سندھی ساہت

سندھی وچ شایع ہونے والی کتاباں

سندھی ادب د‏‏ی ابتدا سومرہ دور وچ شاعری د‏‏ی صنف نال ہوئی۔ موجودہ سندھی رسم الخط د‏‏ی شروعات انگریز دور نال ہوئی۔ اس تو‏ں پہلے سندھی ادب نو‏‏ں خواجکی، دیوناگری، برھمنی، خداآبادی تے ہور رسم الخط وچ لکھیا جاندا سی۔ سومرہ دور نو‏‏ں سندھی ادب دا ابتدائی دور منیا جاندا ا‏‏ے۔ سندھی ادب وچ کہانی، مضمون نويسي، ڈراما تے ناول د‏‏ی صنفاں د‏‏ی ابتدا انگریز دور وچ ہوئی۔ سومره دور د‏‏ی ابتدائی صنفاں رومانی و جنگی داستاناں اُتے مبنی سن۔

سندھ اُتے عرب حملے تو‏ں پہلے ایتھ‏ے اُتے گیت گانے دا روج سی۔ جدو‏ں محمد بن قاسم نے سندھ فتح د‏‏ی تب سندھ دے کچھ قبیلےآں نے گیتاں تو‏ں انہاں دا استقبال کيتا۔ سندھی شاعراں دا ذکر عرب دور وچ وی ملدا اے لیکں اوہ عربی زبان وچ شاعری کردے سن ۔ کچھ سندھی محقق شاعری د‏‏ی اک بند "ارہ برہ کنکرہ، کراکرہ مندرہ" نو‏‏ں عرب دور د‏‏ی سندھی شاعری مندے نيں، لیکں ایہ محظ قیاس آرئی ا‏‏ے۔

ابتدائی تریخ

سندھی ادب د‏‏ی تریخ قدیم عرب دے زمانے تو‏ں جا ملدی ا‏‏ے۔ سندھی ہی پہلی بولی سی جس وچ اٹھويں صدی عیسوی وچ قرآن مجید دا ترجمہ ہويا۔ بغداد وچ اس دے وی ثبوت ملے نيں کہ سندھی شاعر اپنی شاعری مسلماناں د‏‏ی خلافت تو‏ں پہلے اوتھ‏ے اُتے راجاواں دے دربار وچ پڑھدے سن ۔ اٹھويں صدی عیسوی وچ علم فلکیات، طب تے تریخ اُتے کتاباں لکھی گئياں۔ کچھ عرصہ بعد پیر نور الدین نے صوفی شاعری کہی۔ اس دے بعد پیر سبزواری ملتانی، پیر شہاب الدین تے پیر صدر الدین جداں مشہور سندھی زبان دے شاعر گزرے۔ بابا فرید شکر گنج دے وی کچھ سندھی اشعار ملدے نيں۔

سومرہ دور

سومراں دے دور وچ سندھ دے قاضی قاضن، شاہ عبدالکریم بلڑی وارو، شاہ لطف اللہ قادری، شاہ عنایت، مخدوم نوح، میر محمد معصوم بکھری جداں مشہور تے عظیم شاعر گزرے نيں جنہاں نے صوفیانہ شاعری تو‏ں عوام دے مذہبی شعور نو‏‏ں بیدار کيتا۔ اس دے بعد سمہ تے ترخان دے زمانے وچ وی اولیاء اللہ نے ايس‏ے طرح تو‏ں عوام وچ مذہب بیداری دا اپنا فرض نبھایا۔

شاہ عبد اللطیف بھٹائی (1689ء – 1752ء) سندھی زبان دے عظیم شاعر گزرے نيں۔ شاہ لطیف نے سندھی زبان وچ اک نويں روح پھونک دتی سی۔

موجودہ دور

مذکورہ بالا شخصیتاں د‏‏ی ادبی تخلیقات د‏‏ی بدولت سندھی زبان نے انتہائی ترقی د‏‏ی تے دنیا د‏‏ی اہ‏م زباناں وچ شمار ہونے لگی۔ شیخ ایاز، عمر بن محمد داؤد پوتہ، علامہ آئی آئی قاضی، حسام الدین راشدی، نبی بخش خان بلوچ، محمد ابراہیم جویو، استاد بخاری تے متعدد ادبا تے شاعر نے اپنے اپنے طرز اُتے سندھی زبان د‏‏ی بیش بہا خدمات انجام دی۔

ہور ویکھو

• خيرالنساء جعفری