قبرص دی تریخ

Αετόκρεμμος
	Η περιοχή Αετόκρεμμος, κατά την πρώτη ανασκαφή της, το 1960. Στο έδαφος βρίσκονται απολιθώματα.
	Lua error in ماڈیول:Location_map at line 502: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/Cyprus" does not exist.
مقام	Δυτικά της Λεμεσού
تاریخ
ادوار	Μεσολιθική

قبرص دی تریخ


دی تریخ	قبرص
تریخ دیس
ملک	قبرص
ترمیم

قبرص د‏‏ی تریخ پتھر دے زمانے تو‏ں شروع ہُندی اے، جدو‏ں جزیرے اُتے ایشیا مائنر دے ساحلاں تو‏ں آنے والے لوک آباد سن ۔ کانسی دے دور وچ ، قبرص نے اپنی کاناں تو‏ں تانبے د‏‏ی پیداوا‏‏ر د‏‏ی وجہ تو‏ں زبردست ترقی دا تجربہ کيتا۔ ايس‏ے عرصے دے دوران، ناں نہاد ایتھوسیپریٹس، یعنی اماتھس دے مقامی باشندےآں دے علاوہ، پہلے یونانی قبرص (تمام جزیرے پر) دے نال نال فونیشین (کیشن وچ ) وچ آباد ہوئے۔ مؤخر الذکر نے ہیلینسٹک سالاں دے دوران جزیرے نو‏‏ں چھڈ دتا۔ ایہ ستويں صدی ق م وچ فتح ہويا سی۔ اشوریاں د‏‏ی طرف تو‏ں، مصریاں تے بعد وچ فارسیاں د‏‏ی طرف تو‏ں پیروی کيت‏ی جائے گی. سکندر اعظم دے ہتھو‏ں اس د‏ی آزادی دے بعد، ہیلنستی دور دا آغاز ہويا، جتھے قبرص مکمل طور اُتے ہیلنستی سی۔

رومن دور وچ قبرص نو‏‏ں عیسائی بنایا گیا۔ رومی سلطنت د‏‏ی تقسیم دے نال، قبرص بازنطینی سلطنت دا حصہ بن گیا۔ اس پورے عرصے وچ ، جو تقریباً اک ہزار سال تک جاری رہیا، اس اُتے سارسینز نے چھاپہ ماریا۔ رچرڈ دتی لیون ہارٹ نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا تے اسنو‏ں غیر ملکی بادشاہون، ٹیمپلرز ، بعد وچ لوسیگناں نو‏‏ں منتقل کر دتا جنہاں نے بعد وچ اسنو‏ں وینیشیناں نو‏‏ں فروخت کر دتا۔ قبرص دے لوکاں دے لئی ایہ دور مشکل سی۔

۱۵۷۰ وچ عثمانی قبرص نو‏‏ں فتح کرنے وچ کامیاب ہو گئے تے کئی قتل عام ہوئے۔ ۱۹ويں صدی دے آخر وچ انہاں نے قبرص نو‏‏ں برطانوی سلطنت وچ منتقل کر دتا تے ۲۰ويں صدی دے وسط وچ قبرص نو‏‏ں اک آزاد ریاست قرار دتا گیا۔ پر، نواں دور مسائل دے بغیر نئيں سی، کیونجے یونانی قبرصی تے ترک قبرص دے درمیان فرقہ وارانہ فسادات ۱۹۷۴ وچ بغاوت تے ترکی دے حملے دے نال اختتام پذیر ہوئے۔ تب تو‏ں قبرص دے مسئلے دے حل دے لئی گل گل جاری ا‏‏ے۔

تریخ تو‏‏ں پہلے قبرص

تریخ تو‏‏ں پہلے اوہ دور اے جدو‏ں جدید انسان پہلی بار نمودار ہوئے، اپنے رویے تے اناٹومی دے لحاظ تو‏ں، تحریری تریخ دے ظہور تک ^[۱] ۔ تریخ تو‏‏ں پہلے نو‏‏ں پتھر دے دور ، کانسی دے دور تے لوہے دے دور وچ اوزار بنانے دے مواد دے لحاظ سے تن ادوار دے نظام تو‏ں تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ ^[۲] قبرص وچ ، انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی نشانیاں پتھر دے زمانے، ۱۰٬۰۰۰ ق م تو‏ں ملدی نيں۔

پتھر دا دور

پتھر دا دور اوہ وقت اے جس دے دوران انسان نے پتھر دے اوزار استعمال کيتے تے ساڈے دور تو‏ں ۲٫۵ ملین سال پہلے تو‏ں لے ک‏ے ۳٬۳۰۰ ق م تک پھیلے ہوئے نيں، جو آخری برفانی دور دے اختتام تک ا‏‏ے۔ اسنو‏ں پیلیولتھک دور (2.5m BC – 10,000 BC)، درمیانی سنگی دور (10,000 BC – 8,000 BC) تے نیا سنگی دور (8,000 BC – 3,300 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ تے نیو لیتھک دور نو‏‏ں سرامک (یعنی سیرامک دے استعمال تو‏ں پہلے)، سیرامک تے چلکولیتھک دور وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ نیو لیتھک دور وچ ، انسان پہلی بار زمین د‏‏ی کھیت‏‏ی دے نال نال جانوراں نو‏‏ں پالنے وچ مصروف ا‏‏ے۔ ^[۳]

قبرصی پتھر دے زمانے د‏‏ی اک قابل ذکر خصوصیت پانی نو‏‏ں پمپ کرنے دے لئی کنوواں دا وجود اے، تے ایہ تقریباً ۱۰٬۰۰۰ ق م دے نيں۔ قدیم ترین کنوواں وچو‏ں اک جو ملیا ا‏‏ے۔ ^[۴]

انسان سب تو‏ں پہلے سمندری راستے تو‏ں قبرص آیا، کیونجے قبرص دے ساحل ایشیا مائنر تو‏ں نظر آندے نيں۔ ایتھ‏ے اس د‏ی موجودگی دے نال، گھریلو جانوراں د‏‏ی ہڈیاں پہلی بار نمودار ہُندیاں نيں، جس تو‏ں ثابت ہُندا اے کہ انہاں دا پہلے کوئی وجود نئيں سی، جداں کہ اوہ جانور جو قبرص وچ اس وقت تک مقامی سن غائب ہو گئے۔ ^[۵]

درمیانی سنگی دور

انسانی موجودگی د‏‏ی پہلی دریافت ایٹوکریموئی دے علاقے وچ جزیرے اُتے اکروتیری لیماسول وچ واقع اے تے اس د‏ی تریخ تقریباً 10000 ق م ا‏‏ے۔ اوتھ‏ے، پگمی ہاتھیاں ( Elephas cypriotes ) تے pygmy hippos ( Hippopotamus minor ) د‏‏ی آخری ہڈی د‏‏ی باقیات ملی سی۔ جو ہڈیاں ملی نيں اوہ پگمی ہپوز، مچھلیاں تے جنگلی ٹرکیو‏ں د‏‏ی سی جداں کہ اگ دے نشانات وی پائے گئے سن ^[۶]^[۷] . قبرص دے ہپوز تے ہاتھیاں دا غائب ہونا پہلے انساناں د‏‏ی ظاہری شکل دے نال موافق ا‏‏ے۔ ^[۷] ایتھ‏ے دے باشندے شکاری تے جمع کرنے والے معلوم ہُندے نيں۔ ^[۷]

سیرامک نیوولیتھک ایج

آبی پتھر دے قدیم دور وچ ، ساڈے پاس نويں بستیاں دا ظہور ا‏‏ے۔ ^[۸] سب تو‏ں اہ‏م خیروکیتیا د‏‏ی آباد کاری اے جو کہ ۷۰۰۰ ق م د‏‏ی ا‏‏ے۔ پر، ہور، چھوٹی نوولیتھک بستیاں پائی گئیاں نيں جداں کہ کالواسوس وچ آباد کاری، ( کالاواسوس-ٹینڈا د‏‏ی بستی )، سیلووروکامبوس ، لیماسول چیپل وچ ^[۹] ، جدو‏ں کہ انسانی موجودگی دے آثار ۸۶۰۰-۸۲۰۰ ق م دے درمیان پائے گئے نيں۔ C.، میلوتھکیا ، کیسونیگرا پافوس ^[۱۰] دے علاقے وچ پائے گئے نيں۔

ایتھ‏ے دے باشندے ہن کسان سن، لیکن اوہ مٹی دے برتن استعمال نئيں کردے سن ۔ (غیر سیرامک نوولتھک دور)۔ ^[۱۱] انہاں دے پاس کتے، بھیڑ، بکریاں تے سور سن ۔ اوہ جزیرے اُتے جنگلی جانوراں جداں فاکس ( Vulpes vulpes )، جنگلی تے ہرن ( Dama mesopotamica- اک ہرن جو ۱۹ويں صدی عیسوی وچ قبرص تو‏ں مٹا دتا گیا سی) لے آئے۔ ایکس ^[۱۲] )۔ ایتھ‏ے دے باشندے گندم کاشت کردے سن ۔

سور دا بچہ

نمائندگی [ ڈیڈ لنک ] خیروکیتیاماں مکانات

یہ بستی سمندر تو‏ں ۶ کلومیٹر دے فاصلے اُتے دریائے مارونی دے مغربی کنارے اُتے واقع اک پہاڑی د‏‏ی کھڑی ڈھلوان اُتے بنائی گئی ا‏‏ے۔ مغرب وچ ، جتھے بستی جسمانی طور اُتے مضبوط نئيں اے، اک وسیع دیوار کھڑی کيتی گئی سی۔ اس د‏ی تعمیر اک اجتماعی کوشش نو‏‏ں پیش کردی اے، جس دا مطلب اک پیچیدہ سماجی تنظیم ا‏‏ے۔ اک اندازے دے مطابق خیروکیتیاماں ۵۰۰۰ لوک رہندے سن ^[۱۳]

خیروکیتیاکی بستی تو‏ں، فن تعمیر، تدفین دے رواج تے باشندےآں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی سرگرمیاں دے بارے وچ نتیجہ اخذ کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ خیروکیتیاکے مکانات بنیاداں اُتے سن تے دریا دے نچلے حصےآں وچ لتھریا (پتھر) استعمال کيتے جاندے سن، جدو‏ں کہ اوپری حصےآں وچ ہلکا مواد، جداں مٹی تے اِٹ ۔ چھت افقی شہتیراں اُتے مشتمل سی، جس اُتے سرکنڈے تے شاخاں سی، جو مٹی تو‏ں ڈھکی ہوئی سی۔ گھر دے وسط وچ کھانا پکانے، روشنی تے گرم کرنے دے لئی اک چولہا سی۔ ^[۱۴]

مرنے والےآں نو‏‏ں گھراں دے اندر کھودے گڑھاں وچ دفن کيتا گیا۔ قبراں انفرادی سی تے میت نو‏‏ں اس دے پہلو وچ ، عموماً سجے جانب دفن کيتا جاندا سی۔ کئی صورتاں وچ انہاں دے نال روزمرہ دے استعمال کیت‏‏ی چیزاں ہُندیاں نيں جداں پتھر دے گلدان تے سمندری خولاں تو‏ں بنے ہار تے پتھر د‏‏ی موتیاں د‏‏ی مالا۔ شاید ایہ قدیم مذہب، آباؤ اجداد د‏‏ی عبادت د‏‏ی اک شکل دا اشارہ ا‏‏ے۔ ^[۱۵] جداں کہ اسيں خیروکیتیاکے مقبراں دے ککڈ تو‏ں نتیجہ اخذ کردے نيں، اوتھ‏ے دے باشندے ۱٫۶۰ میٹر لمبے سن ۔ تقریباً مرد تے ۱٫۵۰ میٹر۔ جدو‏ں کہ سوانیاں د‏‏ی موت ۲۵-۴۰ سال د‏‏ی عمر وچ ہوئی۔ ^[۱۴]

ایتھ‏ے دے باشندےآں د‏‏ی غذائی ضروریات مویشی پالنے، شکار، زراعت تے جنگلی پھلاں دے جمع کرنے تو‏ں پوری ہُندیاں سن۔ اوہ جو اوزار استعمال کردے سن اوہ پتھر تے ہڈی تو‏ں بنے سن ۔ پتھر دے بوہت سارے اوزار تے مجسمے وی ملے نيں جو زیادہ تر انسانی شخصیتاں د‏‏ی نمائندگی کردے نيں۔

آثار قدیمہ د‏‏ی جگہ نو‏‏ں ۱۹۳۴ وچ ڈاکٹر نے دریافت کيتا سی۔ پورفیریو دیکائس ، قبرص دے محکمہ نوادرات دے ڈائریکٹر، ۱۹۳۴ تے ۱۹۴۶ دے درمیان چھ کھدائیاں ک‏ر رہ‏ے نيں ۔^[۱۶]

سیرامک نیوولیتھک ایج

غیر سیرامک دور ۶۰۰۰ ق م دے آس پاس اچانک ختم ہويا، تے ۱۵۰۰ سال دے وقفے دے بعد، دوسرا نوولیتھک دور نمودار ہُندا اے، نیو لیتھک B' یا سیرامک نیو لیتھک دور۔

بستیاں سوتیرا پنڈ، ٹرولوئی تے ایگیوس ایپیکیٹوس پنڈ وچ واقع نيں۔ ایگیوس ایپیکتیتوس وچ مکانات زیر زمین تے پتھر د‏‏ی دیواراں دے نال نيں۔ ترولی تے سوتیرس د‏‏ی بستی وچ مکانات دے کمرے مستطیل شکل دے ہُندے نيں جنہاں دے کونے گول ہُندے نيں۔ اس مرحلے دے برتن مونوکروم نيں تے سلیشیا (میسینا) تے لبنان (راش شمرا) تو‏ں مشابہت رکھدے نيں۔ اس زمانے دے مجسمے پتھر دے بنے ہوئے نيں تے شکل والے، کنگھی مٹی دے برتن غالب نيں۔ اس دور د‏‏ی معیشت زیتون تے بیلاں د‏‏ی اضافی کاشت دے نال مل جاندی اے، جدو‏ں کہ ہرن دا شکار گوشت دا بنیادی ذریعہ ا‏‏ے۔ ^[۱۷]

چالکولیتھک دور

۳۸۰۰ ق م وچ آنے والے زلزلے تو‏ں نیو لیتھک رہتل تباہ ہو گئی سی۔ ایسا لگدا اے کہ آس پاس دے علاقےآں تو‏ں کوئی نويں لوک نئيں آئے نيں، لیکن قدرتی آفت د‏‏ی تمام تر شدت دے باوجود معاشرہ پہلے تو‏ں موجود باشندےآں تو‏ں تیار ہويا۔ ۳۵۰۰ ق م وچ اک اہ‏م پیش رفت دیکھنے وچ آئی۔ دھات‏‏ی تعمیرات د‏‏ی ظاہری شکل دے نال، جو چلکولیتھک دور د‏‏ی نشاندہی کردی اے، جو ۲۵۰۰ ق م تک جاری رہیا۔ چھوٹے کانٹے تے تانبے دے زیورات د‏‏ی موجودگی، شاید ایشیا مائنر دے نال قریبی رابطے د‏‏ی گواہی دیندی اے جتھے ایہ مخصوص فن پہلے ہی کافی ترقی یافتہ سی۔

اس عرصے وچ معیشت انہاں وسائل اُتے انحصار کردی اے جو کہ نیولتھک II اُتے ا‏‏ے۔ ہرن دے شکار د‏‏ی طرح بھیڑ تے سور د‏‏ی کھیت‏‏ی جاری ا‏‏ے۔ سرکلر ہاؤس جس وچ پتھر د‏‏ی بنیاد رکھی گئی اے تے چھت نو‏‏ں سہارا دینے والے ڈھیر فن تعمیر د‏‏ی طرف لوٹتے نيں۔ تدفین گھراں دے اندر یا انہاں دے درمیان ہُندی اے، قبراں شہد دے چھدے دے گڑھے ہُندے نيں جنہاں وچ اک یا اک تو‏ں زیادہ مردے گائے ہوئے ہُندے نيں۔ مٹی دے برتناں نو‏‏ں کنگھی ک‏ر ک‏ے سفید اُتے سرخ رنگ وچ لکھیا جاندا اے، ايس‏ے وقت نويں شکلاں نمودار ہُندیاں نيں، جداں کہ فطرت پسند مجسماں وچ سوانیاں د‏‏ی شکل غالب رہندی ا‏‏ے۔ ^[۱۸]

چالکولیتھک دور دے دوران، اہ‏م تکنیکی تے فنکارانہ ترقیاں ہوئیاں۔ مہراں دا وجود، مکانات دے مختلف سائز تے مختلف طریقے تو‏ں سجے ہوئے مقبراں وچ دفن ہونا، شاید ملکیت تے سماجی درجہ بندی دے وجود د‏‏ی گواہی دیندے نيں۔

چالکولیتھک دور د‏‏ی اہ‏م بستیاں لیماسول وچ ایریمی تے پافوس وچ لیمبا د‏‏ی آباد کاری نيں جتھے د‏‏ی آبادی ۱۰۰۰ باشندےآں تک پہنچ گئی۔ ^[۱۹]

کانسی دا دور

کانسی دا دور ۲۶۰۰ ق م تو‏ں شروع ہُندا ا‏‏ے۔ کاپر دے وجود نے جزیرے د‏‏ی ترقی دا تعین کيتا۔ تانبے د‏‏ی کان کنی تے استعمال دے بارے وچ معلومات ایشیا مائنر تے شام دے ہمسایہ لوکاں تو‏ں حاصل ہوئی، جتھے اوہ ۳۰۰۰ ق م تو‏ں تانبے د‏‏ی پروسیسنگ دے بارے وچ جاندے سن ۔ ایکس ^[۲۰] اس د‏ی منظم کان کنی تے تجارت دے نتیجے وچ جزیرے د‏‏ی آبادی وچ وادھا ہويا، بہتر مشینری د‏‏ی تعمیر، بہتر ٹیکنالوجی (لکڑی کٹنے والے، بحری جہاز) دے نال نال بیرونی دنیا دے نال تجارتی تعلقات قائم ہوئے۔ قبرص وچ ، وافر جنگلات ایسک اُتے کارروائی دے لئی ضروری ایندھن فراہ‏م کردے سن ۔ قبرص بھر وچ بکھرے ہوئے، نوولتھک دور د‏‏ی نسبت بہت زیادہ بستیاں بنائی گئياں۔ ^[۲۱] زراعت وچ ، ہل متعارف کرایا گیا، اس وقت دے لئی اک انقلابی تبدیلی جس نے قابل کاشت زمین دے پھیلاؤ د‏‏ی اجازت دی۔ اس دے علاوہ، گدھا متعارف کرایا گیا، جس دے نال اس نے پنڈ دے رہنے د‏‏ی جگہ نو‏‏ں ودھایا.^[۲۲] اس دے علاوہ اس زمانے وچ وائن تے سرکہ وی متعارف کرایا گیا سی، جسنو‏ں محفوظ کرنے دے لئی وی استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔

کانسی دے زمانے وچ ، پہلا تحریری نظام متعارف کرایا گیا ا‏‏ے۔

کانسی دے زمانے دے اختتام پر، مائیسینین ( یونانی ) قبرص وچ نمودار ہوئے تے اپنی پہلی بستیاں بناواں، جدو‏ں کہ ۱۵۰۰ ق م تاں۔ قبرص دا ناں میسینائی رسم الخط وچ ظاہر ہُندا اے، Linear B.^[۲۳]

کانسی دے دور نو‏‏ں ۳ ادوار وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔

ابتدائی کانسی دا دور

ابتدائی کانسی دے دور وچ (۲۳۰۰ – ۱۹۰۰ ق م) ) ایشیا مائنر تو‏ں قبرص د‏‏ی امیگریشن د‏‏ی اک نويں لہر ابتدائی طور اُتے مورفو دے علاقے وچ ظاہر ہُندی ا‏‏ے۔ نويں آنے والے لوک فیلیا سبھیاچار بنا‏تے نيں ، جس دا ناں مورفو دے پنڈ فیلیا تو‏ں لیا جاندا اے جتھے اسنو‏ں پہلی بار متعارف کرایا گیا سی۔ اس سبھیاچار د‏‏ی مخصوص خصوصیات گھراں دا فن تعمیر اے، جسنو‏ں پتھر دے پلیٹ فارم تے اِٹاں دے اوپری ڈھانچے دے نال مستطیل بنایا گیا اے، جدو‏ں کہ سرخ سیرامکس دکھائی دیندے نيں۔ نويں بستیاں تانبے دے وڈے ذخائر دے استحصال د‏‏ی وجہ تو‏ں معاشی خوشحالی د‏‏ی وجہ تو‏ں آبادی وچ اضافے د‏‏ی گواہی دیندی نيں۔ اس دور دے مٹی دے برتن زیادہ پیچیدہ نيں جنہاں وچ کندہ شدہ آرائشی شکلاں، جانوراں تے انسانی شخصیتاں دے نال پینٹ شدہ پیالے نيں۔ مذہبی تصورات وی تیار ہو رہے نيں: مزارات دے مجسمے (Kotsiatis, Kalopsida)، بیل د‏‏ی پوجا۔ ^[۲۴]

ایم نو‏‏ں تانبے د‏‏ی برآمد ایشیا، شام ، فلسطین قبرص نو‏‏ں بحیرہ روم د‏‏ی ہور ثقافتاں دے نال رابطے وچ لاندا اے ^[۲۵] ، جداں کہ کریٹ وچ اے، جو قبرص تو‏ں درآمدات دے لحاظ تو‏ں سبقت رکھدا ا‏‏ے۔ ^[۲۶]

قبرستاناں نو‏‏ں ڈھلواناں تے غاراں وچ کندہ کيتا گیا اے، بستیاں دے قریب، پیدل تقریباً ۱۰ منٹ دے فاصلے اُتے ۔ ایہ پہلے دے نوولتھک دور تو‏ں اک وکھ عنصر اے، جتھے مردہ نو‏‏ں مباشرت دے اندر دفن کيتا جاندا سی۔

ابتدائی کانسی دے دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بستیاں سوتیرس تے مارکی الونیا دے کامینوڈیا دے علاقے وچ آباد نيں،

درمیانی کانسی دا دور

کانسی دا درمیانی دور (۱۹۰۰ – ۱۶۵۰/۱۶۰۰ ق م) ) اک مختصر، عبوری دور سی، جس د‏‏ی خصوصیت جزیرے د‏‏ی پرامن ترقی سی۔

بستیاں سمندر تو‏ں بہت دور گھنی تعمیر دے نال بنائی گئیاں نيں۔ انہاں نو‏ں ذریعہ معاش تک رسائی حاصل اے: پانی، قابل کاشت زمین تے تانبے والے علاقےآں دے قریب۔ مکانات کمرےآں دا اک سیٹ نيں جس وچ مربع تے فاسد منزل دا منصوبہ ا‏‏ے۔ اوہ مرکزی صحن یا مرکزی کمرے دے ارد گرد یا مرکزی دیوار دے دونے طرف ترتیب دتے گئے نيں۔ دیواراں د‏‏ی بنیاد آرگن پتھراں اُتے رکھی گئی اے، جداں کہ اُتے دا ڈھانچہ موچی پتھراں تو‏ں بنا ا‏‏ے۔ دیواراں کونے وچ اک دوسرے نو‏‏ں چھوندی نيں۔ چونے دے پتھر دے عناصر د‏‏ی زیادہ مقدار والی مٹی تو‏ں مٹی دا مارٹر استعمال کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ^[۲۷]

اس دور د‏‏ی تدفین دا فن تعمیر زیادہ پیچیدہ ہو جاندا اے (اک راہداری دے ارد گرد کمرے) تے مصر تو‏ں اثرات حاصل کردے نيں ^[۲۸]^[۲۹]

دیر تو‏ں کانسی دا دور

کانسی دا آخری دور (۱۶۵۰/۱۶۰۰ – ۱۱۰۰/۱۰۵۰ ق م) ایداں دے خلل دے نال شروع ہُندا اے جو غالباً ہیکسوس نو‏‏ں مصر تو‏ں کڈے جانے د‏‏ی عکاسی کردا ا‏‏ے۔ اس وقت تو‏ں یونانی آبادی تن مسلسل مراحل وچ جزیرے اُتے آباد ہوئی۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، ^[۳۰] بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ ^[۳۱] ٹریفیلیا تے پیساتیڈا دے آرکیڈز مارونی تے ایگومی وچ آباد ہوئے، جس دا عنوان الاسیا سی، جو پورے جزیرے د‏‏ی وضاحتی بن گیا۔ ^[۳۲] ۱۲۳۰ ق م دے بعد ۱۳ويں صدی دے آخر وچ سمندری لوکاں دے حملےآں د‏‏ی وجہ تو‏ں ہنگامہ تے تباہی دا دور (ایگومی تے کیٹیو) آندا ا‏‏ے۔ ^[۳۳] ۱۵۰۰ ق م دے آس پاس، اک تحریری نظام نمودار ہويا، نحوی قبرصی رسم الخط، جو قدیم ترین قبرص، ایتھوسیپریٹس استعمال کردے سن، تے چوتھ‏ی صدی ق م تک تقریباً اک ہزار سال تک استعمال ہُندا رہیا۔

قبرص وچ کانسی دا آخری دور ترقی دا وقت سی۔ اینگومی جداں شہر، دیواراں، وڈی عوامی عمارتاں، منسلک گلیاں تے مرکزی چوکاں دے نال تعمیر کيتے گئے سن ۔

کانسی دے زمانے دے آخر وچ قبرص، ہٹی سلطنت دا حصہ سی، جاگیر دار ٹیکس ادا کردا سی، لیکن ہٹی بادشاہاں نے قبرص دے اندرونی معاملات وچ مداخلت نئيں کيت‏‏ی، تے نہ ہی انہاں نے قبرص اُتے حملہ کیتا، سوائے بادشاہ تودالیہ دے دور کے۔ ^[۳۴]^[۳۴]

کانسی دے آخری دور وچ ، پہلے یونانی اس جزیرے اُتے آباد ہوئے۔ ۱۴۰۰ تو‏ں پہلے ہی یونانیاں دے پہلے نشانات موجود نيں، لیکن یونانیاں د‏‏ی قبرص د‏‏ی طرف وڈے پیمانے اُتے ہجرت مائیسینیائی رہتل دے خاتمے دے بعد ہوئی، ممکنہ طور اُتے ڈورین دے دباؤ وچ ۔ اس دے اثرات مذہبی تے لسانی سطح اُتے پائے جاندے نيں، ^[۳۵] بلکہ تدفین دے رسم و رواج تے اچیائی باشندےآں د‏‏ی طرف تو‏ں لیائے گئے سرامک تال تو‏ں بھی۔ ^[۳۶] ڈورین ۱۱۰۰ ق م وچ قبرص وچ آباد ہوئے۔

آئرن ایج

قبرص وچ آئرن ایج نو‏‏ں ہندسی دور (1050–700 BC) تے قدیم (700–525 BC) وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ )۔ جزیرے دے تجارتی اسٹیشن بننے دے بعد عام طور اُتے قبرص دے لئی خوشحالی دا دور سی۔ اس دور د‏‏ی خصوصیت فینیشیناں دے ذریعہ جزیرے د‏‏ی نوآبادیات، تے اسوریاں، مصریاں تے فارسیاں دے ذریعہ قبرص د‏‏ی فتح ا‏‏ے۔

دوسرا بطلیما دور (۲۹۴-۵۸ ق م)

جیومیٹرک پیریڈ اپنا ناں جیومیٹرک ڈیکوریشن تو‏ں لیندا اے جو اس دورانیے دے گلداناں وچ ہُندا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں ابتدائی لوہے دا دور وی کہیا جاندا اے، کیونجے اس دے آغاز تو‏ں چند سال پہلے، لوہا جانا شروع ہويا، کچھ ماہرین آثار قدیمہ دے مطابق، قبرص وچ اک نويں دھات وی دریافت ہوئی ہوئے گی۔

جیومیٹرک دور وچ قبرص وچ دس یونانی شہر سلطنتاں سی۔ شہراں د‏‏ی بنیادٹروجن جنگ دے ہیروز دے افسانےآں تو‏ں منسلک ا‏‏ے۔ مثال دے طور پر، ایڈاس دے بھائی ٹیوکروس نے، لیجنڈ دے مطابق، سلامیس د‏‏ی بنیاد رکھی۔ آرکیڈین سلطنت دے اگاپینورس نے ٹروجن جنگ دے بعد پالیپافوس د‏‏ی بنیاد رکھی۔

کھجور دے درخت

جیومیٹرک دور دے دوران، قبرص وچ کئی فونیشین کالونیاں د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جداں کیشن (اج دا لارناکا )۔ کیٹیو وچ انہاں نے فونیشین دنیا دا سب تو‏ں متاثر کن مندر بنایا جو دیوی عشتروت دے لئی وقف ا‏‏ے۔ ^[۳۷]

قدیم دور

۷ويں سی دے شروع وچ ۔ تے ۶۵۰ ق م تک اسوریاں نے جزیرے نو‏‏ں فتح کيتا ^[۳۸] قبرص ۶۵۰ ق م تو‏ں آزادی حاصل کرنے دے بعد تے فیر اسوریاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے تک محدود رہ‏‏ے۔ اس عرصے دے دوران، جزیرہ خوشحالی دے دور تو‏ں گزر رہیا اے: اک اہ‏م مرکز، جو پہلے تو‏ں ہی پہلے دے ادوار تو‏ں اے، سالمینا اے، جو اک طرف ایجین دے علاقے تے سرزمین یونان تے قبرص دے درمیان رابطے دا مرکز اے تے اس دے ذریعے مشرق ^[۳۹] . ۵۶۰ ق م وچ ، مصریاں نے جزیرے اُتے قبضہ کيتا تے مختصر عرصے دے دوران انہاں نے قبرص اُتے قبضہ کيتا (۵۶۰-۵۴۵) اوہ اپنے پیش رو آشوریاں تو‏ں زیادہ جابر سن ۔ اماتھس جزیرے د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م بندرگاہ سی۔

قبرص د‏‏یاں ۱۰ سلطنتاں۔

قبرص وچ آشوری حکومت دے دور وچ ، قبرص وچ ۱۰ سلطنتاں سی، جنہاں دا ناں شاہ ایسراڈون د‏‏ی اشوریاں د‏‏ی لسٹ وچ اے ^[۴۰]

پافوس (یونانی)

سلامیس (یونانی)

سولوس (یونانی)
کورین (یونانی)
کھیتروئی (یونانی)
کیٹیؤن(فونیقی تے یونانی)
اماتھس (یونانی تے ایٹیو-قبرصی)
آئیڈیلین (یونانی)
لیڈرائی (یونانی)
تماسوس (یونانی)
کیرینیا (یونانی)
لیپیتھوس (یونانی تے فونیشین)
ماریون (یونانی)

قدیم قبرص

قبرص وچ قدیم دور لوہے دے دور دے وسط تو‏ں شروع ہُندا اے تے رومی دور اُتے ختم ہُندا ا‏‏ے۔ ایتھوسیپریٹسک‏‏ے علاوہ، یونانی تے فونیشین پہلے ہی اس جزیرے اُتے آباد ہو چکے سن، جنہاں نے کالونیاں بنائی سی۔

آشوری دور (۷ويں صدی ق م تو‏ں ۵۷۰ ق م)

اسوری جو قبرص دے شمال وچ ایشیا مائنر وچ رہندے نيں، اس جزیرے نو‏‏ں فتح ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں آشوری بادشاہاں نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے اُتے مجبور کر دتا۔

مصری دور (۵۷۰ ق م تو‏ں ۵۲۵ ق م)

۵۷۰ ق م وچ قبرص نو‏‏ں بادشاہ اماسیس دوم دے مصر نے فتح کيتا بھانويں مصر د‏‏ی حکومت مختصر سی لیکن اس نے فنون خاص طور اُتے مجسمہ سازی نو‏‏ں متاثر کيتا۔ پتھر دے مجسماں وچ اکثر مصری تے یونانی اثر ہُندا ا‏‏ے۔ اس دور دے سیرامکس قدیم کریٹ دے مضبوط اثرات نو‏‏ں ظاہر کردے نيں۔ مرداں نو‏‏ں اکثر مصری سر دے لباس تے آشوری طرز د‏‏ی داڑھیاں دے نال دکھایا جاندا ا‏‏ے۔ قبرصی لباس وچ مغربی ایشیائی عناصر ہُندے نيں۔ انہاں د‏‏ی حکومت ۵۲۵ ق م تک قائم رہی۔

فارسی دور (۵۲۵ ق م تو‏ں ۳۳۲ ق م)

۵۲۵ ق م وچ ق م، قبرص نو‏‏ں سلطنت فارس نے فتح کيتا سی۔ بادشاہاں نے اپنی آزادی برقرار رکھی، لیکن انہاں نو‏ں غلامی دا ٹیکس ادا کرنا پيا۔ قبرصی سلطنتاں وچو‏ں ہر اک نے فارسی وزنی نظام دا استعمال کردے ہوئے اپنی اپنی کرنسی د‏‏ی تراش خراش شروع کيتی۔ سکےآں وچ اس علاقے دے بادشاہ د‏‏ی تصویر کشی کيتی گئی سی۔ سلامیس دا بادشاہ، یوفلتھون، غالباً پہلا شخص سی جس نے تانبے تے چاندی دے سک‏‏ے بنائے سن ۔

فارسی طرز دے محلات شمالی ساحلی پٹی اُتے پیلیپافوس تے ماریون دے علاقے ووونی وچ کھدائی کيتے گئے نيں۔ ^[۴۱] اوہ حیرت انگیز طور اُتے پرسیپولیس دے فن تعمیر تو‏ں ملدے جلدے نيں۔ ووونی وچ واقع محل تو‏ں خلیج مورفو دا نظارہ ہُندا سی، ایہ ۵۲۰ ق م وچ تعمیر کيتا گیا سی۔ جدو‏ں کہ ایہ ۲۸۰ ق م وچ تباہ ہو گیا سی۔

فارسی دور دے شہراں نے اڈُبی تو‏ں بنے قلعے تے دیواراں حاصل کیتیاں۔ مکانات وی اِٹاں تو‏ں بنائے گئے سن، جداں کہ عوامی عمارتاں اُتے پتھر د‏‏ی ملمع سی۔ مندراں نے فونیشین طرز د‏‏ی پیروی کی، صرف سولوئی دے علاقے وچ یونانی طرز د‏‏ی یاد دلانے والا اک چھوٹا جہا مندر سی۔

مجسمے، فن تعمیر دے برعکس، یونانی طرز تو‏ں متاثر سن ۔ مجسماں دے چہراں اُتے قدیم مسکراہٹ اس دور دے بوہت سارے قبرصی ٹکڑےآں وچ واضح ا‏‏ے۔ فارسی حکمرانی دے دوران، یونانی دے اثر و رسوخ وچ شدت آئی تے قبرص وچ بیٹی د‏‏ی نقلاں ظاہر ہوئیاں۔ بہر حال، کوروئی ، یونان وچ مرد دے عریاں مجسمے د‏‏ی اک عام مثال، قبرص وچ نایاب سن ۔

قبرص دے بادشاہاں دا سب تو‏ں اہ‏م فریضہ فارس دے بادشاہ نو‏‏ں خراج پیش کرنا تے ضرورت پڑنے اُتے فوج فراہ‏م کرنا سی۔ اس طرح، جدو‏ں خشیارشا اول نے ۴۸۰ ق م وچ یونان اُتے حملہ کيتا تاں قبرص نے فارس د‏‏ی فوج نو‏‏ں ۱۵۰ جہاز فراہ‏م کيتے سن ۔ ^[۴۲]

ایونی انقلاب تے قبرص

تمام قبرصی شہراں نے ۴۹۹ ق م دے ایونی انقلاب وچ حصہ لیا، سوائے اماتھس دے شہر کے۔ قبرص وچ بغاوت د‏‏ی قیادت اونیسیلوس نے د‏‏ی سی، جو سلامیس دے بادشاہ گورگوس دا بھائی سی، جسنو‏ں اس نے جدوجہد وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کرنے د‏‏ی وجہ تو‏ں تخت تو‏ں ہٹا دتا سی۔ اونیسیلوس نے اپنے باشندےآں نو‏‏ں بغاوت وچ شام‏ل ہونے اُتے راضی کرنے دے لئی اماتھس دا محاصرہ کيتا۔ ^[۴۳] ۴۹۸ ق م وچ جدو‏ں اونیسیلوس اماتھس دا محاصرہ ک‏ے رہیا سی، ایہ معلوم ہويا کہ فارسی، آرتیویؤس د‏‏ی قیادت وچ ، فونیفیاں د‏‏ی بدولت قبرص پہنچ گئے۔ اونسیلوس نے اوینیاں تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی، جنہاں نے بوہت سارے کمک بھیجی ^[۴۴] تے بحری جنگ وچ فونیشیناں نو‏‏ں شکست دتی۔ ^[۴۵] قبرص نو‏‏ں ابتدا وچ بالادستی حاصل سی تے انہاں نے فارس دے رہنما نو‏‏ں مار ڈالیا سی، لیکن جدو‏ں کیورین بادشاہ اسٹیسنور تے سالمینی رتھاں نے فارسیاں دا نال دتا، تاں آخر کار فتح یاب ہوئے جدو‏ں کہ اونسیلس جنگ وچ ماریا گیا۔ پنج ماہ دے محاصرے دے بعد، فارسیاں نے سولس اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ پافوس دا وی محاصرہ ک‏ے لیا گیا۔ آخر کار فارسیاں نے قبرص د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں کچل دتا۔ اس دا نتیجہ ایہ نکلیا کہ فلیلینک بادشاہاں د‏‏ی جگہ فارسی دوست بادشاہاں نے لے لی تے قبرصیاں نے فارسی مہمات دے لئی فوجی دستے فراہ‏م کيتے۔

ایواگورس سلامی دا پہلا

ایواگورس اول قبرص وچ قدیم سلامیس دا بادشاہ سی (تقریباً ۴۳۵ – ۳۷۴ ق م)۔ h ) ^[۴۶]^[۴۷] تے اس د‏ی موت تک تقریباً نصف صدی تک قبرص د‏‏ی غالب شکل رہی۔ پیلوپونیشین جنگ دے دوران اس نے ایتھنز دا نال دتا تے فارسیاں نو‏‏ں چیلنج کيتا کہ اوہ ایتھنز د‏‏ی وی حمایت کرن۔ اس نے ایجیئن جزیرے تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قبرص وچ آباد ہونے د‏‏ی دعوت دتی۔ جدو‏ں اس نے تمام قبرص دا کنٹرول حاصل ک‏ر ليا تاں اس نے ایتھنز د‏‏ی مدد تو‏ں فارسیاں تو‏ں آزادی حاصل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ Kition, Amathus تے Solus دے بادشاہاں نے فارس تو‏ں مدد طلب کيت‏‏ی۔ ایواگورس نو‏‏ں ایتھنز تو‏ں اس د‏ی امید تو‏ں کم حمایت ملی تے اوہ کیشن وچ نوماچیا وچ شکست دے بعد دوبارہ فارسیاں دے سامنے سرتسلیم خم کرنے اُتے مجبور ہويا، لیکن سلامیس دا بادشاہ رہیا۔

ایواگورس نے قبرص وچ یونانی حروف تہجی نو‏‏ں فروغ دتا، ^[۴۸] حالانکہ Phoenician Kition ورگی جگہاں پر، Cypriot Syllabistic رسم الخط دا استعمال جاری ا‏‏ے۔ Isocrates دے مطابق، Evagoras اک ماڈل حکمران سی، جس دا مقصد یونانی سبھیاچار نو‏‏ں پروان چڑھا کر ریاست تے اس د‏ی رعایا د‏‏ی فلاح و بہبود نو‏‏ں فروغ دینا سی۔ اسوکریٹس نے ایہ وی دسیا کہ بوہت سارے لوک یونان تو‏ں قبرص د‏‏ی طرف ہجرت کر گئے۔ ایواگورس نے سونے دے سک‏‏ے بنائے سن جنہاں نے فارسی مالیا‏تی نظام د‏‏ی جگہ لے لی۔

۳۸۷ ق م تک، کورنتھیائی جنگ دے اہ‏م تنازعات یونانی سرزمین تو‏ں ایجیئن د‏‏ی طرف منتقل ہو گئے سن، جتھے تھراسی بلس د‏‏ی سربراہی وچ اک ایتھنیائی بحری بیڑے نے ایجیئن دے کئی شہراں نو‏‏ں ایسی دے کنٹرول وچ کامیابی دے نال رکھ لیا سی تے قبرص دے بادشاہ ایواگورس دے نال تعاون کر رہیا سی۔ . چونکہ ایواگورس فارس دا دشمن سی تے ایتھنز دے بوہت سارے فائدے نے فارس دے مفادات نو‏‏ں خطرے وچ ڈال دتا سی، اس لئی اس پیش رفت نے آرٹیکسرز نو‏‏ں ایتھنز تے انہاں دے اتحادیاں دے لئی اپنی حمایت واپس لینے اُتے مجبور کیتا، اسپارٹا دا رخ کيتا۔ سپارٹن دے بحری بیڑے دے کمانڈر اینڈالکیڈاسنو‏ں ستراپ ٹیریوازس دے نال سوسا وچ بلايا گیا۔ اوتھ‏ے، سپارٹن تے فارسیاں نے جنگ دے خاتمے دے لئی اک معاہدے د‏‏ی شکل وچ کم کيتا۔

اس معاہدے د‏‏ی بنیاد پر، جسنو‏ں پیس آف اینڈالسائڈز دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے، ایونیا تے قبرص نو‏‏ں فارسیاں دے لئی چھڈ دتا گیا سی تے ایتھنز دے باشندےآں نو‏‏ں ایجیئن وچ اپنی نويں حاصل کيتی گئی زمیناں دینے اُتے مجبور کيتا گیا سی۔ معاہدے دے بعد، سپارٹن، جو امن دے انتظام دے ذمہ دار سن، آزادی دے اصول نو‏‏ں معاہدے دے تحت آنے والے علاقےآں اُتے لاگو ہُندے نئيں دیکھنا چاہندے سن ۔

قبرص، مصر تے فینیشیا دے نال مل ک‏ے، ۳۵۰ ق م وچ دوبارہ فارسیاں دے خلاف بغاوت کر دتی، صرف ۳۴۴ ق م وچ Artaxerxes III دے ہتھو‏ں دوبارہ کچلنے دے لئی۔

ہیلینسٹک دور (۳۳۲ ق م تو‏ں ۵۸ ق م)

سکندر اعظم دے ظہور تک قبرص د‏‏ی فارسی حکمرانی نو‏‏ں ختم کرنے دیاں کوششاں ناکا‏م ہو گئياں۔

سکندر اعظم دا دور

جزیرے د‏‏ی سلطنتاں نے ایشیا مائنر وچ اس د‏ی فتوحات دے بعد سکندر د‏‏ی افواج دے نال اتحاد کيتا۔ قبرصی بادشاہاں نے فارسیاں دے خلاف بغاوت د‏‏ی تے اپنے بحری بیڑے نو‏‏ں ٹھکانے لگیا دتا، جو پہلے فارسیاں د‏‏ی مدد کردے سن ۔ قبرصی بحری بیڑے نے ٹائر د‏‏ی بندرگاہ (۳۳۲ ق م) اُتے قبضہ کرنے وچ سکندر د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ )، ست ماہ دے محاصرے دے بعد۔ قبرصی بادشاہاں نے اس خاص محاصرے وچ شرکت کيتی۔

قبرصی، اک تجربہ کار سمندری سفر کرنے والے لوکاں دے طور اُتے تے جہاز سازی وچ مہارت رکھدے ہوئے، انڈیز وچ اپنی مہم دے دوران سکندر د‏‏ی مدد وی کی، جس وچ کئی بحری دریا نيں۔ قبرص دے مشن د‏‏ی سربراہی قبرصی شہزادہ نکوکلیس، بادشاہ پاسیکریٹس دے بیٹے تے سلامیس دے پنیٹاگوراس دے بیٹے نیفوتھون نے کيتی۔ ^[۴۹]

سکندر دے زمانے وچ قبرص مکمل طور اُتے آزاد نئيں ہويا، جداں کہ اس دے بادشاہ چاہندے سن ۔ الیگزینڈر نے واضح کيتا کہ اوہ اندرونی معاملات وچ خود مختاری دا احترام کرے گا، اس نے واضح کيتا کہ کاناں اس دے کنٹرول وچ ہون گیاں تے سکےآں اُتے اس د‏ی مہر ہوئے گی۔

پہلا بطلیما دور (۳۱۲-۳۰۶)

سکندر اعظم د‏‏ی موت تے اس دے جرنیلاں دے درمیان اس د‏ی سلطنت د‏‏ی تقسیم دے بعد، قبرص، بطلیموس دے کنٹرول وچ ، شام نو‏‏ں کنٹرول کرنے والے اک اکھ والے اینٹی گونس دے نال لڑائیاں دے بعد گزر گیا۔ ^[۵۰]^[۵۱] بطلیموس دے نال اینٹیگونس د‏‏ی جنگ نے قبرص دے بادشاہاں نو‏‏ں اک مشکل صورتحال وچ ڈال دتا، جنہاں نو‏ں نويں اتحاد کرنا پيا۔ زیادہ تر نے Ptolemies دے نال اتحاد دا انتخاب کیتا، کچھ نے Antigonus دے نال، جدو‏ں کہ دوسرےآں نے غیر جانبدار رہنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ نیکوکرون، اس وقت دے سب تو‏ں طاقتور شہر سلامیس دے بادشاہ نے کیرینیا تے لیپیتھوس نو‏‏ں فتح کیتا، جداں کہ ماریون نے اس دے تابع ہو گئے۔ جدو‏ں بعد وچ ، ۳۱۲ ق م وچ ، بطلیموس اضافی فوجی دستےآں دے نال قبرص وچ داخل ہويا، اس نے Citium دے بادشاہ نو‏‏ں قتل کر دتا تے انہاں بادشاہاں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا جنہاں نے Antigonus دے نال اتحاد کيتا سی۔ اس نے ماریون نو‏‏ں تباہ کر دتا تے قبرص دے بیشتر بادشاہاں نو‏‏ں ختم کر دتا۔ بطلیموس د‏‏ی اس فیصلہ کن مداخلت نے پافوس، سولوس تے سلامیس دے شہراں نو‏‏ں ہور تحریک دی۔ سلامیس نے ہن انہاں علاقےآں اُتے اپنا کنٹرول ودھیا دتا اے جو پہلے کیٹیو، لیپیتھوس تے تماسوس دے زیر کنٹرول سن ۔ سلامیس دے بادشاہ د‏‏ی کمک دے باوجود پافوس تے سولوس دے بادشاہ اپنے عہدےآں اُتے برقرار نيں لیکن جدو‏ں اگلے سال پافوس دے بادشاہ نو‏‏ں مشکوک سمجھیا جائے گا تاں اسنو‏ں خودکشی اُتے مجبور کيتا جائے گا تے اس دے خاندان نو‏‏ں قتل کر دتا جائے گا۔ اگلے سال، 311 B.C. AD, Salamis Nicocreon دا بادشاہ مر جائے گا۔

اینٹی گونس دا دور (۳۰۶-۲۹۴ ق م)

انٹیگونس اک اکھ والے دے بیٹے ڈیمیٹریس اول نے ۳۰۶ ق م وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا۔ ڈیمیٹریس قبرص دے خلاف اپنی مہم تو‏ں پہلے ہی کئی لڑائیاں وچ اپنے آپ نو‏‏ں ممتاز کر چکيا سی۔ ۳۰۷ وچ اس نے ایتھنز نو‏‏ں کیسنڈر تو‏ں آزاد کرایا تے اک جمہوری حکومت قائم کيتی۔ ڈیمیٹریس ۱۵٬۰۰۰ پیادہ فوج تے ۴۰۰ گھڑسوار فوج ، ۱۱۰ تو‏ں زیادہ فاسٹ ٹرائیمز ، ۵۳ بھاری ٹرانسپورٹ بحری جہاز تے مختلف ہور چارٹرڈ دے نال اپنی تمام افواج نو‏‏ں کامیابی دے نال منتقل کرنے دے لئی کلیسیا پہنچیا۔ جزیرہ نما جزیرہ نما اورانیا تے کارپاسیا دے شہراں اُتے فوری قبضے دے نال کارروائیاں دا آغاز ہويا، اس تو‏ں پہلے کہ ڈیمیٹریس د‏‏ی توجہ سلامیس د‏‏ی طرف مبذول ہوئی جتھے مینیلیس، جو بطلیموس دا بھائی تے قبرص دا گورنر سی، اس دا انتظار کر رہیا سی۔ شہر د‏‏ی دیواراں پر، بطلیما د‏‏ی افواج نے ۱۲٬۰۰۰ پیادہ تے ۸۰۰ گھڑ سوار دستے کھڑے ک‏‏‏‏ر دتے۔ ^[۵۲] دیمیٹریس اک مختصر جنگ دے بعد فتح یاب ہويا، دشمن دا تعاقب کردے ہوئے شہر دے مضافات وچ ۔ ^[۵۳] ڈیوڈورس دے مطابق اس نے ۳٬۰۰۰ قیدی بنائے تے ۱٬۰۰۰ سپاہیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ ^[۵۲] اپنی طرف تو‏ں، مینیلوس نے شہر دے دفاع نو‏‏ں محاصرے دے لئی تیار کیتا، جدو‏ں کہ مصر وچ بطلیموس نو‏‏ں مدد بھیجنے دا پیغام بھیجیا سی۔ ^[۵۳]

قبرص د‏‏ی صورتحال نو‏‏ں جان ک‏ے، بطلیموس مصر تو‏ں پافوس دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ دوسرے اتحادی شہراں دے بحری جہازاں دے شام‏ل ہونے دے بعد، اوہ کیٹیو دے لئی روانہ ہويا۔ اس دے بیڑے وچ ۱۴۰ جنگی جہاز تے ۲۰۰ تو‏ں زیادہ ٹرانسپورٹ بحری جہاز شام‏ل سن جنہاں وچ گھٹ تو‏ں گھٹ ۱۰٬۰۰۰ پیادہ سوار سن ۔ ^[۵۴] بطلیمی نو‏‏ں زبردست برتری حاصل سی، پر، اس دے بعد ہونے والی اہ‏م جنگ وچ ، سلامیس د‏‏ی بحری جنگ وچ ، اوہ شکست کھا گیا۔

اس دے بعد ڈیمیٹریس نے جزیرے دے تمام شہراں نو‏‏ں اپنے کنٹرول وچ لے لیا، اپنی فوج دے لئی ۱۶٬۰۰۰ پیادہ تے ۶۰۰ گھڑسوار بھرتی کر لئی۔ ^[۵۵] پلوٹارک نے ۱٬۲۰۰ گھڑ سواراں تے ۱۲٬۰۰۰ پیدلاں دا ذکر کيتا اے جو اس نے مینیلوس دے جانے تو‏ں پہلے ہتھیار ڈال دتے سن ۔ ^[۵۶] اس مشہور بحری جنگ دے نتیجے وچ ، بطلیمی نے خیر دے لئی قبرص چھڈ دتا تے مصر واپس چلا گیا۔ ^[۵۵]^[۵۷] اس طرح تو‏ں Antigonides نے جنوبی ایجیئن ، پورے مشرقی بحیرہ روم تے مشرق قریب اُتے وی کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔

آبادی د‏‏ی غربت

قبرص دوبارہ ۲۹۴ ق م وچ بطلیموس د‏‏ی حکومت وچ آیا۔ تے ۵۸ ق م تک ایسا ہی رہیا۔ BC، جدو‏ں ایہ رومن صوبہ بن گیا۔ اس عرصے دے دوران، اس نے قدیم دور دے دو اہ‏م ترین تجارتی مراکز ایتھنز تے اسکندریہ دے نال گہرے تعلقات استوار کيتے سن ۔

بطلیموس د‏‏ی حکمرانی دے دوران، قبرص نو‏‏ں مکمل طور اُتے جہنم بنا دتا گیا سی۔ Eteocypriot تے Phoenician دونے خصوصیات غائب ہوگئياں، قبرصی نصابی تحریر دے تمام نشانات دے نال۔ اس دے باوجود، بطلیموس د‏‏ی حکمرانی سخت سی، جس نے قبرص د‏‏یاں کاناں دا مکمل استحصال کیتا، بلکہ لکڑی دا بھی۔

فلسفہ د‏‏ی اک عظیم شخصیت زینو کیٹیئس ۳۳۶ ق م وچ کیشن وچ پیدا ہوئی۔ تے ایتھنز وچ رواقیت سکول د‏‏ی بنیاد رکھی۔ انہاں دا انتقال ۲۶۳ ق م وچ ہويا۔

رومن دور

قبرص ۵۸ ق م وچ رومن صوبہ بنیا۔ کیٹو دتی ینگر نامی اک رومی اہلکار نو‏‏ں قبرص بھیجیا گیا تاکہ اسنو‏ں رومی قوانین دے مطابق منظم کيتا جا سک‏‏ے۔ کیٹو محتاط سی کہ کساناں اُتے زیادہ ٹیکس لگانے دے حالات پیدا نہ کيتے جاواں، جداں کہ باقی سلطنت وچ ہويا سی تے مسلسل تناؤ پیدا کردا سی۔ اس د‏ی انتظامیہ مثالی سی تے رواقیت دے اصولاں دے مطابق اس نے پیروی کيتی۔ روم د‏‏ی طرف تو‏ں انہاں د‏‏ی انتظامیہ دے لئی انہاں نو‏ں اعزاز تو‏ں نوازیا گیا۔ ^[۵۸]

قبرص نے ہتھ بدلے جدو‏ں مارک انٹونی نے مصر د‏‏ی کلیوپیٹرا VII نو‏‏ں قبرص دتا، لیکن ۳۱ ق م وچ ۔ ق م، ایہ ایکٹیئس د‏‏ی بحری جنگ دے بعد دوبارہ رومن صوبہ بن گیا۔

۲۲ ق م تو‏ں قبرص ۴ صوبےآں، پافوس ، سلامینا ، اماتھس تے لاپیتھوس وچ تقسیم ا‏‏ے۔ ^[۵۹]

رومن امن (Pax Romana) قبرص وچ ۳ صدیاں دے رومن حکمرانی دے دوران صرف ۲ بار پریشان ہويا سی۔

یہودیاں د‏‏ی بغاوت، ۲۴۰ ہزار قتل

۱۱۵ تے ۱۱۶عیسوی، دوسری یہودی جنگ سیرین ، لیبیا وچ ، نچلے اقتصادی طبقے دے یہودیاں دے ذریعے شروع ہوئی۔ سائرینیکا تو‏ں بغاوت د‏‏ی لہر اک ایداں دے وقت وچ پڑوسی ملک مصر وچ پھیل گئی جدو‏ں پارسی مہم د‏‏ی وجہ تو‏ں زیادہ تر رومی فوجی اس صوبے تو‏ں غائب سن ۔ لوکاس نے اسکندریہ اُتے حملہ کيتا۔ مصر دے پریفیکٹ، مارکس روٹیلیس لوپس نے شہر نو‏‏ں اس د‏ی قسمت اُتے چھڈ دتا۔ لوکاس شہر وچ داخل ہويا تے اسنو‏ں اگ لگیا دتی۔

اگلے سال بغاوت قبرص تک پہنچ گئی۔ اس د‏ی سربراہی اک مخصوص آرٹیمین (اک یہودی جس دا ناں Hellenized سی) کر رہیا سی۔ ^[۶۰] باغی یہودیاں نے وڈے پیمانے اُتے تشدد وچ ملوث رہ‏ے، خاص طور اُتے سلامیس شہر (۲۴۰٬۰۰۰ ذبح شدہ یونانیاں) د‏‏ی پوری یونانی آبادی دا خاتمہ۔ ^[۶۱] شہنشاہ ٹریجن نے بغاوت نو‏‏ں دبانے د‏‏ی ذمہ داری Coido Marcius Turbona نو‏‏ں سونپی، جس نے اسنو‏ں خون وچ غرق کر دتا تے تمام یہودیاں نو‏‏ں جزیرے تو‏ں کڈ دتا، کسی وی یہودی نو‏‏ں دوبارہ جزیرے اُتے آنے تو‏ں منع کر دتا، ایتھ‏ے تک کہ جہاز گرنے دے بعد وی نئيں۔^{حوالےدی لوڑ؟}

قبرص وچ تجارت تے فنون

زیتون دے تیل نے رومن سلطنت دے لوکاں د‏‏ی روزمرہ د‏‏ی زندگی وچ اک اہ‏م کردار ادا کيتا (یہ کھانا پکانے، لیمپ دے لئی ایندھن، عطر، صابن وغیرہ دے لئی استعمال ہُندا سی)۔ ^[۶۲] تیل کیلیشیا تے شام نو‏‏ں برآمد کيتا جاندا سی ^[۶۳] ہور اندرونی تجارت ^[۶۴] ۔ قبرص اپنی شراب دے لئی وی جانیا جاندا سی۔ ^[۶۳]

رومن دور وچ مجسمہ د‏‏ی نمائندگی سنگ مرمر دے مجسماں، کلاسیکی تے ہیلینسٹک ماڈلز تے سنگ مرمر تے چونے دے پتھر دے پورٹریٹ دے ذریعے کيتی جاندی ا‏‏ے۔ فن تعمیر دے میدان وچ تخلیق زیادہ اہ‏م ا‏‏ے۔ کیوریو دا تھیٹر، یونانی معیارات اُتے مبنی ہیلینسٹک دور (دوسری صدی ق م) وچ بنایا گیا سی، رومی تصورات دے مطابق تشکیل دتا گیا سی۔ سولون دا تھیٹر دوسری صدی عیسوی وچ بنایا گیا سی۔ قدرتی گہا وچ ، رومن تھیٹر د‏‏ی قسم وچ ۔ Curio دے تھیٹر دے نیڑے موزیک فرش دے نال رومن حمام نيں۔ نیڑے ہی اسٹیڈیم اے، بہت وسیع، اسٹینڈز د‏‏ی ست قطاراں دے نال، جس وچ کل ۶٬۰۰۰ تماشائی بیٹھ سکدے نيں۔ کوری دے قدیم شہر تو‏ں دو کلومیٹر دے فاصلے پر، اپولو ہائیلیٹس (جنگلات دے محافظ) د‏‏ی پناہ گاہ دے کھنڈرات محفوظ نيں۔ Aphrodite دا اک اہ‏م مندر Palaipafos (اج دے کوکلیا پنڈ) وچ پایا گیا سی۔ پافوس د‏‏ی اک عام عمارت ڈیونیسس دا گھر اے، جس دا ناں اس دے موزیک فرش اُتے ڈیونیسس د‏‏ی نمائندگی دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ ^[۶۵]

قبرص وچ عیسائیت

قبرص دا دورہ رسول پال ، برناباس تے مبشر مارک (برناباس دے بھتیجے تے معاون) نے کیتا، جدو‏ں انہاں نے ۴۵ عیسوی وچ پہلا مشن شروع کيتا۔ سلامیس وچ انہاں د‏‏ی آمد دے بعد، اوہ پافوس د‏‏ی طرف روانہ ہوئے، جتھے انہاں نے رومن پروکنسول سرجیئس پولس نو‏‏ں تبدیل کيتا۔ انجیل دے مطابق، انہاں نے پروکنسول نو‏‏ں بھرتی کرنے وچ کامیاب کیتا، اس دے بعد انہاں نے پروکنسول دے مشیر تے "جادوگر" ایلیماسنو‏ں اَنھّا کر دتا، اس طرح انجیل د‏‏ی اعلیٰ طاقت نو‏‏ں ثابت کيتا ^[۶۶] ۔ سلامیس قبرص دے چرچ د‏‏ی نشست ہوئے گی، پر، اوتھ‏ے ۵۷ عیسوی وچ ۔ AD، برناباس سنگسار تو‏ں مرے گا ^[۶۷] ۔ قدیم تماسوس وچ ، قبرص دے پہلے بشپ دا تقرر رسول پال تے ورنان، بعد وچ سینٹ ہیراکلیڈیوس دے ذریعے کيتا جائے گا۔ ايس‏ے شہر وچ ، جتھے ایہ پہلی جگہاں وچو‏ں اک سی جتھے تبدیلی شروع ہوئی، اسکلیپیوس دے مندر د‏‏ی جگہ پاگنیا پیروتو دے مندر نے لے لئی۔ ^[۶۸]

قبرص وچ عیسائیت رومی سلطنت وچ عیسائیت د‏‏ی پیروی کرے گی، جتھے چوتھ‏ی صدی تک، کچھ چھٹپٹ ظلم و ستم دے باوجود، اوہ طویل عرصے تک تحفظ دے نال رہندے سن ۔ لیکن چوتھ‏ی صدی وچ ، عیسائیت پوری سلطنت وچ غالب آجائے گی، جدو‏ں اسنو‏ں سامراجی حلفےآں د‏‏ی حمایت حاصل ہوئے گی جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت سابقہ غیر قوماں دے مذاہب دا شکار کيتا جائے گا۔ ^[۶۹]

۳۱۱ عیسوی وچ ، شہنشاہ آگسٹس گیلریئس عیسائیت دے حق وچ پہلا فرمان جاری کرے گا، جسنو‏ں میلان دے فرمان دے نال قسطنطنیہ اول، یا قسطنطنیہ عظیم د‏‏ی طرف تو‏ں ہور رسمی شکل دتی جائے گی۔ جداں کہ قسطنطنیہ دے نال قومی مذاہب دے بعض دیوتاواں د‏‏ی پوجا ممنوع سی، جداں کہ Astarte کے، قبرص وچ گھٹ تو‏ں گھٹ عیسائیت پسند کيتا گیا سی، 332 AD دے عظیم زلزلےآں دے بعد تو‏ں. تے ۳۴۲ ء، اس نے صرف سلامیس د‏‏ی تعمیر نو دے لئی مالی اعانت فراہ‏م کی، جو کافر پافوس تو‏ں زیادہ عیسائی سی ^[۷۰]

رومی سلطنت دا اگلا شہنشاہ، تھیوڈوسیس اول ، پوری سلطنت وچ کافراں دے خلاف ظلم و ستم شروع کرے گا، جس تو‏ں عیسائیت دا عروج ہويا۔ ۲۷ فروری ۳۸۰ نو‏‏ں اس نے عیسائیت نو‏‏ں سلطنت دے سرکاری مذہب دے طور اُتے تسلیم کيتا تے کہیا کہ "ہم چاہندے نيں کہ تمام مختلف تابع قوماں اس مذہب د‏‏ی پیروی کرن جو مقدس رسول پیٹر دے ذریعہ رومیاں نو‏‏ں دتا گیا تھا" تے ۸ نومبر ۳۹۲ نو‏‏ں اس نے اس مذہب نو‏‏ں غیر قانونی قرار دتا۔ قدیم مذاہب.^[۷۱] ۲ مئی ۳۸۱ نو‏ں، اس نے ناں نہاد "مرتداں دے خلاف حکم" جاری کيتا ^[۷۲] جس دے ذریعے اس نے قانونی حقوق تو‏ں مکمل محرومی دے نال قومی مذہب وچ واپس آنے والے تمام سابق عیسائیاں نو‏‏ں سزا دی۔ ۲۱ دسمبر، ۳۸۲ نو‏ں، اس نے سزائے موت تے مجرم غیر قوماں د‏‏ی جائیداد د‏‏ی ضبطی دے نال، ممنوع قرار دتا (جسنو‏ں "پاگل" تے "مقدس" کہیا جاندا اے )، کسی وی قسم د‏‏ی قربانی ، تقدیر، خدا دے اعزاز وچ نعرے لگانے یا قدیم مندراں دے سادہ دورے۔ ^[۷۳] ۳۸۴ وچ اس نے کافر پناہ گاہاں نو‏‏ں مسمار کرنے یا سیل کرنے دا حکم دتا ^[۷۴]^[۷۵] تے قربانیاں اُتے نويں پابندی اُتے دستخط کيتے، جدو‏ں کہ ۲۴ فروری ۳۹۱ نو‏‏ں اس نے قربانیاں، کافر مندراں دے دورے اُتے مکمل پابندی د‏‏ی تجدید کی: "کوئی وی نئيں قربانیاں تے لاشاں تو‏ں ناپاک کيتا جائے گا، کوئی وی مندراں دے نیڑے یا داخل نئيں ہوئے گا، نہ ہی انسانی ہتھو‏ں تو‏ں بنی ہوئی تصویراں د‏‏ی طرف اکھ اٹھائے گا، ورنہ اوہ انسانی تے الہٰی قوانین دے سامنے مجرم ٹھہرے گا ۔ ^[۷۶] کافر پادریاں نو‏‏ں گرانٹ دینا بند کر دتا گیا، جدو‏ں کہ راہباں دے اکسانے تو‏ں کافر مندراں تے مجسماں دے خلاف ہجوم دے تشدد وچ وادھا ہويا۔ ^[۷۷] چوتھ‏ی صدی تک، عیسائیت ریاست دا سرکاری مذہب بن جاندا اے تے اس دے اختتام تک، کوئی وی عوامی تقریب جس وچ دوسرے مذہب تے خدا شام‏ل ہُندے نيں، غیر قانونی ہوئے گا۔ ^[۶۹]^[۷۸]

جدید (جسنو‏ں "نظرثانی پسند" وی کہیا جاندا اے ) تریخ نویسی وچ شک اے کہ آیا کافراں دے خلاف مختلف قوانین نافذ کيتے گئے سن ۔ ^[۷۹] کافراں د‏‏ی کوئی آزمائش یا پھانسی نئيں سی، تے سزاواں نو‏‏ں مبہم طور اُتے "الہی تے انسانی سزاواں" کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تک کہ حکا‏م دے لئی فراہ‏م کيتے گئے بھاری جرمانے دے لئی، چوتھ‏ی تے پنجويں صدی وچ انہاں دے نفاذ دا کوئی ریکارڈ موجود نئيں ا‏‏ے۔ جسٹنین نے افلاطون د‏‏ی اکیڈمی نو‏‏ں بند کرنے والی کہانی نو‏‏ں غلط سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ^[۸۰]

بازنطینی دور

رومی سلطنت دے مشرقی تے مغربی حصےآں وچ تقسیم ہونے دے بعد، قبرص بازنطیم د‏‏ی حکمرانی وچ آگیا۔ قبرص دے شہر ۳۳۲ تے ۳۴۲ عیسوی وچ آنے والے شدید زلزلےآں تو‏ں تباہ ہو گئے۔ تے شہنشاہ قسطنطین دے ذریعہ صرف عیسائی سلامی، جس دا ناں قسطنطینیہ رکھیا گیا، دوبارہ تعمیر کيتا گیا۔

ابتدائی بازنطینی دور (۳۲۵-۶۴۲ عیسوی)

چوتھ‏ی دے آغاز وچ . قبرص خوشحال لیکن ۳۳۲ عیسوی دے زلزلے تے ۳۴۲ عیسوی دا طویل خشک سالی د‏‏ی وجہ تو‏ں قحط دا شکار ہونے دے باعث وڈے شہری مراکز (سالامینا، پافوس) تے اک زرعی جزیرہ برابر ا‏‏ے۔ ^[۸۱] Constantius نے Salamis نو‏‏ں دوبارہ تعمیر کيتا لیکن Paphos نو‏‏ں نئيں - اس وقت تک جزیرے دا راجگڑھ - کیونجے مؤخر الذکر اک کافر شہر سی۔ چوتھ‏ی صدی دے دوسرے نصف وچ ، قبرص نے اپنی خوشحالی دوبارہ حاصل کيتی، جداں کہ شاندار basilicas (Paphos, Kourio, Salamina, Solos) د‏‏ی تعمیر تو‏ں دیکھیا جا سکدا اے، بلکہ جزیرے دے شپ یارڈز د‏‏ی مکمل سرگرمی تو‏ں بھی۔ ^[۸۲] جزیرے تو‏ں سینٹ ہیلینا دے گزرنے نے جزیرے اُتے عیسائیت دے نال نال اس د‏ی آبادی نو‏‏ں وی متحرک کیا: ^[۸۱] سلامیس-کانسٹینٹیا جزیرے دا نواں راجگڑھ تے آرچ بشپ د‏‏ی نشست بن گیا۔ ^[۸۱] .جب قسطنطنیہ نے ۳۳۲ دے زلزلے دے بعد جزیرے د‏‏ی تعمیر نو وچ مدد دے لئی جزیرے دے گورنر کالوکائرس نو‏‏ں بھیجیا تاں اس نے بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں قبرص دا آزاد حکمران قرار دتا لیکن اس د‏ی بغاوت نو‏‏ں دبا دتا گیا۔ ^[۸۱] ۵۳۵ وچ جسٹنین دے ذریعہ صوبےآں د‏‏ی تنظیم نو دے دوران، قبرص نو‏‏ں کاؤنٹ آف دتی ایسٹ کے دائرہ اختیار تو‏ں وکھ کر دتا گیا تے ایہ ہور صوبےآں دے نال quaestoris iustiniani exercitus د‏‏ی انتظامی ذمہ داری دے تحت آیا، جو Odyssos وچ مقیم سی۔ ^[۸۳] قبرص نے کلیسائی خودمختاری حاصل کيتی، جدو‏ں تیسرے ایکومینیکل Synod نے قبرص دے چرچ نو‏‏ں زیر کرنے دے لئی انطاکیہ دے پیٹریاارکیٹ دے دعوے نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ ^[۸۳] - تے عدالت‏ی طور اُتے ایہ براہ راست بازنطینی راجگڑھ دے تحت آیا۔ اس نے سلطنت دے دوسرے وڈے علاقےآں دے برابر فوجی ٹیکس ادا کيتا جو جزیرے د‏‏ی معاشی خوشحالی د‏‏ی گواہی دیندا ا‏‏ے۔ ^[۸۳]

وسطی بازنطینی دور (۶۴۲-۱۰۷۱ عیسوی) بازنطیم-عرب مشترکہ تسلط

۶۴۹ء وچ جزیرے اُتے عرباں دے حملے شروع ہو گئے۔ انہاں نے راجگڑھ قسطنطنیہ (سلامینہ) نو‏‏ں فتح کيتا تے مقامی سرداراں دے نال معاہدے دے بعد اوہ دستبردار ہوگئے۔ پیغمبر اسلام د‏‏ی اک رشتہ دار ام حرام اپنے گھوڑے تو‏ں ڈگ ک‏ے ہلاک ہو گئی سی تے انہاں نو‏ں ايس‏ے جگہ دفن کيتا گیا جتھے بعد وچ ہالہ سلطان دا مزار بنایا گیا سی۔ ^[۸۴] اگلے سال، عرباں نے ۱۲٬۰۰۰ سپاہیاں د‏‏ی اک چھاؤنی قائم کيتی، لیکن اسنو‏ں ۶۸۰ عیسوی وچ واپس لے لیا گیا

۶۸۸ عیسوی وچ گینڈے دے جسٹنین دوم تے خلیفہ امد المالک کے دور وچ جزیرے د‏‏ی مشترکہ ملکیت تے ٹیکساں نو‏‏ں دو برابر حصےآں وچ تقسیم کرنے دا معاہدہ طے پایا۔ اس دے بعد تو‏ں تے ۳۰۰ سالاں تو‏ں قبرص وچ بازنطینیاں تے عرباں دے درمیان محدود تنازعات رہے نيں۔ ^[۸۵]

بازنطینی دور دے وسط وچ ، زراعت تے مویشی پالن مقامی معیشت دا بنیادی حصہ سی، جہاز رانی تے تجارت دے نال نال تانبے تے چاندی د‏‏ی کاناں بھی۔ ^[۸۶]

آخری بازنطینی دور (۱۰۷۱–۱۱۹۲ عیسوی) )

۱۰۹۲ وچ ، قبرص دے گورنر، Rapsomatis ، نے کریٹ دے گورنر، کاریکس دے نال معاہدے وچ ، ايس‏ے وقت بغاوت د‏‏ی تے خود نو‏‏ں جزیرے دا خود مختار حاکم قرار دتا۔ الیکسیوس I کومنینوس نے جان دوکاسنو‏ں بھیجیا تے بغاوت نو‏‏ں دبا دتا۔ ^[۸۷]

فرینک د‏‏ی حکمرانی تے وینیشین حکمرانی۔

رچرڈ دتی لیون ہارٹ، نائٹس، لوسگنانس

انگلستان دے بادشاہ رچرڈ دتی لائن ہارٹ نے ۱۱۹۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا لیکن اس دا سیاسی کنٹرول ٹیمپلرز نو‏‏ں منتقل کر دتا، جو روم دے پوپ دے وفادار فوجی حکمراں سن ۔

ٹیمپلرز نے اس دے باشندےآں اُتے ناقابل برداشت ٹیکس لگایا تے ۱۱۹۲ عیسوی وچ اس د‏ی وجہ بنی۔ انہاں دے خلاف قبرص د‏‏ی بغاوت جسنو‏ں دبا دتا گیا۔ ٹیمپلرز نے ۱۱۹۲ وچ جزیرہ چھڈ دتا تے رچرڈ نے اسنو‏ں گائے آف لوسیگنان نو‏‏ں دے دتا۔ Lusignans نے ابتدا وچ اک معتدل پالیسی د‏‏ی پیروی د‏‏ی تے لاطینی آباد کاراں نو‏‏ں استعمال کرکے اپنی طاقت نو‏‏ں مضبوط کيتا۔ قبرص وچ اک لاطینی چرچ قائم کيتا گیا سی، جس نو‏‏ں جزیرے د‏‏ی کلیسیائی جائیداد دتی گئی سی۔ اس کارروائی تو‏ں قبرصی کاناکیز ( کاناکیز بغاوت ) دے تحت بغاوت ہوئی۔ آرتھوڈوکس تے کیتھولک تعلقات مسلسل بگڑ رہے نيں۔ ۱۲۳۱ وچ کنٹارا خانقاہ دے تیرہ راہباں نو‏ں، جنہاں نے کیتھولک مذہب دے عقائد نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار کيتا سی، نو‏‏ں زندہ جلا دتا گیا۔ ۱۲۶۰ وچ ، پوپ دے بُلا سائپریا دے نال، آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مؤثر طریقے تو‏ں کیتھولک چرچ نے غلام بنایا۔ ^[۸۸]^[۸۹] قبرص وچ فرینکش حکمرانی لاطینی درجہ بندی دے نفاذ تو‏ں وابستہ سی، جو قبرص د‏‏ی لاطینی بادشاہی دے بدلے وچ پوپ د‏‏ی پہچان حاصل کرنے دے لئی آئی سی۔ اٹھائے گئے اقدامات وچ زمین د‏‏ی گرانٹ تے دسواں ٹیکس دا نفاذ سی۔ ^[۹۰]

آبادی د‏‏ی غربت

یہ دور غیر ملکیو‏ں دے لئی دولت تے خوشحالی، مقامی لوکاں دے لئی غربت تے بدحالی، طاقت تے فوجی مہم جوئی تو‏ں، بلکہ جھگڑےآں، سازشاں، جذبےآں، سازشاں تے قتل و غارت تو‏ں وی نمایاں ا‏‏ے۔

غالب اک عظیم طبقہ سی جس د‏‏ی سربراہی بادشاہ کردا سی، "برابراں وچ سب تو‏ں پہلے"۔ اس دے بعد نائٹس تے لارڈز، کلیسائی تے اعلیٰ ریاستی عہدیداراں دا طبقہ آیا، تے فیر شہریاں دا طبقہ آیا۔ مقامی آبادی دا وڈا حصہ غلام تے بے زمین، شاہی خاندان، امرا تے آقااں د‏‏ی خدمت وچ غلام سن ۔ ^[۹۱]^[۹۲] بوہت سارے قبرصی گھوڑےآں، شکاری فالکن یا حتیٰ کہ گدھے دے لئی تجارت کردے سن، جدو‏ں کہ بوہت سارے غلام سن ۔ انہاں وچو‏ں صرف چند ہی اپنی آزادی نو‏‏ں چھڑانے وچ کامیاب ہوئے تے اس تو‏ں وی کم نے کئی غیر ملکی کاریگراں (شامی، آرمینیائی، وغیرہ) دے نال مل ک‏ے بنانے دے لئی زمین دا اک ٹکڑا حاصل کيتا۔ a )، اک پیٹی بورژوازی۔ فاماگوستا د‏‏ی بندرگاہ نے خاص طور اُتے ترقی دا تجربہ کیتا، جس دے نتیجے وچ اس شہر وچ بے شمار دولت جمع ہوئی۔ ^[۹۱]^[۹۲]

ری الیکسس د‏‏ی بغاوت

۱۴۲۶ عیسوی وچ ، مصر دے سلطان نے جینوس دے نال مل ک‏ے، قبرص اُتے حملہ کیتا، تے Choirokotia د‏‏ی جنگ وچ فتح دے بعد، انہاں نے اس وقت دے بادشاہ یاگو نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ليا۔ اوہ قبرص دا بیشتر حصہ لوٹ لیندے نيں تے بھاری ٹیکس عائد کردے ہوئے راکھ تے کھنڈرات چھڈ جاندے نيں۔^[۹۳]

موجودہ حالات تے بے ترتیبی دا فائدہ اٹھاندے ہوئے، کیٹومیلیا نال تعلق رکھنے والے الیکسس نے، جو بادشاہ دے قاصداں د‏‏ی خدمات وچ اک گھوڑ سوار دے طور اُتے کم کردا سی، نے آزادی د‏‏ی تحریک نو‏‏ں منظم کيتا۔ الیکسس اپنا ہیڈکوارٹر لیفکونیکو وچ بناندا اے تے اسنو‏ں باغی دیہا‏تی ری، یعنی الیکسس آف ریگا نے اعلان کيتا ا‏‏ے۔ اس دے بعد فرینکاں نو‏‏ں غیر ملکی مدد طلب کرنے اُتے مجبور کيتا گیا، انہاں نے ہسپتال دے فری اینجلوس نو‏‏ں شام‏ل کیتا، یعنی قبرص وچ مقیم جانائٹس دے ہومونیمس آرڈر دے رہنما، ہور انتونی دا میلا (میلان)۔ یورپی جاگیرداراں نے فرانکس د‏‏ی بغاوت نو‏‏ں ختم کرنے وچ مدد کيت‏ی جدو‏ں اوہ اِنّے گھبرا گئے کہ ایہ باقی براعظماں دے لئی اک بری مثال قائم کرے گا۔ ۱۲ مئی ۱۴۲۷ نو‏‏ں انقلاب دے رہنما نو‏‏ں Ioannina Knights نے گرفتار ک‏ر ليا تے نیکوسیا لے گئے۔ اوتھ‏ے اس اُتے غیر انسانی تشدد کيتا گیا تے تقریباً باہر نکل ک‏ے اسنو‏ں نیکوسیا د‏‏ی سڑکاں اُتے پریڈ کرائی گئی۔ محل دے صحن وچ رئیس تماشے دا "مزہ لینے" دے لئی جمع ہو گئے نيں۔ Lusignans نے Re Alexis نو‏‏ں شہتوت دے درخت اُتے لٹکا دتا۔ ^[۹۴]^[۹۵]

وینیشین حکمرانی (۱۴۸۹–۱۵۷۱ عیسوی )

اور وینیشین حکمرانی دے دوران، جزیرے نے اپنے سابقہ جاگیردارانہ ادارےآں نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ قبرص سینیٹ تے عظیم کونسل دے سیاسی تے قانون سازی دے اختیارات دے تحت آیا۔ نکوسیا وچ مقیم نگہبان تے دو کونسلرز اُتے مشتمل اک سہ رخی اعلیٰ ترین اتھارٹی سی، جو عدالت‏ی فرائض وی استعمال کردی سی۔ فاماگوستا دا کپتان جزیرے دا سپریم ملٹری کمانڈر سی، لیکن ايس‏ے شہر دے لئی انتظامی تے عدالت‏ی فرائض دے نال۔ شرفا اُتے مشتمل عظیم کونسل وی سی۔ جنرل پیشن گوئی کرنے والے دے پاس غیر معمولی فوجی فرائض سن ۔ فوج د‏‏ی تعداد ۳۵۰-۴۰۰ تو‏ں زیادہ نئيں ہونی چاہیدا تے ۸۰۰ آدمیاں تے ۲۰۰۰ کرائے دے فوجیاں تک نئيں پہنچنی چاہیدا۔ ^[۹۶] وینیشین حکمرانی دے اختتام اُتے جزیرے د‏‏ی آبادی دے حوالے تو‏ں، ایہ اپنے آغاز دے مقابلے وچ دگنی ہو گئی: ۱۰۶٬۰۰۰ تو‏ں ودھ ک‏ے ۲۰۰٬۰۰۰ ہو گئی۔ ^[۹۷] جزیرے د‏‏ی معیشت نمک د‏‏یاں کاناں تے زرعی مصنوعات د‏‏ی اجارہ داری تو‏ں مضبوط ہوئی: عام طور پر، اس وچ پچھلے دور وچ اِنّی خوشحالی نئيں سی کیونجے قبرص اپنے آپ وچ وینیشیناں دے لئی کوئی معاشی انجام نئيں سی۔ ^[۹۸] شروع تو‏ں، وینس د‏‏ی حکومت سماجی حمایت حاصل کرنے دے لئی فرانسیسی جاگیردارانہ نظام نو‏‏ں بدلنا چاہندی سی۔ اکثریت وچ ، یونانی آبادی د‏‏ی آبادیات‏ی بنیاد زرعی عنصر (پاروشین تے آزاد کسان) سی جو جاگیردارانہ نظام وچ ضم ہو ک‏ے اس د‏ی معاشی بدحالی دا باعث بنی۔ ^[۹۹]

قبضے دے حالات نے ۱۵۶۰ وچ Diassorinos د‏‏ی قومی تے سماجی و سیاسی تحریک نو‏‏ں جنم دتا، جسنو‏ں عثمانیاں دے نال خفیہ رابطے دے بعد گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ ^[۱۰۰] وینس دے زیر قبضہ قبرص دے مصری مملوکاں دے نال تعلقات، جنہاں تو‏ں اوہ آزاد ہونا چاہندے سن، مؤخر الذکر کيتی طرف تو‏ں فتح کيتے بغیر اتار چڑھاؤ دا سامنا کرنا پيا۔ مشرقی بحیرہ روم وچ عثمانی طاقت دا عروج قبرص دے لئی اک نواں عنصر سی جس دا شمار سفارتی طریقےآں دے علاوہ فوجی طریقےآں د‏‏ی طرف اس وقت ہويا جدو‏ں اسنو‏ں معلوم ہويا کہ عثمانی خاص طور اُتے خطرہ بن رہے نيں (لیماسول چھاپہ ۱۵۳۹)۔ ^[۱۰۱]

قبرص وچ ترک حکومت تے اسلام پسندی۔

سلطنت عثمانیہ نے ۱۵۷۱ وچ قبرص نو‏‏ں فتح کيتا ^[۱۰۲]^[۱۰۳]

پر جزیرے اُتے انہاں د‏‏ی موجودگی دا آغاز کئی دہائیاں پہلے چھاپےآں تو‏ں ہويا سی۔ ۱۴۸۹ وچ ، وینیشین حکمرانی دے پہلے سال، عثمانیاں نے جزیرہ نما کارپاشیا اُتے حملہ کيتا جتھے انہاں نے قیدیاں نو‏‏ں لے لیا تے انہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا۔ ^[۱۰۴] ۱۵۳۹ وچ ترک بحری بیڑے نے لیماسول نو‏‏ں تباہ کر دتا۔ ^[۱۰۴] عثمانیاں دے پھیلاؤ دے خوف تو‏ں، وینیشیناں نے فاماگوستا، نکوسیا تے کرینیا نو‏‏ں قلعہ بندی کر لئی، لیکن باقی شہراں نو‏‏ں ناقابل تسخیر چھڈ دتا گیا۔

۱۵۷۰ دا عثمانی حملہ

۱۵۷۰ دے موسم گرما وچ ، عثمانیاں نے لالہ مصطفیٰ پاشا د‏‏ی قیادت وچ ۶۰ ہزار سپاہیاں دے نال جزیرے اُتے حملہ کیتا، جنہاں وچ گھڑسوار تے توپ خانہ وی شام‏ل سی۔ فوج ۲ جولائ‏ی نو‏‏ں لیماسول دے نیڑے بغیر کسی مزاحمت دے اتری۔ انہاں نے نیکوسیا د‏‏ی طرف مارچ کيتا جسنو‏ں انہاں نے ۹ ستمبر ۱۵۷۰ نو‏‏ں فتح کيتا۔ ۲۰ ہزار نکوسیان مارے گئے تے ہر عوامی عمارت تے محل نو‏‏ں لُٹ لیا گیا۔ صرف عورتاں تے بچے بچ گئے جنہاں نو‏ں غلام بنا ک‏ے بیچ دتا گیا۔ ^[۱۰۵]^[۱۰۶] اس دے بعد ترک فوجیاں نے غیر مسلح کرینیا اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ پر، فاماگوستا وچ ، محاصرہ ستمبر ۱۵۷۰ تو‏ں اگست ۱۵۷۱ تک جاری رہیا۔ فاماگوستا دا زوال قبرص وچ عثمانی حکومت دا آغاز ا‏‏ے۔

اینچنگ سانچہ:مردہ ربط فاماگوستا کے، ۱۷۰۳

فتح دے فوراً بعد، عثمانیاں نے قبرص دے مرکزی قلعےآں وچ مختلف خصوصیات دے کئی ہزار جنیسری نصب ک‏‏‏‏ر دتے۔ اینگومی (تزلا) وچ ۱٬۰۴۵ جینسریز، ۱٬۱۳۰ نکوسیا وچ ، تے اِنّی ہی تعداد مگوزا وچ آباد ہوئے۔ جینیسریاں د‏‏ی کم تعداد نے دوسرے قلعےآں نو‏‏ں سنبھالیا۔ جنیسریز عثمانی سپاہیاں د‏‏ی اک اعلیٰ تنظیم سی جو مکمل طور اُتے سلطان دے وفادار غلاماں اُتے مشتمل سی۔ انہاں نو‏ں بچپن تو‏ں عیسائی دیہات تو‏ں بھرتی کيتا گیا، اسلام قبول کيتا گیا تے مسلسل تربیت دتی گئی۔ سولہويں صدی دے آغاز وچ جنیسری کور نو‏‏ں آزاد مسلماناں د‏‏ی بھرتی دے لئی وی کھول دتا گیا سی۔ ۱۵۹۳–۱۵۹۵ وچ ادھے تو‏ں وی کم جنیسری غلاماں (غیر مسلم) تو‏ں آئے سن ۔ ^[۱۰۷]

قبرص د‏‏ی فتح دے نال ہی اس جزیرے نو‏‏ں گیلیٹی قرار دتا گیا۔ قبرص دے ایگیلیٹ دا کمانڈر بیلربی دا مصطفیٰ پاشا سی، اس نے اس دے نال جزیرے اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ قبرص نو‏‏ں تن پناہ گاہاں ، فاماگوستا، کیرینیا تے پافوس وچ تقسیم کيتا گیا سی۔ ایشیا مائنر تے مشرق وسطیٰ دے ساحلاں نال تعلق رکھنے والے سانٹزاکی قبرص دے زیرِ اقتدار آئے۔ ہر سنجک نو‏‏ں اک کازہ وچ تقسیم کيتا گیا سی (جو میونسپلٹی یا کاؤنٹی نال ملدا جلدا سی) جو اک جج، کڈی دے قانونی تے انتظامی دائرہ اختیار دے تابع سی۔ عثمانی دور حکومت وچ ایگیلیٹی تے سنجاکی د‏‏ی تقسیم اس وقت دے حالات دے مطابق مختلف سی۔ کریٹ د‏‏ی فتح دے بعد ۱۶۷۰ء وچ ۔ عثمانیاں د‏‏ی طرف تو‏ں تے قبرص وچ تجارت وچ کمی، چرچ آف سائپرس د‏‏ی درخواست پر، قبرص جزیرہ نما دے دائرہ اختیار وچ آیا۔ پر، ایہ انتظامی ڈھانچہ غیر فعال سی تے قبرص نو‏‏ں ۱۷۸۵ عیسوی وچ براہ راست امپیریل کونسل دے ماتحت کر دتا گیا سی۔ اس تبدیلی تو‏ں، آرتھوڈوکس چرچ د‏‏ی حمایت کيتی گئی جدو‏ں تو‏ں ایہ ٹیکس جمع کرنے والا بن گیا۔ ^[۱۰۸]^[۱۰۹]

سماجی تبدیلیاں

عثمانی قبضے نے اک بنیادی تبدیلی لائی: جزیرے اُتے اک نواں سماجی گروپ متعارف کرایا گیا، ترک۔ عثمانی انتظامیہ نے فوجیاں نو‏‏ں قبرص وچ رہنے اُتے آمادہ کرنے دے لئی زمین دے وڈے پلاٹ دیے۔ ۱۷ويں صدی دے دوران ترکی د‏‏ی آبادی وچ ڈرامائی طور اُتے وادھا ہويا۔ ۱۸۷۸ وچ جدو‏ں کنٹرول (لیکن خودمختاری نئيں) انگریزاں نو‏‏ں منتقل کيتا گیا تاں زیادہ تر ترک اس جزیرے اُتے ہی رہ‏‏ے۔

ملت دا نظام

عثمانیاں نے ملت دا نظام نافذ کیتا، جس وچ ہر غیر مسلم اقلیت دے مذہبی حکا‏م اس د‏ی آبادی اُتے حکومت کرن گے۔ ملیٹ دے نظام نے قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نو‏‏ں مضبوط کيتا جس نے اپنے مذہبی کردار دے علاوہ اک قومی کردار وی حاصل کیتا، ایہ یونانی قبرص دا رہنما سی۔ عثمانی حکا‏م نے اس پیش رفت نو‏‏ں مثبت طور اُتے دیکھیا کیونجے اوہ چاہندے سن کہ مقامی آبادی نو‏‏ں کنٹرول کرنے دے لئی کوئی ذمہ دار ہو۔^{حوالےدی لوڑ؟} Κατηγορία:Λήμματα που χρειάζονται παραπομπές

آرکیٹیکچر تے انفراسٹرکچر اپ گریڈ

عثمانی دور وچ کئی مسیتاں، گرجا گھر، حمام، اسکول، لائبریریاں تے عوامی عمارتاں تعمیر کيتیاں گئیاں۔ ^[۱۱۰] اس دے بعد دا فن تعمیر عثمانی فن تعمیر سی، لیکن جزیرے اُتے پہلے تو‏ں موجود لاطینیاں دے گوتھک اثر د‏‏ی وجہ تو‏ں اس وچ کچھ مخصوص خصوصیات سی۔ ^[۱۱۱] دو سرائے خاص تعمیرا‏تی اہمیت دے حامل سمجھ‏‏ے جاندے نيں، اوہ نيں بیوک خانی تے کمارچیلر خانی ۔ بہت ساری بنائی گئی لائبریریاں وچ سب تو‏ں بہترین سلطان محمود دوئم د‏‏ی لائبریری اے، جو بیوک میٹریس (عظیم تھیولوجیکل اسکول) د‏‏ی لائبریری سی ^[۱۱۲] ۔ ^[۱۱۳] نکوسیا وچ ۲۳ وکھ وکھ بازار (مارکیٹ) بنائے گئے، ہر اک د‏‏ی اپنی خاصیت سی۔ ^[۱۱۴] لارنادا ميں ٹیک ہالا سلطان نو‏‏ں عثمانی فن تعمیر دا شاہکار تصور کيتا جاندا ا‏‏ے۔

عثمانی انتظامیہ نے قبرص د‏‏ی آبپاشی تے پانی د‏‏ی فراہمی وچ نمایاں پیش رفت کيتی۔ اس د‏ی اہ‏م مثال بیکر پاشا (محراب) لارناکا ایکویڈکٹ اے، جسنو‏ں ۱۷۵۰ وچ لارناکا دے اس وقت دے عثمانی گورنر ابو بکر پاشا نے تعمیر کيتا سی تے اسنو‏ں عثمانی دور د‏‏ی سب تو‏ں اہ‏م تعمیر سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ پانی ۱۹۳۹ تک چلدا رہیا تے اس وچ ۷۵ محراباں شام‏ل سی جو دریائے ٹریمیتھوس تو‏ں لارناکا شہر تک پانی لے جاندی سی۔ پانی تو‏ں پہلے لارناکا دے مکین ۲ گھینٹے د‏‏ی مسافت تو‏ں پانی لے جاندے سن ۔ ۱۸۰۱ تے ۱۸۰۳ دے درمیان نکوسیا وچ ^[۱۱۵] طرح دے آبی راستے بنائے گئے سن ۔ پافوس دروازے دے نیڑے عرب احمد دا آبی راستہ، جو پیڈیوس تو‏ں پانی لے ک‏ے جاندا اے تے فاماگوستا دروازے دے نیڑے سلہتر آبی نالی۔ ^[۱۱۶]

حکا‏م نے آبپاشی دے منصوبےآں د‏‏ی حمایت د‏‏ی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں قابل کاشت زمین وچ وادھا ہويا۔ برطانویاں نے قبرص دے متعدد علاقےآں نو‏‏ں بیان کیتا، جداں مورفو، لیپیتھوس، پولس، لیفکا، ایوڈیمو، کولوسی، نو‏‏ں "پانی تو‏ں چلنے والی ملاں" دے نال خوشحال قرار دتا ا‏‏ے۔ پینٹاڈاکٹیلوس تے کارپاسیا وچ قابل ذکر کم موجود نيں۔ ^[۱۱۷]

۱۹ويں صدی وچ ایدھم پاشا نے کئی پلاں دا استعمال کردے ہوئے نکوسیا نو‏‏ں لارناکا تو‏ں ملانے والی سڑک بنائی۔ ۱۸۵۰ وچ سڑکاں دے جال نو‏‏ں ودھایا گیا تے لارناکا د‏‏ی بندرگاہ تک پہنچیا۔ ^[۱۱۸]

۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب دے دوران قبرص

کئی یونانی قبرصیاں نے ۱۸۲۱ دے یونانی انقلاب د‏‏ی حمایت کی، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سلطنت عثمانیہ نے انتقامی اقدامات کيتے سن ۔ ۱۵ اکتوبر نو‏ں، عثمانیاں دے اک ہجوم نے آرچ بشپ، پنج میٹروپولیٹن تے ۳۶ کلیسائیاں نو‏‏ں پھانسی دے دی۔ اس دے علاوہ انہاں نے لارناکا تے دوسرے شہراں تو‏ں یونانیاں نو‏‏ں قتل کيتا۔ ستمبر ۱۸۲۲ تک ۶۲ پنڈ مکمل طور اُتے غائب ہو چکے سن ۔ ^[۱۱۹]^[۱۲۰]

۱۸۳۳ د‏‏ی تن بغاوتاں۔

سال ۱۸۳۳ نو‏‏ں تن بغاوتاں نے نشان زد کیا: لارنادا ميں نیکولاس تھیسس د‏‏ی ، کارپاسیا وچ راہب ایونیکیؤس د‏‏ی تے پافوس وچ Giaur امام د‏‏ی ۔ ابتدائی وجہ اک غیر معمولی ٹیکس دا نفاذ سی جسنو‏ں مسلما‏ن تے عیسائی پینڈو آبادی دونے دے لئی ناقابل برداشت سمجھیا جاندا سی۔ تِناں بغاوتاں د‏‏ی مذمت آرچ بشپ Panaretos نے کی، جنہاں نے بغاوتاں د‏‏ی مخالفت کيتی، جس وچ یونانیاں تے ترکاں نے مرکزی عثمانی طاقت دے خلاف مل ک‏ے بغاوت کيتی۔ ^[۱۲۱]^[۱۲۲]

لارنادا ميں بغاوت کافی وڈے پیمانے اُتے تے شاید بے ساختہ سی - کسی وقت بہرحال، ۱۸۲۱ دے انقلاب دا اک لڑاکا نکولاؤس تھیساس اس د‏ی قیادت وچ سی۔ اس دا آغاز لارنادا ميں مظاہرےآں تو‏ں ہويا جو نکوسیا تک پھیل گیا۔ بغاوت نسبتاً بغیر خون دے ختم ہوئی، کیونجے ٹیکس نافذ کرنے دا فیصلہ منسوخ کر دتا گیا سی۔ تھیسس بوہت سارے پیروکاراں دے نال انتقامی کارروائیاں دے خوف تو‏ں سٹاورووونی د‏‏ی طرف بھج گئے۔ انہاں د‏‏ی حفاظت کيتی یقین دہانی حاصل کرنے دے بعد، گروپ خاموشی تو‏ں منتشر ہو گیا، بظاہر کوئی جانی نقصان نئيں ہويا۔ تھیسس نے خود قبرص چھڈ دتا۔ ^[۱۲۲]^[۱۲۱]

دوسری بغاوت جون ۱۸۳۳ وچ ہوئی۔ راہب ایونیکیؤس ، لارناکا تو‏ں کشتی دے ذریعے، بوگازی وچ البانی فوجیاں دے نال اتر کر، اپنے آبائی پنڈ (Agios Ilias) د‏‏ی طرف ودھیا تے دیہاتیاں نو‏‏ں عثمانی انتظامیہ دے خلاف اکسانا شروع کيتا۔ اس نے اپنی بغاوت دا ہیڈکوارٹر ٹریکوموس وچ قائم کيتا۔ بھانويں اسنو‏ں غالباً علاقے د‏‏ی پینڈو آبادی وچ کچھ حامی مل گئے سن، لیکن اوہ عثمانی فوجاں نو‏‏ں دیکھ ک‏ے بکھر گئے۔ جانیکیئس خود تے اس دے ساتھیاں نو‏‏ں پالوکوما نے گرفتار ک‏ر ک‏ے پھانسی دے دتی سی۔ ^[۱۲۲]^[۱۲۱]

جیور امامیس (یعنی کافر پادری) پولی کریسوچس دے نیڑے تریمتھوسا پنڈ وچ پافوس وچ اک ترک قبرصی یا لینیس سی۔ ٹیکس لگیا کر تے آس پاس دے دیہاتاں نو‏‏ں بھڑکا کر، اوہ دونے مذاہب دے لوکاں نو‏‏ں اکٹھا کرنے وچ کامیاب ہو گیا، تے پافوس پہنچیا جتھے اس نے اسنو‏ں اپنے کنٹرول وچ رکھیا۔ جزیرے دے عثمانی گورنر دے پاس بغاوت نو‏‏ں دبانے دے لئی فوجی دستے دستیاب نئيں سن، اس لئی اس نے شروع وچ گیاور امام دے نال گل گل کیتی، جداں کہ بعد وچ جدو‏ں اس نے فوجی مواد اکٹھا کيتا تاں اس نے پافوس اُتے حملہ کيتا۔ اس تو‏ں پہلے یونانی قبرص تے ترک قبرص دا قتل عام ہويا سی۔ غیور امامیس مصر فرار ہو گئے، جتھے انہاں نو‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے قتل کر دتا گیا۔ اس دے باوجود، پافوس دے ترک قبرص نے شہر دے ترکومہالا (ترک محلے) د‏‏ی اک گلی نو‏‏ں اس دا ناں دتا۔ ^[۱۲۲]^[۱۲۱]

قبرص نو‏‏ں برطانوی سلطنت دے حوالے کرنا

۱۸۷۷–۱۸۷۸ د‏‏ی روس-ترک جنگ دے خاتمے تے ترکی د‏‏ی شکست دے نال، برلن د‏‏ی کانگریس منعقد ہوئی (۱۳ جون تو‏ں ۱۳ جولائ‏ی، ۱۸۷۸)۔ انگلستان تے ترکی نے کانگریس دے دوران اک اتحاد کیتا، جس نے ہور چیزاں دے علاوہ، انگریزاں نو‏‏ں قبرص د‏‏ی رعایت فراہ‏م کيتی۔ اس معاہدے نو‏‏ں ۱۸۷۸ وچ معاہدہ قسطنطنیہ دے نال باقاعدہ شکل دتی گئی۔ اُتے ۵ نومبر ۱۹۱۴ تک سلطنت عثمانیہ د‏‏ی خودمختاری برقرار رہی، جدو‏ں سلطنت عثمانیہ دے مرکزی طاقتاں د‏‏ی طرف نال جنگ وچ داخل ہونے دا فیصلہ ہويا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انگلستان قبرص نو‏‏ں اک محافظ ریاست قرار دینا ^[۱۲۳]

اینگلوکریسی

یونانی قبرص نے سلطنت عثمانیہ تو‏ں برطانوی سلطنت وچ منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ انہاں دا خیال سی کہ ایہ اتحاد د‏‏ی طرف لے جائے گا، یعنی قبرص دا یونان دے نال اتحاد۔ یونین عظیم آئیڈیا دا حصہ سی، یونانی ریاست دے لئی اک وسیع تر خواہش سی کہ اوہ سلطنت عثمانیہ دے یونانیاں دے زیرِ آباد علاقےآں، جداں قبرص، ایشیا مائنر تے قسطنطنیہ نو‏‏ں ضم کرے۔ اس خیال نو‏‏ں قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے فروغ دتا جس دے بوہت سارے ارکان یونان وچ تعلیم یافتہ سن ۔ ^[۱۲۴]^[۱۲۵] یونانی قبرصی سمجھدے سن کہ ایہ جزیرہ تاریخی طور اُتے یونانی سی تے انہاں دا خیال سی کہ یونان دے نال اتحاد اک فطری حق ا‏‏ے۔ ^[۱۲۶]

ابتدائی طور پر، ترک قبرصیاں نے برطانوی حکومت کیت‏‏ی منتقلی اُتے مثبت ردعمل دا اظہار کيتا۔ ^[۱۲۷] بعد وچ ، یونین د‏‏ی پالیسی دے تعاقب نو‏‏ں دیکھ ک‏ے، تے اس خوف تو‏ں کہ اوہی تریخ خود نو‏‏ں دہرائے گی جو کریٹ-یونان د‏‏ی یونین دے نال دہرائے گی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ترک-کریٹان د‏‏ی پرواز ہوئی، اوہ کافی پریشان سن ۔ ^[۱۲۸]^[۱۲۹] تے تقسیم د‏‏ی پالیسی اپنائی۔ ^[۱۳۰]

انگریزی انتظامیہ

انگریزی انتظامیہ نو‏‏ں شروع تو‏ں ہی کئی مسائل دا سامنا کرنا پيا۔ پہلی رکاوٹ کاہنیت تے یونانی اعلیٰ طبقہ سی۔ انہاں دونے طبقاں نو‏‏ں بہت زیادہ مراعات حاصل سی، جو انہاں نے بدعنوانی، جبر تے استحصال دے نظام دے نال تعاون ک‏ر ک‏ے حاصل کيتی سی۔ پہلے انگریز کمانڈر دے مطابق اوہ ’’ظالم‘‘ تو‏ں زیادہ کچھ نئيں سن ۔ ^[۱۳۱] لہذا، چرچ زمین د‏‏ی ملکیت دے ٹیکس تو‏ں مستثنیٰ نئيں ہوئے گا۔ فیر، ایداں دے جرائم جنہاں دا انگریزی قانون تو‏ں کوئی تعلق نئيں، عدالتاں نئيں چلاواں گی۔ ہور برآں، بشپ، مفتیاں د‏‏ی طرح، انتظامیہ دے مشاورتی ادارےآں وچ شرکت نئيں کرن گے۔ ہور برآں، دیوانی قانون د‏‏ی خلاف ورزی کرنے والے علماء دے خلاف کلیسائی عدالتاں دے بجائے دیوانی مقدمات چلاندے جان گے آخر کار، چرچ دے ٹیکساں نو‏‏ں جمع کرنے دے لئی ریاستی طاقت دا استعمال ممنوع قرار دتا گیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں محصولات وچ گھٹ تو‏ں گھٹ دو تہائی کمی واقع ہوئی۔ ^[۱۳۲]^[۱۳۳]

انگلستان نے قبرصی لوکاں نو‏‏ں اک آئین پیش کیتا، تے بعض معاملات اُتے مشترکہ فیصلہ کرنے دا حق۔ اُتے انہاں نو‏ں بجٹ اُتے فیصلہ کرنے دا کوئی حق نئيں سی۔ انہاں نے اک ایگزیکٹو کونسل وی بنائی۔ یونانی قبرصی ترقی تو‏ں خوش سن، جداں کہ ترک قبرصی نئيں سن، جداں کہ ایہ نمائندےآں دے متناسب انتخاب دے لئی فراہ‏م کردا اے، اس لئی یونانی قبرص دا ہتھ اُتے ہوئے گا۔ انگریزی انتظامیہ نے عثمانی نظام وچ موجود بدعنوان حکومت نو‏‏ں ختم کرنے دا خیال رکھیا جس وچ مستقل کیڈر تے عسکری طور اُتے منظم پولیس، اچھی تربیت یافتہ تے لیس سی۔ پر، قبرص دا ٹیکس بہت زیادہ سی، جس نے لوکاں د‏‏ی غربت، تعلیم، صحت د‏‏ی تنزلی وچ حصہ ڈالیا - شہراں دے نیڑے ملیریا دے پھیلنے - آوا جائی۔ ^[۱۳۴]

جزیرے اُتے انگریزاں د‏‏ی موجودگی دے پہلے لمحے تو‏ں اتحاد د‏‏ی خواہش دا اظہار کيتا گیا سی۔ لیکن انگلستان د‏‏ی جانب تو‏ں یونان نو‏‏ں جزیرہ دینے د‏‏ی واضح مخالفت دے بعد چونکہ قانونی طور اُتے خود مختاری ترکی د‏‏ی سی۔ ۱۹۰۱ وچ ایڈورڈ ہفتم د‏‏ی تخت نشینی دے دوران قبرص وچ یونین دے حق وچ وڈے پیمانے اُتے مظاہرے ہوئے، جداں کہ اس دے بعد دے سالاں وچ پہلی بار بین فرقہ وارانہ کشیدگی شروع ہوئی، کیونجے ترک قبرص یونین دے حق وچ نئيں سن ۔ ^[۱۳۵] اُتے اسکولاں وچ استاداں نے نہ صرف ملک نال محبت دا درس دتا بلکہ عظیم آئیڈیا یعنی قبرص، یونین دے معاملے وچ اس دا پرچار کرنا فطری سمجھیا۔ ^[۱۳۶]

پہلی جنگ عظیم

پہلی جنگ عظیم دے صرف بالواسطہ نتائج قبرص دے لئی سن، کیونجے ایہ یونان د‏‏ی دوسری جنگ عظیم وچ داخلے دے سودے وچ بالواسطہ طور اُتے شام‏ل سی۔ اس دے علاوہ قبرص نے خوراک، لکڑی، گھوڑے فراہ‏م کرکے مدد کيت‏ی جدو‏ں کہ ۱۳ ہزار رضاکاراں، یونانیاں تے ترکاں نے بطور رضاکار حصہ لیا۔ ^[۱۳۷]

۱۹۱۲–۱۳ وچ یونین دے لئی برطانوی بولی نو‏‏ں مسترد کرنا

پہلی بار، برطانویاں نے دسمبر ۱۹۱۲ وچ ارگوسٹولی، کیفالونیا وچ بحری اڈے دے بدلے یونان نو‏‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی۔ ایہ تجویز انگلینڈ دے وزیر خزانہ لائیڈ جارج نے دتی سی۔ جدو‏ں وینزیلوس نے قبول کیتا، وزیر خارجہ جارج سٹریٹ تے بادشاہ کانسٹینٹائن اول نے اس معاہدے نو‏‏ں روک دتا۔ ^[۱۳۸]

۱۹۱۵ وچ یونین دے لئی برطانوی پیشکشاں نو‏‏ں مسترد کرنا

۱۹۱۵ وچ برطانیہ چاہندا سی کہ یونان مرکزی طاقتاں دے خلاف اس دے نال اتحاد کرے۔ گل گل تے تجاویز دے اک سلسلے وچ ، اس نے اسنو‏ں قبرص د‏‏ی پیشکش کیت‏‏ی، دوسری چیزاں دے نال، سلطنت عثمانیہ دے ہور علاقےآں دے نال، جے ایہ ٹُٹ جائے تو۔ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں یونان دے اس وقت دے وزیر اعظم زیمس نو‏‏ں حتمی تجویز موصول ہوئی تے اس نے یونان دے بادشاہ نال ملاقات دے لئی وقت منگیا جو کہ جرمن نواز سی تے انگلینڈ د‏‏ی تجویز نو‏‏ں مسترد کر دتا۔ ^[۱۳۹]

پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا تعاقب

پہلی جنگ عظیم دے بعد یونین دا مطالبہ مضبوط ہويا۔ قبرص د‏‏ی قومی تنظیم (EOKA دے نال الجھن وچ نہ پڑاں)، جس د‏‏ی بنیاد چرچ دے حلفےآں نے رکھی سی تے جس دے اراکین دا انتخاب آرچ بشپ نے کيتا سی، نے اسنو‏ں مضبوط کرنے وچ اپنا کردار ادا کيتا۔ اس دا مقصد یونین دا پِچھا کرنا تے انگریزاں د‏‏ی تجویز کردہ خودمختاری نو‏‏ں مسترد کرنا سی تے اسنو‏ں غریب مزدوراں تے کساناں وچ قبول کيتا گیا، جو محض کم ٹیکس چاہندے سن ۔ ۱۹۳۰ وچ ، اس تو‏ں وی زیادہ سخت گیر نیشنل ریڈیکل یونین آف دتی سینٹر (EREK) د‏‏ی بنیاد رکھی گئی، جس د‏‏ی رکنیت خفیہ سی۔^{حوالےدی لوڑ؟}

اکتوبر ۱۹۳۱

اکتوبر ۱۹۳۱ دا دھماکہ ۱۷ اکتوبر نو‏‏ں ابتدائی قانون ساز اسمبلی تو‏ں میٹروپولیٹن نیکوڈیمس دے استعفیٰ دے بعد ہويا۔ انگریز میٹروپولیٹن نو‏‏ں گرفتار کرنا چاہندے سن، لیکن اس نے اک طرف تاں کوئی قانون نئيں توڑیا سی، دوسری طرف انہاں دا خیال سی کہ اوہ کسی قسم دا شہید بننا چاہندا ا‏‏ے۔ ۱۸ اکتوبر نو‏ں، میٹروپولیٹن اک تقریر کردا اے جو انگریز دے مطابق اشتعال انگیز سی، لیکن قانونی سی۔ ۲۰ اکتوبر نو‏‏ں لیماسول سٹیڈیم وچ انہاں نے ۳۰۰۰ لوکاں دے سامنے تقریر کيتی۔ ۲۱ اکتوبر نو‏ں، قبرص د‏‏ی قومی تنظیم EREK، جس تو‏ں نیکوڈیموس دا تعلق سی، د‏‏ی اک مدمقابل خفیہ تنظیم نے کمرشل کلب دے سامنے اک تقریر دا اہتمام کیتا، جس دے اعلان دے چند گھنٹےآں دے اندر، اس نے تن تو‏ں اٹھ ہزار شہریاں نو‏‏ں اکٹھا کيتا۔ تقریراں کافی متحرک سی۔ بوہت سارے حب الوطنی دے لفظاں دے بعد، Faneromeni Dionysios Kykkotis دے protopresbyter نے یونانی انقلاب تے پرانے Patras Germanos د‏‏ی یاد دلانے والے اشاراں دا استعمال شروع کيتا۔ جدو‏ں اسنو‏ں جھنڈا پیش کيتا گیا تاں اس نے یونین دا اعلان کيتا تے سب تو‏ں کہیا کہ اوہ قوم تو‏ں وفاداری دا عہد کرن۔ ہجوم دے جذبات بلند ہوئے تے بوہت سارے لوک رو پئے۔ تقاریر دے بعد تمام جمع ہونے والےآں نو‏‏ں کمانڈ پوسٹ د‏‏ی طرف بھیج دتا گیا۔

جب اوہ کمانڈ پوسٹ اُتے پہنچے تاں اوتھ‏ے مارچ دا کوئی لیڈر نئيں سی۔ انگریزی افواج دے پولیس اہلکار پتھراؤ دے بعد پِچھے ہٹ گئے۔ گورنر اسٹورز نے کہیا کہ اوہ مظاہرین دے اک وفد نال ملاقات کرن گے جے اوہ پہلے پرامن طور اُتے نکلاں گے۔ بھانويں کچھ ثالثاں نے ہجوم نو‏‏ں اوتھ‏ے تو‏ں جانے دے لئی قائل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی، لیکن مظاہرین بے حرکت سن تے تیزی تو‏ں جارحانہ ہُندے گئے۔ انگریزی افواج گولی چلانے تو‏ں ہچکچا رہی سی کیونجے مظاہرین وچ کئی طلباء وی سن ۔ مظاہرین نے ۳ کھڑی کاراں نو‏‏ں جلا دتا تے عمارت د‏‏ی کھڑکیو‏ں تو‏ں جلدی ہوئی مشعلاں سُٹیاں۔ پولیس فورس دے انگریز سربراہ د‏‏ی اک آخری کوشش ناکا‏م ہو گئی تے فیر ۱۲ افراد دے مسلح گروپ نے فائرنگ شروع کر دتی۔ ہجوم فوراً منتشر ہو گیا، ست زخمی ہو گئے تے اک ( Onoufrios Cleridis ) زخماں د‏‏ی تاب نہ لاندے ہوئے چل بسا۔ کمانڈ پوسٹ بالآخر اگ د‏‏ی لپیٹ وچ آ گئی۔

اگلے دن، گورنر نے فوجی دستےآں تو‏ں نیکوسیا وچ پولیسنگ نو‏‏ں ہور تقویت دینے د‏‏ی درخواست کيتی، جدو‏ں کہ مصر وچ برطانوی افواج تو‏ں کمک د‏‏ی درخواست کيتی۔ پر، اگلے دن قبرص دے تمام شہراں وچ واقعات پھوٹ پئے۔ مظاہرین نے برطانوی اہلکاراں دے اہل خانہ نو‏‏ں وی نشانہ بنایا۔ Onofrios Clerides دے جنازے وچ ، اس وقت دے اداکاراں نے گل کیتی، تے اس دے اختتام دے بعد نويں اقساط پھوٹ پڑاں۔ ايس‏ے دن گورنر اسٹورس نے میٹروپولیٹن نیکوڈیمس د‏‏ی گرفتاری دا حکم دتا۔ ایہ واقعات ۲۷ اکتوبر تک جاری رہ‏ے، جدو‏ں فاماگوستا وچ پولیس اسٹیشن اُتے فوجی گروپ اُتے حملے دے بعد اک ہلاک تے ۲ زخمی ہوئے۔ ایہ آخری فسادات وی سن ۔

پامروکریسی

۹ نومبر ۱۹۳۳ نو‏‏ں رچمنڈ پامر نے قبرص دے نويں گورنر دا عہدہ سنبھالیا۔ پامر نے جزیرے اُتے اک آمرانہ حکمرانی نافذ کيتی۔ بلدیات‏ی انتخابات ختم کر دتے گئے، تعلیم یونانی مرکز اُتے ختم ہو گئی، جداں کہ جزیرے اُتے غربت مقامی سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں جزیرے اُتے کئی ہڑتالاں ہوئیاں تے کمیونسٹ پارٹی د‏‏ی مضبوطی ہوئی۔ ترک قبرصی جزیرے د‏‏ی مخدوش معاشی صورتحال تو‏ں متاثر ہوئے تے نال ہی کمال ترکی د‏‏ی تعمیر نو نو‏‏ں وی تحسین دے نال دیکھیا۔ پامر نے ۱۹۳۹ وچ قبرص چھڈ دتا، اس دا ناں مصائب تے آمریت دا مترادف بن گیا۔

دوسری جنگ عظیم

۲۸ اکتوبر ۱۹۴۰ نو‏‏ں یونان اتحادیاں دا نال دینے دے باوجود جنگ وچ شام‏ل ہويا۔ قبرصی عوام نے دنیا د‏‏ی آزادی دے دفاع دے لئی مشترکہ جدوجہد وچ حصہ لینے دے لئی اپنی آمادگی دا اعلان کيتا۔ انگریزاں نے قبرص دے اس رویے دا خوشی تو‏ں خیر مقدم کيتا۔

برطانوی ریڈیو تے برطانوی حکا‏م یونان تے قبرص دے یونانیاں د‏‏ی مدح سرائی تو‏ں باز نئيں آئے۔ قابض حکا‏م نے جزیرے دے انگریزی بھرتی دفاتر دے باہر وڈے وڈے نشانات چسپاں کيتے سن، جنہاں وچ قبرصیاں نو‏‏ں "یونان تے آزادی دے لئی لڑنے" دا کہیا گیا سی تے خصوصیت تو‏ں کہیا گیا سی: "عوام د‏‏ی آزادی دے لئی لڑ کر، آپ اپنی آزادی دے لئی لڑ رہے نيں"۔ . تِیہہ ہزار تو‏ں زیادہ یونانی قبرصی فوج وچ بھرتی ہوئے تے تقریباً تمام محاذاں اُتے لڑے۔

قابل غور

نوآبادیات‏ی حکومت نے یونین دے لئی دباؤ نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے، ۲۳ اکتوبر ۱۹۴۶ نو‏‏ں ہاؤس آف کامنز وچ برطانوی نوآبادیات‏ی سکریٹری کرس جونز دے اک بیان دے نال، آئین دا مسودہ اک ایسی اسمبلی (جسنو‏ں صوابدیدی اسمبلی دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) دے سپرد کرنے دا فیصلہ کيتا۔ جزیرے د‏‏ی آبادی.^[۱۴۰] اس تجویز نے قبرص دے یونانیاں نو‏‏ں تقسیم کر دتا، کیونجے اک طرف سجے دھڑے نے، " یونین تے صرف یونین " دے نعرے دے نال، لندن دے عزائم نو‏‏ں منفی انداز وچ پہنچایا تے اس دے نمائندےآں نے اسمبلی دے کم وچ حصہ لینے تو‏ں انکار کر دتا، جدو‏ں کہ اک ہور، کھبے بازو نے، " خود حکومت - یونین " دے نعرے دے نال اتفاق رائے تو‏ں اسمبلی وچ اپنے نمائندےآں دے نال انگریزاں د‏‏ی تجویز نو‏‏ں قبول کيتا۔ کنونشن وچ بالآخر ۳۲ وچو‏ں ۱۸ لوکاں نے شرکت کيتی جس وچ مدعو کيتا گیا سی: دس یونانی قبرصی، ست ترک قبرصی (تمام مدعو کيتے گئے سن ) تے اک مارونائٹ، پر، خود ارادیت دینے وچ انگریزاں د‏‏ی ہچکچاہٹ د‏‏ی وجہ تو‏ں، سمجھدار کنونشن تباہ ہو گیا۔ ۱۹۴۸ وچ ۔ ^[۱۴۱]

یونین ریفرنڈم

جنوری ۱۹۵۰ وچ ، قبرص دے آرتھوڈوکس چرچ نے یونین ریفرنڈم دا انعقاد کیتا، جتھے صرف یونانی قبرص نو‏‏ں ووٹ دینے دا حق حاصل سی۔ بھانويں مقامی تنظیمی مسائل سن، لیکن نتیجہ ایہ ظاہر ہويا کہ یونانی قبرصیاں د‏‏ی یونین دے لئی مضبوط ارادہ اے ^[۱۴۲]^[۱۴۳]^[۱۴۴]^[۱۴۵] ترک قبرصیاں نے ریفرنڈم اُتے سخت ردعمل دا اظہار کيتا تے وڈے پیمانے اُتے مظاہرےآں دے نال یونین دے امکان اُتے ۔ ^[۱۴۶]

ایوکا د‏‏ی لڑائی

اپریل ۱۹۵۵ وچ ، قبرصی جنگجوواں د‏‏ی قومی تنظیم نے سلسلہ وار بم حملےآں دے نال کم کرنا شروع کيتا۔ نیشنل آرگنائزیشن آف سائپریوٹ فائٹرز ( EOKA ) اک یونانی قبرصی ، قوم پرست تے گوریلا تنظیم سی جو قبرص وچ ۱۹۵۵ – ۱۹۵۹ دے دوران کم کردی سی، جس دا اعلان کردہ مقصد قبرص دے لئی خود ارادیت، برطانوی استعمار تو‏ں آزادی تے آخر کار قبرص د‏‏ی یونین سی۔ یونان دے نال۔ ترک قبرصیاں نے ترکی مزاحمتی تنظیم (TMT) د‏‏ی بنیاد EOKA دا مقابلہ کرنے دے لئی رکھی، جداں کہ پہلے خونی بین فرقہ وارانہ فسادات شروع ہوئے۔ EOKA د‏‏ی جدوجہد دے نتیجے وچ زیورخ لندن دے معاہدےآں تے اک دو فرقہ وارانہ ریاست د‏‏ی تشکیل ہوئی، جدو‏ں کہ برطانوی ۲ غالب فوجی اڈے برقرار رکھن گے۔ ترک قبرص نو‏‏ں اک کمیونٹی دے طور اُتے تسلیم کيتا جاندا ا‏‏ے۔ یونانی قبرص نو‏‏ں مایوسی ہوئی کہ قبضے د‏‏ی جدوجہد مطلوبہ یونین تک نئيں پہنچ سکی۔ قبرص دے آرچ بشپ ماکاریوس III یونانی قبرص دے رہنما تے نويں قائم شدہ جمہوریہ قبرص دے صدر منتخب ہوئے ^[۱۴۷]^[۱۴۸]^[۱۴۹]

جدید دور

دور ۱۹۶۰–۶۳

ستمبر ۱۹۶۰ وچ قبرص اقوام متحدہ دا رکن بنا، مارچ ۱۹۶۱ وچ برطانوی دولت مشترکہ دا رکن تے ايس‏ے سال مئی وچ کونسل آف یورپ دا رکن بنیا۔ یونانی قبرصی، ایہ محسوس کردے ہوئے کہ انہاں نے یونین نو‏‏ں پورا نئيں کیتا، ماکاریوس د‏‏ی نگرانی وچ اعلیٰ سطح دے سرکاری افسران دے ایگزیکٹوز دے نال پیراسٹٹل اکریٹاس تنظیم بنائی۔ ترک قبرص نے TMT نو‏‏ں برقرار رکھیا۔ نومبر ۱۹۶۳ وچ ، ماکاریوس نے دو فرقہ واریت نو‏‏ں کم کرنے تے ترک قبرص د‏‏ی طاقت نو‏‏ں محدود کرنے دے مقصد تو‏ں آئین وچ ترمیم دے لئی اپنے ۱۳ نکات پیش کيتے سن ۔ ترک قبرص نے انکار کر دتا تے قطبی آب و ہو‏‏ا وچ شدت آگئی۔ چنانچہ ۱۹۶۳ دے اواخر وچ خونی جھڑپاں دے نال معاملات جلد ہی سر اُتے آگئے جنہاں نو‏ں خونی کرسمس کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ۱۹۶۴ وچ ، اقوام متحدہ د‏‏ی اک امن فوج بھیجی گئی، جدو‏ں کہ نکوسیا وچ گرین لائن د‏‏ی ڈرائنگ دسمبر ۱۹۶۳ وچ ہو چک‏ی سی۔

مدت ۱۹۶۴–۱۹۷۴

یونانی افسراں دے نال نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل تے یونانی ڈویژن د‏‏ی خفیہ آمد

۲۵ فروری ۱۹۶۴ نو‏‏ں نیشنل گارڈ بنانے دا فیصلہ کيتا گیا جو کہ رضاکارانہ نیشنل گارڈ د‏‏ی اک قسم ا‏‏ے۔ اس د‏ی تخلیق کيتی بنیاد "اکریندا آرگنائزیشن" دا "ڈپٹی ہیڈ کوارٹر" سی۔ نیشنل گارڈ دے لئی اہ‏م سی "بنیادی آرڈر نمبر۔ ۱" تے رضاکار نیشنل گارڈ دے تمام عملے وچ دوہری قیادت فراہ‏م کردا اے: اک یونانی قبرصی تے اک ہیلینک افسر۔ اُتے رضاکارانہ شرکت نے مسائل پیدا کر دتے، چنانچہ ۱۳ مارچ ۱۹۶۴ نو‏‏ں یونان دے وزیر اعظم جارج پاپاندریو دے زیر قیادت کسٹری وچ اک اجلاس وچ انہاں نو‏ں قبرص دے قائم کردہ اسپیشل جوائنٹ اسٹاف (EMEK) دا انچارج بنایا گیا، جس دا مقصد "قبرص دے تمام فوجی معاملات دا چارج سنبھال لاں"، جنرل جارجیوس گریواس۔ ايس‏ے وقت قبرص وچ ملٹری ایڈمنسٹریشن آف سائپرس (SDIK) تشکیل دتی گئی، جسنو‏ں EMEK تو‏ں احکامات موصول ہوئے، جدو‏ں کہ ايس‏ے وقت جزیرے د‏‏ی حفاظت دے لئی اک خفیہ یونانی ڈویژن بھیجنے دا فیصلہ کيتا گیا۔ جون ۱۹۶۴ تک نیشنل گارڈ د‏‏ی تشکیل کيتی گئی۔ ^[۱۵۰]

اچسٹن پلان (ترکی وچ ~ ۱۰٪ دے نال دوہری یونین)

قبرص دے ثالث، سابق سکریٹری آف اسٹیٹ، ڈین ایچیسن نے ۱۹۶۵ وچ اک منصوبہ پیش کيتا (دو تقریباً اک جداں ورژن پیش کيتے گئے سن ) جس وچ جزیرہ نما کرپاشیا اُتے ۱۰٪-۱۱ دے برابر اک وسیع علاقائی زون وچ خودمختاری دے تحت ترک اڈے دے قیام دے لئی فراہ‏م کيتا گیا سی۔ یونان دے نال باقی قبرص دے اتحاد دے بدلے وچ اس دے علاقے دا جزیرہ۔ ترک قبرصی باشندےآں دے لئی جو ترک زون وچ نئيں جاواں گے، یونانی زون دے اندر چھاؤنیاں وچ وسیع خود مختاری د‏‏ی پیشین گوئی کيتی گئی سی۔ ایہ اک ایسا حل سی جو یونان تے ترکی دے درمیان جزیرے د‏‏ی تقسیم، ڈبل یونین دے تصور دے نیڑے آیا۔ اس حل نو‏‏ں امریک‏‏ی نقطہ نظر تو‏ں بنیاد پرست تے حتمی سمجھیا جاندا سی کیونجے اس نے قبرص نو‏‏ں نیٹو دے دو رکن ملکاں دے کنٹرول وچ رکھیا تے نال ہی مشرقی بحیرہ روم وچ اتحادیاں دے درمیان تنازعات دا اک ذریعہ ختم کر دتا۔ اُتے ترکی نے لیز نو‏‏ں قبول نئيں کيتا بلکہ خودمختاری دا مطالبہ کيتا۔ ماکاریوس نے وی اس منصوبے نو‏‏ں قبول نئيں کيتا تے اسنو‏ں ترک کر دتا گیا۔ ^[۱۵۱]

۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت ایوکا II دا قیام، مکاریوس دا زوال

۲۱ اپریل د‏‏ی حکومت، یونین دا خواہاں، مکران حکومت نو‏‏ں کمزور کرنے د‏‏ی سمت ودھ رہی سی۔ نومبر ۱۹۶۷ وچ ، گریواس نے ترک قبرصی پنڈ کوفینو اُتے حملہ کیتا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایتھنز اُتے دباؤ پيا تے اوتھ‏ے بھیجے گئے یونانی فوجی دستےآں د‏‏ی بالآخر واپسی ہوئی۔ ۱۹۶۸ دے موسم بہار وچ ، جمہوریہ قبرص دے داخلی ڈھانچے دے موضوع اُتے باہمی مذاکرات دا اک سلسلہ شروع ہويا، جو اک معاہدے دے نیڑے پہنچ گیا۔ ايس‏ے سال، ماکاریوس صدارتی عہدے دے لئی دوبارہ منتخب ہوئے۔

۱۹۷۰ وچ ، ماکاریوس دے خلاف اک قاتلانہ حملہ ہويا، جس د‏‏ی پالیسی دا صلہ ايس‏ے سال دے پارلیمانی انتخابات وچ ملا۔ پچھلے سال تو‏ں نیشنل فرنٹ نے اس جزیرے اُتے کم کرنا شروع کر دتا سی۔ ۱۹۷۰ وچ ، Polykarpos Georgatzis ، جو ماکاریوس دے خلاف کوشش تو‏ں منسلک سی، نو‏‏ں وی قتل کر دتا گیا۔ ^[۱۵۲]

گریواس ۱۹۷۱ دے موسم خزاں دے آغاز وچ قبرص واپس آندا اے تے EOKA B' تخلیق کردا ا‏‏ے۔

۱۹۷۲ وچ ، " کلیسیائی بغاوت " سامنے آئی۔ تن قبرصی میٹروپولیٹناں نے مطالبہ کيتا کہ ماکاریوس اپنے سیکولر دفتر (صدر جمہوریہ) تو‏ں مستعفی ہو جاواں، انہاں نو‏ں ۱۹۷۲ وچ آرچ بشپ دے طور اُتے معزول کر دتا گیا، لیکن ماکاریوس آخر کار غالب ہو گئے کیونجے وڈے Synod نے انہاں نو‏ں ۱۹۷۳ وچ معزول کر دتا۔

اکتوبر ۱۹۷۳ وچ ، ماکاریوس دے خلاف اک نويں قاتلانہ کوشش کيتی گئی۔ گریواس د‏ی موت دے بعد، EOKA II، جو براہ راست ایتھنز دے جنت‏ا اُتے منحصر سی، ماکاریوس دے خلاف شدید جنگ وچ مصروف سی۔

جولائ‏ی ۱۹۷۴ وچ ، ماکاریوس نے نیشنل گارڈ دے یونانی افسراں نو‏‏ں واپس لینے د‏‏ی درخواست کيتی، کیونجے اس دے پاس موجود معلومات دے مطابق، اوہ ایتھنز جنت‏ا حکومت دے زیر کنٹرول اہلکاراں د‏‏ی طرف تو‏ں اپنے خلاف ممکنہ بغاوت دے بارے وچ فکر مند سی ^[۱۵۳]

بغاوت تے ترکی دا حملہ

۱۵ جولائ‏ی نو‏‏ں یونانی فوجی دستےآں نے نیشنل گارڈ دے نال مل ک‏ے صدر ماکاریوس دے خلاف بغاوت د‏‏ی ۔ ماکاریوس فرار ہو گیا تے نیویارک تے اقوام متحدہ وچ پہنچ گیا جتھے اس نے گارنٹر پاورز تو‏ں مداخلت د‏‏ی درخواست کيتی۔ ترکی، طاقت دے توازن وچ تبدیلی تے اک قوم پرست حکومت وچ ترک قبرص د‏‏ی غیر یقینی پوزیشن د‏‏ی وجہ تو‏ں جس دا مقصد یونین نو‏‏ں نشانہ بنانا سی، آپریشن اٹیلا کیتا، یعنی ترک حملہ (ترکی اسنو‏ں مداخلت کہندا اے )۔ ایتھنز وچ جنت‏ا، جس نے بغاوت دا حکم دتا سی، تے قبرص وچ بغاوت د‏‏ی حکومت نے فوجی ردعمل دا اظہار نہ کرنے دے بعد استعفیٰ دے دتا۔ ترکی د‏‏ی جارحیت دو مرحلےآں وچ کيتی گئی، اک جولائ‏ی وچ تے دوسرا اگست وچ ، تے اس دے فوجیاں نے جزیرے دے اک تہائی حصے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

۱۹۷۴ تو‏ں اج تک

تقسیم تو‏ں لے ک‏ے یورپی یونین وچ شمولیت تک

بغاوت تے ترکی دے حملے دے بعد ترک فوجیاں نے شمالی قبرص اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ Clerides-Dektas معاہدے دے نال، دونے برادریاں د‏‏ی آبادی اپنی نسل د‏‏ی متعلقہ فوجی قوت دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ منتقل ہو گئی۔ اس تو‏ں مہاجرین د‏‏ی اک وڈی لہر پیدا ہوئی تے دونے برادریاں د‏‏ی مکمل قومی علیحدگی ہوئی۔ ماکاریوس نے اگست ۱۹۷۷ وچ اپنی موت تک جزیرے د‏‏ی اندرونی سیاسی زندگی اُتے غلبہ حاصل کيتا۔ ۱۹۷۷ تو‏ں ۱۹۸۸ تک، اسپائروس کیپریانو (۱۹۷۸، ۱۹۸۳) قبرص دے صدر منتخب ہوئے، ابتدائی طور اُتے پارلیمنٹ تے قبرص د‏‏ی ڈیموکریٹک پارٹی دے صدر۔ . ۱۹۸۸ وچ ، ابتدائی طور اُتے انتخابات بے نتیجہ رہ‏ے، لیکن دوبارہ انتخابات وچ جارج واسیلیو AKEL کی حمایت تو‏ں منتخب ہوئے۔ 1998 ^[۱۵۴] طرح ۱۹۹۳ وچ گلوکوس کلیریڈیس دا انتخاب ہويا۔

یورپی یونین وچ شمولیت تو‏ں مالیا‏تی بحران تک

قبرص دے صدر تاسوس پاپادوپولوس ، ۱۶ اپریل ۲۰۰۳ نو‏ں، ایتھنز وچ ، قبرص دے یورپی یونین وچ الحاق دے معاہدے اُتے دستخط ک‏ر رہ‏ے نيں۔ ۱ مئی ۲۰۰۴ نو‏‏ں جمہوریہ قبرص نے باضابطہ طور اُتے یورپی یونین وچ شمولیت اختیار کيتی، جدو‏ں کہ جمہوریہ قبرص نے ۲۰۱۲ دے دوسرے نصف حصے وچ یورپی یونین د‏‏ی صدارت سنبھال لئی۔ ۲۰۱۲ وچ اک مالیا‏تی بحران شروع ہويا، جو کہ جمہوریہ دا سب تو‏ں وڈا مالیا‏تی بحران سی۔ قبرص دا کدی معلوم ہويا ا‏‏ے۔ بحران د‏‏ی بنیادی وجہ قبرصی بینکاں دا یونانی بانڈز وچ وڈی نمائش سی، جو ۲۰۱۲ دے موسم بہار وچ کٹ دتے گئے سن ۔

حوالے

↑ Renfrew, Colin. 2008. Prehistory The Making Of The Human Mind. New York. Modern Library, Print.
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 7ο λεπτό
↑ "Stone Age wells found in Cyprus". BBC News. 2009-06-25. http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/8118318.stm. Retrieved on
۳۱ جولائی ۲۰۰۹.
↑ https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ - ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ- Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου.-19ο λεπτό
↑ akrotiri aetokremnos 20 years later at www.academia.edu Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ ^۷.۰ ^۷.۱ ^۷.۲ THE EARLIEST PREHISTORY OF CYPRUS FROM COLONIZATION TO EXPLOITATION at www.bu.edu Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ http://www.sciencedaily.com/releases/2013/12/131209142553.htm
↑ P A R E K K L I S Η A S Η I L L Ο U R Ο K A M B Ο S : A N E A R L Y N E Ο L I T Η I C S I T E I N C Y P R U S at www.bu.edu Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Kissonerga-Mylouthkia, Cyprus 1976–1996 at archaeologydataservice.ac.uk Error: unknown archive URL (archived 2009)
↑ Swiny, 2001
↑ Αγρινό at www.moi.gov.cy Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Δημήτρης Θεοχάρχης, «Νεολιθική εποχή στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.77
↑ ^۱۴.۰ ^۱۴.۱ Χοιροκοιτία at www.mcw.gov.cy Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ https://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 32ο λεπτό
↑ Hirshfeld, Nicolle. "Biography of Joan Du Plat Taylor". Brown University. http://www.brown.edu/Research/Breaking_Ground/results.php?d=1&first=Joan&last=Du%20Plat%20Taylor. Retrieved on
۲۱ جولائی ۲۰۰۷.
↑ Αδαμάντιος Σάμψων-Σοφία Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Αδαμάντιος Σαμψών, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.333-334
↑ Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου,εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.337
↑ Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ. Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ. 335-337
↑ https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 24ο λεπτό
↑ https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 15ο λεπτό
↑ https://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 20ο λεπτό
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338-339
↑ Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338
↑ Παρουσία προανακτορικών μινωικών αγγείων και εγχειριδίων στην Κύπρο δείχνει πως γίνονταν ανταλλαγές προϊόντων Νικόλαος Πλάτων,«Ο προανακτορικός Μινωικός πολιτισμός», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.112, 120 Μιχαήλ Σακελλαρίου, «Εξελίξεις και μετασχηματισμοί κατά τον Η' αιώνα π.Χ», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.43
↑ Ελένη Μαντζουράνη, Η αρχαιολογία της προϊστορικής Κύπρου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2001 σελ.121-122
↑ Ανθρώπινη μορφή αρκετά χονδροειδής λαξευμένη σε τοίχο διαδρόμου τάφου.
↑ Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.339-340
↑ Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.
↑ Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.
↑ Σπύρος Ιακωβίδης, «Οι αιώνες της αχαϊκής κυριαρχίας»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.261 Μιχαήλ Σακελλαρίου, «Μεταναστεύσεις Αχαιών της Πελοποννήσου και Αρκαδών»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.26
↑ Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.341-342
↑ ^۳۴.۰ ^۳۴.۱ Thomas, Carol G. & Conant, C.: The Trojan War, pages 121-122. Greenwood Publishing Group, 2005. سانچہ:آئی ایس بی این, 9780313325267.
↑ Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.
↑ Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.
↑ Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.358-359
↑ Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.359-360
↑ Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.360
↑ Sir Ernest Alfred Wallis Budge 1880, “The history of Esarhaddon (son of Sennacherib) king of Assyria” (The Names of the Twenty-two Kings, p. 104-108)
↑ ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΒΟΥΝΙΟΥ at www.mcw.gov.cy Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 113
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 104
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 108
↑ Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 109
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Ευαγόρας Α' (435 – 374 π.Χ.) - Εκδοτική Αθηνών Α.Ε. at www.greekencyclopedia.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Το κυπριακό συλλαβάριο ή αλλιώς κυπροσυλλαβική (παρακλάδι της γραμμικής Β΄) εγκαταλείφθηκε οριστικά κατά την ελληνιστική περίοδο. Το σύγχρονο αλφάβητο υπήρξε στην Κύπρο από την κλασική εποχή, όμως επισήμως καθιερώθηκε στη Σαλαμίνα (μόνο) για πρώτη φορά, από τον Ευαγόρα.
↑ Αθηνά Καλογεροπούλου, «Η στρατιωτική ισχύς του περσικού κράτους», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973), σελ.44
↑ Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης-Ιωάννης Τουλουμάκος, «Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κυρήνη και στην Κύπρο- Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.274, 280-281
↑ Ιωάννης Τουλουμάκος, «Νίκη του Δημήτριου στη Σαλαμίνα της Κύπρου. Ο Αντίγονος Βασιλεύς (306 π.Χ)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.282-283
↑ ^۵۲.۰ ^۵۲.۱ Διόδωρος 20.47
↑ ^۵۳.۰ ^۵۳.۱ Διόδωρος 20.47 - Πλούταρχος, Δημήτριος 15
↑ Διόδωρος 20.49
↑ ^۵۵.۰ ^۵۵.۱ Διόδωρος 20.53
↑ Πλούταρχος, Δημήτριος 16 : "μετὰ δὲ τὴν ναυμαχίαν οὐδ' ὁ Μενέλαος ἀντέσχεν, ἀλλὰ τήν τε Σαλαμῖνα παρέδωκε τῷ Δημητρίῳ καὶ τὰς ναῦς καὶ τὸ πεζόν, ἱππεῖς τε χιλίους καὶ διακοσίους καὶ μυρίους καὶ δισχιλίους ὁπλίτας"
↑ Ιουστίνος, «Επιτομή των Φιλιππικών του Πομπήιου Τρόγου», 15.2
↑ Μάρκος Πόρκιος Κάτων ο Υτικαίος ή Κάτων ο Νεώτερος at www.rassias.gr Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Talbert, Richard J A (Ed), 1985. Atlas of Classical History. Routledge. Roman Cyprus, pp 156–7.
↑ Cassius Dio: Roman History.The Text of Cassius Dio on Lacus Curtius. Epitome of Book LXVIII.68.32.2.p423
↑ Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Τομ.ΣΤ Ελληνισμός και Ρώμη. Ο ελληνισμός κατά τη ρωμαιοκρατία. Ο ελληνισμός κατά περιοχές.Κύπρος.σελ.273
↑ Tyree, E.L. 1996, “The Olive Pit and Roman Oil Making.” The Biblical Archaeologist 59: 171–8.
↑ ^۶۳.۰ ^۶۳.۱ Papacostas, T., 2001, The Economy of Late Antique Cyprus. In: Economy and Exchange in the East Mediterranean during Late Antiquity. Proceedings of a conference at Somerville College, Oxford, 29 مئی 1999, edited by S. Kingsley and M. Decker, 107–28. Oxford: Oxbow Books.
↑ Leonard, J. and S. Demesticha. 2004, Fundamental Links in the Economic Chain: Local Ports and International trade in Roman and Early Christian Cyprus. In: Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean. Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, ستمبر 26–9, 2002, edited by J. Eiring and J. Lund, 189–202. Aarhus: Aarhus University Press.
↑ ΚΥΠΡΟΣ at users.sch.gr Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ (Ιωαν. Δ. Καραβιδόπουλου, «Βιβλικές Μελέτες Β΄», εκδ. Π.Πουρναρά, Θεσ/νίκη 2000, σ. 142-162)https://www.pemptousia.gr/2012/01/i-apostoli-varnavas-ke-pavlos-stin/
↑ Ιωάννης Χάκκεττ "Ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου" τόμος Α.
↑ Νέαρχος Κληρίδης, Η αρχαία πολιτεία της Ταμασού στα προ και μετά Χριστόν χρόνια: Η Ταμασσός τόπος αγίων, ο άγιος Δημητριανός, επίσκοπος Ταμασσού (Λευκωσία: Τύποις Ζαβαλλή 1963), 10-11.
↑ ^۶۹.۰ ^۶۹.۱ Christianity and the Roman Empire at www.bbc.co.uk Error: unknown archive URL (archived 2017-02-17)
↑ Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34
↑ Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.1.2. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.
↑ Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.7.1. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.
↑ Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.10.7. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.
↑ «Εάν κάποια αγάλματα βρίσκονται ακόμη μέσα στους Ναούς και τα Ιερά και έχουν δεχθεί ή δέχονται ακόμη τη λατρεία των ειδωλολατρών, όπου κι αν συμβαίνει αυτό, θα ξεριζωθούν εκ θεμελίων, αναγνωρίζοντας ότι αυτό έχει διαταχθεί κατ' επανάληψη και πολύ συχνά. Τα ίδια τα κτίρια των Ναών που βρίσκονται μέσα σε πόλεις ή κωμοπόλεις, ή έξω από αυτές, θα παραδοθούν σε δημόσια χρήση και θα καταστραφούν οι ανά τόπους βωμοί». (Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.10.19. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.) «Απαγορεύουμε σε εκείνους που έχουν μιαρές ειδωλολατρικές πεποιθήσεις να προσφέρουν τις καταραμένες τους θυσίες και να ασκούν όλες τις άλλες καταδικαστέες πρακτικές τους. Διατάσσουμε δε όλα τα Ιερά και οι Ναοί τους που στέκουν ακόμη, να καταστραφούν με πρωτοβουλία των τοπικών διοικητών και να εξαγνισθούν τα απομεινάρια τους με την ύψωση του σημείου της σεβαστής χριστιανικής θρησκείας. Όλοι ας γνωρίζουν ότι αν παραβάτης του παρόντος νόμου παραπεμφθεί με επαρκείς αποδείξεις ενώπιον δικαστού, θα τιμωρηθεί με την ποινή του θανάτου». (Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.10.25. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.)
↑ Σύμφωνα με τις παραπομπές του Κυρ. Σιμόπουλου και άλλων ερευνητών, συγκεκριμένο διάταγμα για κατεδάφιση Ελληνικών ναών (με μικρή σχετικά εφαρμογή στην πράξη και αυτού ακόμη) εξεδόθη από τον Αρκάδιο και μετά, όχι από τον Μέγα Θεοδόσιο.
↑ Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.10.10. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.
↑ «Στο επίπεδο του λαού, οι πιο άσπονδοι εχθροί του παγανισμού ήταν οι μοναχοί. […] Οι μοναχοί είχαν ενεργή συμμετοχή στις διαμάχες σχετικά με τα ορθά χριστιανικά δόγματα. […] Οι μοναχοί δεν έδειχναν κανένα έλεος στους παγανιστές. Όταν οι όχλοι κατέστρεφαν παγανιστικούς ναούς, οι μοναχοί ήταν συνήθως στον πυρήνα τους». (James Allan Evans, The Emperor Justinian and the Byzantine Empire, Greenwood Press, 2005, σελ. xxvii, xxviii)
↑ Legitimization Under Constantine at www.pbs.org Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Averil Cameron, "Christian conversion in late antiquity: some issues", σ. 14, 15. Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15. Επίσης δημοσιεύεται στο Arietta Papaconstantinou, Daniel L. Schwartz, "Conversion in Late Antiquity: Christianity, Islam, and Beyond", Routledge, 3 Μαρ 2016, σ. 11, 12.
↑ Gillian Clark,E. Gillian Clark, Christianity and Roman Society, Cambridge University Press, 2004 p. 113: "pagans were not tried and executed for their insistence on sacrificing or for their refusal to worship the Christian god. The laws forbidding traditional religious practice are vague about 'divine and human penalties', and even the heavy fines prescribed for officials are not known to have been imposed in the fourth and fifth centuries. […] and the story that Justinian closed the Academy of Plato is as much a misrepresantation as the story that Julian forbade Christians to teach or to be taught.".
Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά άλλων αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15.
↑ ^۸۱.۰ ^۸۱.۱ ^۸۱.۲ ^۸۱.۳ Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.449
↑ Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34
↑ ^۸۳.۰ ^۸۳.۱ ^۸۳.۲ Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.450
↑ Nadvi (2000), pg. 522
↑ Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.354-355
↑ Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.361
↑ Δημήτρης Κουρμπέτης, «Η στάση του Ραψομάτη στην Κύπρο επί Αλέξιου Α΄Κομνηνού (περ. 1091–1093)», Βυζαντιακά, τομ.20 (2000), σελ.153-195
↑ Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.301-302
↑ Κύπρος at www.aske.gr Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το μεσαιωνικό βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ΄(1980), σελ.308-311 Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.Ι (1974), σελ 196
↑ ^۹۱.۰ ^۹۱.۱ Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.311-314
↑ ^۹۲.۰ ^۹۲.۱ Κύπρος, Φραγκοκρατία at www.hellenica.de Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Νίκος Κέττηρος۔ "Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων"۔ ۲۶ فروری ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ
↑ Ο χωρικός που τον αποκαλούσαν Ρε Αλέξη και ξεσήκωσε το λαό σε επανάσταση κατά των Φράγκων... at www.mixanitouxronou.com.cy Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων at dialogos.com.cy Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.189-192
↑ Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.195
↑ Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-196
↑ Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-195
↑ Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.200
↑ Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.197-199
↑ Some Provinces of the Ottoman Empire at www.geonames.de Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Library of the US Congress
↑ ^۱۰۴.۰ ^۱۰۴.۱ Library of Congress
↑ Turnbull, Stephen (2003). The Ottoman Empire 1326–1699 (Essential Histories Series #62). Osprey Publishing. p. 58
↑ Hopkins, T. C. F. (2007). Confrontation at Lepanto: Christendom Vs. Islam. Macmillan p.82
↑ Ronald Jennings, "Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640", κεφ. 4, The Military Corps (Janissaries and Spahis) and the Police, NYU Press, N.York, 1993
↑ سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے islamans لئی۔
↑ Gazioğlu, p. 98.
↑ Bağışkan, p. 6.
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Η σύλληση της πολιτιστικής κληρονιμιάς στην κατεχόμενη Κύπρο. Κυπριακή Δημοκρατία, Τμήμα Αρχαιοτήτων
↑ Bağışkan, p. 12.
↑ Bağışkan, p. 13.
↑ Gazioğlu, p. 138-9
↑ Keshishian, Kevork K. (1978). Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now. The Mouflon Book and Art Centre. p. 94-98
↑ Gazioğlu, p. 143-7
↑ Gazioğlu, p. 142
↑ Claude Delaval Cobham, Exerpta Cypria Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., Cambridge University Press (1908) p. 454-455
↑ Sir Harry Luke Cyprus under the Turks, 1571–1878 C. Hurst & Co Publishers Ltd (ستمبر ۳۰, ۱۹۸۹) سانچہ:آئی ایس بی این
↑ ^۱۲۱.۰ ^۱۲۱.۱ ^۱۲۱.۲ ^۱۲۱.۳ Άντρος Παυλίδης, Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια [Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987
↑ ^۱۲۲.۰ ^۱۲۲.۱ ^۱۲۲.۲ ^۱۲۲.۳ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Treaty of Lausanne at wwi.lib.byu.edu Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Χαιντς Ριχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, πρώτος τόμος σελίδα 90.
↑ A political and administrative history of Cyprus, 1918–1926: with a survey of the foundations of British rule. G. S. Georghallides Cyprus Research Centre, 1979 - Cyprus σελ 61
↑ Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 107-112.
↑ Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 117
↑ Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 125.
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ157. Ο Ρίχτερ σημειώνει πως η ιστορία είναι σκοτεινή καθως ο Στρέιτ δεν ήτανε υπ. Εξωτερικών εκείνη την περίοδο. Όμως υπάρχουν ανεξάρτητες πηγές που επιβεβαιώνουν την ιστορία.
↑ Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σελ. 191
↑ Η Διασκεπτική Συνέλευση στην Κύπρο at www.kathimerini.gr Error: unknown archive URL (archived 2012-01-29)
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.سانچہ:Dead link
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).
↑ Το ενωτικό δημοψήφισμα at www.academia.edu Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Αρχειοθετημένο αντίγραφο at www.lse.ac.uk Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ EOKA (Ethniki Organosis Kyprion Agoniston) at www.globalsecurity.org Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ War and Politics – Cyprus at www.britains-smallwars.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])
↑ Διακοινοτικές συγκρούσεις στην Κύπρο at www.kathimerini.gr Error: unknown archive URL (archived 2016-06-05)
↑ Το Σχέδιο Ατσεσον για το Κυπριακό at www.kathimerini.gr Error: unknown archive URL (archived 2016-08-07)
↑ Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.476-477
↑ Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000),σελ.478-481
↑ Ιωσήφ Ιωσήφ, «Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και η Ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου,1974-1998», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.484-485

کتابیات

Stathis Birtachas, Venetian Cyprus (1489–1571): Venetian Cyprus: The Reports by the dominion's supreme Administrative Officers, Thessaloniki: Epikentro, 2019. [دو لسانی ورژن]
Stathis Birtachas، معاشرہ، سمندر د‏‏ی وینیشین ریاست وچ سبھیاچار تے حکمرانی: قبرص د‏‏ی مثال ، تھیسالونیکی: وینیاس، ۲۰۱۱۔
Bağışkan, ٹنسر (۲۰۰۵)، Kıbrıs'ta Osmanlı Türk Eserleri , میوزیم نال محبت کرنے والےآں د‏‏ی ترک قبرصی ایسوسی ایشن

[1] Renfrew, Colin. 2008. Prehistory The Making Of The Human Mind. New York. Modern Library, Print.

[2] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[3] ttps://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 7ο λεπτό

[4] "Stone Age wells found in Cyprus". BBC News. 2009-06-25. http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/8118318.stm. Retrieved on
۳۱ جولائی ۲۰۰۹.

[5] ttps://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk ΟΙ ΠΡΩΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ - ΝΕΟΛΙΘΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ- Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου.-19ο λεπτό

[6] rotiri aetokremnos 20 years later at www.academia.edu Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[:0-7] ۷.۰ ^۷.۱ ^۷.۲ THE EARLIEST PREHISTORY OF CYPRUS FROM COLONIZATION TO EXPLOITATION at www.bu.edu Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[8] ttp://www.sciencedaily.com/releases/2013/12/131209142553.htm

[9] P A R E K K L I S Η A S Η I L L Ο U R Ο K A M B Ο S : A N E A R L Y N E Ο L I T Η I C S I T E I N C Y P R U S at www.bu.edu Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[10] Kissonerga-Mylouthkia, Cyprus 1976–1996 at archaeologydataservice.ac.uk Error: unknown archive URL (archived 2009)

[11] Swiny, 2001

[12] Αγρινό at www.moi.gov.cy Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[13] Δημήτρης Θεοχάρχης, «Νεολιθική εποχή στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.77

[:1-14] ۱۴.۰ ^۱۴.۱ Χοιροκοιτία at www.mcw.gov.cy Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[15] ttps://www.youtube.com/watch?v=76krwzwbzIk Ο αρχαιολόγος Γιώργος Γεωργίου μιλά για την Κύπρο της Νεολιθικής περιόδου. 32ο λεπτό

[16] Hirshfeld, Nicolle. "Biography of Joan Du Plat Taylor". Brown University. http://www.brown.edu/Research/Breaking_Ground/results.php?d=1&first=Joan&last=Du%20Plat%20Taylor. Retrieved on
۲۱ جولائی ۲۰۰۷.

[17] Αδαμάντιος Σάμψων-Σοφία Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Αδαμάντιος Σαμψών, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.333-334

[18] Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου,εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ.337

[19] Αδαμάντιος Σάμψων, Στέλλα Κατσαρού, «Η προϊστορία της Κύπρου», στο: Α. Σάμψων, Προϊστορική αρχαιολογία της Μεσογείου, εκδ. Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2007, σελ. 335-337

[20] ttps://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 24ο λεπτό

[21] ttps://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 15ο λεπτό

[22] ttps://www.youtube.com/watch?v=h2R8Ns4gFLw Γεώργιος Γεωργίου 20ο λεπτό

[23] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[24] Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338-339

[25] Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.338

[26] Παρουσία προανακτορικών μινωικών αγγείων και εγχειριδίων στην Κύπρο δείχνει πως γίνονταν ανταλλαγές προϊόντων Νικόλαος Πλάτων,«Ο προανακτορικός Μινωικός πολιτισμός», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.112, 120 Μιχαήλ Σακελλαρίου, «Εξελίξεις και μετασχηματισμοί κατά τον Η' αιώνα π.Χ», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.43

[27] Ελένη Μαντζουράνη, Η αρχαιολογία της προϊστορικής Κύπρου, εκδ.Καρδαμίτσας, Αθήνα, 2001 σελ.121-122

[28] Ανθρώπινη μορφή αρκετά χονδροειδής λαξευμένη σε τοίχο διαδρόμου τάφου.

[29] Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.339-340

[30] Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.

[31] Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.

[32] Σπύρος Ιακωβίδης, «Οι αιώνες της αχαϊκής κυριαρχίας»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.261 Μιχαήλ Σακελλαρίου, «Μεταναστεύσεις Αχαιών της Πελοποννήσου και Αρκαδών»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Β (1971), σελ.26

[33] Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.341-342

[TTW1-34] ۳۴.۰ ^۳۴.۱ Thomas, Carol G. & Conant, C.: The Trojan War, pages 121-122. Greenwood Publishing Group, 2005. سانچہ:آئی ایس بی این, 9780313325267.

[35] Επιλογές από Αρκαδική διάλεκτο που έφεραν οι Αχαιοί.

[36] Βάσος Καραγιώργης, «Ο Κυπριακός πολιτισμός της Μυκηναϊκής περιόδου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Α (1970), σελ.350-352 Μύθοι που αναφέρονται στον αποικισμό της Κύπρου από τους Αχαιούς: Τεύκρος ιδρυτής Σαλαμίνας, το Κούριο αποικία των Αργείων, οι Αρκάδες ιδρυτές της Πάφου.

[37] Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.358-359

[38] Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.359-360

[39] Βάσος Καραγιώργης, «Η Κύπρος της Αρχαϊκής εποχής», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Β (1971), σελ.360

[40] Sir Ernest Alfred Wallis Budge 1880, “The history of Esarhaddon (son of Sennacherib) king of Assyria” (The Names of the Twenty-two Kings, p. 104-108)

[41] ΑΝΑΚΤΟΡΟ ΒΟΥΝΙΟΥ at www.mcw.gov.cy Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[V113-42] Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 113

[V104-43] Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 104

[V108-44] Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 108

[V109-45] Ηρόδοτος, Τερψιχόρη 109

[:02-46] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[47] Ευαγόρας Α' (435 – 374 π.Χ.) - Εκδοτική Αθηνών Α.Ε. at www.greekencyclopedia.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[48] Το κυπριακό συλλαβάριο ή αλλιώς κυπροσυλλαβική (παρακλάδι της γραμμικής Β΄) εγκαταλείφθηκε οριστικά κατά την ελληνιστική περίοδο. Το σύγχρονο αλφάβητο υπήρξε στην Κύπρο από την κλασική εποχή, όμως επισήμως καθιερώθηκε στη Σαλαμίνα (μόνο) για πρώτη φορά, από τον Ευαγόρα.

[49] Αθηνά Καλογεροπούλου, «Η στρατιωτική ισχύς του περσικού κράτους», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973), σελ.44

[50] Εμμανουήλ Μικρογιαννάκης-Ιωάννης Τουλουμάκος, «Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κυρήνη και στην Κύπρο- Επιτυχίες του Πτολεμαίου στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.274, 280-281

[51] Ιωάννης Τουλουμάκος, «Νίκη του Δημήτριου στη Σαλαμίνα της Κύπρου. Ο Αντίγονος Βασιλεύς (306 π.Χ)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ.Δ (1973),σελ.282-283

[Διόδωρος_20.47-52] ۵۲.۰ ^۵۲.۱ Διόδωρος 20.47

[autogenerated1-53] ۵۳.۰ ^۵۳.۱ Διόδωρος 20.47 - Πλούταρχος, Δημήτριος 15

[Διόδωρος_20.49-54] Διόδωρος 20.49

[Διόδωρος_20.53-55] ۵۵.۰ ^۵۵.۱ Διόδωρος 20.53

[56] Πλούταρχος, Δημήτριος 16 : "μετὰ δὲ τὴν ναυμαχίαν οὐδ' ὁ Μενέλαος ἀντέσχεν, ἀλλὰ τήν τε Σαλαμῖνα παρέδωκε τῷ Δημητρίῳ καὶ τὰς ναῦς καὶ τὸ πεζόν, ἱππεῖς τε χιλίους καὶ διακοσίους καὶ μυρίους καὶ δισχιλίους ὁπλίτας"

[jus152-57] Ιουστίνος, «Επιτομή των Φιλιππικών του Πομπήιου Τρόγου», 15.2

[58] Μάρκος Πόρκιος Κάτων ο Υτικαίος ή Κάτων ο Νεώτερος at www.rassias.gr Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[atlas-59] Talbert, Richard J A (Ed), 1985. Atlas of Classical History. Routledge. Roman Cyprus, pp 156–7.

[Cassius_Dio_p423-60] Cassius Dio: Roman History.The Text of Cassius Dio on Lacus Curtius. Epitome of Book LXVIII.68.32.2.p423

[61] Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Τομ.ΣΤ Ελληνισμός και Ρώμη. Ο ελληνισμός κατά τη ρωμαιοκρατία. Ο ελληνισμός κατά περιοχές.Κύπρος.σελ.273

[62] Tyree, E.L. 1996, “The Olive Pit and Roman Oil Making.” The Biblical Archaeologist 59: 171–8.

[PapacostasT2001-63] ۶۳.۰ ^۶۳.۱ Papacostas, T., 2001, The Economy of Late Antique Cyprus. In: Economy and Exchange in the East Mediterranean during Late Antiquity. Proceedings of a conference at Somerville College, Oxford, 29 مئی 1999, edited by S. Kingsley and M. Decker, 107–28. Oxford: Oxbow Books.

[64] Leonard, J. and S. Demesticha. 2004, Fundamental Links in the Economic Chain: Local Ports and International trade in Roman and Early Christian Cyprus. In: Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean. Acts of the International Colloquium at the Danish Institute at Athens, ستمبر 26–9, 2002, edited by J. Eiring and J. Lund, 189–202. Aarhus: Aarhus University Press.

[65] ΚΥΠΡΟΣ at users.sch.gr Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[66] (Ιωαν. Δ. Καραβιδόπουλου, «Βιβλικές Μελέτες Β΄», εκδ. Π.Πουρναρά, Θεσ/νίκη 2000, σ. 142-162)https://www.pemptousia.gr/2012/01/i-apostoli-varnavas-ke-pavlos-stin/

[67] Ιωάννης Χάκκεττ "Ἱστορία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου" τόμος Α.

[68] Νέαρχος Κληρίδης, Η αρχαία πολιτεία της Ταμασού στα προ και μετά Χριστόν χρόνια: Η Ταμασσός τόπος αγίων, ο άγιος Δημητριανός, επίσκοπος Ταμασσού (Λευκωσία: Τύποις Ζαβαλλή 1963), 10-11.

[:4-69] ۶۹.۰ ^۶۹.۱ Christianity and the Roman Empire at www.bbc.co.uk Error: unknown archive URL (archived 2017-02-17)

[70] Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34

[71] Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.1.2. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.

[72] Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.7.1. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.

[73] Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.10.7. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.

[74] «Εάν κάποια αγάλματα βρίσκονται ακόμη μέσα στους Ναούς και τα Ιερά και έχουν δεχθεί ή δέχονται ακόμη τη λατρεία των ειδωλολατρών, όπου κι αν συμβαίνει αυτό, θα ξεριζωθούν εκ θεμελίων, αναγνωρίζοντας ότι αυτό έχει διαταχθεί κατ' επανάληψη και πολύ συχνά. Τα ίδια τα κτίρια των Ναών που βρίσκονται μέσα σε πόλεις ή κωμοπόλεις, ή έξω από αυτές, θα παραδοθούν σε δημόσια χρήση και θα καταστραφούν οι ανά τόπους βωμοί». (Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.10.19. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.) «Απαγορεύουμε σε εκείνους που έχουν μιαρές ειδωλολατρικές πεποιθήσεις να προσφέρουν τις καταραμένες τους θυσίες και να ασκούν όλες τις άλλες καταδικαστέες πρακτικές τους. Διατάσσουμε δε όλα τα Ιερά και οι Ναοί τους που στέκουν ακόμη, να καταστραφούν με πρωτοβουλία των τοπικών διοικητών και να εξαγνισθούν τα απομεινάρια τους με την ύψωση του σημείου της σεβαστής χριστιανικής θρησκείας. Όλοι ας γνωρίζουν ότι αν παραβάτης του παρόντος νόμου παραπεμφθεί με επαρκείς αποδείξεις ενώπιον δικαστού, θα τιμωρηθεί με την ποινή του θανάτου». (Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.10.25. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.)

[75] Σύμφωνα με τις παραπομπές του Κυρ. Σιμόπουλου και άλλων ερευνητών, συγκεκριμένο διάταγμα για κατεδάφιση Ελληνικών ναών (με μικρή σχετικά εφαρμογή στην πράξη και αυτού ακόμη) εξεδόθη από τον Αρκάδιο και μετά, όχι από τον Μέγα Θεοδόσιο.

[76] Θεοδοσιανός Κώδιξ 16.10.10. Διαθέσιμο το απόσπασμα στα λατινικά εδώ, στον ιστότοπο ancientrome.ru.

[77] «Στο επίπεδο του λαού, οι πιο άσπονδοι εχθροί του παγανισμού ήταν οι μοναχοί. […] Οι μοναχοί είχαν ενεργή συμμετοχή στις διαμάχες σχετικά με τα ορθά χριστιανικά δόγματα. […] Οι μοναχοί δεν έδειχναν κανένα έλεος στους παγανιστές. Όταν οι όχλοι κατέστρεφαν παγανιστικούς ναούς, οι μοναχοί ήταν συνήθως στον πυρήνα τους». (James Allan Evans, The Emperor Justinian and the Byzantine Empire, Greenwood Press, 2005, σελ. xxvii, xxviii)

[78] Legitimization Under Constantine at www.pbs.org Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[79] Averil Cameron, "Christian conversion in late antiquity: some issues", σ. 14, 15. Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15. Επίσης δημοσιεύεται στο Arietta Papaconstantinou, Daniel L. Schwartz, "Conversion in Late Antiquity: Christianity, Islam, and Beyond", Routledge, 3 Μαρ 2016, σ. 11, 12.

[80] Gillian Clark,E. Gillian Clark, Christianity and Roman Society, Cambridge University Press, 2004 p. 113: "pagans were not tried and executed for their insistence on sacrificing or for their refusal to worship the Christian god. The laws forbidding traditional religious practice are vague about 'divine and human penalties', and even the heavy fines prescribed for officials are not known to have been imposed in the fourth and fifth centuries. […] and the story that Justinian closed the Academy of Plato is as much a misrepresantation as the story that Julian forbade Christians to teach or to be taught.".
Παραπέμπει και στο Peter Brown, ‘Christianization and Religious Conflict’, CUP, 1997, και σε σειρά άλλων αναθεωρητικών ιστορικών. Βλ. παραπομπή 29, σ. 15.

[ReferenceB2-81] ۸۱.۰ ^۸۱.۱ ^۸۱.۲ ^۸۱.۳ Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.449

[82] Αθανάσιος Παπαγεωργίου, «Η Κύπρος κατά τους Βυζαντινούς χρόνους»,Κύπρος : Ιστορία, προβλήματα και αγώνες του λαού της, (επιμέλεια Γιώργος Τενεκίδης, Γιάννος Κρανιδιώτης), εκδ. Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2000, σελ.33-34

[ReferenceC2-83] ۸۳.۰ ^۸۳.۱ ^۸۳.۲ Ανδρέας Στυλιανού, «Η Κύπρος κατά την πρωτοβυζαντινή περίοδο (324-642)», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Ζ (1978), σελ.450

[84] Nadvi (2000), pg. 522

[85] Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.354-355

[86] Ανδρέας Δικηγορόπουλος, «Η Κύπρος από το 642 ως το 965», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Η (1979), σελ.361

[87] Δημήτρης Κουρμπέτης, «Η στάση του Ραψομάτη στην Κύπρο επί Αλέξιου Α΄Κομνηνού (περ. 1091–1093)», Βυζαντιακά, τομ.20 (2000), σελ.153-195

[88] Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.301-302

[89] Κύπρος at www.aske.gr Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[90] Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το μεσαιωνικό βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ΄(1980), σελ.308-311 Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τομ.Ι (1974), σελ 196

[:6-91] ۹۱.۰ ^۹۱.۱ Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Το Μεσαιωνικό Βασίλειο της Κύπρου», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. Θ (1980), σελ.311-314

[:8-92] ۹۲.۰ ^۹۲.۱ Κύπρος, Φραγκοκρατία at www.hellenica.de Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[:92-93] Νίκος Κέττηρος۔ "Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων"۔ ۲۶ فروری ۲۰۱۸ میں اصل سے آرکائیو شدہ

[94] Ο χωρικός που τον αποκαλούσαν Ρε Αλέξη και ξεσήκωσε το λαό σε επανάσταση κατά των Φράγκων... at www.mixanitouxronou.com.cy Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[:9-95] Ρε Αλέξης: Η εξέγερση των καταπιεσμένων at dialogos.com.cy Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[96] Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.189-192

[97] Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.195

[98] Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-196

[99] Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.192-195

[100] Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.200

[101] Θεόδωρος Παπαδόπουλος, «Η Βενετική κυριαρχία στην Κύπρο», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών τομ.Ι (1974), σελ.197-199

[someprov-102] Some Provinces of the Ottoman Empire at www.geonames.de Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[103] Library of the US Congress

[Library_of_Congress-104] ۱۰۴.۰ ^۱۰۴.۱ Library of Congress

[105] Turnbull, Stephen (2003). The Ottoman Empire 1326–1699 (Essential Histories Series #62). Osprey Publishing. p. 58

[106] Hopkins, T. C. F. (2007). Confrontation at Lepanto: Christendom Vs. Islam. Macmillan p.82

[107] Ronald Jennings, "Christians and Muslims in Ottoman Cyprus and the Mediterranean World, 1571-1640", κεφ. 4, The Military Corps (Janissaries and Spahis) and the Police, NYU Press, N.York, 1993

[islamans-108] سائیٹ غلطی: نا منیا جان والا <ref> ٹیگ کوئی لکھت نئیں دتی گئی اتے پتے islamans لئی۔

[gaz98-109] Gazioğlu, p. 98.

[110] Bağışkan, p. 6.

[111] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[112] Η σύλληση της πολιτιστικής κληρονιμιάς στην κατεχόμενη Κύπρο. Κυπριακή Δημοκρατία, Τμήμα Αρχαιοτήτων

[113] Bağışkan, p. 12.

[b13-114] Bağışkan, p. 13.

[115] Gazioğlu, p. 138-9

[116] Keshishian, Kevork K. (1978). Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now. The Mouflon Book and Art Centre. p. 94-98

[117] Gazioğlu, p. 143-7

[118] Gazioğlu, p. 142

[119] Claude Delaval Cobham, Exerpta Cypria Error in webarchive template: Check |url= value. Empty., Cambridge University Press (1908) p. 454-455

[120] Sir Harry Luke Cyprus under the Turks, 1571–1878 C. Hurst & Co Publishers Ltd (ستمبر ۳۰, ۱۹۸۹) سانچہ:آئی ایس بی این

[:11-121] ۱۲۱.۰ ^۱۲۱.۱ ^۱۲۱.۲ ^۱۲۱.۳ Άντρος Παυλίδης, Μεγάλη Κυπριακή Εγκυκλοπαίδεια [Μ.Κ.Ε.], τόμ. 6, σσ.34-38, Φιλοκυπρός, Λευκωσία 1987

[:10-122] ۱۲۲.۰ ^۱۲۲.۱ ^۱۲۲.۲ ^۱۲۲.۳ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[Lausanne-Egypt-Sudan-Cyprus-123] Treaty of Lausanne at wwi.lib.byu.edu Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[lindsay14-124] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[125] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[diez83-126] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[papadakis2-127] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[128] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[129] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[130] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[131] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[132] Χαιντς Ριχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, πρώτος τόμος σελίδα 90.

[133] A political and administrative history of Cyprus, 1918–1926: with a survey of the foundations of British rule. G. S. Georghallides Cyprus Research Centre, 1979 - Cyprus σελ 61

[134] Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 107-112.

[135] Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 117

[136] Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ. 125.

[137] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[138] Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σ157. Ο Ρίχτερ σημειώνει πως η ιστορία είναι σκοτεινή καθως ο Στρέιτ δεν ήτανε υπ. Εξωτερικών εκείνη την περίοδο. Όμως υπάρχουν ανεξάρτητες πηγές που επιβεβαιώνουν την ιστορία.

[139] Χάιντς Ρίχτερ, Ιστορία της Κύπρου 1878–1949, τόμος Α', Εκδόσεις Εστία, Αθήνα, 2007, σελ. 191

[:122-140] Η Διασκεπτική Συνέλευση στην Κύπρο at www.kathimerini.gr Error: unknown archive URL (archived 2012-01-29)

[:0222-141] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.سانچہ:Dead link

[142] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[Tatum2002-143] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[144] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[145] Lua error in ماڈیول:Citation/CS1 at line 4444: attempt to call field 'set_selected_modules' (a nil value).

[:62-146] Το ενωτικό δημοψήφισμα at www.academia.edu Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[147] Αρχειοθετημένο αντίγραφο at www.lse.ac.uk Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[148] EOKA (Ethniki Organosis Kyprion Agoniston) at www.globalsecurity.org Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[149] War and Politics – Cyprus at www.britains-smallwars.com Error: unknown archive URL (archived [Date missing])

[:123-150] Διακοινοτικές συγκρούσεις στην Κύπρο at www.kathimerini.gr Error: unknown archive URL (archived 2016-06-05)

[151] Το Σχέδιο Ατσεσον για το Κυπριακό at www.kathimerini.gr Error: unknown archive URL (archived 2016-08-07)

[152] Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.476-477

[153] Παύλος Τζερμιάς, «Η Κυπριακή Δημοκρατία. Από τις συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου ως και την Τουρκική εισβολή (1959–1974)»,Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000),σελ.478-481

[154] Ιωσήφ Ιωσήφ, «Εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις και η Ευρωπαϊκή πορεία της Κύπρου,1974-1998», Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,Εκδοτική Αθηνών, τομ. ΙΣΤ (2000), σελ.484-485

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

[۳۴]

[۳۵]

[۳۶]

[۳۷]

[۳۸]

[۳۹]

[۴۰]

[۴۱]

[۴۲]

[۴۳]

[۴۴]

[۴۵]

[۴۶]

[۴۷]

[۴۸]

[۴۹]

[۵۰]

[۵۱]

[۵۲]

[۵۳]

[۵۴]

[۵۵]

[۵۶]

[۵۷]

[۵۸]

[۵۹]

[۶۰]

[۶۱]

[۶۲]

[۶۳]

[۶۴]

[۶۵]

[۶۶]

[۶۷]

[۶۸]

[۶۹]

[۷۰]

[۷۱]

[۷۲]

[۷۳]

[۷۴]

[۷۵]

[۷۶]

[۷۷]

[۷۸]

[۷۹]

[۸۰]

[۸۱]

[۸۲]

[۸۳]

[۸۴]

[۸۵]

[۸۶]

[۸۷]

[۸۸]

[۸۹]

[۹۰]

[۹۱]

[۹۲]

[۹۳]

[۹۴]

[۹۵]

[۹۶]

[۹۷]

[۹۸]

[۹۹]

[۱۰۰]