سلطنت برطانیا

سلطنت برطانیا

سلطنت برطانیا اُنھاں ساریاں دیساں اتے تھاواں نوں گھیردی ہے جنھاں تے برطانیا نے راج کیتا سی۔ ایہہ سلطنت اوہناں کاروباری تھاواں توں ٹری جنھاں نوں انگریزاں نے دنیا دیاں وکھریاں تھاواں تے 16ویں تے 17ویں صدی چ بنایا۔ سلطنت برطانیا تریخ دی سب توں وڈی سلطنت سی۔ اک صدی تک ایہہ دنیا دی سب توں وڈی اتے تکڑی سلطنت رہی۔ 1922 چ سلطنت برطانیا چ 45 کروڑ تے 80 لکھ لوک وس رہے سن تے ایہہ سلطنت 33,670,000 مربع کلو میٹر تھاں تے پھیلی ہوئی سی۔ جیہڑا پوری دنیا دی تھاں دا چوتھا ٹوٹا بندا ہے۔ ایہہ سلطنت گلوب دے اینیاں تھاواں تے پھیلی ہ‎ی سے جے کسے نا کسے پاسے تے سورچ نکلیا ہوندا سی تاں تے ایہدے بارے کہیا گیا جے ایہدے تے کدے سورج نہیں ڈبدا۔

15ویں تے 16ویں صدی وچ کھوج ویلے وچ سپین تے پرتگال دنیا دی کھوج وچ اگے ودھیاں تے سمندر پار وڈیاں سلطنتاں بنایاں۔ ایہناں دی دولت نوں ویکھ کے ہور یورپی دیس نیدرلینڈز، فرانس تے انگلینڈ وی اگے ودھے تے ایہہ امریکا تے ایشیا وچ بپاری چوکیاں بناوندے رہے ۔ 17ویں تے 18ویں صدی وچ پہلاں نیدرلینڈز تے فیر فرانس نال لڑائیاں نے انگلینڈ تے فیر برطانیا نوں اتلے امریکا تے ہندستان وچ وڈی طاقت بنا دتا ۔ 1783 وچ 13 امریکی نگریاں کھنجن تے اوہ افریقا ایشیا تے پیسفک ساگر ول ودھدا ہے۔ 1815 وچ نپولین والے فرانس نوں ہراون مگروں اک صدی تک برطانیا نے اپنی سلطنت وچ وادھا دیکھیا تے پوری دنیا تے چھایا رہیا ۔ اپنیاں اوہ نگریاں جتھے گورے وس رہے سی اوتھے اوہناں نوں مڈھلی پدھر دے لوکراج بناکے اندر دی ازادی دتی گئی۔

جرمنی تے امریکا دے 19ویں صدی وچ بپار وچ اگے ودھے تے برطانیا پچھے رہ گیا۔ جرمنی تے برطانیا وچکار فوجی تے کاروباری پہلی وڈی لڑائی دے ہون دا وڈا کارن سی ۔ ایہہ لڑائی برطانیا اپنیاں سمندرپار نگریاں پاروں جت وی گیا اتے تریخ دی سبھ توں وڈی سلطنت وی بن گیا پر ایہہ ہن فوجی طاقت تے کم کاج وچ کلا نیہ سی ۔ دوجی وڈی لڑائی وچ جپان نے برطانیا کولوں چڑھدے لموچی ایشیا دے تھاں لڑائی وچ ہرن مگروں کھوہ لئے ۔ لڑائی بھاویں برطانیا اتے اوہدے سنگی جت گئے پر اوہدی طاقت تے عزت اوہ نہیں رہی۔ لڑائی دے دو ورھے مگروں اک وڈا تے وڈی لوک گنتی والا دیس ہندستان اوس توں وکھ ہوگیا۔ دوجی وڈی لڑائی مگروں دوجیاں یورپی طاقتاں وانگوں برطانیا نوں وی اپنے مل مارے ہوئے سمندرپار دیساں نوں چھڈنا پیا۔ ایہہ کم 1997 وچ ہانگ کانگ دی چین نوں واپسی تے 1999 وچ مکاو دی چین نوں واپسی نال مکیا۔ 14 سمندرپار تھانواں ہجے وی برطانیا کول نیں۔ برطانیا توں وکھرے ہون مگروں کئی پرانے دیس ایہناں دیساں دے جُٹ برطانوی کامن ویلتھ دے سنگی بݨ گئے ۔ کامن ویلتھ دے 14 دیساں دی آگو برطانیا دی ملکہ الزبتھ II ہے۔

مڈھ (1497–1583)

سلطنت برطانیا دی نیو اودوں پئی جدوں 1496 وچ انگلینڈ دے بادشاہ ہنری VII نے سپین تے پرتگال دیاں بدیسی کھوجاں مگروں جان کیبوٹ اک سمندری کھوجی نوں اتلے وڈا سمندر اوقیانوس راہیں ایشیاء نوں جان دا راہ لبن لئی پیجیا۔ کولمبس دے امریکا لبن دے 5 وریاں مگروں اوہ نیوفاؤنڈلینڈ اتلا امریکا اپڑیا تے اوہنے ایہو ای سمجیا جے اوہ ایشیاء اپڑ گیا اے۔ اوہنے اوتھے کوئی نگری ناں وسائی تے اگلے ورے اوہ فیر امریکا ول گیا پر اوہدے بارے کوئی سؤ ناں لگی۔ ایدوں تک سکاٹلینڈ تے انگلینڈ وکھرے دیس سن۔

16ویں صدی دے آخری دھاکے تک الزبتھ I دے ویلے تک امریکا وچ فیر کسے نگری دا مڈھ بنن دا ناں سوچیا گیا۔ انگلینڈ وچ پروٹسٹنٹ ریفارمیشن دے آن نال کیتھولک سپین ایدا ویری ہوگیا۔ 1562 وچ انگریزی شاہی سرکار نے فرانسس ڈریک تے جان ہاکنز نوں لیندے افریقہ ول سپین تے پرتگال دے غلاماں والے جہازاں نوں لٹن دا کیا تاں جے اوقیانوس وچ ایہنے دے بپار تے روک لائی جاسکے۔ ایس تے سپین تے انگلینڈ وشکار لڑائیاں ٹرپیاں۔ انگلینڈ دی ملکہ نے انگریزی سمندری ڈاکوواں نوں ہور ہلہ شیری دتی جے اوہ امریکا وچ سپین دے سمندری اڈیاں تے اوتھوں سونے چاندی نال لدے ہوۓ سپین ول اندے ہسپانوی جہازاں نوں لٹن۔ رچرڈ ہیکلیوٹ تے جان ڈی ورگے انگریز لکھاریاں نے برطانیا نوں اگے ودھن تے برطانیا دی اپنی سلطنت بنان دی سوچ دتی۔ اوس ویلے تک سپین پرتگال تے فرانس دور دیساں وچ اپنیاں نویاں نگریاں بنا چکے سن۔

1756-1763 وچ ست سالہ لڑائی نے پوری دنیا وچ لڑی گئی ایہنوں جگ دی پہلی وڈی لڑائی کیا جاسکدا اے۔ ایہ یورپ امریکا ، کریبین، ہندستان، افریقہ تے فلپائن وچ لڑیگئی۔ 1763 وچ پیرس ٹریٹی دے دسخط لون تے مکی تے ایہنے سلطنت برطانیا نوں تھاں ناپ وچ وڈا کیتا۔ فرانس نوں نواں فرانس جیدے وچ فرانسیسی بولن والے وسدے سن انگلینڈ نوں تے لوئزیانہ سپین نوں تے سپین نے فلوریڈا برطانیا نوں دتا۔ ہندستان وچ فرانس دے اگے ودن تے بپار تے روک لگی۔ ایس لڑائی مگروں برطانیا دنیا دی سب توں تکڑی سمندری سلطنت بن کے اگے آیا۔

انگریز سمندری کھوجی جیمز کک

پہلی برطانوی سلطنت (1583–1783)

1578 وچ الزبتھ I نے ہمفری گلبرٹ نوں سمندر پار کھوج دا اختیار دتا۔ اوس ورے اوہ کریبین دیساں ول سمندری ڈاکے تے امریکا وچ کسے نگری نوں وسان لئی بحیرہ کیریبین ول جاندا اے۔ ایس واری تے اوہنوں راہ چوں ای مڑنا پیا تے 1583 وچ اوہ فیر جاندا اے تے 5 اگست 1583 نوں نیوفاؤنڈلینڈ تے برطانیا دا کلیم کردا اے۔ ایہ تھاں تے ایہ تریخ سلطنت برطانیا دا مڈھ منی جاندی اے۔ واپسی تے ہمفری گلبرٹ دی جہاز ڈبن نال مرجاندا اے تے اوہدی تھاں 1584 وچ ملکہ اوہدے متریۓ پرآ والٹر ریلے نوں ایسے کم لؤی پیجدی اے۔ والٹر ریلے نے اتلے امریکا وچ نارتھ کیرولائنا دے کنڈے تے رونوک دی نگری وسائی پر ایہ زیادھ ناں چر ناں چل سکی۔ 1603 وچ ساٹلینڈ دا بادشاہ جیمز VI انگلینڈ دا وی بادشاہ بندا اے تے سپین نال صلا کیتی جاندی اے۔ برطانیا ہن دوجے دیساں دے جہازاں نوں لٹن دے بجاۓ اپنی سمندرپار سلطنت بنان وچ لگ گیا۔ 17ویں صدی دے مڈھ وچ سلطنت برطانیا دی مورت بنن لگی۔ امریکا تے کریبین دے جزیریاں وچ نگریاں بنن لگیاں۔ لوکاں نے رل کے دوجے دیساں نال بپار کرن لئی سنگتاں بنائیاں جنہاں وچوں ایسٹ انڈیا کمپنی سب تون اگے سی۔ ایہ ویلہ 18ویں صدی دے انت ول 13 امریکی نگریاں دے وکھ ہون تے امریکی انقلابی لڑائی ہون مگروں پہلی برطانوی سلطنت وی اکھواندا اے۔

امریکا افریقہ تے غلامی بپار کریبین وچ برطانوی نگریاں کئی کوششاں مگروں پونگریاں۔ گیآنا (1604), سینٹ لوشیا (1605) ، گریناڈا (1609) ، سینٹ کٹس (1624) ، باربادوس (1627) تے نیوس (1628) ایس پاسے برطانیا دے اگے وددے پیراں نوں دسدیاں نیں۔ ایہناں نگریاں وچ انکریزاں برازیل دے پرتگیزاں وانگوں گنے دی وائی بیجی کرن لگ گۓ۔ ایہ وڈھ وچ تے غلاماں دے مینت تے ڈچ سمندری جہازکں تے چل رئی سی۔ ڈچ ایہنان نوں کم ل‏ئی غلام لیا کے دیندے سن تے تے ایتھے بنی شکر وی ویچدے سن۔ ایس فیدے والے کم نوں انگریزی ہتھاں وچ رکھن لئی 1651 وچ برطانوی پارلیمنٹ نے قنون بنایا جے برطانوی نگریاں نال تے وشکار بپار برطانوی جہازاں نال ای ہوسکے گا۔ ایس تے برطانیا دی ڈچ لوکراج نال انگریزی ڈچ لڑائیاں چھڑ گیاں۔ ایہناں نال انگلینڈ دی حالت ودیا ہوندی گئی۔ 1655 وچ انگریزاں نے سپین کولوں جمیکا کھویا تے 1666 وچ باہاما نوں وسایا گیا۔

جیمز ٹاؤن، ورجینیا 1607 وچ امریکا وچ وسائی جان والی پہلی نگری سی تے ورجینیا کمپنی دا کیپٹن جان سمتھ ایدا موڈی سی۔ 1609 وچ برمودا دے کلیم کرکے ایہنوں وسایا گیا۔ 1624 وچ ورجینیا کمپنی دی تھاں ورجینیا نگری وسائی گئی جیہڑی برطانوی شاہی سرکار دے ہتھ وچ سی۔ 1620 وچ برطانوی پیوریٹان نے نے مذہبی ڈر توں بچدیاں ہویاں انگلینڈ توں نس کے امریکا وچ پلائیموتھ دی نگری وسائی۔ میریلینڈ برطانوی کیتھلکاں نے (1634) وچ، رہوڈز آئلینڈ (1636) سارے فرقیاں لئی سے تے کنکٹیکٹ 1639 وچ کونگریگیشنلسٹ نے وسائی۔ کیرولینا دی نگری 1663 وچ وسی تے۔ 1664 وچ انگریز نویں نیدرلینڈز تے مل ماردے نین نیو ایمسٹرڈیم دا نال بدل کے نیو یارک شہر رکھیا گیا۔ڈچاں نوں ایہدے بدلے وچ سورینام دیدتا گیا۔ 1681 وچ ولیم پن پنسلوینیا نوں وساندا اے۔ امریکی نگریاں کریبین نگریاں نالوں پیسے ٹکے وچ ماڑیاں سن پر ایتھے ایتھی وائی بیجی لئی ودیا تے جوکھا تھاں سی تے ایس باجوں ایتھے کریبین توں ود لوک آکے وسے۔ 1679 وچ انگلینڈ دا بادشاہ چارلس II ہڈسن بے کمپنی نوں روپرٹ لینڈ وچ کھلاں دے بپار دا اختیار دیندا اے۔ فلعے تے وستیاں وسائیائیاں گیاں جنہاں تے نواں فرانس دے فرانسیسی چڑھائی کردے ریندے سن۔

1672 وچ رائل افریقن کمپنی شاہی اختیار تے اجازت نال افریقہ توں غلاماں پھڑ کے کریبین تے امریکا لجان لئی بنی۔ 1807 تک جدوں غلامی تے روک لگی برطانیا 35 لکھ افریقیاں نوں غلام بنا کے امریکا لجا چکیا سی تے ایہ سارے امریکا لجاۓ گۓ غلاماں دا تیجا حصہ بندا اے۔ برطانوی کریبین وچ کالے 1780 تک 80٪ تے امریکی 13 نکریاں وچ 40٪ ہوچکے سن۔ 1695 وچ سکاٹ پارلیمنٹ نے وی پانامہ وچ نگری وسائی پر ایہ ناں چل سکی۔ 1707 وچ سکاٹلینڈ تے انگلینڈ رل کے اک دیس بندے نیں۔

نیدرلینڈز نال ایشیاء وچ

مصالیاں دا فیدے والا بپار پرتگال دے ہتھ وچ سی مصالے چڑھدے دکھنی ایشیائی جزیریاں تے ہوندے سن۔ ایس بپار وچ اپنا حصہ پان لئی انگلینڈ نے 1600 وچ تے نیدر لینڈز نے 1602 وچ ایسٹ انڈیا کمپنی تے ڈچ ایس انڈیا کمپنی دی نیو رکھی۔ ہندستان کاروبار دی اک وڈی تھاں تے راہ وچ پیندی سی۔ پرتگال نوں ایس بپار وچوں باہر کڈن مگروں نیدرلینڈز تے انگلینڈ وشکار وی ملاکھڑا چلیا جیہڑا پہلے نیڈرلینڈز دے حق وچ سی تے مگروں انگلینڈ ایس پاسے ول چھا گیا۔ 1688 وچ ڈچ ولیم آف اورینج انگلینڈ دے تخت تے بیٹھدا اے تے دوناں دیساں دے وشکار کاروباری رپھڑ نوں مکادیندا اے۔ نیڈرلینڈز کول مصالے دا کاروبار تے چڑھدے دکنی جزیرے ریندے نیں تے انگلینڈ کول کپڑے دا بپار تے ہندستان ریندے نیں پر انگریز چھیتی ای ڈجاں نوں مصالے دے بپار وچ پچھے چھڈدے نیں۔ 1720 تک انگریز ڈچاں نوں مال ویچن وچ اگے سن۔

فرانس نال دنیا وچ

1688 وچ برطانیا تے نیدرلینڈز وشکار امن ہوجاندا اے تے دونویں رل کے فرانس تے سپین نال آمنے سامنے آندے نیں۔ 1707 مگروں برطانیا دنیا تے اک اگے ودویں طاقت سی جیدا ملاکھڑا فرانس نال سی۔ فرانس تے برطانیا دنیا تے اپنی چودھراہٹ لئی کئی تھانواں تے لڑدے نیں۔

1700 وچ سپین دا بادشاہ چارلس II مردا اے تے ہسپانوی سلطنت فلپ دے ناں کردا اے جیہڑا فرانس دے بادشاہ دا پوتا سی۔ ایس توں ایہ سوچ بندی اے جے فرانس تے سپین اک راج بن سکدیاں نیں جیدے نال یورپ وچ طاقت دی ترکڑی اک پاسے ہوسکدی سی۔ ایہ گل یورپ دے کئی دیساں نوں پسند نئیں سی۔ 1701 نوں مقدس رومی سلطنت، انگلینڈ، پرتگال تے نیدرلینڈز اک جٹ ہوجاندے نیں تے دوجے پاسے فرانس تے سپین سن۔ لڑائی چھڑدی اے جیہڑی 1714 تک لگی ریندی اے۔ لڑائی دے انت تے فلپ نوں فرانس دا تاج چھڈنا پیا تے سپین نوں یورپ وچ اپے کئی ٹھکانے چھڈنے پۓ۔ برطانوی سلطنت وچ وادا ہویا۔ اوہنے فرانس کولوں اکاڈیا تے نیو فاؤنڈلینڈ لۓ تے سپین کولوں جبرالٹر تے منورکا لۓ۔ انگلینڈ نے سپین کولوں غلاماں دے بپار دا کاروبار وی لے لیا۔ جبرالٹر ہجے وی برطانیا کول اے تے منورکا 1802 وچ پرتا دتا گیا۔

پلاسی دی لڑائی

18ویں صدی دے وشکارلے دھاکیاں وچ دکھنی ایشیاء وچ مغل سلطنت دے ماڑے پین تے کئی طاقتاں دے وشکار ایس تے مل مارن لئی لڑائیاں ہویاں۔ فرانس تے برطانیا وشکار کرناٹک دیاں لڑائیاں ایسے ئی سن جیدے وچ دیسی راجے وی لڑ رۓ سن۔ 1757 نوں پلاسی دی لڑائی وچ انگریز رابرٹ کلائیو دی آگوی وچ بنگال دے نواب تے اوہدے سنگی فرنچاں نوں ہراندے نیں۔ ایسٹ انڈیا کمپنی ایس جت نال بنگال دی مالک بن گئی تے ہندستان دی اک وڈی فوجی تے سیاسی طاقت بن کے اگڑی۔ فرانس کل ہندستان وچ کج نکے نکے اڈے رہ گۓ تے اوہدے وی روکاں سن تے اینج اوہدا ہندستان تے مل مارن دا سفنہ ٹٹ گیا۔ آنوالے دھاکیاں وچ برطانیا نے ہندستان وچ اپنی طاقت تے اپنے تھلے تھاں نوں ودھایا۔ اوہدے نال کئی دیسی رجواڑے ملے ہوۓ سن۔ برطانوی ہندستانی فوج اک تکڑی فوج سی جیدے چوکھے فوجی دیسی سن۔

برطانیا تے فرانس دی ہندستان وج لڑائی اوہناں دی جگ تے مل مارن دی اک وڈی لڑائی ست سالہ لڑائی دا اک ویہڑہ سی۔ ایہدے وچ برطانیا تے فرانس دے نال نال ہور یورپی طاقتاں وی حصہ لے ریاں سن۔ ست سالہ لڑائی 1754/1756–1763 دے وریاں وچ ہوئی۔ ہندستان، اتلا امریکا ، دکھنی امریکا ، افریقہ تے فلپائن ایس لڑائی دے ویہڑے سن۔ ست سالہ لڑائی وچ برطانیا نال پرشیا، برازیل، کج نکے جرمن دیس سن۔ جد کے دوجے پاسے فرانس نال آسٹریا، روس سویڈن مغل سلطنت (1757 توں)، سپین تے سیکسنی سن۔ ایس ست سالہ لڑائی وچ فرانس تے اوہدے ساتھیاں نوں ہار ہوئی۔ 1763 وچ ہونوالی پیرس ٹریٹی نے سلطنت برطانیا دے وادے تے گوڑے رنگ چھڈے۔ فرانس اتلے امریکا وچ اک ودی طاقت ناں ریا تے روپرٹ لینڈ تے برطانیا دا کلیم منیا گیا۔ اوہنوں نواں فرانس (جیدے وچ اک وڈی لوک گنتی فرنچ بولن والیاں دی سی) برطانیا نوں دینا پیا۔ لوئیزیانہ اوہنوں سپین نوں دینا پیا۔ سپین نے فلوریڈا برطانیا نوں دتا۔ برطانیا دی فرانس اتے امریکا تے ہندستان وچ جت نے برطانیا نوں دنیا دی سب توں وڈی طاقت بنا دتا۔

دوجی برطانوی سلطنت (1814–1783)

1760 دے دھاکے تے 1770 دے مڈھ وچ برطانیا دے ساک تیراں کلونیاں نال ماڑے پے گۓ۔ ایہدی وڈی وجہ ایہناں امریکی کلونیاں تے برطانیا دا بنا پارلیمنٹ دے ہوند توں ٹیکس لان نال سی۔ ایس نوں امریکیاں دے ایس نعرے (No Taxtation without Representation) توں سمجھیا جاسکدا اے۔ ایہ انگریزی لوکاں دے مڈھلے حق دی روک سمجھیا گیا۔ امریکی انقلاب دا مڈھ انگریزی ملوزوری راج توں منکرن تے اپنے راج دی نیو رکھن توں پیا۔ ایس تے برطانیا نے 1775 وچ امریکا اپنی فوج پیج دتی۔ اگلے ورے 1776 وچ امریکا نے اپنے برطانیا توں وکھ ہوندا ہوکا دتا۔ برطانیا نے امریکیاں نوں شروع وچ تے چنگا کٹیا پر جدوں 1778 وچ فرانس وی امریکا ول ہوکے لڑائی وچ آیا تے یارک ٹاؤن دی تھاں تے برطانیا نوں اک وڈی ہار ہوئی۔ 1783 وچ پیرس ٹریٹی وچ امریکا دی ازادی نوں برطانیا نے من لیا۔ اتنے بڑے تھاں دا جتھے سب توں چوکھی انگریز لوک گنتی رہ رئی سی برطانوی تاریخ دا اک وڈا واقعہ سی۔ پرانی برطانوی سلطنت دے مکن تے اک نویں سلطنت دے مڈھ پین دا ویلہ۔ برطانیا نے اپنی توجہ امریکا توں ایشیاء پیسیفک تے افریقہ ول کرلئی۔ بپار ول وکھری سوج نال تیان گیا۔ 1783 مگروں امریکا نال بپار جلیا تے ایہ گل اگے آئی جے بپار لئی سیاسی کنٹرول ہونا ضروری نہیں۔

جبرالٹر انگریزاں کول

امریکای ہونے نیں برطانیا دی کینیڈا بارے پالیسی نوں وی پلٹیا۔ امریکا توں لکھ دے نیڑے برطانیا دے وفادار کینیڈا اپڑے تے اوہناں لئی نووا سکوٹیا نوں وکھ کرکے اک نوان صوبہ نیو برنسوک بنایا گیا۔ 1791 وچ اپر کینیڈا تے لوور کینیڈا دے صوبے وسا‎ۓ گۓ تاں جے انگریزی تے فرینچ بولنوالیاں وشکار رپھڑ مکن۔ برطانیا نے کینیڈا وچ ایسے حالات بناۓ جے کینیڈا برطانیا نال جڑ کے روے تے امریکا والے حالات نہ جمن۔

نپولین دیاں لڑائیاں وچ برطانیہ تے امریکا دے وشکار ٹینشن ودھ گئی۔ برطانیا نے امریکا دا فرانس نال بپار روکن دی کوشش کیتی جس نال چگڑا ودھ گیا تے دوناں دیساں دے وشکار 1812 دی لڑائی ہوئی۔ امریکا نے کینیڈا تے ہلا بولیا تے برطانوی فوج نے واشنگٹن ڈی سی نوں ساڑ چھڈیا۔ 1814 وچ گھینٹ دی ٹریٹی وچ صلع ہوگئی۔ کینیڈا برطانیا نا جڑیا ریا۔

1718 توں برطانیا وچ ایہ رواج سی جے مجرماں نوں جہازاں وچ لد کے امریکا ول پیجیا جاندا اسی تے سلانہ ہزار دے نیڑے بندے اوقیانوس دے پار کلے جاندے سن۔ 1783 مگروں امریکا دے وکھ ہون مگروں برطانیا نے ایسے لوکاں نوں اسٹریلیا ول کلیا۔ ڈچ کھوجی ولیم جانسز نے لیندے اسٹریلیا دا کنڈا پہلی واری 1606 وچ ویکھیا تے ڈچ ایس انڈیا کمپنی نے ایہدا ناں نواں ہالینڈ رکھیا۔ پر اوتھے بستیاں وسان دی کوشش ناں کیتی۔ 1770 وچ انگریز کھوجی جیمز کک نے اسٹریلیا دا چڑھدا کنڈا لبھیا جدوں دکھنی پیسیفک سمندر دی کھوج کر ریا سی۔ اوہنے ایس تھاں دا ناں نیو ساؤتھ ویلز رکھیا تے ایہدے تے برطانیا دا کلیم کیتا۔ 1778 وچ جوزف بینکس نے باٹنی بے تے سرکار اگے اک مجرماں دی بستی وسان دی گل کیتی۔ 1787 وچ مجرماں دی پہلی کھیپ ٹی جیہڑی 1788 وچ ایتھے اپڑی۔ برطانیا 1840 تک ایتھے لوک پیجدا ریا۔ ان تے سونے دے بپار نے آسٹریلوی کلونیاں نوں امری کردتا تے سونے ہتھوں اگے ودھن والا اسٹریلی شہر میلبورن دنیا دا سب توں امیر شہر بن گیا۔ ایہ لندن مگروں سلطنت برطانیا دا سب توں وڈا شہر سی۔

ڈچ کھوجی آبل تسمان نے 1642 وچ پیسیفک دے سمندراں دی کھوج کردیاں ہویاں تسمانیہ تے نیوزیلینڈ لبھے۔ 1769-70 وچ برطانوی کھوجی جیمز کک نے ایہناں تھانواں تے برطانیا دا حق جتایا۔ شروع وچ دیسی ماؤوری لوکاں تے یورپیاں دے وشکار بپار جوڑ سی پر 19ویں صدی دے مڈھ وچ یورپی بستیاں وسدیاں گیاں تے اتلے جزیرے وچ کئی بستیاں وسیاں۔ 1839 وچ نیوزیلینڈ کمپنی نے ایتھے زمین ملیں لین تے نویاں بستیاں وسان دا پربندھ رکھیا۔ 6 فروری 1840 نوں کیپٹن ولیم ہوبسن تے 40 ماؤوری آگواں دے وشکار اک ایگریمنٹ ہویا جسنون نیوزیلینڈ دا مڈھ سمجھیا جاندا اے۔

نپولین نال لڑائیاں

نیپولین والے فرانس نال لڑائیاں برطانیا لئی اک اوکھا سوال سن۔ برطانیا پہلی واری 11ویں صدی دے نارمن ہلے مگروں کسے بدیسی ہلے دا منہ ویکھ ریا سی۔ ایہ مقابلہ سوچاں دا وی سی تے فرانس انقلاب فرانس دیاں سوچاں دے نشے وچ دھت سی تے اوہدیاں فوجاں یورپ دے کئی دیساں تے مل مار چکیاں سن۔ برطانیا نوں دنیا وچ ہور دیساں نوں اپنے نال رکھن لئی لامت پیسے تے فوجاں اپنے نال رکھنیا پیاں۔ 1799 وچ دکھنی ہندستان وچ فرانس دے سنگی ٹیپو سلطان دے مکن تے اوتھے کوئی ڈر ناں ریا۔ نیپولین نوں مصر وچ روک لیا گیا۔ 1805 وچ ٹریفلگر دی لڑائی وچ سپین تے فرانس دے رلے ہوۓ سمندری بیڑے نوں برطانوی سمندری فوجی آگو ہوریشیو نیلسن نے ہرایا۔ نیدرلینڈز تے جتھے فرانس دا راج سی 1810 وچ ہلہ بولیا گیا۔ فرانس دیاں ہور سمندرپار کلونیاں تے وی ہلے بولے گۓ۔ 18 جون 1815 نوں برطانیا پرشیا تے ہور دیساں دیاں فوجاں نے واٹرلو دی لڑائی وچ نپولین نوں ہرایا۔ ایس جت نال برطانیا دنیا دی سب توں وڈی طاقت بن کے اگے آیا۔ نپولین نوں بندی بنا کے اک جزیرے تے پیج دتا گیا۔

انت تے برطانیا نوں مالٹا، سیلون، ماریشس، کیپ کالونی، گیانا، سینٹ لوسیا، ٹوبیگو، ٹرینیڈاڈ لبے۔ برطانیا دا جودھراپا ساری دنیا تے چھا گیا۔

غلامی دا مکنا

برطانیا وچ انسان غلامی بارے لوکاں دی راۓ اچھی نہیں سی تے ایس باہجوں 1807 وچ سلیو ٹریڈ ایکٹ پاس ہویا جس باہجوں غلامی تے بپار تے روک لا دتی گئی۔ 1808 وچ سیرالیون نوں ازاد کیتے غلاماں دا دیس بنایا گیا۔ 1833 وچ سلطنت برطانیا وچ غلامی مک قنون پاس ہویا تے تے جس باہجوں پہلی اگست 1834 نوں سلطنت برطانیا توں غلامی نوں مکا دتا گیا (سواۓ سینٹ ہیلنا، سیلون تے ایسٹ انڈیا کمپنی دے ملے تھانواں تے مگروں ایہناں تھانواں تے وی ایہ غلامی مک قنون لاگو کردتا گیا)۔ ایس قنون باہجوں سارے غلاماں نوں 4 توں 6 ورے دے سکھلائی ویلے مگروں پوری ازادی دیدتی گئی۔

برطانوی راج دی صدی (1814–1914)

تریخ لکھاری 1814 توں لے کے 1914 دے ویلے نوں برطانوی راج دا ویلہ کیندے نیں جدوں دنیا تے برطانیا دے سامنے کوئی نہیں سی۔ اوہ وشکارلے ایشیاء وچ ای روس نہیں روک سکیا۔ برطانیا دا سمندراں تے پورا راج سی تے اوہ دنیا وچ اک پلسیا دا کم کر ریا سی۔ ایس ویلے وچ 10,000,000 مربع میل (26,000,000 مربع کلومیٹر) تھاں تے 40 کروڑ دے نیڑے لوک برطانوی سلطنت وچ آۓ۔ ایس ویلے نوں مگروں پیکس براٹینیکا(Pax Britannica) یعنی برطانوی امن دا ناں دتا گیا۔ برطانیا نے دنیا دے چگڑیاں توں تے اچیچا یورپ دے رپھڑاں توں اپنے آپ نوں وکھ رکھیا ایدوں دی ایس بدیسی برطانوی پالیسی نوں سنہری وکھراپا (Spendid Isolation) کیا جاندا اے۔ اپنیاں کلونیاں تے کنٹرول دے نال اکبپاری طاقت ہون باہجوں ایہدا دنیا دے کئی دیساں جیویں ارجنٹائن، چین، افغانستان تے سیام تے وی اثر سی۔

سلطنت برطانیا اک فوجی تے بپاری سلطنت ای نہیں سی پڑھائی تے جانکاری دی دنیا وچ وی اوہ اگے سی۔ ڈارون، نیوٹن، فراڈے، ایڈم سمتھ اک نویں دنیا دا بوآ کھول رۓ سن۔ برطانیا دی جت وچ ٹیلیگراف، ریلوے تے اک ودھیا سیاسی تے سماجی پربندھ ایھدی طاقت سی۔ 1902 وچ برطانوی سلطنت ٹیلیگراف نال آپس وچ جوڑ دتی گئی۔

ایسٹ انڈیا کمپنی ایشیاء وچ

ایسٹ انڈیا کمپنی ہندستان تے ایشیاء نال بپار لئی بنائی گئی سی۔ ویلے نال ایہ بپار توں ہٹ کے ایشیاء دے کئی تھانواں تے مل مارن وی لگ گئی۔ 1757 وچ ایہنے بنگال تے مل ماریا تے ہولی ہولی سارا ہندستان ایہدے کول سی۔ ایسٹ انڈیا کمپنی نے برطانوی سمندری فوج ست سالہ لڑائی وچ کٹھے سن۔ دوناں رل کے نپولین نوں 1799 وچ مصر وچوں کڈیا، 1811 وچ جاوا نیدرلینڈز کولوں کھویا۔ 1819 وچ سنگاپور، 1824 وچ ملاکا تے 1826 وچ برما تے مل ماریا گیا۔

ہندستان وچ اپنے اڈے توں ایہ کمپنی چین نوں افیم ویچ رئی سی جیدے وچ ایہنوں چنگی کمائی ہورئی سی پر ایس تے چنگ ٹبر نے 1729 وچ روک لادتی۔ 1839 وچ چینی سرکارنے کینٹن دے سمندری اڈے تے 20،000 ڈبے افیم دے پھڑ لے۔ ایس تے برطانیا نے چین وشکار پہلی افیم لڑائی (1839–42) چھڑ گئی۔ برطانیا دی ودھیا سمندری فوج باہجوں اوہنوں جت ہوئی۔ برطانیا نے اپنیاں ہور گلاں منوان دے نال نال ہانگ کانگ تے وی مل مار لیا۔

1802 نوں ایسٹ انڈیا کمپنی پنجاب دے باڈر تے اپڑ گئی سی تے ایہ لگ ریا سی جے ایہ چھیتی ای سارے پنجاب تے مل مار لویگی پر پنجاب دا مہاراجہ رنجیت سنگھ اوہناں دے راہ وج وڈی روک بن گیا۔ کمپنی دیاں فوجاں نوں 5 دہاکیاں تک رنجیت دے مرن نوں اڈیکنا پیا۔ رنجیت دے مرن مگروں انگریزی فوجاں نے پنجاب کشمیر تے ہندے خیبر پختونحواہ تے مل مارلیا۔ ایہدے نال ای سندھ تے بلوچستان وی برطانوی سلطنت دا انگ بنا لۓ گۓ۔ 1857 وچ دیسی فوجیاں نے انگریزی راج دے خلاف بغاوت کیتی پر ایس بغاوت نوں مکادتا گیا۔ مغل بادشاہ بہادر شاہ ظفر نوں بندی بناکے رنگون پیج دتا گیا۔ 1858 وچ گونمنٹ آف انڈیا ایکٹ بنایا گیا جیدے وچ ایسٹ انڈیا کمپنی دے ہندستان نوں سلطنت برطانیا دا انگ بنا دتا گیا۔ ہندستان نوں چلان لئی ایتھے برطانیا ولوں وائسراۓ پیجیا جان لگ گیا تے ملکہ وکٹوریہ ہندستان دی ملکہ بن گئی۔ ہندستان سلطنت برطانیا دا سب توں مینگا مل سی۔ لہور توں لیا گیا کوہ نور ہیرا برطانوی تاج وچ سجیا۔

وڈی کھیڈ

19ویں صدی وچ وشکارلے ایشیاء تے مل مارن لئی سلطنت برطانیا تے روسی سلطنت دے وشکار ہونوالے چگڑے نوں وڈی کیھڈ کیا جاندا اے۔ ایہ کھیڈ ایس علاقے دیاں وڈیاں سلطنتاں سلطنت عثمانیہ، قاچار ٹبر تے چنگ ٹبر دے ماڑے ہون باہجوں پیا۔ برطانیا نے روس نوں وشکارلے ایشیاء وج مل مارن توں روکن لئی پہلی افغان لڑائی لڑی جیدے وچ اوہنوں ہار ہوئی۔ پنجاب تے مل مارن مگروں برطانیا ریلوے لین نوں کلکتے توں لہور،راولپنڈی تے پشاور تک لے گیا۔ کیا چھاونیاں بنائیاں گیاں جنہاں وچ راولپنڈی دی جھاونی سلطنت برطانیا دی سب توں وڈی چھاونی سی۔ 1853 وج جدوں روس ترک بلقان ول اگے ودھیا تے ایس تے برطانیا تے فرانس وج جنتا پے گغی جے روس رومی سمندر دے علاقے تے مل مار لینا چاہندا اے۔ روس نوں روکن لئی برطانیا فرانس تے غثمانی ترک کرمیا دی لڑائی (1858) وج لڑدے نیں۔ روس نوں اپنے ای علاقے وچ وڈی ہار ہوندی اے۔ برطانیا نے دسیا ے اوہ دنیا وج کتے وی اپنی مرضی دی تھاں تے لڑ سکدا اے۔ روسی فوج پرانے اسلحہ تے پرانے ولاں نال لڑن والی فوج سی جد کے برطانوی فوج ودھیا اسلحے نال تے ہور سہولتاں نال سی۔ ایہو ای اک وڈی لڑائی سی جیہڑی پیکس بریٹانیکا وچ برطانیا تے کسے ہور وڈی طاقت دے وشکار ہوئی۔ برطانیا نے 1876 وچ بلوجستان نوں اپنے نال رلایا تے روس نے ترکستان، کرغیزستان تے. لگدا سی جے دونویں دیساں وچ لڑائی چھڑ جاوے پر 1878 وچ ای دوناں دیساں نے اپنے اپنے علاقے وج ریندیاں ہویاں دوجے نوں من لیا۔ افغانستان تے ایران وشکار بفر دیس من لۓ گۓ۔ 1907 وچ دونویں دیس اک دوجے دے سنگی جرمنی توں ڈردیان ہویاں بن چکے سن۔ 1904–05 وج روسی جپانی لڑائی وچ روسی سمندری بیڑے دی تباہی نال وی روسی خطرہ گھٹ ہوگیا سی۔

کیپ توں قاہرہ تک

ڈچ ایسٹ انڈیا کمپنی نے 1652 وچ دکھنی افریقہ وچ کیپ دے ناں تے اپنی انڈونیشیاء وج کلونیاں ول جاندے راہ وچ رکن لئی بستی وسائی۔ برطانیا نے 1806 وچ ایدے تے مل ماریا جے کتے ایہ فرانس دے ہتھ ناں لک جاوے جدوں فرانس نے نیدرلینڈز تے مل ماریا۔ اوس ویلے ایھتے ایتھے ڈچ افریکان وی رہ رۓ سن۔ برطانیا دے ایتھے آن مگروں ایتھے انگریز وی ن لگ گے۔ انگریزاں نے فریقان نوں تکا لایا ے اوہ اتے دے علاقیاں ول ٹرگۓ تے اوہتھے اوہناں اپنی اک نویں لوکراج بنائی۔ برطانیا دے دکھنی افریقہ تے افریقہ بارے اپنی ےوچ سی۔ ایہ افریقان لوکراج 1902 تک برطانوی دکھنی افریقہ نال رلا لۓ گۓ۔

1869 وچ فرانس دی ہتھ ونڈائی نال نہر سویز کھلدی اے۔ ایہ چھیتی ای برطانیا لئی بڑی اہم ہوگئی جے ایہ چڑھدے ول ہندستان تے اسٹریلیا نوں برطانیا نال رلان دا اسان رستہ سی۔ ایس نوں اپنے ہتھ وچ لینا برطانیا دی لوڑ سی۔ ایہدے تے فرانس دی وی اکھ سی۔ آحر ایہنوں نیوٹرل تھان منیا گیا۔

1880 دے دھاکیاں وچ افریقہ نوں یورپی طاقتاں آپس وچ ونڈ رہیاں سن۔ برطانیا وی پجھے ناں ریا۔ سوڈان کینیا، یوگنڈا، زنجبار، رہوڈیشیا تے دکھنی افریقہ ایہدے کول سن۔ لیندے ول نائیجیریا اک وڈا دیس ایدے ہتھ وچ سی۔ پہلی وڈی لڑائی مگروں تنزانیہ وی انکریزاں ہھ لگیا تے تے اتر قاہرہ توں لے کے افریقہ دے دکھن دے شہر کیپ ٹاشن تک پورا افریقہ برطانوی سلطنت وچ سی۔

چٹیاں کلونیاں دی اندرلی ازادی

امریکا دا وکھ ہونا برطانوی سلطنت لئی اک وڈا پھثڑ سی جس توں اوہنے سبق سکھیا۔ اوہ تھاں جتھے انگریز واسی سن جیویں اسٹریلیا تے کینیڈا اوتھے ہولی ہولی اسے قنون بناۓ تے لا گو کیتے گۓ۔ کینیڈا نوں ہولی ہولی صوبیاں وچ ونڈیا گیا لوکاں نون اپنے اندرلے معاملیاں وچ ازادی دتی گئی بدیسی معاملے برطانیا نے اپنے ہتھ وچ ای رکھے۔ گورنر جنرل برطانوی تاج ولوں ہوندا اے پر تھلے وزیراعظم تے اوہدی کابینہ لوک اپنے ووٹاں نال ای چندے سن۔ اینج ای نیوزیلینڈ تے اسٹریلیا وچ کیتا گیا۔

آئرلینڈ تے انگریزاں نے مل ماریا پر ایہناں نوں دبایا نا جاسکیا۔ آئری لوکاں وچ اپنی ازادی لئی جذبہ کدے نہ مریا۔ 1800 وچ ایہنوں سلطنت وچ رلایا گیا۔ پر ایہدے وکھ ہوندے راہ نوں روکیا نہ جاسکیا۔

وڈیاں لڑائیاں (1914–1945)

20ویں صدی دے مڈھ تے برطانیا وچ ایہ سوچ جاگی جے پوری دنیا دے وکھری ہوئی سلطنت برطانیا دی ماں برطانیا نوں سنہری وکھراپے نال نہیں بچایا جاسکدا۔ فوج تے بپار وچ تیزی نال اگے ودھدا جرمنی انوالے ویلے وچ اک تکڑاویری بن سکدا اے۔ برطانوی سمندری فوج دور سمندراں وچ وکھری ہوئی سی جد کے جرمن شاہی سمندری فوج اوہدے گھر دے سمندر وج اوہدے لئی رپھڑ بن سکدی سی۔ ایس تے فیر برطانیا نے جپان نال 1902 وچ ایکا کرلیا۔ اپنے پرانے ویریاں فرانس تے روس نال 1904 تے 1907 وچ ایکا کرلیا گیا۔ اینج برطانیا نے اپنے آپ نوں جرمن خطرے توں نبڑن دے ول کڈھ لۓ۔

پہلی وڈی لڑائی

برطانیا دا جرمنی تون پہلی وڈی لڑائی دے 1914 وچ چھرن تے سج نکلیا۔ آسٹریا ہنگری دے ہونوالے بادشاہ دے اک سرب ہتھوں قتل تے اوہدی سربیا نال لڑائی چھڑگئی۔ سربیا پچھے روس لڑائی وج کد پیا تے آسٹریا نوں جرمنی کلا نہیں چھڈ سکدا سی تے روس دے انل فیر فرانس تے برطانیا وی لڑائی وچ رل گۓ۔ ایہ لڑائی برطانیا جرمنی تے فرانس دیاں جک تے پھیلیاں ہویاں کلونیاں بہجوں سارے جگ تے پھیل گیا۔ کلونیاں نیں ایہناں دیساں دی بندیاں، سمان تے پیسیاں نال ہتھ ونڈائی کیتی۔ برطانیا نے چھیتی نال جرمن کلونیاں جرمن نیوگنی، نمیبیا، کیمرون تے تنزانیہ تے مل مار لیا۔

گیلی پولی دی لڑائی برطانوی تریخ دی اک وڈی لڑائی سی. برطانیا نے سلطنت عثمانیہ تے استمبول ت مل مارن تے روس تک پونچن لئی 5 لکھ توں ودھ اک فوج کٹھی کیتی جیدے وچ فرانس دے نال پہلی اوری اسٹریلیا تے نیوزیلینڈ دے فوجی وی رلاۓ گۓ سن۔ ایہ فوج 25 اپریل 1915 توں لے کے 9 جنوری 1916 تک اسمبمل کول گیلی پولی دی تھاں اک ترک فوج نال لڑی۔ ترک فوج گنتی وچ تھوڑی سی پر اپنے فوجی آگو مصطفا کمال نال جیداری نال لڑی۔ ترک فوج مررئی سی پر اپنی تاں نہین چھڈ رئی سی۔ برطانوی فوج تے سنگیاں دے 2 لکھ توں ود فوجی مارے گۓ تے ایہ برطانوی تریخ دی اک بہت وڈی ہار سی۔ ایس لڑائی نے اسٹریلیا تے نیوزیلینڈ وچ اپنے اک وکھ قوم ہوندے جڈبے دا مڈھ رکھیا تے ایہ دیس ایس لڑائی نوں ہجے وی یاد رکھدے نیں۔ برطانوی فوج نوں عراق وچ وی ہتھیار سٹنے پۓ۔

برطانیا نوں لڑائی وچ ہار ہوئی پر سیاست وچ اوہ جت گیا۔ برطانیا نے مکہ دے عثمانی گورنر سید حسین بن علی ہاشمی نوں اپنے نال رلایا تے اوہنوں لالچ دے کے غداری ول لیاندا گیا۔ اوہدے غداری کرن نال مکہ فیر ہور عرب تھاں عثمانی سلطنت توں وکھ ہوۓ۔ برطانوی فوج نے فلسطین، شام تے عراق تے مل مار لیا۔ عثمنی سلطنت نے ہتھیا سٹدتے۔ 1917 وچ ومی رج دی لڑائی وچ کینیڈا دے فوج پہلی واری لڑی تے اوہناں لئی وی ایہ اک یادگار ویلہ سی۔ ایس جگت لڑائی وچوں برطانیا اک جتی ہوئی طاقت بن کے نکلدا اے۔ جرمنی آسٹریا سلطنت عثمانیہ تے روس دے شاہی ٹبر ایس لڑائی وچ مک جاندے نیں۔ برطانیا دی جت وچ اوہدیاں کلونیاں دا ہتھ وڈا سی۔ ایس رلتی نوں منیا گیا تے 1917 وچ ای برطانوی کابینہ وچ ایہاں نوں رلایا گیا۔

صلح دیاں شرطاں سوچ کے 1919 وج ورسائی وچ صلح کرلئی گئی۔ برطانوی سلطنت وچ 1,800,000 مربع کلومیٹر تھاں دا وادا ہویا تے 13 ملین نویں لوک ایہدے وچ رلے۔ برطانیا اپنے پسار تے اپنی طاقت دیاں گاشاں تے اپڑیا ہویا سی۔ لیگ آف نیشنز دے ہتھوں سلطنت عثمانیہ تے جرمنی دیاں کلونیاں نوں آپس وچ ونڈ لیا گیا۔ برطانیا دے حصے وچ فلسطین، اردن، عراق، ٹانگانیکا، ٹوگو تے کیمرون دا کچھ حصہ آیا۔ دکھنی افریقہ نوں لیندا دکھنی افریقہ ملیا۔ اسٹریلیا نوں جرمن نیوگنی ملیا تے نیوزیلینڈ کول سموا آیا۔ ناورو برطانیا تے پیسیفک دے دوجے دو سنگیا کول رلواں گیا۔

لڑائیاں وچکار ویلا تے آئرلینڈ دی ازادی

لڑائی مگروں بنن والی دنیا، امریکا تے جپان دے اگے آن تے ہندستان تے آئرلینڈ وچ ازادی دیاں تحریکاں دے چلن نال برطانیا نوں نویں پالیسی دی لوڑ پئی۔ جپان نوں چھڈ کے برطانیا نے امریکا نال 1922 وچ یاری دا ایگریمنٹ کرلیا۔ دواناں ایہ گل منی جے دوناں دی سمندری فوج برابر ہویگی۔ ایس گل تے 1930 دے دہاکے وچ برطانیا وچ مسلہ بنیا ریا۔ جرمنی تے جپان وچ فوج ول لفن والیاں سرکاراں راج وچ آیاں تے ایہ برطانیا لئی نویں سرپیڑ سی۔

1919 وچ آئرلینڈ دی اک سیاسی پارٹی شن فین نے ڈبلن وچ اپنا اک اکٹھ کیتا۔ ایہ لوک آئرلینڈ نوں اندرلی ازادی ناں ملن تے تنگ پے ہوۓ سن۔ ایس اکٹھ وچ آئرلینڈ دی ازادی دا ہوکا دتا گیا۔ آئرش ریپبلکن آرمی نے نال ای برطانوی کامیاں تے ہلے بولنے شروع کردتے تے اک گوریلا لڑائی دا مڈھ بن دتا۔ 1921 نوں اینگلو آئری لڑائی مُکی تے دوواں نے اک اینگلو آئری ٹریٹی تے دسخط کیتے جیہدے نال آئرلینڈ آزاد دیس بݨ گیا جیہڑا برطانوی سلطنت دے وچ ای سی۔ اتلا آئرلینڈ نے ایس ٹریٹی دی کج گلاں تے جلدیاں ہویاں نال ای ازاد آئری دیس توں وکھ ہون دا ہوکا دتا۔ ایہ آئرلینڈ دیاں 22 وجوں 6 کاؤنٹیاں نون رلا کے بنیا۔

آئرلینڈ ورگی ازادی دی لہر ہندستان وچ وی چل رہی سی۔ کوتھے گورنمنٹ آف انڈیا ایکٹ 1919 لوکاں دیاں تانگاں تے پورا ناں اتریا۔ رولٹ ایکٹ نے ہور لوکاں دے دلاں وج پانبڑ بالے۔ پنجاب اچیچا ایہدے خلاف سی۔ ایتھے کیتیاں گیاں سختیاں ، امبرسر قتلام تے جا اپڑیاں۔ برطانیا وج ایس تے لوکاں دی سوج ونڈی ہوئی سی۔ چوراچوری دے واقعے مگروں ہتھونڈائی ناں کرنوالی تحریک روک دتی گئی۔ لوکاں دے سلاں وچ سڑکن اگلے 25 ورے تک ہوندی رئی۔ 1936 وچ مصر نوں ازادی دتی گئی تے ایس لئی اک اینگلو مصری ٹریٹی کیتی گئی جیدے وج ایہ منیا گیا جے مصر وج کج برطانوی فوج رووے گی تاں جے اوہ نہر سویز دی راکھی کرسکے۔ مصر لیگ آف نیشنز دا سنکی بن گیا۔ عراق نوں جیہڑا 1920 توں برطانوی مینڈیٹ وچ سی 1932 وچ ازادی دتی گئی تے ایہ وی لیگ آف نیشنز دا سنگی بن گیا۔

امپیریئل کانفرنس وچ ایہ منیا گیا جے برطانوی ڈومینین دے دیس اپنی بدیسی پالیسی آپ وی بنا سکدے نیں۔ ایس گل نوں آدر ملی جے سلطنت برطانیا دے دیس آپس وچ برابر نیں تے کوئی کسے توں ودھ نہیں تے سارے اک برطانوی کامن ویلتھ دے سنگی نیں۔ 1937 وچ آئرلینڈ نے اپنی راہ ہور وکھ کیتی تے پورا ازاد ہوگیا۔

دوجی وڈی لڑائی

جرمنی دے پولینڈے تے ہلہ بولن تے برطانیا تے اوہدے نال ہندستان نے تاج برطانیا تھلے لگے دیساں نے اوہدے خلاف لڑائی دا ہوکا دتا۔ اسٹریلیا، نیوزیلینڈ، کینیڈا تے دکھنی افریقہ وی اوہدے نال رلے۔ آئرلینڈ نیوٹرل ریا تے پوری لڑائی اوہنے اپنے آپ نوں وکھ رکھیا۔ 1940 وچ جرمنی دے فرانس تے مل مارن مگروں برطانیا اکلا سی جیہڑا نازی جرمنی دے حلاف کھڑا سی۔ 1941 وج جدوں جرمنی نے سوویت یونین تے ہلا بولیا تے اوہوی برطانیا نال رلیا۔ برطانوی وزیراعظم ونسٹن چرچل امریکی صدر روزویلٹ نوں ایس پاسے ول لیایا جے اوہ برطانیا دی لڑائی وچ ہتھ ونڈائی کرے۔ 1941 وچ چرچل تے روزویلٹ نے اٹلانٹک چارٹر تے دسخط کیتے جیے ہردیس دے لوکاں نون ایہ حق ہویگا جے اوہ جیسی سرکار چاہندے نے ویس بناون۔ ایہ لکھ صاف نہیں سی دسدی جے ایہ کناں بارے اے۔ کیا اے جرمین تھلے دبے دیساں بارے اے یا ہور یورپی طاقتاں تھلے دیساں بارے اے۔ آنوالے ویلے وج ہر اک نے ایہدے بارے اپنے انے مطلب کڈے۔

دسمبر 1941 وچ جپانی فوج نے برطانوی ملایا سنگاپو تے ہلہ بولیا تے نال ای پرل ہاربر امریکا تے وی ہلہ بولیا۔ جپان نے جنج سنگاپور تے ملایا برطانیا کولوں کھوہے ، ایہنے نیوزی لینڈ تے اسٹریلیا نوں امریکا دے نیڑے کردتا تے اوہناں نوں برطانیا اُتے اپنے بچاؤ لئی بھروسا نہ رہیا۔ ایہ ڈر اگے چل کے ایہناں تناں دیساں دے ان‍زس دے ناں تے اک بچاؤ ٹوی 1951 وچ بنائی۔ برطانیا امریکا تے روس دی ہتھ ونڈائی نال دوجی وڈی لڑائی جت لئی۔

دکھنی ایشیا وکھ ہون دی راہ تے

سلطنت دا مکنا (1945–1997)

دوجی وڈی لڑائی نے یورپ تے برطانیا نوں ادھ مویا کرتا سا۔ لڑائی وچوں امریکا تے سوویت یونین جتے ہوۓ تے وڈیاں طاقتاں بن کے نکلے۔ بر طانیہ وچ اینی ہمت نیہں سی ہن اپنی لمی جوڑی سلطنت جلاسکے۔ اوہنے سیانف ایسے وج سمجھی جے اپنیاں کلونیان نوں ازاد کردیوے۔ 1947 وج برطانوی سلطنت دے ہیرے دکھنی ایشیا توں برطانیا واپس ہوگیا۔ ہولی ہولی اونے افریقہ نوں وی چھڈ دتا۔ برطانیا نوں دیوالیہ ہون توں بچن لئی امریکا توں اجکل دے 56 ارب ڈالر دے نیڑے قرضہ لینا پیا۔ 1960 دے دھاکے وچ ملایا گولڈ کوسٹ تے سوڈاں ازاد ہوۓ۔ قبرص تے مالٹا نے وی وکھ ہون وج اپنی راہ لبھی۔ 60 دے دھاکے وچ برطانوی سلطنت دے کریبین وچ دیس اک اک کرکے وکھ ہوگۓ۔ پیسیفک دے ویہڑے وچ 1970 وج فجی، 1980 وچ وینوآٹو تے ایس مگروں سولومن جزیرہ تے پاپوا نیوگنی وی وکھ ہوۓ تے نال برطانوی کامن ویلتھ دے سنگی بن گۓ۔ 1955 وج برطانیا نے روکال جزیرے تے کلیم کیتا۔ 1982 وچ برطانیا نوں ماڑا ہوندا ویکھ کے ارجنٹائن نے نے اوقیانوس وج برطانوی جزیرے فاک لینڈ تے مل ماریا پر برطانیا نے ایہ لڑ کے واپس لے لیا۔ 1997 وج ہانگ کانگ چین نوں واپس کردتا گیا تے ایہدے نال ای سلطنت برطانیا دا انت ہوگیا۔

باہرلے جوڑ

• سلطنت برطانیا

حوالے

سلطنتاں دی تریخ

عثمانیہ · مغلیہ · سلجوق · جرمن · روسی · ھخامشی · بنو امیہ · سکھ · برطانیہ · سُنگا · عباسیہ · فاطمیہ · ایل خانی · ساسانی · غوریہ · طلائی اردو · ہسپانیہ · بازنطینی · رومی · سلطنت روم · خوارزم شاہی · مالی · تیموری · کھیمر · ڈالی · آق قویونلو · قرہ قویونلو · سامانیہ · موحدین · مرابطین · پہلی فرانسیسی · دوجی فرانسیسی · مرہٹہ · دکن · بہمنی · برازیل · کشن · سونگھائی · خوارزم شاہی · منگول · غزنویہ