مرزا قلیچ بیگ

مرزا قلیچ بیگ
فائل:Mirza Qaleech Baig.png
جم	4 اکتوبر 1853   ٹنڈو ٹھوڑو ،  حیدرآباد ،  بمبئی پریزیڈینسی
وفات	3 جولائی 1929 (76 سال)  ٹنڈو ٹھوڑو ،  حیدرآباد ،  بمبئی پریزیڈینسی
شہریت	برطانوی ہندستان
عملی زندگی
مادر علمی	ایلفن سٹون کالج
پیشہ	مترجم ،  ناول نگار ،  ماہرِ لسانیات ،  ڈراما نگار ،  مورخ ،  شاعر ،  فرہنگ نویس
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی ،  سندھی ،  فارسی
شعبۂ عمل	ڈراما ،  سوجیون ناواں ،  سندھ کی تاریخ ،  لغت ،  ترجمہ ،  ناول ،  جیوݨ ناواں ،  بال ادب ،  غزل
باب ادب

شمس العلما مرزا قلیچ بیگ (انگریزی: Mirza Kalich Beg)، (پیدائش: ۴ اکتوبر،۱۸۵۳ء - وفات: ۳ جولائ‏ی، ۱۹۲۹ء) سندھ نال تعلق رکھنے والے انیہويں صدی دے مشہور و معروف عالم، صاحبِ دیوان شاعر، ماہرِ لسانیات، ماہرِ لطیفیات، مورخ، مترجم، ناول نگار تے ڈراما نویس سن ۔ انہاں نے اٹھ وکھ وکھ زباناں وچ تقریباً ۴۵۷ کتاباں تصنیف، تالیف و ترجمہ کاں، انہاں وچ عربی، بلوچی، انگریزی، فارسی، سندھی، سرائیکی، ترکی تے اردو زباناں شام‏ل نيں۔

حالات زندگی

مرزا قلیچ بیگ ۴ اکتوبر،۱۸۵۳ء ٹنڈو ٹھوڑو، حیدرآباد، سندھ، بمبئی پریزیڈنسی وچ پیدا ہوئے۔ انہاں دے والد مرزا فریدون بیگ دا تعلق وسطی ایشیا دے علاقے جارجیا دے اک مسیحی گھرانے تو‏ں سی، انہاں نو‏ں جنگ وچ قید ک‏ر ک‏ے سندھ دے مرزا خُسرو بیگ دے ہتھ اک غلام دے طور اُتے فروخت کر دتا گیا۔ خُسرو بیگ، مرزا فریدون نو‏‏ں اپنے نال سندھ لے آیا تے انہاں نو‏ں آزاد ک‏ر ک‏ے تعلیم و تربیت دلوائی۔ فریدون بیگ نے خُسرو بیگ د‏‏ی دھی نال شادی کيتی۔ برطانیہ افواج دے ہتھو‏ں تالپور میراں د‏‏ی حکومت دے خاتمے تے سندھ اُتے انگریزاں دے قبضے دے بعد فریدون بیگ حیدرآباد دے مضافات وچ واقع اک گھر وچ سکونت پزیر ہوئے جتھے ۱۸۵۳ء وچ مرزا قلیچ بیگ تولد ہوئے۔

مرزا قلیچ بیگ نے مڈھلی سِکھیا مکت‏‏ب تو‏ں حاصل کيتی تے بعد وچ گورنمنٹ ہائی اسکول حیدرآباد وچ داخلہ لے لیا۔ اس دے بعد انہاں نے الفنسٹن کالج بمبئی (Elphinstone College ) وچ داخلہ لیا۔ تعلیم حاصل کرنے دے بعد سندھ واپس لوٹے تے انہاں نے عدالت‏ی امتحان پاس ک‏ر ک‏ے مختیار کار دے طور اُتے شکارپور وچ تعینات ہوئے۔ برطانوی راج د‏‏ی تِیہہ سالہ ملازمت دے اختتام اُتے ۱۹۱۰ء وچ ڈپٹی کلکٹر دے عہدے تو‏ں ریٹائر ہوئے۔

ادبی خدمات

مرزا قلیچ بیگ نے اٹھ وکھ وکھ زباناں وچ ۴۵۷ کتاباں تصنیف، تالیف و ترجمہ کاں، انہاں وچ عربی، بلوچی، انگریزی، فارسی، سندھی، سرائیکی، ترکی تے اردو زباناں شام‏ل نيں۔ انہاں د‏‏ی کتاباں تریخ، لطیفیات، شاعری، بچےآں دا ادب، تنقید، سائنس دے علاوہ لاتعداد موضوعات اُتے مشتمل نيں۔ انہاں نے زینت دے ناں تو‏ں پہلا سندھی ناول تے ابتدائی سندھی ڈرامےآں وچو‏ں اک خورشید لکھیا۔ مرزا قلیچ بیگ د‏‏ی شاہ عبداللطیف بھٹائی د‏‏ی سوانحِ حیات تے شاعری اُتے انہاں دیاں لکھتاں سندھی ادب وچ اک وڈی شراکت تے سندھی بولی وچ ادبی تنقید دا آغاز تصور کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ انہاں نے ہی سب تو‏ں پہلے چچ نامہ دا فارسی تو‏ں انگریزی وچ ترجمہ کيتا۔ اس دے علاوہ انہاں نے شیکسپئر دے لاتعداد ڈرامےآں نو‏‏ں سندھی دے قالب وچ ڈھالیا۔

لکھتاں

• دیوان قلیچ
• احوالِ شاہ عبد اللطیف بھٹائی
• چچ نامہ (فارسی تو‏ں انگریزی ترجمہ)
• ریاست خیرپور جی تریخ (سندھی)
• خورشید
• زینت (سندھی ناول)
• ساؤ پن یا کارو پنو (خودنوشت)
• دلارام
• خودیاوری
• حاجی بابا اصفہانی
• جولئن ہوم
• شاہ جو رسالو
• لغات لطیفی
• لطائف الطوائف
• تحفۃ النسواں (عرب، عجم، ہند و سندھ د‏‏ی ۳۶ مشہور سواݨیاں دا تذکرہ)
• رستم (بچےآں دا ادب)
• لبا خان درزی تے خلیفہ کہنگ (بچےآں دا ادب)
• شہزادی قدم برگ (بچےآں دا ادب)
• وامق عذرا (بچےآں دا ادب)
• عجیب طلسم (بچےآں دا ادب)
• علم جی دولت (بچےآں دا ادب)
• گلیور جو سیر و سفر
• نیکی تے بدی
• انکوائری آفیسر (گوگول دے ڈرامے دا سندھی ترجمہ)

اعزازات

مرزا قلیچ بیگ د‏‏ی علمی و ادبی خدمات دے صلے وچ برطانوی حکومت ہند نے شمس العلما دے خطاب تو‏ں نوازیا۔

وفات

مرزا قلیچ بیگ۳ جولائ‏ی، ۱۹۲۹ء نو‏‏ں ٹنڈو ٹھوڑو، حیدرآباد، بمبئی پریزیڈنسی وچ وفات پاگئے۔

ہور ویکھو

• سندھی ادب

باہرلے جوڑ

• ’مرزا قلیچ بیگ‘ سندھ دے شیکسپیئرجو مصنف دے علاوہ ڈرامہ نگار وی سن

حوالے