حیدر آباد
| Hyderabad حیدر آباد | |
|---|---|
| شہر | |
| Metropolitan Hyderabad | |
 Clockwise from top: Tomb of Mian Ghulam Kalhoro, Tomb of a Talpur Mir, Rani Bagh, Navalrai Clock Tower, Hyderabad | |
  Hyderabad  Hyderabad | |
| متناسقات: 25°22′45″N 68°22′06″E / 25.37917°N 68.36833°Eمتناسقات: 25°22′45″N 68°22′06″E / 25.37917°N 68.36833°E | |
| Country |  پاکستان |
| صوبا | سندھ |
| ڈویژن | حیدرآباد |
| ضلع | حیدرآباد |
| Autonomous towns | 5 |
| Number of Union councils | 20 |
| Settled | 1768 |
| حکومت | |
| • قسم | میونسپل کارپوریشن |
| • میئر | None (Vacant)[۱] |
| • ڈپٹی میئر | None (Vacant)[۱] |
| رقبہ[۲] | |
| • شہر | ۲۹۲ مربع کلومیٹر (۱۱۰ مربع میل) |
| • میٹرو | ۱,۷۴۰ مربع کلومیٹر (لکھت غلطی:اچانک < اوپریٹر مربع میل) |
| بلندی | ۱۳ میٹر (۴۳ فٹ) |
| آبادی (2017)[۴] | |
| • شہر | ۱,۷۳۲,۶۹۳ |
| • درجہ | 8th, Pakistan |
| • میٹرو | ۲,۱۹۹,۴۶۳[۳] |
| نام آبادی | Hyderabadi |
| منطقۂ وقت | PKT (UTC+5) |
| ٹیلی فون کوڈ | 02 |
حیدرآباد پاکستان دے صوبا سندھ دا اک شہر اے ۔ آبادی دے حساب نال ایہ سندھ دا دوجا وڈا شہر اے تے پاکستان دا 8واں وڈا شہر اے ۔
حیدرآباد 1935 تک سندھ دا راجگڑھ سی ۔ تے ہن ایہ اک ڈویژنل ہیڈ کوارٹر دی حیثیت رکھدا اے ۔ ایس شہر دی بُنیاد میاں غلام شاہ کلہوڑو نے 1768 وچ رکھی سی ۔ اِس توں پہلاں ایہ شہر مچھیرےآں دی اک بستی سی جیہدا ناں نیرون کوٹ سی ۔
پاکستان بݨݨ توں پہلاں حیدرآباد اک بہت خوبصورت شہر سی بعد وچ برطانوی راج وچ ایہ اپݨی پہچان کھوندا رہیا تے ہُݨ ایہدیاں تریخی عمارتاں کھنڈراں وچ تبدیل ہو گئیاں نیں ۔
سیاسی اعتبار نال حیدرآباد نوں اک اہم مقام حاصل اے کیونجے ایہ شہری تے دیہاتی سندھ دے درمیان اک دروازے دی حیثیت رکھدا اے۔ ایتھے کئی عالم تے صوفی درویشاں دی پیدائش ہوئی اے تے اس شہر دی ثقافت اس گل دی وضاحت کردی اے۔ اس دے نال نال حیدرآباد دنیا دی چوڑیاں دی سبھ توں وڈی صنعت اے۔ ایہ شہر پاکستان دے کجھ اہم ترین تریخی تے تہذیبی تھانواں نیڑے وس رہیا اے۔ تقریبن 110 کلومیٹر دی دوری اتے امری اے جتھے انڈس تہذیب توں وی پہلے دی اک قدیم رہتل دی دریافت کیتی گئی اے۔ جتھے ایہ شہر اپنی تہذیب تے تمدن لئی جانیا جاندا اے اوتھے اسدے میڈیکل تے تعلیمی ادارے وی بہت معروف نیں۔
تریخ[سودھو]
سندھ دا راجگڑھ[سودھو]
حیدرآباد شہر 1947 توں 1955 تک سندھ دا راجگڑھ رہیا اے ، سندھ نوں بعد چ ون یونٹ چ رلا دتا تے اسدا ناں مغربی پاکستان رکھیا گیا ۔[۵] کلہوڑا خاندان دے دور چ وی حیدرآباد سندھ دا راجگڑھ سی ۔ [۵]
نیرون کوٹ[سودھو]
موجودہ حیدرآباد شہر دی جگہ پہلے نیرون کوٹ ناں دی اک بستی قائم سی؛ ایہ سندھوُ دریا (ہن دریائے سندھ) دے کنارے مچھیرےآں دی اک چھوٹی بستی سی۔ اِس دا ناں اِس دے سردار نیرون دے ناں توں اتے سی۔ دریائے سندھ دے بروبرابر ایک پہاڑی سلسلہ واقع اے جس نوں گنجو ٹاکر کہندے نیں۔ ایہ بستی جداں جداں ترقی کردی گئی اوداں ہی دریائے سندھ تے اِنہاں پہاڑاں دے درمیان ودھن لگی۔ چچ نامہ وچ اک سردار دا اکثر ذکر ملدا اے جس دا ناں آغم لوہانا سی۔ ایہ برہمن آباد شہر دا سردار سی تے اِس دی ملکیت چ دو علاقے آندے سن، لوہانا تے ساما۔ 636ء چ لوہانہ دے جنوب چ اک بستی دا ذکر ملدا اے جسنوں نارائن کوٹ کہیا گیا اے۔ تریخ نویساں دا مننا اے کہ نارائن کوٹ تے نیرون کوٹ اک ہی بستی دا ناں سی۔
تھوڑے ہی چر چ اِس پہاڑی سلسلے اتے کُچھ بدھ مت دے منن آلے پجاری آ وسے۔ شہر چ چنگی تجارت دے خواہشمند لوک اِنہاں پجاریاں کول اپنی التجاواں لے کے آندے سن۔ ایہ بستی اک تجارتی مرکز تاں بن ہی گئی پر اِس دے نال نال دوجیاں قوماں دیاں نظراں اِس دی اِس ودھدی مقبولیت نوں جھل نا سکیاں۔ نیرون کوٹ دے لوکاں کول ہتھیار تاں نہیں سن، بس فصلاں کاشت کرن دے کُچھ اوزار سن۔ چنانچہ، جدوں 711ء چ مسلمان عربی فوجاں نے اِس بستی اتے دھاوا بولیا تے ایہ لوک اپنا دفاع نہ کر سکے تے ایہ بستی تقریباً فنا ہو گئی: ایتھے بس اک قلعہ تے اِس دے مکین باقی رہ گئے سن۔ بمطابق چچ نامہ، اِس قلعہ نوں نیرون قلعہ دے ناں نال جانیا جاندا سی۔ محمّد بن قاسم اپنے لشکر سمیت اِس قلعہ دے باہر آ کھڑا ہویا تے راجا داہر نوں اپنی آمد دی اطلاع بھجوائی۔[۶] بعد چ، محمّد بن قاسم نے قلعہ نوں بغیر جنگ دے ہی فتح کر لیا۔[۶]
شہر دے لوک[سودھو]
حیدرآباد وچ زیادہ تر لوک اردو سپیکنگ نیں، کیونکہ قیام پاکستان توں بعد اردو سپیکنگ کمیونٹی دی بہت وڈی تعداد اس شہر وچ آباد ہوئی سی۔ ایتھے دے لوک سندھ یونیورسٹی کوٹری وچ پڑھن جاندے نیں جو حیدرآباد توں 33 کلومیٹر دی دوری اتے واقع اے۔ حیدرآباد وچ اردو سپیکنگ کمیونٹی توں علاوہ سندھی تے پنجابی بولݨ والے لوک وی وسدے نیں۔ قیام پاکستان 1947 توں مگروں جد ہندوستان توں مہاجر ہجرت کرکے شہر وچ آئے تاں سندھیاں تے مہاجراں وچ فساد چھڑ گئے۔ موجودہ حالات بہتر نیں۔ مذاہب دے اعتبار نال حیدرآباد دے لوک زیادہ تر مسلمان نیں جدونکہ اک خاصی گنتی وچ ہندو وی ایتھے وسدے نیں ایہ شر دی کل آبادی دا %5 نیں۔ تقریبن 2 فیصد آبادی مقامی مسیحی اے۔
تعلیم[سودھو]
ونڈ توں پہلاں، حیدرآباد دے لوکاں لئی تعلیم دا جو نظام تے ادارے سی اوہ اس قابل نہ سی کہ ہندوستان دے نامور ادارےآں وچ اس دا شمار ہُندا۔ ہن کیونکہ ایہ شہر اندرون سندھ نوں شہری آبادی نال جا ملاؤندا سی، ایتھے سکولاں، کالجاں تے یونیورسٹیاں دی اشد ضرورت اے تے ایسے ادارےآں دا ہونا لازم ہو گیا۔
صنعت تے تجارت[سودھو]
حیدرآباد صنعت تے تجارت دے لحاظ نال پاکستان دے اہم شہراں چ شمار ہوندا اے ۔ ایتھے دی اہم صنعتاں چ چوڑی، چمڑا، کپڑا تے ہور صنعتاں شامل نیں ۔حیدرآباد چیمبر آف کامرس اینڈ انڈسٹری ایتھے دے تاجراں تے صنعت کاراں دی نماءندہ تنظیم اے ۔
زراعت[سودھو]
کھیل[سودھو]
حیدرآباد وچ اک کرکٹ اسٹیڈیم اے جس دا ناں نیاز اسٹیڈیم اے ۔ اس چ 25،000 لوکاں دے بیٹھنے دی گنجائش اے تے ایتھے دنیا دی سبتوں پہلی ہیٹ ٹرک 1982 چ بنائی گئی سی۔ حیدرآباد وچ اک ہاکی اسٹیڈیم وی اے۔
ریل[سودھو]
حیدرآباد ریل دی تریخ چ اک اہم تھاں رکھدا اے۔ ایہ شروع چ سندھ ریلوے دا حصہ سی تے انگریزاں نے اس نوں شمالی مغربی ریلوے نال رلا دتا جو کہ ہن پاکستان ریلوے اے۔ حیدرآباد اک وڈے ریلوے جنکشن دی حیثیت رکھدا اے۔
انتظامی ونڈ[سودھو]
پہلے موجودہ ضلع بدین وی ضلع حیدرآباد دا حصہ سی۔ 6-2005 وچ جنرل پرویز مشرف نے اس نوں 4 ضلعےآں چ ونڈ دتا جہڑے ایہ نیں :ضلع مٹیاری، ضلع ٹنڈو الہ یار، ضلع ٹنڈو محمد خان تے ضلع حیدرآباد۔ ضلع حیدرآباد 4 تحصیلاں وچ ونڈیا ہویا اے ۔[۷]
- حیدرآباد (اربن تحصیل)
- حیدرآباد (رورل تحصیل)
- لطیف آباد تعلقہ
- قاسم آباد تعلقہ
موسم[سودھو]
حیدرآباد دا موسم گرم صحرائی موسم اے ۔
| حیدرآباد, پاکستان دا موسم | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| مہینا | جنوری | فروری | مارچ | اپریل | مئی | جون | جولائی | اگست | ستمبر | اکتوبر | نومبر | دسمبر | سال |
| ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 33.3 (91.9) |
38.2 (100.8) |
43.4 (110.1) |
46.0 (114.8) |
48.4 (119.1) |
48.5 (119.3) |
45.5 (113.9) |
43.9 (111) |
45.0 (113) |
44.0 (111.2) |
41.0 (105.8) |
36.0 (96.8) |
۴۸.۵ (۱۱۹.۳) |
| اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 25.0 (77) |
28.1 (82.6) |
33.9 (93) |
38.9 (102) |
41.6 (106.9) |
40.2 (104.4) |
37.4 (99.3) |
36.3 (97.3) |
36.8 (98.2) |
37.2 (99) |
31.9 (89.4) |
26.3 (79.3) |
۳۴.۴۷ (۹۴.۰۴) |
| اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 11.1 (52) |
13.6 (56.5) |
18.5 (65.3) |
23.0 (73.4) |
26.2 (79.2) |
28.1 (82.6) |
27.8 (82) |
26.7 (80.1) |
25.3 (77.5) |
22.3 (72.1) |
17.3 (63.1) |
12.5 (54.5) |
۲۱.۰۳ (۶۹.۸۶) |
| گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ) | 3.3 (37.9) |
4.0 (39.2) |
9.0 (48.2) |
12.0 (53.6) |
19.0 (66.2) |
20.0 (68) |
21.4 (70.5) |
22.8 (73) |
20.6 (69.1) |
15.0 (59) |
6.0 (42.8) |
3.0 (37.4) |
۳.۳ (۳۷.۹) |
| بارش م م (انچ) | 1.2 (0.047) |
3.9 (0.154) |
5.1 (0.201) |
5.8 (0.228) |
3.5 (0.138) |
13.9 (0.547) |
56.7 (2.232) |
60.8 (2.394) |
21.4 (0.843) |
1.5 (0.059) |
2.1 (0.083) |
2.0 (0.079) |
۱۷۷.۹ (۷.۰۰۴) |
| دھپ (گھینٹے) | 272.8 | 257.1 | 288.3 | 288.0 | 313.1 | 279.0 | 235.6 | 251.1 | 285.0 | 306.9 | 279.0 | 272.8 | ۳,۳۲۸.۷ |
| Source #1: [۸] | |||||||||||||
| Source #2: HKO (sun only, 1961–1990) [۹] | |||||||||||||
دیکھن جوگ تھاں[سودھو]
.jpg)
- Amri: an archaeological site dating back to 3600 BC, 110-کلومیٹر (68 میل) from the city, is the remains of a pre-Harrapan fortified town.
- Pacco Qillo (the Hyderabad Fort) and the Kachha Qilla (lit. the weak fort): fortified residences that were built by the Talpur rulers to keep out invaders during the 17th century.
- The Tombs of Talpur Mirs: colloquially known as Cubbas in Hirabad, tomb sites of the former rulers of Sindh who were defeated by the British in the famous battle of Miani.
- Agham Kot: an archaeological site containing the reminence and tombs of an ancient empire.
- Rani Bagh: formerly a zoo named after Queen Victoria of England (The zoo was founded by the British colonial local administration; Rani means "Queen" in Urdu), has been renovated and has become a very beautiful park with exotic animals such as lions, zebras, different species of birds as well as horses.
- Ranikot Fort: one of the largest forts in the world according to circumference. Located 90 km from the city.
- Sindh Museum: a museum featuring the history and heritage of Sindh and the Indus Valley Civilization. Items from various ruling periods of Sindh, including Samma, Soomra, Kalhora and Talpur periods can be found at the museum.
- Institute of Sindhology Museum: an exhibition of dioramas at the University of Sindh campus that display many aspects of the history of Sindh, its heritage, music and culture. Worth noticing are the ones that depict the lifestyles of the desert tribes of Thar and Kohistan.
- The mighty river Indus: the largest river in Pakistan and flows alongside the city of Hyderabad. Its banks touching Hyderabad are known to have some of the finest fishing spots in Pakistan.
اہم لوک[سودھو]
- Hoshu Sheedi, General of Talpur Mirs' Army, which fought against British in the Battles of Miani and last Battle of Dubbo.
- Jivatram Kripalani (1886–1982), Indian politician and Indian independence activist.
- Mirza Kalich Beg (1853–1929), civil servant and author
- K. R. Malkani (1921–2003), Indian politician. Lieutenant-Governor of Pondicherry (2002–03)
- Allama Imdad Ali Imam Ali Kazi (1886–1968), philosopher and scholar
- Sadhu T. L. Vaswani (1879–1966), Hindu spiritualist. Founder of the Sadhu Vaswani Mission.
- Nabi Bux Khan Baloch (1917–2011), linguist and author
- Muhammad Ibrahim Joyo (born 1915), scholar and translator
- Ghulam Mustafa Khan (born 1912), researcher, and linguist
- Choudry Mohammad Sadiq (1900–1975), politician and Muslim Leaguer
- Syed Qamar Zaman Shah (born 1933), the nephew and son-in-law of Late Syed Miran Mohammad Shah. Senator during the early 1970s.
- Syed Miran Mohammad Shah, speaker of Sindh legislative Assembly, Minister in the Sindh Government, Ambassador of Pakistan to Spain.
- Qabil Ajmeri (1931–1962), recognised as a "senior" poet of Urdu
- Bhawani Shankar Chowdhry (born 1959), ICT Professional and an electronics engineer.
مورتاں[سودھو]
پکا قلعہ
1800 دے آخری دہاکےآں دی حیدرآباد دی اک مورت
حیدرآباد دی اک سواݨی
رانی کوٹ قلعہ
تالپور میراں دے مقبرے
حوالے[سودھو]
- ↑ ۱.۰ ۱.۱ "Local bodies across province dissolved after completion of term". Dawn (newspaper). 1 September 2020. https://www.dawn.com/news/1577300.
- ↑ "Pakistan: Tehsils and Talukas (Districts and Subdistricts) - Population Statistics, Charts and Map". https://www.citypopulation.de/php/pakistan-distr-admin.php.
- ↑ "DISTRICT WISE CENSUS RESULTS CENSUS 2017". www.pbscensus.gov.pk. http://www.pbscensus.gov.pk/sites/default/files/DISTRICT_WISE_CENSUS_RESULTS_CENSUS_2017.pdf.
- ↑ "Pakistan: Provinces and Major Cities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information". http://www.citypopulation.de/Pakistan-100T.html.
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ http://weeklypulse.org/details.aspx?contentID=4224&storylist=2
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ نبی بخش خان بلوچ (2008ء)، "فتح نامہ عرف چچ نامہ"۔ سندھی ادبی بورڈ۔ ص: 147–148۔ اخذ کردہ بتاریخ 30 نومبر 2015ء۔
- ↑ [۱] Archived 20070927213241 at www.lgdsindh.com.pk Error: unknown archive URL
- ↑ http://worldweather.wmo.int/en/city.html?cityId=896
- ↑ "Climatological Information for Hyderabad, Pakistan". Hong Kong Observatory. http://www.hko.gov.hk/wxinfo/climat/world/eng/asia/westasia/hyderabad_e.htm. Retrieved on 2011-05-04.
| پاکستان دے وڈے شہر | |
|---|---|
| راجگڑھ:اسلام آباد | |
| پنجاب |
اٹک • بہاولپور • چکوال • چنیوٹ • فیصل آباد • جڑاں والا • اوکاڑا • گجراں والا • گجرات • جھنگ • جہلم • قصور • کھاریاں • لہور ۱ • میاں والی • ملتان • |
| خیبر |
ایبٹ آباد • چترال • ہری پور • کوہاٹ • کوہستان • پشاور ۱ • مانسہرہ • مردان • نوشہرہ • بنوں • جمرود |
| سندھ |
حیدر آباد • جیکب آباد • کراچی ۱ • خیرپور • لاڑکاݨا • نوابشاہ • سکھر • ٹھٹا • سانگھڑ • بدین |
| بلوچستان | |
| گلگت بلتستان | |
| ازاد کشمیر | |
| 1 صوبےآں دے راجگڑھ :۞:2 ازاد کشمیر دا راجگڑھ | |
باہرلے جوڑ[سودھو]
| حیدرآباد دے بارے چ ہور جانن لئی وکیپیڈیاساتھی منصوبے: | |
 |
ڈکشنری وکشنری توں |
 |
مشترکہ زریعے کومنز توں |
| آزاد تعلیمی موادتے مصروفیات ویکیورسٹی توں | |
 |
آزاد متن خبراں ویکی اخبار توں |
 |
مختلف اقتباساں دا مجموعہ ویکی اقتباسات توں |
 |
آزاد کتاب گھر ویکی منبع توں |
 |
آزاد نصابی تے دستی کتاباں ویکی کتاباں توں |