکا بج رہیا سی ۔ مولا‏نا عبدالحق نو‏‏ں لڑکپن وچ اِنہاں لوک ممتاز نال ملاقات تے استفادہ کرنے د‏‏ی خوش نصیبی میسر آئی۔مولا‏نا عبدالحق نے ابتدائی تعلیم گھر اُتے حاصل کيتی۔ والد بزرگوار د‏‏ی علمی و ادبی نشستاں وچ شریک رہیا کردے سن تے سولہ سال د‏‏ی عمر وچ تعلیم تو‏ں فارغ ہوئے تے علمی مسائل وچ مجتہدانہ گفتگو د‏‏ی صلاحیت رکھدے سن ۔[۱]

ملازمت

[سودھو]

مولا‏نا فضل حق خیر آبادی جنہاں دِناں ریاست الور تو‏ں منسلک سن، مولا‏نا عبدالحق اپنے والد دے ہمراہ دربارِ ریاست الور وچ جایا کردے سن ۔ مہاراجا الور مولا‏نا عبدالحق د‏‏ی گفتگو تو‏ں خاصا متاثر سی، چنانچہ جدو‏ں مولا‏نا فضل حق خیر آبادی رامپور چلے گئے تاں مہاراجا اَلور نے مولا‏نا عبدالحق نو‏‏ں عمائدِ سلطنت وچ شامل ک‏ے لیا۔ جنگ آزادی 1857ء دے ہنگامے وچ مولا‏نا دہلی وچ مقیم سن ۔ مولا‏نا فضل حق خیر آبادی فتویٰ جہاد اُتے دستخط کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں گرفتار کرلئی گئے تاں اُنہاں د‏‏ی رہائی دے لئی قانونی چارہ جوئی کی، اُتے قانونی چارہ جوئی دے باوجود مولا‏نا فضل حق خیر آبادی نو‏‏ں بطور سزا دے جزائر انڈمان بھیج دتا گیا جتھ‏ے اوہ 20 اگست 1861ء نو‏‏ں انتقال کرگئے۔ مولا‏نا فضل حق خیر آبادی دے جزائر انڈمان چلے جانے دے بعد مولا‏نا عبدالحق آبائی پنڈ خیرآباد چلے گئے۔ کچھ عرصے دے بعد نواب ٹونک نے اپنے پاس بلوا لیا۔ فیر حکومت برطانیہ نے مدرسہ عالیہ کلکتہ دے لئی مولا‏نا د‏‏ی علمی خدمات حاصل کيتیاں مگر کلکتہ د‏‏ی آب و ہو‏‏ا راس نہ آئی تے نواب کلب علی خان دے اصرار اُتے رامپور چلے گئے۔ رامپور وچ 1864ء تو‏ں 1883ء تک حاکم مرافعہ تے پرنسپل مدرسہ عالیہ دے عہدےآں اُتے فائز رہ‏‏ے۔[۲] نواب کلب علی خان د‏‏ی وفات دے بعد واپس اپنے آبائی علاقے خیرآباد آگئے تے کچھ عرصے دے لئی حیدرآباد دکن چلے گئے۔ نواب حامد علی خان د‏‏ی فرمائش اُتے دوبارہ رامپور آگئے تے اک سال قیام دے بعد مستقل طور اُتے خیرآباد چلے گئے تے آخری دم تک اوتھے مقیم رہ‏‏ے۔

وفات

[سودھو]

مولا‏نا آخری عمر وچ کئی امراض وچ مبتلا ہوئے۔ بڑھاپے نے سب امراض نو‏‏ں گھیرلیا سی ۔ ضیق النفس تے استسقا دے مریض ہوئے گئے سن ۔ 5 مارچ 1899ء نو‏‏ں فوت ہوئے تے اپنے دادا فضل امام دے پہلو وچ دفن ہوئے۔

لکھتاں

[سودھو]
  • حاشیہ غلام یحییٰ
  • شرح ہدایت الحکمت
  • تسہیل الکافیہ:  ایہ علامہ سید شریف جرجانی د‏‏ی فارسی شرح الکافیہ دا عربی ترجمہ ا‏‏ے۔
  • جواہر غالیہ
  • حاشیہ قاضی مبارک
  • حاشیہ میرزاہد ہروی (اُمورِ عامہ)
  • رسالہ تحقیق تلازم
  • شرح مسلم الثبوت
  • شرح سلاسل الکلام
  • حاشیہ حمداللہ
  • تحفہ وزیریہ، علم نحو اُتے اک رسالہ۔[۳]

ہور ویکھو

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. باغی ہندوستان: صفحہ 198۔
  2. باغی ہندوستان: صفحہ 201۔
  3. تذکرہ مصنفاں درس نظامی:  صفحہ 121۔