مانچو بولی
مانچُو جاں مانچُھو ( مانچُو : ᠮᠠᠨᠵᡠ ᡤᡳᠰᡠᠨ , مانجُو گسن ) اتلے لہندے چین وچّ وسن والے مانچُو لوکاں ولوں بولی جان والی تنگسی بولیاں دی اک بولی ہے ۔ بولیماہر اسدے وجود نوں خطرے وچّ منندے ہن کیونکہ 1 کروز توں زیادہ مانچُو نسل دے لوکاں وچوں صرف 70 ہزار ہی اسنوں اپنی ماں بولی دے روپ وچّ بولدے ہن ۔ باقیاں نے چینی بولی نوں اپناکے اس وچّ گلّ کرنا شروع کر دتی ہے ۔ مانچُو بولی دی شبے بولی نام دی اک ہور قسم چین دے دور لہندے شنجیانگ صوبے(سنکیانگ) وچّ وی ملدی ہے ، جتھے لگبھگّ 40،000 لوک اسنوں بولدے ہن ۔ شبے بولن والے لوک انھاں مانچوان دی اولاد ہن جنہاں نوں 1644 - 1911 عیسوی دے ویلے وچّ چلن والے چنگ راجٹبر دے دوران شنجیانگ دیاں فوجی چھاونیاں وچّ تعینات کیتا گیا سی ۔ [۱]
مانچُو اک جرچین نام دی بولی دی اولاد ہے ۔ جرچین وچّ بہت سارے منگولی اتے چینی شبداں دے ملاپ توں مانچُو بولی پیدا ہوئی ۔ ہور تنگسی بولیاں دی طرحاں مانچُو وچّ اگلوٹنیشن اتے واول ہارمونی ویکھے جاندے ہن ۔
مانچُو دی اپنی اک مانچُو لپی ہے ، جنوں پرانی منگول لپی توں لیا گیا سی ۔ اس لپی دی خاصیت ہے کہ ایہہ اُتے توں ہیٹھاں لکھی جاندی ہے ۔ مانچُو بولی وچّ انج تاں مذکر مونث - فرق نہیں کیتا جاندا لیکن کجھ شبداں وچّ سوَراں(واول} دے استعمال توں مذکر مونث (لنگ) دی پہچان ہندی ہے ، مثلاً آما دا مطلبّ پیؤ ہے جدوں کہ ایمے دا مطلبّ ماں ہے ۔
مانچُو دے لچھناں دا ٹیکا
[سودھو]مانچُو وچّ اگلوٹنیشن ویکھیا جاندا ہے ، جتھے شبداں دی مول جڑاں وچّ اکھر اتے دھونیاں(آوازاں) جوڑکے اوہناں دے مطلبّ وچّ اضافہ کیتا جاندا ہے ۔ اداہرن لئی ایہہ ویکھیا جاندا ہے ایمبی ، آمبی جاں امبی جوڑن توں کرن ، آؤن جاں کسے اتے پرکار دا حوالہ آ جاندا ہے : [۲]
- ایجین ( متلبّ : راجا ) → ایجیلیمبی ( متلبّ : راج کرنا )
- جالی ( متلبّ : چلاک / دھوکھیباز ) → جالیدمبی ( متلبّ : دھوکھا دینا )
- اچن ( متلبّ : ملن / ولا ) → اچنمبی ( متلبّ : ملنا )
- گسن ( متلبّ : شبد ) → گسریمبی ( متلبّ : شبد بناؤنا ، یعنی بولنا )
- ایپھمبی ( متلبّ : کھیڈنا ) → ایپھچیمبی ( متلبّ : اکٹھا کھیڈنا )
- جمبی ( متلبّ : آنا ) اتے اپھمبی ( متلبّ : لڑنا ) → اپھنجمبی ( متلبّ : لڑن لئی آنا )
مانچُو وچّ آواز سہیوگ (واول ہارمونی) وی ملدا ہے ، جس وچّ کسے شبد دے اندر دے سوَراں(واول} دا آپس وچّ میل کھانا ضروری ہندا ہے ۔ کجھ حد تکّ ایہہ ساریاں التائی بولیاں وچّ ویکھیا جاندا ہے ۔ مانچُو وچّ ویکھیا گیا ہی کہ لنگ وچّ ماملیاں وچّ شبد دے اک توں زیادہ واولاں نوں بدلہ جاندا ہے : [۲]
ایملے ( مرغی ) → آملا ( مرغا ) - دھیان دیو کہ ہندی دے شبد وچّ صرف انت دا آواز ای توں آ بدلہ جدوں کہ مانچُو وچّ دو جگہ اے نوں آ بنایا گیا
ہیہے ( عورت ) → ہاہا ( آدمی )
گینگین ( کمزور ) → گانگان ( طاقتور )
نیچے ( سالی / ننان ، پتی / پتنی کیتی بھین ) → نچیا ( سالا / دیور / جیٹھ ، شوہر/ بیوی دا بھرا )
ایہ وی ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Manchus & Han: ethnic relations and political power in late Qing and early republican China, 1861-1928, Edward J. M. Rhoads, University of Washington Press, 2001, ISBN 978-0-295-98040-9
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ Manchu: a textbook for reading documents, Gertraude Roth Li, University of Hawaii Press, 2000, ISBN 978-0-8248-2206-4