فخر النساء شہدہ
فخر النساء شہدہ | |
---|---|
جم | سنہ 1092 |
وفات | سنہ 1178 (85–86 سال) |
شہریت | خلافت عباسیہ |
شریک حیات | ابو حسن درینی |
عملی زندگی | |
تلمیذ خاص | الیاس بن جامع اربلی |
پیشہ | سائنسدان ، عالم ، محدث ، کاتب ، خطاط |
ترمیم |
فخر النساء شہدہ – شُہدہ الکاتبیہ (پیدائش: 1092ء – وفات: 1178ء) پنجويں صدی ہجری تے چھیويں صدی ہجری وچ ایران نال تعلق رکھنے والی نامور محدثہ، عالم تے کاتبہ سن۔ اُنئيں متعدد ائمہ حدیث (محدثین) توں حدیث روایت کرنے دی اِجازت حاصل سی۔ اُنئيں اسلام دی تریخ وچ شُہدَہ الکاتبیہ تے شُہدَہ البغدادیہ دے ناں توں وی یاد کيتا جاندا اے۔
ایہ بی بی علامہ ابو نصر بن فرج بن عمر ابری دی دھی سی۔ اس علامہ دے اک بزرگ درزی دا کم کردے سن، اس لئی انہاں نوں ’’ابری‘‘ کہیا جاندا سی، یعنی سوئی چݪاݨ والا۔ انہاں دا اصل وطن "دینوار" سی جو ایران تے عراق دے درمیان اک پہاڑی سلسلے وچ اے لیکن وقت دے تقاضاں دے پیش نظر ایہ علامہ اپنا وطن چھڈ کے بغداد آگئے۔ ايسے جگہ 484ھ (1091ء) وچ بی بی "شہدا" پیدا ہويا۔ ضروری تعلیم دینے دے بعد علامہ ابو نصر نے اپنی صاحبزادی نوں اودوں دے قابل علمائے کرام مثلاً عبداللہ حسن بن احمد نعمانی، ابو الخطاب بطرونی، ابو بکر شرشی وغیرہ دی صحبت تے شاگردی وچ چھڈ دتا جو کہ مشہور علماء سن ۔ اودوں کے. جدوں "شہید" بہت قابل ہويا تاں اس نے خود اک مدرسہ کھولیا، تے بوہت سارے لوکاں نوں علم دا تحفہ ملا۔ اوہ بہت خوبصورت سی، تے خطوط بہت اچھی لکھدی سی، ايسے لئی اسنوں "کتاب" دا لقب ملا۔ انہاں دی شادی علامہ ابو نصر دے عظیم شاگرد علی بن محمد بن یحییٰ نال ہوئی جو علم و فضل دے اعتبار توں اودوں دے واحد عالم سن ۔ اس شادی دے بعد بہت اچھے نتائج سامنے آئے۔ [۱]
سوانح
[سودھو]خاندان
[سودھو]شُہدہ الکاتبیہ دا اصل ناں جدوں کہ فخر النساء لقب سی۔ عرفیت الکاتبہ تے البغدادیہ دے ناں توں سی۔ والد دا ناں ابونصر احمد بن عمر الابری سی جو اپنے عہد دے اک ممتاز عالم دین سن ۔
پیدائش
[سودھو]شہدہ دی پیدائش 484ھ مطابق 1092ء وچ دینور وچ ہوئی۔
تعلیم
[سودھو]ابتدائی تعلیم اپنے والد ابونصر احمد بن عمر الابری توں حاصل کيتی۔ فن خوشنویسی و کتابت تے فن خطاطی وی اپنے والد توں سکھی تے اِنہاں علوم وچ ایسی مہارت حاصل کيتی کہ اُس دور دے وڈے وڈے خوشنویس و خطاطین شہدہ دے کمالِ فن دا اعتراف کردے سن ۔علم حدیث اپنے والد توں تے فیر اُس دور دے نامور علماء و محدثین توں حاصل کيتا جنہاں وچ ابوعبداللہ الحسن بن احمد نعمانی، ابوبکر محمد بن احمد الشاشی، احمد بن عبدالقادر بن یوسف تے ابوالحسینی جداں نامور محدثین شامل نيں۔ جملہ علوم وچ شہدہ اپنے عہد دی سرکردہ خواتین علماء دی لسٹ وچ شامل ہوگئياں۔[۲]
ایران توں بغداد
[سودھو]شہدہ دے والد عباسی خلیفہ دی دعوت اُتے یا غالباً خود ہی بغداد منتقل ہوگئے سن تے ایتھے سکونت اِختیار کرلئی سی۔ اس لحاظ توں شہدہ دی عمر دا طویل حصہ بغداد وچ ہی بسر ہويا۔
ازدواج
[سودھو]والد نے اِنہاں دی شادی اپنے اک سعادت مند شاگرد علی بن محمد توں کردتی۔ اوہ اگرچہ غریب سن مگر نیک و لائق سن ۔ اِسی لئی شہدہ دی ازدواجی زِندگی نہایت خوشگوار گزری۔
علم حدیث وچ مقام
[سودھو]شہدہ نوں علم حدیث وچ اِتنی شہرت حاصل ہوئی کہ تشنگانِ علم دور دور توں جوق در جوق اِنہاں دی خدمت وچ حاضر ہويا کردے سن تے اِنہاں دے خوانِ علم توں ریزہ چینی کرنا اپنے لئی سعادت مندی تے باعثِ فخر سمجھدے سن ۔ کہیا جاندا اے کہ شہدہ دے درسِ حدیث وچ وڈے وڈے شیوخ تے ائمہ حدیث وی حاضر ہويا کردے سن تے اِنہاں توں حدیث روایت کرنے دی اجازت باااعتبارِ سند حاصل کيتا کردے سن ۔
خطابت
[سودھو]شہدہ علم حدیث دے علاوہ تریخ تے عربی ادب اُتے وی عمدہ تقاریر کردیاں سن کہ سننے والے دنگ رہ جاندے سن ۔اُنہاں دی خطیبانہ صلاحیت اُنہاں دے تمام علوم دے نال نال وجہ شہرت بن گئی سی۔ بغداد وچ اِسی سبب توں لوک اُنئيں فخرالنساء دے ناں توں یاد کردے سن ۔
اواخر عمر
[سودھو]شادی دے پینتالیس سال بعد شہدہ دے خاوند علی بن محمد نے بغداد وچ وفات پائی۔ شوہر دی وفات دے بعد شہدہ نے ایہ صدمہ وڈے صبر تے حوصلے توں برداشت کيتا۔ اواخر عمر تک اپنے آپ نوں ہمہ تن درس و تدریس دے لئی وقف کیتے رکھیا۔ عباسی خلیفہ المستضی بامر اللہ نے جدوں شہدہ دے فضل و کمال دی شہرت سنی تاں اُنئيں اک وڈی جاگیر عطاء دی تاکہ اوہ یکسوئی دے نال اشاعتِ علم وچ مشغول رہ سکن۔ شہدہ نے اِس جاگیر دی آمدنی توں دریائے دجلہ دے کنارے اک عظیم الشان درس گاہ تعمیر کروائی جس وچ سینکڑاں طلباء تعلیم حاصل کردے سن جنہاں دے اخراجات اوہ خود برداشت کردیاں سن۔ ضعیف العمری تک اوہ علم حدیث وچ مشغول رہياں۔[۳]
وفات
[سودھو]تقریباً نوے سال توں ودھ (بلحاظ قمری ہجری) دی عمر وچ شہدہ نے 574ھ مطابق 1178ء وچ بغداد وچ وفات پائی۔ نمازِ جنازہ ’’جامع القصر‘‘ (بغداد) وچ اداء کيتی گئی جس وچ عباسی خلیفہ سمیت وڈے وڈے علماء، عمائدین سلطنت، محدثین وی شامل ہوئے۔ مشہور محدث و عالم اِمام ابن جوزی دا بیان اے کہ: ’’شہدہ وڈی صالح تے عبادت گزار خاتون سن۔‘‘ [۴]
حوالے
[سودھو]- ↑ {ڪتاب: تحفتہ النسوان؛ از: مرزا قليچ بيگ؛پھريون ايڊيشن 1958، پبلشر: سنڌي ادبي بورڊ ڄامشورو [http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page11
html "خطا: {{Cite web}} کے استعمال کے دوران no
|title=
specified زمرہ:مضامین مع شکستہ حوالہ جات"]. http://www.sindhiadabiboard.org/catalogue/Personalties/Book2/Book_page11 html.} - ↑ طالب ہاشمی: دنیائے اسلام دی چار سو باکمال خواتین، صفحہ 252۔
- ↑ طالب ہاشمی: دنیائے اسلام دی چار سو باکمال خواتین، صفحہ 252/253۔
- ↑ طالب ہاشمی: دنیائے اسلام دی چار سو باکمال خواتین، صفحہ 253۔
- 1092 دے جم
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- 1178 دیاں موتاں
- صفحات مع خاصیت P802
- 574ھ دیاں موتاں
- 484ھ دے جم
- دینور دیاں شخصیتاں
- دینور وچ پیدا ہونے والی شخصیتاں
- کرمانشاہ دیاں شخصیتاں
- بغداد وچ وفات پانے والی شخصیتاں
- قرون وسطی دی فارسی شخصیتاں
- گیارہویں صدی دی ایرانی شخصیتاں
- بارہويں صدی دی ایرانی شخصیتاں
- ایران وچ گیارہویں صدی
- ایران وچ بارہويں صدی
- عراق وچ گیارہویں صدی
- عباسی خطاط
- ایرانی خطاط
- عراقی خطاط
- عربی بولی دے خطاط
- گیارہویں صدی دے خطاط
- بارہويں صدی دے خطاط
- خواتین محدثات
- خواتین خطاط
- عراقی صوفیاء
- مسلم خواتین علماء
- گیارہواں صدی دے اسلامی مسلم علما
- محدثین
- فارسی شخصیتاں
- ایرانی شخصیتاں