محمد دین (آزادی پسند)
محمد دین۔۔۔۔ اک وِسریا پنجابی آزادی پسند لڑاکا
انگریزاں دے خلاف جدوجہد وچ پنجابی لہر نوں دو حصیاں وچ ونڈیا جاندا اے اک مسلماناں تے دوجا ہندواں اتے سکھاں دا حصہ۔ ایہہ ونڈ خاص کر پاکستان بنن ویلے ہوئی جد ناصرف پنجاب دو حصیاں وچ ونڈیاگیا سگوں وڈی پرواس (ہجرت) ویکھی گئی جیس کارن دونواں پاسیاں وچ بھڑدے فرقیاں نے مذہبی نینہاں (اصل سیاسی ٹیچے) اُتے اک دوجے دا مکمل صفایا کیتا ۔ نتیجے دے طور تے پنجاب دی حکمران اشرافیہ نے ۱۸۵۷ توں لے کے ۱۹۴۷ تائیں پنجابیاں وَلوں بہادری وکھالے سنے غدر پارٹی، خلافت لہر، جلیانوالہ باغ قتلام تے آزاد ہند فوج نوں فرقو نینہاں اُتے وکھ رکھن دا اُپاء کیتا۔ ماڑی قسمت حکمران اشرافیہ نے ۹۰ ورہیاں تیک برطانوی سنگیاں دا پاتر نبھایا جیس کارن اوہناں نے لوکائی نوں آزادی دی جدوجہد وچ پنجابیاں دے کردار بارے انجان رکھن دی کوشش کیتی۔ سو ہُن کوئی نہیں دَس سکدا پئی راوی کنڈھے لاہور وچ مکمل آزادی دا مَتا منظور ہویا تے متا اک ہور لاکڑی مولانا حسرت موہانی دے کھاتے پا دتاگیا۔ ساڈے کول پنجابی شاعر مذہبی آگو مولوی غلام رسول قلعہ مہان سنگھ گجرانوالے ہوراں دے نابری کیس خلاف کوئی ریکارڈ موجود نہیں ہے۔
ایہو جیہے چُپ چپیتے تے بے ناویں پنجابیاں نے کجھ اُپرالے کیتے نیں۔ انج دا اِک لڑاکا میرپور آزاد کشمیر دا محمد دین مجاہد سی جیہدے بارے کسے قسم دا کوئی ثبوت ہتھ نہیں آؤندا ہے۔ اوہ ۱۹۷۳ ء وچ مرے تے وصیت موجب رزمک قبائلی علاقے دفنایا گیا جتھے اوہ برطانوی فوج توں وکھ ہوکے مولانا فضل الٰہی وزیرآبادی دی کمان ہیٹھ مجاہدین نال رلتی ہوگیا۔ خوش قسمتی نال اوہدا پتر جابر آزاد، جہلم توں چترکار، صحافی، شاعر سوجھوان نے اپنے پیو دی حیاتی اُتے ۵۳۰ صفحیاں دی موٹی کتاب لکھن لئی جیوندا سی۔ کتاب \"باغِ افرنگ محمد دین مجاہد، محمد دین میموریل سوسائٹی، کشمیر بلڈ بینک، اقبال روڈ، میرپورآزاد کشمیر توں چھاپے چڑھی ہے۔
محمد دین ۱۸۹۲ ء وچ چوک مکھ میرپور وچ جمیاں جتھے اوہدے دادیاں نے ۱۸۵۷ ء دی جنگ آزادی مگروں تھاہر لبھی۔ اوہدا پچھوکڑ ہندوستان وچ ہندو راج توں پہلاں دِلی اُ تے حکمرانی کرن والے راجپوت طُوراں توں ایں۔ جنگ وچ ہار مگروں ٹبر نوں سزاواں سیہڑنیاں پئیاں جیہناں چوں کجھ لوکاں نے راجدھانی چھڈ کے دور دراڈے علاقے وچ تھاہراں ملیاں انج طُور خاندان میر پور آگیا۔
ستاراں اٹھاراں ورھے دی عمر وچ محمد دین فوج وچ سپاہی بھرتی ہوگیا تے دونواں سالاں وچ ماہر فوجی حوالدار بن کے ملتان گھل دِتا گیا جتھے برطانوی فوج ڈیرہ اسماعیل خان نیڑے قبائلی علاقے وچ شاہ افغانستان امان اللہ خان نال نجھٹ رہی سی۔ محمد دین موجب اوہ سید احمد شہید تے اسماعیل شہید دی مجاہدی وچاردھارا توں بوہت متاثر ہویا سی۔
مجاہدین برطانویاں نال اودوں وی متھا لائی کھلوتے سن جدوں امان اللہ خان گوریاں دی حمایت کررہیا سی۔ دِلی دا پچھوکڑ رکھن والا محمد دین اپنے پرانے وَیریاں نوں ہاریا ویکھنا چاہندا سی خؤرے ایہہ ویلا آ پُجیا سی۔ اک دیہاڑے حوالدار محمد دین نے کیمپ چھڈیا تے سرحد اُلانگھ کے مجاہدین نال رَلتی ہوگیا جو محمد بشیر لاہوری دی کمان ہیٹھ گوریلا دھاڑے مار رہے سن۔ وزیرآباد دے مولوی فضل الٰہی ہوراں نے دوجاں مورچہ چمر قند سنبھال رکھیا سی۔ اجوکے جنگی حرباں دے ماہر محمد دین نے چوکھی چنگی کارکردگی وکھائی تے چنگا ناواں کٹھیا اِنج مجاہدین دے نائب سپہ سالار جو اک سید سن اوہناں دی دھی سرور جان نال ویاھے گئے۔ سرور جان آپ وی ماہر دھاڑوی سی نالے مجاہد زنانیاں دے نِکے جیہے جتھے نال کجھ دھاڑے وی ماردیاں رہیاں۔
مجاہداں دی ایہہ جوڑی کئیاں دھاڑیاں وچ پھٹڑ ہوئی پر فیر وی بتھیرا چر لڑدی رہی۔ اوہنوں اردو، فارسی، پشتو تے پنجابی دے پہاڑی تے ہندکو لہجیاں اُتے عبور سی ایہہ خاصیت مجاہد کمانڈراں نوں سرحد دے شہری علاقیاں وچ اپنی حمایتیاں نال میل واسطے لوڑیندی سی۔ محمد دین نوں بتھیری وار پشاور تے دوجے سٹیشناں تے گھلیا جاندا۔ اک وار اوہ سرکاری بندے دیاں نظراں وچ آگیا جیہنے اوس دا پشاور تیک پچھا کیتا انج اوہ شب قدر وچ گرفتار ہوگیا۔ اوہنے صوبائی عدالت وچ رِٹ کیتی جیس دا سیشن جج اک احمدی سی جیہدیاں ہمدردیاں مجاہدین نال سن۔ جرم دی سزا حقی طور کالا پانی دی قید سی لیکن اوہنوں اٹھ ورہیاں دی قید مشقت سُنائی گئی۔ اندر کھاتے اوہنوں صلاح دِتی گئی پئی فیصلے خلاف اپیل دائر ناں کرے نہیں بوہتیاں اوکڑاں ہوسکدیاں ہین۔ سزا بھوگن مگروں اوہ میرپور واپس آ گیا جتھے روٹی ٹکر دا سربندھ ناں ہوسکیا۔ اوہنے جتیاں پالش کرنیاں شروع کردِتیاں انج اوہنے راجہ اکبر خان، ایڈیٹر روزنامہ سچ، کامریڈ پرکاش باغی، کرشن دیو سیٹھی، ماسٹر روشن لال گپتا، غازی عبدالرحمٰن، کامریڈ مقبول خاور، صوفی محمد زمان نال رَل کے ڈوگرا مخالف لہر دا مُڈھ بنھیا۔ ساریاں نوں اوکھتاں جرنیاں پئیاں۔ ہندوستانی سپریم کورٹ دے سابقہ جج مسٹر جسٹس آر پی سیٹھی (جو آب وی میرپوری نیں) نے گمنام بہادراں بارے لکھیاکہ \" میں جد میں اپنے وڈھکیاں کامریڈ کے۔ ڈی سیٹھی ہوراں توں محمد دین مجاہد الیاس خان ہوراں بارے سُنیا تے ایہہ آکھن وچ کوئی جھاکا نہیں پئی جد کدی ریاست جموں کشمیر دی آزادی دی سُچی تاریخ لکھی جاوے گی تاں لال خان ہوراں دا ناں پہلے نمبر تے تھاں پاوے گا کیونجے اوس نے اپنی لوکائی دے دھرو تے بھُکھ خلاف آزادی دی جنگ لڑی ہے۔ اوہدے ناں دے نال نال میر پور دا ناں وی تاریخ دے پَنیاں تے لِشکے گا۔\" لیکن ہیٹھلے تے ہیٹھلے وچکارلے طبقیاں دے ایہہ بہادراں تے اوہناں دے اُپرالیاں نوں مجرمانہ طریقے نال اکھوں اوہلے کیتا گیا اے تانجے اشرافیہ دے مونہہ تے گھُنڈ پیا رہے۔