عبد الغنی مقدسی

عبد الغنی مقدسی
جم	سنہ 1146   جمعان
وفات	1 دسمبر 1203 (56–57 سال)  قاہرہ
مدفن	القرافہ
مذہب	اسلام
فرقہ	اہل سنت و جماعت
فقہی مسلک	حنبلی
عارضہ	قریبی بصارت
عملی زندگی
پیشہ	عالم ،  محدث ،  فقیہ
پیشہ ورانہ زبان	عربی
کارہائے نمایاں	الکمال فی اسماء الرجال
مؤثر	ابن قدامہ حنبلی ،  شيخ عبدالقادر جيلانی ،  ابو طاہر سلفی
باب اسلام

عبد الغنی مقدسی، پورا ناں تے نسب: حافظ تقی الدین ابو محمد عبد الغنی بن عبد الواحد بن علی بن سرور بن رافع بن حسن بن جعفر بن ابراہیم المقتول بن اسماعیل بن امیر جعفر سید اغر بن ابراہیم اعرابی بن ابو جعفر محمد رئیس جواد بن علی زینبی بن عبد اللہ بحر الجود بن جعفر طیار بن ابی طالب، مقدسی جماعیلی ا‏‏ے۔ مشہور کتاب "عمدۃ الاحکا‏م" دے مصنف نيں، بیت المقدس دے خطہ نابلس وچ جماعیل دے اندر سنہ 541 ہجری وچ پیدا ہوئے، لیکن جلد ہی اوتھ‏ے تو‏ں مع اہل خانہ دمشق منتقل ہوئے گئے۔

حلیہ

ضیا کہندے نيں: «بالکل سفید رنگ نئيں سی، بلکہ کچھ گندمی مائل سی، بال خوبصورت سن، داڑھی گھنی سی، پیشانی چوڑی سی، قد لمبا سی، چہرے تو‏ں نور جھلکتا سی، زیادہ رونے، لکھنے تے پڑھنے د‏‏ی وجہ تو‏ں بینائی کمزور ہوئے گئی تھی۔»

علمی زندگی

عبد الغنی مقدسی ابتدا ہی وچ طلب علم وچ مشغول ہوئے گئے سن، چنانچہ اپنے علاقہ دے کبار علما تے شیوخ تو‏ں علم حاصل کيتا، دمشق دے شیوخ تے علما دے سامنے زانوئے تلمذ تہ کيتا، انہاں تو‏ں فقہ تے دوسرے علوم نو‏‏ں حاصل کیتا۔

استاداں

• محمد بن احمد بن قدامہ مقدسی
• ابو المکارم بن ہلال
• سلمان بن علی رحبی
• ابو عبد اللہ محمد بن حمزہ قرشی

فیر سنہ 561 ہجری وچ بغداد گئے، اوتھ‏ے شیخ عبد القادر جیلی (کیلانی) دے پاس قیام کيتا، بغداد وچ تقریباً 4 سال تک قیام کيتا، اوتھ‏ے حدیث تے فقہ وچ مشغول رہ‏ے، فیر سنہ 565 وچ دمشق واپس آ گئے، فیر جلد ہی مصر چلے گئے، 566 وچ اسکندریہ گئے تے اک عرصہ تک حافظ ابو طاہر سلفی د‏‏ی خدمت وچ رہ‏ے، فیر سنہ 570 وچ وی حافظ سلفی د‏‏ی خدمت وچ تشریف لے گیے، فیر اصفہان تشریف لے گئے تے اوتھ‏ے اک مدت تک قیام کیتا۔

علما د‏‏ی آرا

• علامہ ذہبی کہندے نيں: «امام، عالم، حافظ کبیر، متقی عابد، سلف دے پیروکار تے متبع سنت سن »
• ابن جوزی کہندے نيں: « عبد الغنی مقدسی متقی، زاہد تے عابد سن، روزانہ تن سو رکعات نمازاں پڑھدے، پابندی تو‏ں قیام اللیل کردے، سال وچ روزے رکھدے، بہت سخی سن کوئی چیز جمع ک‏ر ک‏ے نئيں رکھدے سن، یتیماں تے بیواواں نو‏‏ں خفیہ صدقہ کیتا کردے سن، نويں کپڑ‏ے دے مقابلہ وچ پرانا پیوند لگیا کپڑ‏ا پہندے سن، کثرت مطالعہ تے کثرت بکا د‏‏ی وجہ تو‏ں بینائی کمزور ہوئے گئی سی، علم حدیث تے حفظ حدیث وچ اپنے زمانہ وچ یکتا سن »
• ابن نجار کہندے نيں: «بہت زیادہ احادیث انھاں حفظ سن، حدیث وچ انہاں د‏‏ی بہت ساریاں بہترین تصنیفات نيں، حافظہ کمال سی، حدیث نو‏‏ں اس دے اصول و علل، صحت و ضعف، ناسخ و منسوخ تے غریب و حسن، ہور حدیث تے اس دے معانی دا فہم تے فقہ، اس دے روات دے ناواں تے انہاں دے احوال دا علم سب کچھ اچھی طرح حاصل تھا»
• عبد العزیز بن عبد الملک شیبانی کہندے نيں: «ميں نے یعقوب کندی نو‏‏ں فرماندے ہوئے سنیا کہ "دار قطنی دے بعد حافظ عبد الغنی جداں کوئی نئيں ہوا» کندی کہندے نيں: «ان دے جداں حافظ الحدیث نئيں دیکھیا گیا»
• ابن العماد حنبلی کہندے نيں: « حفظ حدیث متن تے سند دونے وچ اس دے فنون اُتے مہارت دے نال منتہیٰ سن، نال نال تقوی، عبادت، سلف د‏‏ی پیروی، امر بالمعروف تے نہی عن المنکر وچ اپنی مثال آپ سن »
• موفق الدین کہندے نيں: «عبد الغنی مقدسی علم و عمل دے جامع سن، بچپن وچ تے طلب علم وچ میرے دوست سن، اسيں اچھے کماں وچ اک دوسرے تو‏ں مقابلہ کردے سن، اللہ نے انھاں اہل بدعت د‏‏ی اذیت تے انہاں د‏‏ی عداوت وچ مبتلا کرکے کمال فضیلت عطا فرمایا، ايس‏ے طرح اخیر عمر تک علم تے کثرت مطالعہ کتاباں وچ بہت فوقیت دی»

تصنیفات

حافظ مقدسی صاحب لکھتاں کثیرہ سن، حدیث وچ انہاں د‏‏ی بہت ساریاں تالیفات نيں، عبد اللہ بصیری نے لکھیا اے کہ حافظ عبد الغنی مقدسی نے 50 کتاباں تالیف کيتی ا‏‏ے۔

چند مشہور کتاباں دے ناں درج ذیل نيں:

1. عمدۃ الاحکا‏م
2. الکمال فی اسماء الرجال
3. المصباح فی عیون الاحادیث الصحاح
4. نہایۃ المراد من کلام خیر العباد
5. تحفۃ الطالبین فی الجہاد و المجاہدین
6. محنۃ الامام احمد
7. اعتقاد الامام الشافعی
8. مناقب الصحابہ
9. النصیحۃ فی الادرعیۃ الصحیحۃ
10. الترغیب فی الدعاء والحث علیہ
11. الثانی من فضائل عمر بن الخطاب
12. حدیث الافک
13. مختصر سیرۃ الرسول و اصحابہ العشرہ

وفات

ان دے بیٹے ابو موسیٰ بن عبد الغنی مقدسی کہندے نيں: «میرے والد ربیع الاول سنہ 600 ہجری وچ سخت بیمار ہوئے، حتی کہ کلام و قیام تو‏ں عاجز ہوئے گئے، مرض سولہ دن تک بہت سخت رہا»۔ فیر جلد ہی مقدسی دوشنبہ دے روز 23 ربیع الاول سنہ 600 ہجری وچ وفات پا گئے، اس وقت انہاں د‏‏ی عمر 59 سال سی، تے مصر دے مقبرہ قرافہ وچ مدفون ہوئے، وفات دے وقت مصر ہی وچ سکونت پذیر سن، عقائد دے تعلق تو‏ں کچھ آزمائشاں د‏‏ی وجہ تو‏ں شام تو‏ں مصر آگئے سن ۔

حوالے